Корхонанинг молиявий ресурсларини шакллантириш. Фойдани тақсимлаш - Экономика - Рефераты

Корхонанинг молиявий ресурсларини шакллантириш. Фойдани тақсимлаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

70 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Корхонанинг молиявий ресурслари. Бозор шароитида уларни шакллантириш ва ишлатиш хусусиятлари. 2. Асосий ишлаб чиқариш фондларининг айланишида молияларнинг роли. 3. Айланма маблағларни шакллантириш ва ишлатишнинг молиявий аспекти. 4. Корхоналарда молиявий режалаштириш.

www.arxiv.uz Корхонанинг молиявий ресурслари. Бозор шароитида уларни шакллантириш ва ишлатиш хусусиятлари Корхонанинг молиявий натижаси – бу хўжалик юритувчи субъект ихтиёрида бўлган ва молиявий мажбуриятларни бажариш учун қайта ишлаб чиқаришни кенгайтириш учун ҳамда ходимларни иқтисодий рағбатлантиришга мўлжалланган пул даромадлари ва тушумларидир. Молиявий ресурсларни шакллантириш ўзлик маблағлари ва унга тенглаштирилган маблағлар, молиявий бозордаги ресурсларни йиғиш ва молия- банк тизимидаги қайта тақсимлашдан тушадиган пул маблағлари ҳисобига амалга оширилади. Молиявий ресурсларнинг бирламчи шаклланиши корхона таъсис этилган вақтда, яъни устав фонди ташкил этилганда содир бўлади. Унинг манбалари: акционерлик капитали, пай бадаллари, тармоқдаги молиявий ресурслар, узоқ муддатли кредитлар, бюджет маблағлари ҳисобланади. Устав фонди миқдорини ишлаб чиқариш жараёнига инвестицияланган пул маблағлари (асосий ва айланма) миқдори (размери, ўлчови) кўрсатади. Ҳаракатда бўлган корхонанинг молиявий ресурсларининг асосий манбаи сифатида сотилган маҳсулот (кўрсатилган ҳизмат) нинг нарҳи қатнашади ва тушумни тақсимлаш жараёнида унинг турли қисмлари пул даромадлари ва жамғармалари шаклини олади. Молиявий ресурслар асосан фойда (асосий ва бошқа фаолият турларидан) ва амортизация ажратмалари ҳисобига шаклланади. Шу билан биргаликда молиявий ресурслар манбаларига: эскирган мулкни сотишдан тушган даромад, барқарор пассивлар, турли мақсадли тушумлар (мактабгача бўлган муассасаларда болаларни боқиш ва б.қ.), қурилишда ички ресурсларни йиғиш кабилар ҳам киради. Хусусийлаштириш шароитида яна бир манба – бу меҳнат жамоаси аъзоларининг пай ва бошқа бадалларидир. Сезиларли даражадаги молиявий ресурслар молиявий бозор йиғиши мумкин; акция, облигация сотиш, кредит инвестициялари ва б.қ.

www.arxiv.uz Бозор иқтисодиёти шароитида суғурта компаниялари томонидан тўланадиган суғурта қопламлари катта роль ўйнайди, бюджет ва соҳадаги молиявий манбаларнинг роли эса камайиб бормоқда. қимматбаҳо қоғозлар бўйича фоиз ва дивидендлар ҳамда молиявий операцияларни ўтказишдан келадиган фойда каби молиявий ресурс турлари пайдо бўлмоқда. Корхонанинг молиявий ресурсларини ишлатиш қуйидаги йўналишлар бўйича амалга оширилмоқда:  Молиявий мажбуриятларни бажаришда тегишли молия-бюджет тизимидаги органларга тўловлар (бюджетга солиқ тўловларини тўлаш, ишлатилган кредит учун фоиз тўлаш ва б.қ.);  Технологияни янгилаш, ноу-хау, ишлаб чиқаришни кенгайтириш ва б.қ. билан боғлиқ бўлган капитал харажатларига ўзлик маблағларини жалб қилиш.  Молиявий бозордан сотиб олинадиган қийматбаҳо қоғозлар учун молиявий ресурсларни жалб қилиш; акция, облигация ва бошқалар;  Молиявий ресурслар ижтимоий рағбатлантириш хусусиятига эга бўлган пул фондларини ташкил этиш учун йўналтирилган;  Молиявий ресурсларни хайрия, ҳомийлик ва бошқа мақсадлар учун ишлатиш. Асосий ишлаб чиқариш фондларининг айланишида молияларнинг роли Ҳар қандай корхонанинг ишлаб чиқариш жараёни моддий-техник асосини асосий ишлаб чиқариш фондлари ташкил этади. Бозор иқтисодиёти шароитида янги очилаётган корхоналарнинг асосий ишлаб чиқариш фондлари бирламчи шаклланиши устав фондларининг бир қисми ҳисобланган асосий воситалар ҳисобига амалга оширилади.

www.arxiv.uz Асосий воситалар – бу ишлаб чиқариш ва ноишлаб чиқаришга мўлжалланган асосий фондларга жалб қилинган пул маблағларидир. Асосий фондларни сотиб олиш ва уларни корхона балансига қўшиш вақтида асосий фондлар ва корхона балансига қўшилган асосий маблағлар миқдори сон жиҳатдан асосий фондлар нархига мос келади. Кейинчалик асосий фондлар ишлаб чиқариш жараёнига қатнашишига қараб уларнинг баҳоси иккига бўлинади: унинг бир қисми тайёр маҳсулотга ўтказилган эскиришга тенг бўлса, иккинчиси – ҳаракатдаги асосий фондларнинг қолдиқ баҳосини акс эттиради. Тайёр маҳсулотга ўтказилаётган асосий фондлар баҳоси ҳар доим махсус амортизация фондига пул маблағлари шаклида йиғилади. Бу фонд йил давомидаги амортизация чегирмаларини ва асосий фондларни (бутунлай ёки бир қисми) кенгайтирилган қайта ишлаб чиқариш учун ишлатиш ёрдамида шаклланади. Эксплуатациядан чиққан асосий фондларни ўзгартириш давригача ажратилган амортизация вақтинча бўш бўлади ва қайта ишлаб чиқаришни кенгайтириш учун қўшимча манба сифатида ишлатилиши мумкин. Кенгайтирилган қайта ишлаб чиқаришни фақатгина амортизация чегирмалари ҳисобига таъминлаб бўлмайди, чунки улар асосан оддийгина қайта ишлаб чиқариш учун мўлжалланган. Шунинг учун капитал қўйилмаларининг асосий қисми миллий даромаддан таъминланади, бу ерга аввало ўзлик молиявий ресурслар (акционер ва пай капитал) ҳамда молиявий бозордан жалб қилинган (қурилиш-монтаж ишлари иқтисодиётидан) фойда (хўжалик усулида бажариладиган) ва кредит ресурсларини жалб этиш киради. Корхонанинг молиявий ресурслари таркибида фойда алоҳида ўринга эга. Бундан ташқари қурилишнинг ўзидаги маблағларни йиғиш, эскирган мулкни сотишдан тушган маблағлар, уй-жой қурилишлари ва махсус ривожлантириш фондлар маблағлари ҳам ишлатилади. Бюджет маблағларининг капитал харажатларига ажратилиши, бир хил техник сиёсат олиб боришни таъминлайди. Бозор шароитида бюджет томонидан молиялаш, мақсадли субсидиялар (инвестицион ассигнациялаш) ва инвестицион солиқ кредити орқали амалга оширилади.

www.arxiv.uz Айланма маблағларни шакллантириш ва ишлатишнинг молиявий аспекти Корхона маҳсулот ишлаб чиқариши учун асосий фондлар билан бирга ўз ичига ишлаб чиқариш заҳираларини (хом ашё, материал, ёқилғи ва б.қ.), тугалланмаган ишлаб чиқариш қолдиғини ва давр харажатларини олувчи айланма ишлаб чиқариш фондлари ҳам керак. Ҳисобдаги маблағлар корхона кассасидаги пул маблағлари ва унинг банк ҳисоб рақамидаги маблағлар муомала фондлари дейилади. Ҳар қандай корхона ишлаш жараёнининг узлуксизлигини таъминлаш учун айланма ишлаб чиқариш фондлари ва муомала фондларидан бир вақтда фойдаланиш керак. Айланма ишлаб чиқаришни муомала фондларига бўнакланган пул маблағлари корхонанинг айланма маблағларини ташкил этади. Айланма маблағларнинг асосий хусусияти шундан иборатки, у хўжалик фаолиятини нормал амалга оширишда ишлаб чиқариш жараёнини тарк этмайди: айланма маблағлар сарфланмайди, балки корхонанинг турли кўринишидаги харажатларига қўйилади. Ишлаб чиқариш фондларининг айланишига хизмат кўрсатиб (П-Т. . . Б. . . Т*-Д*) айланма маблағлар (П) турли ишчи (функционал) шаклларга эга бўлади; материаллар (Т), самарадорлик (С), маҳсулот (М) ишлаб чиқариш цикли тугаши билан яна ўзининг пул (П) шаклига қайтади. Корхона айланма маблағларини шакллантириш учун ўзлик ва қарз ресурсларидан фойдаланилади. Ўзлик айланма маблағларини шакллантириш корхонани ташкил этиш вақтида, яъни устав фонд тузилганда содир бўлади. Шаклланган маблағларига акционерлик капитали, пай бадаллари, барқарор пассивлар, бюджет маблағлари, маблағларни қайта тақсимлаш киради. Айланма маблағларни самарали ишлатиш корхона фаолияти молиявий натижасига таъсир кўрсатадиган ўзлик айланма маблағлар мавжудлиги ва уларнинг ҳолатини кўрсатади. Ўзлик айланма маблағлар ва қарз айланма маблағлари орасидаги муносабат корхонани молиявий барқарорлик даражасини ва унинг молиявий

www.arxiv.uz бозордаги ҳолатини кўрсатади («банкротлик тўғрисидаги қонундан»). Корхонанинг тўлов қобилияти унинг савдодан, кредит ва пул ҳарактерига эга бўлган бошқа операциялардан келиб чиқадиган тўлов мажбуриятларини тўлиқ ва ўз вақтида бажариш имкониятини аниқлайди. Тўлов қобилияти корхонанинг мавжуд ресурслари ва унинг тўловлари ҳамда жорий пул тушумлари орасидаги муносабатни ҳисобловчи махсус коэффициентлар орқали топилади. Корхонанинг қарз мажбуриятлари томонидан тўлов қобилияти унинг ликвидлигини (ҳаракатчанлигини) ифодалайди, яъни корхонанинг хоҳлаган вақтда зарур харажатларини амалга ошириш имкониятидир. Ликвидлик - қарз миқдори ҳамда нақд пул маблағлари, балансдаги, ҳисоб рақамдаги ресурслар, қимматбаҳо қоғозлар ва осон сотиладиган айланма маблағларни ўз ичига олувчи маблағлар ҳажмига боғлиқ. Айланма маблағларнинг айланиши - бу уларни ишлатиш самарадорлигини ҳарактерловчи кўрсаткич ҳисобланади (материал ресурсларини иқтисод қилиш, уларни бир маҳсулот бўйича камайтириш). Корхоналарда молиявий режалаштириш Фойдани тақсимлашнинг асосий принциплари (тамойиллари):  Биринчи навбатда, давлат олдидаги молиявий мажбуриятларни бажариш;  Фойда ҳисобига кенгайтирилган қайта ишлаб чиқаришни максимал таъминлаш;  Фойдани ходимларни моддий рағбатлантиришга ишлатиш;  Фойдани ижтимоий – маданий эҳтиёжларга йўналтириш. Молиявий режалаштириш молиявий манбаларни аниқ (реал) қайтариб олишга қаратилган. Бу ўзлик ёки жалб қилинган, ёинки уларнинг капитал унумдорлигини ошириш имконияти билан боғлиқ. Бунинг учун режалаштириш мобайнида асосий ва айланма фондларни сотиб олиш йўллари, ишлаб чиқариш ходимлари малакасини ошириш олдиндан аниқ равшан кўриб чиқилади.

www.arxiv.uz Молиявий режа тузиш тамойиллари:  Олинаётган қайтим даражаси фарқини ва юқори рентабилликни таъминловчи харажатларни ҳисобга олиш мақсадга мувофиқдир;  Молиявий харажатларни уларни қоплаш муддати билан мослаштириш керак. Узоқ муддатли харажатларни танлашда молиялашнинг иқтисодий усулларини кўриб чиқиш лозим;  Юқори молиявий қайтимли харажатлар учун баланслаштирилган таваккалчиликни таъминлаш керак. Аммо таваккалчиликнинг ўсиши билан харажатларга жалб қилинган маблағларнинг рентабеллиги камаяди;  Инфляция жараёнини ҳисоблаш зарур. Молиявий режа тўрт қисмдан иборат: 1. Даромадлар ва маблағлар тушуми. Бу қисмга корхонани банкдан ва давлатдан ташқари олган барча молиявий ресурслари киради (бюджет ва бюджетдан ташқари фондлар). Бу қисм кўрсаткичлари таркибига асосий фаолиятдан фойда, инвестицион фаолиятдан фойда, қимматбаҳо қоғозлар бўйича фоизлар ва дивидентлар, шартномалар бўйича даромадлар, илмий- тадқиқот хусусиятига эга ишлар учун, амортизация чегирмалари, ҳисобдан чиққан мулкни сотишдан даромад, пассивларнинг ўсиши ва б.қ. киради. 2. Харажатлар ва маблағларни қисқартириш (чиқариш). Бу кенгайтирилган ишлаб чиқариш молиявий ресурсларининг ишлатилишини, фаолиятнинг яхши натижаларини рағбатлантиришни, операцион ва бошқа харажатларни акс эттиради. Бу қисмга яна капитал қўйилмалари, иқтисодий рағбатлантириш фондларига чегирмалар, қимматбаҳо қоғозлар сотиб олишга сарфланган харажатлар, хайрия фондларига чегирмалар ва б.қ. киради. 3. Кредитли ўзаро алоқалар корхона олган қарзларини, уларни қайтаришни ва олинган кредитлар учун фоизлар тўлашни назорат қилувчи банк ташкилотлари билан. Бу қисм икки бўлимдан иборат: даромад бўлимида корхона олган қарзлари акс эттирилади. Харажат бўлимида эса қарзларни ишлатганлиги учун фоиз тўловлари ва қарзни тўлаш кўрсатилади.

www.arxiv.uz 4. Корхонанинг бюджет ва бюджетдан ташқари фондлар билан ўзаро муносабати – бу даромад ва харажат қисмидан иборат. Бир томондан, бюджет ва бюджетлан ташқари фондларга солиқ тўловлари, иккинчи томондан эса олинаётган ассигналлашлар. Молиявий режа чоракларга бўлинган ҳолда бир йил учун тузилади.

www.arxiv.uz Адабиётлар : 1. И.А. Каримов. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т.: Ўзбекистон, 1995. 2. И.А. Каримов. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т.: Ўзбекистон, 1996. И . А . Каримов . Яратиш йўлида . Т .: Ўзбекистон , 1997. 3. Финансў Ғ Под редакцией В . М . Родиновой . М .: Финансў и статистика , 1995. 4. Д . Шим и Д . Сигел . Финансовўй менеджмент . М .,1996. 5. Д . Шим и Д . Сигел . Методў управления стоимостью и анализа затрат . М ., 1995. 6. А . Д . Шеремет , Р . С . Сайфулин . Методика финансового анализа . М .: Инфра , 1995. 7. И . Н . Герчекова . Менеджмент . М .: Банки и биржи , 1995. 8. И . А . Бланк . Основў финансового менеджмента . Киев , 1999. 9. И . А . Ковалев . Управление финансами . М .,1998. 10. Теория финансов Ғ Под ред . Л . А . Дробозинова , М ., 1995. 11. Б . Л . Дайзберг . Основў экономики , М ., 1995. 12. Валютнўй рўнок и валютное регулирование . Учебное пособие Ғ Под ред . Платановой И . Х ., М ., 1997.

Похожие

Корхонанинг молияси ва уни молиявий аҳволини баҳолаш

Қишлоқ хўжалиги корхоналарининг хусусий капиталини бошқариш

Корхоналарда молиявий режалаштириш ва бюджетлаштириш

Менежметнинг турлари ва типлари

Молиявий натижалар кўрсаткичлари таркиби ва уларни шакллантириш