Корхона стратегияси ва маркетинг таҳлили - Экономика - Рефераты

Корхона стратегияси ва маркетинг таҳлили

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

103 KB

Корхона стратегияси ва маркетинг таҳлили Режа: 1. Маркетинг тизимининг асосий босқичлари. 2. Маркетингни таркибий элементлари ва стратегик масалалари. 3. Маркетинг мутахассислари тадбирлари . 4. Реклама стратегияси ва уни бозорда ҳаракат қилиш усули. 5. Рекламани уюштириш.

Маркетинг тизимининг асосий босқичлари. Фирмани бошқаришда маркетинг иши етакчи ўрин эгаллайди. Маркетинг фирма (корхона) ишини бозор шароитига мослаштиришга қаратилган махсус фаолиятдир. Маркетинг (инглизча «маркет», яъни бозор сўзи асосида қурилган)фирма маҳсулотини ишлаб чиқариш ва сотиш жараёнида ўз рақобатчиларини, истеъмолчиларини, бозорнинг «чаққон» лигини ҳар томонлама ўрганиб ҳаракат қилишни тақозо этади. Маркетингни асосий мақсади – бозорни ҳар томонлама ўрганиш, таҳлил қилиш ва конъюнктура ўзгаришини олдиндан билиш асосида юқори фойда олишдир.Маркетинг – жуда кўп сарф-харажат талаб қиладиган нарса. Кенг кўламда маркетинг тадқиқотларини фақат бақувват фирмалар олиб бориши мумкин. Аксарият кичик ва ўрта фирмалар мустақил равишда маркетинг билан кенг кўламда шуғулланмайдилар. Лекин бундай ҳолларда махсус консалтинг фирмалари, яъни консультациялар, маслаҳатлар беришга ихтисослашган фирмалар ёрдам бериши мумкин. Маркетинг тизими қай тариқа вужудга келади? Бу саволга жавоб топиш учун аввало маркетинг тизимининг асосий босқичларини кўриб чиқамиз. Улар талабни аниқлаш, талабни қондириш ва талабни янгилаш босқичларидир. Талабни аниқлаш учун нимага эътибор бериш керак? Баъзи товарлар барча харидорлар ичидва катта талабга эга. Масалан: нон, туз, гўшт ва ҳ.к. Бошқа товарлар айрим харидорлар ичида ўз талабини топади. Масалан: рассомлар орасида – мўйқалам ва акварель краскалари; мусиқа ихлосмандлари орасида – мусиқа асбоблари. Баъзи товарларга талаб йилнинг фаслларига қараб ўзгариб туради. Масалан, қишда иссиқ кийим-кечакка талаб кўпайса, ёзда чўмилганда кийиладиган уст-бошларга талаб ошади. Қайси товардан қанча ишлаб чиқариш керак? Агар у янги товар бўлса, унинг керакли ҳажмини қандай аниқлаш мумкин? Агар илгаридан ишлаб

чиқарилаётган бўлса, унга бўлган талаб қандай ўзгараяпти ва кейинроқ қандай ўзгаради ёки ўзгариши мумкин? Харидорларнинг у ёки бу товарга талаби уларнинг сотиб олиш имкониятига қараб чегараланган, буни ҳам фирма товар ишлаб чиқаришда инобатга олиши шарт. А. Хоскинг айтиши бўйича маркетинг – бу биз сотишимиз мумкин бўлган маҳкулотни сотиш эмас, балки сотиладиган маҳсулотни ишлаб чиқаришдир. Товарнинг харидоргир бўлишига унинг нархидан ташқари бошқа омиллар – товарнинг чиройли, ихчам ўралганлиги, товарнинг ишлатишдаги қулайлиги ва бошқалар таъсир этади. Ҳар бир товарга бўлган талабни аниқлаш, юқорида санаб ўтилган вазифаларни бажариш, бозорни ўрганиш билан маркетинг бўйича мутахассислар шуғулланадилар. Фирма бозорни яхшилаб ўрганиб чиқди, бозордаги талаб даражасини аниқлаб олди. Энди товарнинг сотилишини қандай йўлга қўйиш керак? Товар харидорга тез ва арзон нархда етиб бориши учун нима қилиш керак? Нечта одам сотиш билан шуғулланиши керак ва бу одамлар қандай бўлиши керак? Қисқа қилиб айтганда фирма қай тариқа бу талабни қондириши лозим? Фирманинг мақсади фақат товарни сотиб, харидорлар эҳтиёжини қондиришгина эмас, балки ўзи учун энг кўп фойда олишдан иборат. Маркетинг бўйича ҳамма ҳаракатлар худди шунга йўналтирилган. Ишлаб чиқариш ва маркетинг – узлуксиз жараёндир. Ҳеч бир ишбилармон бир маротаба ишлаб чиқариб, сотишдан фойдасини олгандан сўнг ўз ишини ёпиб қўймайди. Ҳақиқий ишбилармон ўзининг товари турғун талабга эга бўлган тақдирда ҳам эришган фойдаси билан кифояланиб қолмайди, балки бозор доим ҳаракатда эканини эсда тутади. Одамлар (харидорлар) эътиборини бир марта жалб қилиш етарли эмас, балки уни доим шу даражада маҳкам ушлаб туриш керак. Одамларни ўзларининг олган нарсаларини янгилатишга жалб қилиш керак, уларнинг ўзгариб турувчи талабига

мослашиш керак. Шу ҳаракатлар маркетинг тизимидаги талабни янгилаш босқичининг асосини ташкил қилади. 5.2. Маркетинг турлари. Бизнес муаммосини кенг қулайлилиги ва кўп рўйхатлиги шу жумладан унинг кичик шаклларини, бир қатор мақсад муаммоларини ишлаб чиқариш жараёнида, сотишда, реклама ишларида куйиши ва ечилишини кўзда тутади. Шунинг учун иқтисодий адабиётда «Маркетинг» тушунчаси тўғрисида турли туман таклифлар ўрин олган ва бир неча турдаги маркетинг ажратиб кўрсатилган. Конверсион маркетинг – бу маркетинг турларидан бири. Унинг тавсифли белгиси зарурий шароит яратиб товар ва хизматларни таклиф қилиш учун талабни бунёд этиш ва шакллантириш. Конверсион маркетинг мақсади мазкур товарга нисбатан баъзи тоифадаги фуқаро ва корхоналарни салбий муносабатини бартараф этиш ва уларни потенциал истеъмолчилар доирасига жалб қилишдан иборатдир. Бу учун мақсадга мувофиқ йўналтирилган реклама фаолияти, ҳар томонлама тарқалган сервис хизмати ва юқори даражадаги таъминлов ўта зарурдир. Маркетинг «Микс» (маркетинг мажмуаси) – корхоналар томонидан ишлаб чиқарилган товарга бўлган талабга таъсир кўрсатиш учун зарурий маркетинг тизимидир.Бу каби воситаларга қуйидагилар киради: товар, нарх, сотувнинг ўрни ва шарти, реклама ва рағбатлантириш. Ҳар бир кўрсатилган элементи ишлатилишини ҳисобга олиб маркетинг «Микс» қуйидагиларни билдиради: истеъмолчини мўлжал қилиш, унинг талабини ўрганиш, истеъмолчи талабини ҳисобга олган ҳолда маҳсулот ва хизмат ассортиментини шакллантириш, қулай ва амалга оширилиши мумкин бўлган олди-сотди жараёнини амалга ошириш, сотувчиларни ва воситачиларни маҳсулот сотгани учун истеъмолчиларни эса ушбу фирмани маҳсулотини

сотиб олгани учун турли рағбатлантириш ва сийлаш чора-тадбирларни ишлатиш. Ремаркетинг – товар ўзига бўлган талабни пасайишини сеза бошлаганда ремаркетингни қўллаш керак бўлади. Бунда маркетинг хизмати бозорда товарга бўлган талабни пасайишини бартараф этиш вариантларини излаб топади. Қўлловчи маркетинг – корхонанинг маркетинг фаолиятининг бир тури бўлиб товар ва хизматга бўлган талабни етарли савиясини сақлаб қолишни таъминлаб беради. Қўлловчи маркетингнинг мақсади –талаб ва таклиф мувозанатини доимий диққат эътиборини талабни ўзгартирувчан омилларга қаратилиши ҳисобланади. Тараққиёт топтирувчи маркетинг – корхонанинг маркетинг фаолиятини бир тури бўлиб у товар ва хизматга бўлган потенциал талабни қондириш ва барча товар учун реал талабни излаб топишдан иборатдир. Тараққиёт топтирувчи маркетингнинг асосий мақсади – маркетингни белгилаш ҳаракатини талаб тараққиётини керак томонига йўналтириш. Синхрон маркетинг – бир қатор товарларни мавсумий истеъмол қилинишида сотишни барқарор қилиш учун ва талабни ўзгаришини пасайтириш учун қўшимча чоралар эҳтиёжи кўрилиш пайдо бўлган ҳолатларда ишлатилади. Рағбатлантирувчи маркетинг – маркетинг тури бўлиб, талабни шакллантириш ва рағбатлантиришга йўналтирилган. Рағбатлантириш маркетингни ишлатилишининг уч хил соҳаси бўлиши мумкин: 1. истеъмолчи ушбу товар унинг ҳеч қандай манфаатга эга эмас деб ҳисоблаганда; 2. товар учун сотилиш региони тўғри танламаганда эмас; 3. истеъмолчи ва бозор янги товар вужудга келишга тайёр бўлмаганда 5.3 Маркетингни таркибий элементлари ва стратегик масалалари.

Маркетинг туғрисида аниқроқ тасаввурга эга бўлишингиз учун унинг таркибий элементларини санаб ўтамиз: 1.Маҳсулотнинг юқори сифатли бўлишини, харидор учун жозибалилигини таъминлаш; 2. Харидорга маҳсулотни таклиф қилиш вақтини аниқ топа билиш ҳамда тўғри (яъни сизни ҳам, харидорни ҳам қониқтирадиган) нархлар белгилаш; 3. Маҳсулотни сотиш ва уни реклама қилишни йўлга қўйиш; 4. Талабнинг ўзгаришга қараб таклиф қилинаётган маҳсулотнинг ассортиментини, турларини ҳар доим янгилаб туриш; 5. Маҳсулот сотилганидан кейин уни кафолат хизматига олиш ва юқори даражада хизмат кўрсатиш; 6. Маҳсулот сотиладиган турли минтақаларнинг ўзига хос хусусиятларини, у ердаги миллий анъана ва урф-одатларини билиш ҳамда шундан келиб чиқиб ҳаракат қилиш. Кичик бизнес субъекти хўжалик фаолиятига маркетинг киритилиши тадбиркорлик самарасини оширишга кўмаклашади. Кичик шаклдаги хўжалик юритиш субъектларини кундалик амалиётида маркетингни стратегик масалаларини амалга оширилиши қуйидаги йўналишларида амалга оширилади: 1. энг кўп ахборотни бозорни эгаллаб турган муҳит тўғрисида ўз вақтида олиш ва уни тўғри таҳлил қилиш; 2. маркетинг мақсадларини тўғри қўйиш ва уларга эришишнинг асосий йўллари;

3. ресурсларни мақсадлар билан, мақсадларни эса истеъмолчилар талаби билан мақбул бирлаштириш. Маҳсулот тури ва ассортиментини бозор талабини юқори даражада қондириш учун шакллантириш; 4. бозорда сотиш тармоғини бунёд этиш орқали, рекламалар сотувини рағбатлантирувчи тадбирларни ўтказиш, сотувчи воситачиларни, ўз харидорларини ва бозор майдонини топиш учун ҳаракат қилиш; 5. маркетинг тизимини янги фирма шароитига мослаштириш учун кундалик бошқарув ишини ташкил этиш. Маркетингни кичик бизнесда самарали ишлаш шартлари қуйидагилардан иборат: тараққиёт топган бозорни мавжудлиги, ишлаб чиқарувчини эркинлиги, ахборот тўплаш тизимини, барча учун тушунарлиги, тадбиркорларнинг тайёрланганлиги ва ҳоказо. Маркетингнинг стратегик режаси корхонанинг хом-ашё, меҳнат, молия ва бошқа ресурсларни самарали ишлатилишига мўлжал қилиб йўнатирилган. Фирманинг мақсадларини ва имкониятларини навбатдаги 3-5 йил учун ўзаро боғланиши учун маркетинг соҳасида стратегик маркетинг дастури келажаги ишлаб чиқилади. Ушбу дастур бозор конъюнктурасининг ўзгаришлари асосида тартибга солиб турилади. Дастур учта ўзаро боғлиқ блокдан ташкил топади: фирманинг мақсадлари, фирманинг хўжалик портфели стратегияси ва фирманинг ўсиш стратегияси. 5.4 Маркетинг мутахассислари тадбирлари тўғрисида. Бозор тадқиқотчиси – бозордаги сотувчи номидан ҳаракат қиладиган вакиллари – менежер ёки махсус маркетинг мутахассислари . Бозор тадқиқотчиси харидор ва унинг талаби билангина қизиқиб қолмай, балки ўзининг рақобатчилари ва уларнинг товарлари билан, мамлакатдаги, қолаверса бутун дунёдаги иқтисодий ҳолат билан ҳам танишади. Ихтиёрий муаммони ўрганишда бозор тадқиқотчиси текширув мақсадини қўйиши ва

керакли маълумотларни йиғиб олиши керак бўлади. Тўпланадиган маълумотлар манбаи хилма-хил бўлади. Бозор тадқиқотчиси бўлган маркетинг мутахассиси уларни турли газеталардан, махсус журналлардан, мижозлар билан бевосита мулоқот қилиш орқали ёки яна бошқа манбалардан олган бўлиши мумкин. Экспериментлар, кузатишлар, сўраб-суриштиришлар орқали маълумот йиғиш жуда ҳам қулай ва самарали усуллардир. Сўраб- суриштириш кўп ҳолларда анкета ва интервьюлар орқали амалга оширилади. Тадқиқотчи йиғиб чиққан ҳамма маълумотларни қайта ишлаб чиқади ва таҳлил қилади. Махсус математик методлардан , яъни математик статистика методлари, жараёнларни тадқиқ қилиш методлари ва бошқалардан фойдаланади. 5.5 Реклама стратегияси ва уни бозорда ҳаракат қилиш усули . Замонавий бизнесда р е к л а м а маркетингнинг энг кучли қуролларидан биридир. Рекламадан антиқа товарларни ва кенг истеъмол қилинувчи товарларни ишлаб чиқарувчи фирмалар фойдаланишади. Шунингдек, реклама киноартистлар, ёзувчилар, шифокорлар ва шу кабилар учун, ҳаттоки реклама агентликлари учун ҳам керакдир. Реклама агентлиги шундай фирмаки, бошқа фирмаларнинг буюртмаси бўйича фаолият кўрсатади. Катта фирмалар ўзларининг реклама бўлимига эга бўлади. Кичикроқ фирмаларда реклама билан фақат сотувчигина шуғулланади. Лекин улар ҳам кўпроқ реклама агентликларига мурожат қилишади чунки реклама агентлари одатда, кўпроқ тажрибага эга бўладилар. Реклама – бу истеъмолчиларга бўлган мурожаатдир. Рекламанинг мақсади истеъмолчилар эътиборини фирма товарларига ва хизматига қаратишдан иборат. Рекламанинг хусусияти шундаки, у маълум бир кишига эмас, истеъмолчилар гуруҳига йўналтирилгандир. Бу гуруҳ мамлакатнинг барча аҳолиси бўлиши ҳам мумкин.

Реклама кўп маблағ талаб қилади. Бу маблағ бекор кетмаслиги учун фирма маркетинг фаолиятини яхши ўйлаб қадам қўйиши керак. Нималарни реклама қилиш мумкин? Улар қуйидагилардан иборат: 1. Муайян товарларни. Бунда реклама харидорга товарнинг хоссалари, нархи ҳақида маълумот беради. 2. Фирмаларни. Реклама истеъмолчида фирма ҳақида таассурот яратади. Масалан, фирманинг иш фаолияти. 3. Воқеаларни. Мисол учун кўчмас мулк биржаси ўтказаётган аукцион ҳақида, турли хил савдо-кўргазмалари ҳақида ва ҳ.к. 4. Фикрларни. Реклама одамларни бирор нарсадан муҳофаза қилишга чақиради ёки бир фирма акцияларини сотиб олишга чақиради. Масалан, маблағларни турли хил жамғармаларда сақлаш ҳақидаги рекламалар. 5.6 Рекламани уюштириш. Реклама қандай бўлиши керак? Фирма реклама қилувчига кенг шароит яратиб беради. Реклама ™қуроллари» -бу рекламанинг ўлчами, ранги, шакли, мазмуни ва услубидир. Рекламани хоҳлаган тарзда қилиш мумкин деб ўйлаш нотўғридир. Реклама бизнесида ҳам ўзининг сир-асрори ва қонун-қоидалари мавжуддир. Яхши реклама истеъмолчининг ҳаракатини тушунган ҳолда яратилади. Реклама шундай қилиниши керакки, бунда истеъмолчида қизиқиш уйғонсин ва натижада у бирор янги нарсани билиб олганлигини ҳис қилсин. Реклама ростгўй бўлиши керак. Истеъмолчига ҳеч қачон сифатсиз товарни реклама қилмаслик керак. Акс ҳолда фирма ишончини йўқотади. Реклама бошқа фирмаларга нисбатан адолатли бўлиши керак. Бошқа фирма маҳсулотини ёмонлаб ўз товарини мақташи асло мумкин эмас. Товарни реклама қилишда унинг матнини яхши туза билиш жуда катта аҳамиятга эга.

Реклама қандай вазифани бажаради? Реклама истеъмолчиларни янги пайдо бўлган товарга жалб қилиш, нархларнинг ўзгариши билан таништириш, фирманинг қўшимча хизматлари ҳақида маълумот бериш каби вазифаларни бажаради. Рекламага қанча маблағ сарфлаш керак? Бу савол маркетингнинг энг қийин масалаларидан биттасидир. Гап шундаки, рекламанинг самарадорлиги билан унга кетган харажат орасидаги боғланишни аниқлаш жуда қийин бўлади. Рекламага сарфланган маблағни ошиши билан талабнинг қанчалик катталашишини тушуниш жуда қийин. Бундай текширувни ташкил қилишнинг ўзи ҳам анча қийин ва қўшимча маблағ талаб қилади. Рекламага кетадиган маблағ қиймати реклама воситасига ҳам боғлиқ бўлади. Фирма ўз мақсадига эришиш учун ҳамда харажатлар кўпайиб кетмаслиги учун ўз рекламасини қандай оралиқда чиқиб туришини ҳам белгилаб қўйиши керак. Ҳар хил фирмалар рекламага кетадиган харажатни ҳар хил аниқлайди. Бир хил фирмалар рекламага қанча имконияти етса, шунча сарфлайди. Бошқа фирма реклама учун олдин тушган фойданинг маълум фоизи миқдорида маблағ ажратади. Қандай реклама қилиш керак? Реклама воситалари жуда кўп ва хилма- хилдир, булар газета ва журналлардаги, радио ва телевидениедаги эълонлар, рекламали устунлар, плакатлар, сувенирлар, календарлар, каталоглар ва маълумотномалар. Реклама воситаларини танлашда реклама кимларга мўлжалланганлигини эътиборга олиш лозим. Ёшларга қаратилган рекламалар телевидение орқали берилганда самарали бўлса, кекса ёшдаги одамларга мўлжалланган рекламаларни газеталарда эълон қилиш фойдалидир. Баъзи товарларни, масалан кийим-кечакларни журнал ва каталогларда реклама қилиш фойдали бўлса, бошқа баъзиларини, масалан, янги қўшиқлар ёзилган компакт дискларни радио ва телевидение орқали реклама қилиш мақсадга мувофиқдир.

Адабиётлар: 1. С.С.Ғуломов «Тадбиркорлик ва кичик бизнес»(235-249 бет.) 2. А.Абдуллаев ва бошк. «Кичик бизнесни бошқариш» (129-131 б.) 3. Косимова М.С., Ахмедов О.М., Едгоров М.Х., Маркетинг тадкикоти. Укув кулланма. – Т. Укитувчи, 1998. 4. Косимова М.С.,Эргашхужаева Ш.Ж. Маркетинг. Укув кулланма.– Т.: ТДИУ, 2004й.. 5. Косимова М.С.,Эргашхужаева Ш.Ж.,Абдухалилова Л.Т.,Мухитдинова У.С., Юлдашев М.М. Стратегик маркетинг. Укув кулланма.Т.:Укитувчи,2004й. 6. Носиров П., Абдуллаева Ш. Маркетинг-бозор иктисодиёти асоси. – Т.: Узбекистон, 1994.

Похожие

Корхона ва ташкилотларда персонални бошқариш стратегияси

Корхона молиявий ҳолатини таҳлили

Туристик бизнесда маркетинг муҳити таҳлили

Маркетинг ва маркетинг хизмати

Сервис корхона ва ташкилотларида ишлаб чиқаришни ҳамда маркетинг хизматларини режалаштириш