Korxona boshqaruvida biznes-reja ahamiyati - Экономика - Рефераты

Korxona boshqaruvida biznes-reja ahamiyati

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

33.4208984375 KB

Korxona boshqaruvida biznes-reja ahamiyati Reja: 1. Biznes-rejaning mohiyati va vazifalari 2. Biznes-rejani tayyorlash bosqichlari 3. Qadriyatlar yo’nalishlari va ularning maqsadlar bilan aloqasi. 4. Korxona missiyasi va maqsadlari orasidagi farqlanish. Xulosa

Iqtisodiyotning bozor munosabatlariga o’tishi bilan korxonalarda ishlab chiqiluvchi oldingi texnika-sanoat-moliya rejalari, qurilish-moliya rejalari, transport-moliya rejalari tarmoq xususiyatlaridan kelib chiqib o’z o’rnini biznes- rejalarga bo’shatib berdi. Biznes-rejada biznes falsafasi, korxonaning joriy va istiqboldagi strategiyasi aks ettiriladi. Ko’pchilik, ayniqsa, amaliyotchilar ushbu hujjatni tayyorlashning nafaqat muhim, balki juda murakkab ekanligidan ham xabardorlar. «Bir lahzada tayyorlanuvchi biznes-reja» kitobi mualliflari Gustav Berl va Pol Kirshnerning «biznes-rejaga ega bo’lib, siz professionalga aylanasiz, o’z biznesingizni rivojlantirishingiz mumkin bo’ladi»1 deb aytganligi bejiz emas, albatta. Haqiqatdan ham, biznes-reja bu biznes ummonidagi mayoq, biznesning hozirgi va kelajakdagi holatining suratidir. U yangi paydo bo’layotgan biznesning yuragidir. Ko’ngildagidek ishlab chiqilgan biznes-reja ishlab chiqarishni faol rivojlantirish va shu bilan bir paytda uning dinamikasini nazorat qilish, investorlar, hamkorlar va kredit resurslarini jalb qilishni amalga oshiradi. Eng asosiysi u yoki bu ishlab chiqarishga pul kiritish joizmi, barcha xarajatlarni qoplaydigan miqdorda daromad olinadimi degan savollarga javob beradi. To’g’ri, biznes-reja faqat shu bilan cheklanib qolmaydi, chunki u funktsional vazifalariga ko’ra ishlab chiqarishni tashkil qilish, texnika va texnologiyalar, korxonaning moliyaviy rejalari bilan bog’liq muhim masalalarni hal qilishga qaratiladi. Bu haqda biz keyinroq batafsil to’xtalib o’tamiz. Aytish kerakki, biznes-reja xo’jalik boshqaruvi vositasi sifatida mamlakatimizdagi korxonalar ish amaliyotiga ko’ngildagidek tez kirishib ketgani yo’q. Masalan, oz fursat davomida turli yondashuv va nuqtai nazarlarning mavjudligi biznes-rejalarning ahamiyati va mohiyatiga ham, ularni ishlab chiqish usullariga ham aniqlik kiritmagan. Ayniqsa, iqtisodiy islohotlarning dastlabki yillarida zarur ilmiy-uslubiy adabiyotlarning etishmasligi o’z ta’sirini ko’rsatdi. Shu va boshqa sabablarga ko’ra ko’plab korxonalarning biznes-rejalari yuqorida 2

darajada asoslanganlik bilan ajralib turmadi va ko’p hollarda bank muassasalari tomonidan ularni moliyalashtirishda inkor qilindi. Biznesni rejalashtirish bo’yicha xorijiy adabiyotlar oqimining o’sishi ushbu sohaga ma’lum bir aniqlik kiritib, uning ilmiy-uslubiy asoslarini boyitdi. Ayrim mualliflar fikr va mulohazalarini keltirib o’tishga harakat qilamiz. Masalan, yuqorida aytib o’tilgan «Bir lahzada tayyorlanuvchi biznes-reja» asarida bu savol asosan yakka tartibda o’z biznesini ochish niyatida bo’lgan shaxslarga yo’naltirilgandir. Unda, xususan, «biznes-reja korxonangiz gullab- yashnashi uchun kerakli yo’lni tanlab olishingizga xizmat qiluvchi hujjatdir. Biznesingiz bilan bog’liq bo’lgan eng ahamiyatli holat bu menejmentdir. Qisqasi bu - siz» degan mulohaza oldinga suriladi. Edvard Blekvellning «Qanday qilib biznes-reja tuzish» asarida ko’rsatilishicha: «Biznes-reja bank yoki boshqa moliyaviy muassasalardan pul olish kerak bo’lganda, shuningdek, aktsiyalar emissiyasida foydalaniluvchi rejadir». 1998 yilda Gruzinov V.P. muharrirligi ostida nashr qilingan «Korxona iqtisodiyoti» darsligida qayd etilishicha: «biznes-reja biron-bir tijorat loyihasini amalga oshirish yoki yangi korxona yaratish uchun mo’ljallangan asoslangan hatti-harakatlar yig’indisini ifodalovchi hujjatdir»2. 1996 yilda Gorfinkel V. L. va Kupryakova E.M. muharrirligi ostida chiqarilgan xuddi shunday kitobda aytiladiki «tadbirkorlik biznesining asosiy maqsadi foyda olishdir. Ko’zda tutilgan bitimni rejalashtirishda avvalo qanday summa olishga umid qilish va loyiha umuman kutilayotgan miqdorda foyda keltirishga qodirligiga ishonch hosil qilish lozim»3. Biznes-reja quyida keltirilgan uchta asosiy funktsiyalarni bajarishga bog’liq degan fikr ham mavjud: biznes yuritish kontseptsiyasini ishlab chiqish; korxona faoliyatining amaldagi natijalarini baholash; pul mablag’larini jalb qilish zarurligini asoslab berish. Yuqorida keltirilgan sharhdan ko’rinib turibdiki, biznes-rejani tuzish zarurati ayrim hollarda o’z biznesini yaratish bilan, ikkinchi holda bank yoki boshqa 3

moliyaviy muassasadan pul olish niyati bilan, uchinchidan esa tijorat loyihasini amalga oshirish, yangi korxona yaratish zarurati bilan asoslanadi. G’arblik iqtisodchi olimlarning o’z mamlakatlari hukumatlari bilan birgalikda jamiyatda tadbirkorlik ruhini yaratishga harakat qilayotganliklarini tushunish mumkin (Amerikaliklar shiorini eslaylik «biznesmen – millatning oltin fondi»). Shu sababli ular o’z tavsiyalarining aksari qismini yangi ish ochish, o’z biznesi bilan shug’ullanish niyatida bo’lgan shaxslarga yo’naltiradilar. Biroq oddiy, aytaylik, non va non mahsulotlari, lok-bo’yoq materiallari yoki oyoq kiyimi ishlab chiqarish bilan shug’ullanuvchi hamda yangi qurilish yoki yangi loyihani amalga oshirishni hayoliga ham keltirmaydigan korxonalar bilan nima bo’ladi? Bu holda biznes-reja kerak bo’ladimi yoki korxona ishlab chiqarish-xo’jalik va iqtisodiy faoliyat uchun oddiy reja tuzish bilan cheklanib qolaveradimi? Biznes-rejalarning ahamiyati va zarurligini shubha ostiga qo’ymagan holda aytish joizki, bu hujjatni ishlab chiqish xorijda keng qo’llanishi sababligina urf- odatga aylanib qolmasligi lozim. Shuningdek u boshqa korxonalar ham shunday qilayotganligi uchungina ishlab chiqilmasligi kerak. Biznes-rejani tayyorlash, uning maqsad va vazifalarida aniqlik bo’lishi zarur. Busiz yuqorida eslab o’tilgan V.P. Gruzinovning «Korxona iqtisodiyoti» darsligida ko’rsatilgan holat kelib chiqishi mumkin: «Korxona biznes-rejasi – yangi korxona yaratishni ko’zda tutuvchi hujjatdir»4. O’zbekiston sharoitlarida korxonalarning katta qismi (80% atrofida) xodimlar soni 10 kishidan 100 kishigacha bo’lgan kichik korxona va mikrofirmalardan iboratligi bilan bog’liq xususiyatni hisobga olish zarur. Aynan ular biznes va tadbirkorlikning tashkiliy shakllari hisoblanadi. Shu munosabat bilan tabiiy savol tug’iladi: bunday korxonalarga zamonaviy darsliklar va g’arb adabiyotlarida taklif qilinayotgan hamdagi va tuzilmaviy mazmunli biznes-rejalar kerakmi? Kichik korxonalar yirik korxonalarning biznes-rejalarnidan nusxa ko’chirib olmaydilarmi? 4

Bizningcha, biznes-reja ham yirik korxonalarda, ham kichik korxonalarda ishlab chiqilishi lozim. Bunda uni ishlab chiqish korxonani rivojlantirish strategiyasidan tashqari, ularni amalga oshirish uchun ayni paytda korxonadan qo’shimcha moliyaviy resurslar talab qiluvchi yangi loyihalarni amalga oshirish, ishlab chiqarishni kengaytirish, qayta ta’mirlash va texnik jihozlash, mahsulot diversifikatsiyasi, ichki va tashqi bozorlarga kirib borish bilan bog’liq bo’lishi lozim. Chunki biznes-reja korxonaning kundalik faoliyatidan tashqari, bank muassasalari tomonidan yuqorida ko’rsatilgan va shunga o’xshash tadbirlarni moliyalashtirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Boshqa hollarda esa korxona o’z biznes-rejasini nima deb atashining unchalik ahamiyati bo’lmaydi, bu korxonaning o’z ixtiyorida bo’ladi. Gap shundaki biznes-reja har qanday muammolardan himoya qiluvchi vosita bo’la olmaydi, u korxonaning o’zi bajarishi lozim bo’lgan vazifalarni o’zidan-o’zi hal qilmaydi. Amaliyotning guvohlik berishicha, reja juda yaxshi ishlab chiqilgan bo’lsada, undan noto’g’ri foydalanishda korxona zarar ko’rishi mumkin. Biroq bu biznes-reja umuman kerak emas degan fikrga olib kelmasligi kerak. Masalan, banklar, investitsiya firmalari va boshqa muassasalar aniq va to’g’ri tuzilgan biznes-rejani olmaguncha korxonalardan moliyaviy qo’llab-quvvatlash bo’yicha qaror qabul qilmaslikka harakat qiladilar. 2. Biznes-rejani tayyorlash bosqichlari Mavjud ilmiy va uslubiy adabiyotlar biznes-rejani ishlab chiqish uchun yagona to’g’ri yo’l yo’qligiga alohida e’tibor qaratadi. Biznes-rejaning tarkibi, tuzilmasi, ko’rsatkichlari va boshqa jihatlari odatda korxonaning hajmi (quvvati), yo’nalishi, iqtisodiy va moliyaviy holati, shuningdek, gap o’z ishini endi boshlayotgan tadbirkor yoki faoliyat yuritayotgan korxona haqida borayotganligiga bog’liq bo’ladi. Agar gap barcha tashvishlar o’z ishini boshlash va buning uchun zarur bo’lgan boshlang’ich kapitalni, jumladan, bank kerditlari hisobiga shakllantirish bilan bog’liq bo’lgan tadbirkorlik haqida borsa, biznes-rejaning mazmuni va uni tayyorlash bosqichlari ma’lum bir (umumiy) ko’rinishga ega bo’lishi, yangiliklar kiritish yoki bankrotlik yoqasida turgan korxona haqida boradigan bo’lsa boshqa 5

ko’rinishga ega bo’ladi. Shunday bo’lsada, har qanday biznes-rejada tanlangan biznes kontseptsiyasi ochib beriluvchi, taklif qilinayotgan mahsulot, ish yoki xizmatlarnig o’ziga xosligini tavsiflovchi, shuningdek, istiqbolda olinishi lozim bo’lgan foyda (daromad) va biznesni kengaytirish aks ettiriluvchi bo’limlar mavjud bo’ladi. Xo’jalik amaliyotining dalolat berishicha, umuman rejalashtirish, va xususan biznesni rejalashtirish ikki bosqichda amalga oshiriladi. ^ Birinchi bosqichda biznes-rejaning loyiha varianti ishlab chiqilib, unda o’tgan yilda erishilgan natijalar tahlili va kelgusi yillar uchun o’z imkoniyatlarini baholash hisobiga dastlabki hisob-kitoblar amalga oshiriladi. Biznes-reja barcha hisob- kitoblarda belgilangan texnologik jarayonlarga, ichki zahiralardan to’liq foydalanishga asoslanishi hamda zarur hollarda tashkiliy va texnik-iqtisodiy tadbirlar bilan mustahkamlanishi lozim. Ushbu bosqichda chiqariladigan mahsulotga jamiyat ehtiyojlari va bozor talabini aniqlash katta ahamiyatga ega. Gap shundaki, jamiyatning aniqlangan ehtiyojlaridan tashqari, iste’molchilar mahsulotni xarid qilish uchun sarflaydigan va korxona ushbu ehtiyojlarni qondirish uchun mahsulot ishlab chiqarishga sarflovchi resurslarning cheklanganligi ham mavjud. Shuning uchun «ehtiyoj - resurslar» bog’liqligi biznes-rejaning asosiy bo’g’ini hisoblanadi. Ehtiyojlarni aniqlash korxonani iste’molchilik talabiga ega bo’lmagan mahsulot chiqarish uchun xarajatlar sarflashining oldini oladi, talab qilinuvchi resurslar hisob-kitobi esa xato va kamchiliklarga yo’l qo’ymaydi. Ikkinchi bosqich bu biznes-rejani yakuniy ishlab chiqish va uni korxonaning rasmiy hujjati sifatida tasdiqlashdir. Aynan shu sifatda biznes-reja huquqiy kuchga ega bo’lib, turli idora va muassasalarga, xususan, banklardan moliyaviy resurslar olish uchun taqdim etilishi mumkin. Agar uni ishlab chiqish o’z navbatida korxonaning ishlab chiqarish va iqtisodiy (moliyaviy) strategiyasini ishlab chiqishga imkon beruvchi marketing tadqiqotlari va bozor tahliliga asoslansa to’g’ri bo’lur edi. 6

Ayrim mutaxassislar bitta biznes-rejaning ikki xil ko’rinishga ega bo’lishini – hamkorlar, investorlar, aktsiyadorlarga taqdim etiluvchi rasmiy biznes-reja va korxona rahbariyati va uning komandasi uchun tuzilgan ishchi biznes- rejani tavsiya qiladilar. Ishchi biznes-reja xuddi rasmiy biznes-reja kabi tartibda va xuddi shu bo’lim va nomlardan iborat bo’lib, tavsiya qiluvchilarning fikricha, quyidagi vazifalarni bajarishga xizmat qilishi lozim: Rasmiy biznes-rejaning muhimligini tushunish. Yangi tadbirkorlik ishini boshlashdan ancha avval bajariluvchi hatti-harakatlar dasturini aniqlash. Yuzaga kelishi mumkin bo’lgan muammolar variantlarini detalli ko’rib chiqish. Ichki va tashqi tavakkalchiliklarni baholash. Bozor muhitidagi doimiy o’zgarishlarni hisobga olgan holda ish holati nazoratini amalga oshirish. Bugungi kunda korxonalar turli xil hisobot, reja, statistika, normativ va boshqa materiallardan foydalanadilar. Agar «bitta hujjat kam, bitta hujjat ko’p» tamoyiliga rioya qilinadigan bo’lsa berilayotgan tavsiya e’tiroz uyg’otmasligi mumkin. Biroq ma’lumki, gap sonda emas, balki biznes-rejalarning amalga oshishi, ularning real voqelikka mos kelishidadir Korxona ikkita (rasmiy va ishchi) biznes-rejaga ega bo’lsada, biroq muvaffaqiyatga erishmasligi ham mumkin. Bitta, lekin korxona faoliyatining kuchli va zaif tomonlarini hisobga oluvchi, mavjud ishlab chiqarish salohiyatidan eng samarali foydalanish va kutilayotgan miqdorda foyda (daromad) olishga yo’naltirilgan real biznes-reja ko’proq muvaffqaiyatga erishishi mumkin. Har qanday istiqbolli hujjat kabi, biznes-reja ham iste’mol bozorida va umuman iqtisodiyotda ro’y berayotgan o’zgarishlarni hisobga olgan holda vaziyatga ko’ra qayta ko’rib chiqilishi, zarur hollarda o’zgartirishlar kiritilishi mumkin. Eng asosiysi u korxonaning bozordagi ulushini saqlab qolishga ko’maklashishi, kelgusida ishlab chiqarish va sotish biznes-rejaning asosiy 7

qismidan o’rin egallovchi mahsulotning hayotiylik davrini uzaytirishga xizmat qilishi lozim. Biznes-rejani ishlab chiqishning dastlabki bosqichi ham, yakuniy bosqichi ham «bir gap bo’lar» qabilida bajarilishi mumkin emas. Bozor ishlab chiqarishni tashkil etish va rejalashtirishda xatolarni, o’ylanmay qilingan hatti- harakatlarni kechirmaydi. Yakuniy maqsadning bittaligiga qaramay, biznes-rejani ishlab chiqishning har bir bosqichi bajarishi lozim bo’lgan belgilangan vazifalar doirasi mavjud. Birinchi bosqichda asosan korxonaning iste’molchilarga taklif qilishi mo’ljallanayotgan tovar va xizmatlar tarkibini tanlash (yangi mahsulot, modifikatsiyalangan yoki an’anaviy mahsulot), ishlab chiqarish dasturini bajaruvchi bo’yicha taqsimlash, talab qilinadigan xom-ashyo, material va boshqa zarur vositalar hajmini, shuningdek, tayyor mahsulotni sotish kanallarini aniqlash, mahsulot tannarxi, kutilayotgan foyda va hokazolarni hisob-kitob qilish vazifalari bajarilsa, ikkinchi bosqichda barcha dastlabki hisob-kitoblar birlashtiriladi va korxona biznes-rejasini shakllantirish yakunlanadi. Biznes-rejani ishlab chiqishning birinchi bosqichidagi hisob-kitoblar qanchalik aniq va bexato bajarilgan bo’lsa, uning boshqaruv hujjati va xo’jalik yuritish vositasi sifatidagi ishonchliligi shunchalik yuqori bo’ladi. Biznes-reja bosqichlarini ishlab chiqish o’rtasida uzoq tanaffus bo’lmasligi va ortiqcha axborot bilan to’ldirib tashlanmasligi lozim. Amaliyotning ko’rsatishicha, katta hajmdi tuzilgan biznes-reja hali to’liqlik va yuqori sifatlilikni anglatmaydi. Masalan, bank xizmatchisi korxona ikki yuz yoki besh yuz ming so’m kredit olish uchun yuz varaqdan ortiq biznes-reja olib kelgan taqdirda uni o’qib ham o’tirmaydi. Unga yuz million so’m kredit olish uchun tayyorlangan biznes-reja bir necha varaqdan iborat bo’lib, asosiy mazmun bir nechta gap bilan ifodalangan bo’lishi ham katta ta’sir ko’rsatmaydi. To’liq biznes-rejaning kompyuterda terilgan matni ellik varaqdan oshmasligi lozim. Biroq so’nggi yillarda, xususan, raqobat kuchli bo’lgan soha va tarmoqlarda qisqartirilgan biznes-rejalar keng qo’llanayotgan bo’lib, ularning hajmi 10-15 varaqdan ortmayapti. Shunday bo’lsada, biznes-reja har qanday 8

variantida korxona missiyasini bajarish va uning pirovard maqsadlariga erishishni ta’minlashga xizmat qilishi lozim. Yuqoridagi fikr va mulohazalardan kelib chiqqan holda bevosita biznes-rejani ishlab chiqish va rasmiylashtirish bosqichlariga mufassal to’xtalib o’tamiz. Biznes rejani shakllantirishni yangi korxonani tashkil etish yoki korxona faoliyatiga muhim o’zgartirish kiritish g’oyasi bir necha bosqichlarda amalga oshiriladi5. Ularni turli darajada yiriklashtirish yoki detallashtirish mumkin (4.1- rasm): Missiyani bеlgilash (firma falsafasi) Loyiha maqsad va vazifalarni ifodalash Biznеs-rеjani umumiy tuzilmasini bеlgilash Zaruriy axborotlarni to`plash mе'yorlarini ishlab chiqish Biznеs-rеjani tuzish (rеjalashtirish jarayoni) Biznes-rejani ishlab chiqish bosqichlari. Biznes-rejani tayyorlashning birinchi bosqichida korxona missiyasi (korxona falsafasi) – xo’jalik subyektining qisqacha ta’rifi, uning maqsadlari, burchi, faoliyat sohalari, harajat me’yorlari va mintaqa, jamiyatning ijtimoiy vazifalarini xal etishdagi o’rni aniqlanadi.. Ko’pincha korxonalir o’z missiyasi maksimum foyda olish, deb xato qiladilar. Iste’molchilar uchun korxonaning qancha foyda olishi qiziqarli emasdir. Foyda olish korxonaning ichki muammosi bo’lib, uni hammaga e’lon qilish, ta’sis xujjatlariga kiritib qo’yishni ma’lum ma’noda o’rinsiz deb hisoblash mumkin. Har qanday korxona ochiq tizim bo’lib, uning muvaffaqiyati tashqi muxitdagi iste’molchilarning ma’lum bir talablarini qondirish bilan bog’liqdir. Agar korxona shunday missiyani amalga oshirishga imkoniyat topa olmasa, bir vaqtning o’zida kam foyda oladi. Shuning uchun faqatgina tashqi muxitdan korxonaning maqsadi va missiyaning topish mumkin. Foyda maqsad emas, balki maqsadga erishish vositasidir. 9

Mos keluvchi missiyani tanlab olish uchun kamida ikkita savolga javob topish kerak: ''korxona mijozlari, iste’molchilari kim?'', Korxona qanday talablarni qondirishi mumkin?''. Masalan, foydaning ahamiyatini yaxshi bilgan Genri Ford o’z kompaniyasi missiyasini quyidagcha ta’riflagan: ''Biz odamlarga arzon mashinalarni xavola etamiz '' Shu bilan birga u doimo ushbu ishni kim amalga oshirsa, uni foyda chetlab o’tmaydi deb ta’kidlab kelgan. 3. Qadriyatlar yo’nalishlari va ularning maqsadlar bilan aloqasi. Yo’nalish turi Qadriyatlar kategoriyasi Korxona ko’zlayotgan maqsadlar toifalari (tiplari) Nazariy Haqiqat Bilim Oqilona fikrlash Uzoq muddatli tadqiqotlar va ishlanmalar Iqtisodiy Qulaylik Foydalilik Boylik jamg’arish O’sish Foyda olish Natijalar Siyosiy Xokimiyat Hurmat qozonish Kapital va sotishning umumiy xajmi, ishlovchilar soni Ijtimoiy Yaxshi munosabatlar Sadoqat Nizolarning bo’lmasligi 10

Foydalilikdan ijtimoiy mas’uliyatning yuqori turishi Bilvosita raqobat Tashkilotdagi yaxshi muxit Estetik Badiiy muvofiqlik Shakl va o’lchamlar mosligi Tarkib Mahsulot dizayni Sifat Foydani kamayishi hisobiga bo’lsa ham ko’rkamlikni ta’minlash. Diniy Borliq bilan muvofiqlik, kelishuv. Etika Ma’naviy muammolar Korxona missiyasi uning madaniyati - korxona ob’ro’sini (marka, imidj) shakllantiruvchi korxona qadriyatlari, me’yor va g’oyalari majmuasi bilan chambarchas bog’liqdir. U hayotda quyidagilarda o’z aksini topadi: korxonaning xatti-harakatlarida - barcha xodimlar uchun yagona bo’lgan tamoyillarda; firma kommunikatsiyalarida - axborotni uzatish usullarida; korxonani ko’rgazmali taqdim etish vositalarida - firma belgisi, mahsulotni bezalishi, marosimlar, tashqi ko’rinishi va x.k. Korxona imidji firmaning iste’molchilar, hamkorlar, jamiyat oldidagi mas’uliyatini bildiradi. Bunday holatda missiya korxonaning tashqi muxitda kerakli taassurot uyg’otishga intilishini aks ettiradi. Ikkinchi bosqich – biznes-reja maqsadlarini ishlab chiqish. Maqsad- bu korxonaning kelgusidagi ko’zda tutilgan, istalgan xolati. Biznes tizimida maqsad beshta funktsiyani bajaradi. 11

tashabbus - firmaning xozirgi va ko’zda tutilgan, istalgan xolatini, harakatlar motivlarini taqqoslash, solishtirish. qarorlar qabul qilish mezonlari - axborotlar va muqobillarni tanlash, biznesdagi ustivor yo’nalishlarni baholash; boshqarish vositalari - harakatlarni boshqaruvchi talablar, biznes yo’nalishlarini aniqlash; muvofiqlashtirish - qarorlar qabul qiluvchi shaxslar o’rtasida nizosiz munosabatlarni ta’minlash, maxsuslashtirilgan bo’linmalar ishlarini moslashtirish, muvofiqlashtirish. Nazorat - bu xo’jalik faoliyatining joriy holati ko’rsatkichlarini maqsadlar bilan taqqoslash, solishtirish. Missiyadan farqli ravishda maqsadlar korxona faoliyatining bir muncha aniq yo’nalishlarini aks ettiradi 4.Korxona missiyasi va maqsadlari orasidagi farqlanish . Ko’rsatkichlar Missiya Maqsadlar 1. Vaqt mezoni Kelajakda intilish mavjud, lekin vaqt bo’yicha cheklanishlar yo’q va joriy holatga bog’liq emas. Doimo amalga oshirish muddatlarini ko’zda tutadi. 2.Axborotni yo’naltirilganligi Korxonaning tashqi muxitga - iste’molchilar, jamiyat, mintaqa, manfaatlari qadriyatlari va ustuvorliklariga yo’naltirilgan. Ko’pincha firmaning ichki muxitiga yo’naltirilgan va resurslar, zahiralardan foydalanishni yaxshilashga yo’naltirilgan bo’ladi. 3.Ta’riflanish xususiyatlari Umumiy atamalarda ifodalanadi va korxona obrazini, uning markasini, ish usullarini yoritib beradi.Ko’pincha faoliyat natijalarining aniq natijalarini aks ettiradi. 4.O’lchovliligi Sifat jixatidan tasniflanadi, natijalarni nisbiy aks ettirish ustun turadi 12

Asosan miqdoriy o’lchovga ega bo’ladi, birlikda va ko’plikda ifodalanishi mumkin. Har qanday korxona murakkab ijtimoiy-iqtisodiy tizim sifatida ko’p maqsadli xarakterga ega. Korxonani faoliyati davomida strategik maqsadlarni amalga oshirish bilan bir vaqtda ko’plab taktik va tezkor maqsadlarni ham hal etadi. Sof iqtisodiy maqsadlar bilan ijtimoiy, texnikaviy va tashkiliy vazifalar chambarchas bog’liqdir. Maqsadlarni tuzilmalarga ajratish turli xil jixatlar bo’yicha amalga oshirish mumkin . Korxona maqsadlarining taxminiy tasnifi. № Tasniflash belgilari Maqsadlar guruhlari 1 Mazmuni (predmeti) Iqtisodiy Tashkiliy Siyosiy Ishlab chiqarish Ijtimoiy Texnologik Ilmiy Estetik Psixologik 2 O’lchami Maksimum Ko’p emas Minimum Kam emas 3 Rejalashtirish miqyoslari Uzoq muddatli (strategik) O’rta muddatli (taktik) Qisqa muddatli (tezkor) 4 Harakatlar sohasi Global Regional Oliy Oraliq Milliy Lokal (mahalliy) Yo’ldosh(qo’shimcha) Quyi 5 Ierarxiya darajasi Korxona Tuzilmaviy bo’linma 6 O’zaro munosabatlar Komplementar Indeferent Raqobatli 7 O’lchamlilik Miqdoriy Sifat jixatdan (o’lchovsiz) 8 Yo’naltirilganlilik Tijorat Notijorat (ijtimoiy) 9 Muxit Ichki Tashqi 10 Subyekt Individual (shaxsga yo’naltirilgan) Qisqa xulosalar Iqtisodiyotning bozor munosabatlariga o’tishi bilan avvalgi texnik, sanoat, moliyaviy rejalar o’rniga biznes-rejalar vujudga kelgan bo’lib, korxona faoliyatining joriy va istiqboldagi strategiyalari belgilab beriluvchi asosiy hujjat hisoblanadi. 13

Biznes-reja uchta asosiy funktsiyani bajarishga imkon beradi: birinchidan, biznes kontseptsisini ishlab chiqish, ikkinchidan, biznes-rejani amalga oshirish uchun zarur bo’lgan pul mablag’lari miqdorini aniqlash va uchinchidan, korxonaning joriy faoliyatini boshqarish vositasi hisoblanadi. Biznes-reja bir nechta bo’lim va ko’rsatkichlardan iborat bo’lib, ularning soni korxonaning hajmi, o’ziga xosliklari va boshqa xususiyatlariga bog’liq bo’ladi. Ilmiy adabiyotlarda 8 - 12 bo’limdan iborat bo’lgan biznes-rejalar tavsiya qilinadi. Biznes-reja amaliyotda asosan ikki bosqichda tayyorlanib, bu bosqichlarning har birida mos keluvchi vazifalar bajariladi. Biznes-rejaning hayotiyligi ko’p jihatdan uni tayyorlovchilar, birinchi navbatda iqtisodchilarning malakasi va tajribasiga bog’liq bo’ladi. 14

Похожие

Kichik biznes korxonalarida biznes reja

Korxona biznes rejasi tushunchasi va ularni tuzish tartibi

Korxona xarajatlari

Korxona qudratini boshqarish

Biznes asoslari