Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik iqtisodiy rivojlanish garovidir - Экономика - Рефераты

Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik iqtisodiy rivojlanish garovidir

Загружено в:

16.03.2024

Скачано:

0

Размер:

50.5 KB

Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik iqtisodiy rivojlanish garovidir Reja: 1. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik tushunchalari. 2. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik mezonlari. 3. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning mamlakat iqtisodiy rivojlanishidagi o‘rni. 4. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash mexanizmlari .

Asosiy tayanch tushunchalar: Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik, biznes, tadbirkorlik, mikrofirma, kichik korxona, firma, xususiy firma, shirkat, mas’uliyati cheklanmagan firmalar, mas’uliyati cheklangan firmalar, ochiq jamiyatlar, davlat firmalari, aralash firmalar, yagona soliq, soliq stavkalari, kredit, mikrokredit. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik tushunchalari Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyatining nazariy va amaliy jihatlari iqtisodchi olimlar tomonidan chuqur tadqiq qilingan. Iqtisodchi-olimlar “biznes” tushunchasini “ish”, “munosabat”, “mashg‘ulot” foyda olishga qaratilgan bozor munosabatlari subyektlarining iqtisodiy faoliyati deb talqin etadilar. Kichik biznes va tadbirkorlik subyektlari, ularning faoliyati haqida gapirganda, ushbu subyektlar faoliyat olib borayotgan muhit - iqtisodiy, ijtimoiy va qonuniy tizim muhim ahamiyatga ega. YA’ni, kichik biznes va tadbirkorlik subyektlari uchun ma’lum iqtisodiy zona mamlakat misolida olinadigan bo‘lsa, shu mamlakatda ushbu faoliyat bilan shug‘ullanishning qonuniy asoslari qay darajada yo‘lga qo‘yilgan va u amaliyotda qanday ishlamoqda; mamlakatda kichik biznes va tadbirkorlik bilan shug‘ullanish uchun iqtisodiy imkoniyatlar mavjudmi, ushbu faoliyat turlari bilan shug‘ullanishning ijtimoiy jihatlari o‘zida nimalarni mujassam etadi, degan savollar tug‘ilishi tabiiy. Shunday ekan, yuqoridagi faktorlarni o‘z ichiga oluvchi O‘zbekistondagi kichik biznes va tadbirkorlik muhitini o‘rganish va uning o‘ziga xos xususiyatlarini ochib berish ushbu sohani yanada chuqurroq o‘rganish imkoniyatini yaratadi. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning mamlakatimiz ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishidagi o‘rni va ahamiyati bu soha tomonidan amalga oshiradigan vazifalar orqali namoyon bo‘ladi. Bunday vazifalarning turli-tumanligi esa kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasining jahondagi barcha mamlakatlar uchun ham, o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lgan alohida bir mamlakat uchun ham qandaydir darajada ahamiyat kasb etishidan darak beradi.

Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik mezonlari Bugungi kunda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyatini tartibga solishda asosiy qonuniy hujjat - 2000 yil 25 mayda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasining “Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to‘g‘risida”gi qonuni xizmat qiladi. Ushbu Qonunning asosiy vazifasi fuqarolarning tadbirkorlik faoliyatida erkin ishtirok etishi va manfaatdorligi uchun kafolatlar hamda sharoitlar yaratishdan, ularning ishchanlik faolligini oshirishdan, shuningdek, tadbirkorlik faoliyati subyektlarining huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishdan iborat. O‘zbekiston Respublikasida tadbirkorlik subyektlari deb, belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tgan hamda tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirayotgan yuridik va jismoniy shaxslarga aytiladi. Kichik tadbirkorlik subyektlariga esa, yakka tartibdagi tadbirkorlar, mikrofirmalar, kichik korxonalar kiradi. Hozirgi tadbirkorlar avlodi yangidan shakllangan bo‘lsa, ularning keyigi avlodi o‘zini-o‘zi qaytadan yaratish asosida yuzaga keladi. Tadbirkorlar toifasining shakllanib ulgurishi o‘tish davrining tugallanganligini bildiradi, chunki iqtisodiyot bozor qoidalariga amal qiluvchi faol kishilar qo‘liga o‘tadi. Tadbirkorlikning amaliy shakllari qonun hujatlari asosida belgilanadi va aniq ko‘rinishga ega bo‘ladi. Tadbirkorlik faoliyati firma (korxona) doirasida va idividual yakka tarzda yuritiladi. Birinchi shaklda yuridik shaxslar, ikkinchi shaklda jismoniy shaxslar tadbirkorligi yuz beradi. Tadbirkorlik asosan firmalarda va fermer xo‘jaliklarida kechadi. Firma ayrim korxona va korxonalar birlashmasi shakliga ega. Kichik biznesning potensial imkoniyatlari uni rivojlantirishga jiddiy e’tibor berishga majbur qiladi. Mamlakatimizda kichik biznes sektorining rag‘batlantirilishi respublika ijtimoiy- iqtisodiy taraqqiyotining hal qiluvchi strategik omillaridan hisoblanadi. Bir qator hukumat qarorlari natijasida boshlangan kichik korxonalarni yaratishni rag‘batlantirish jarayoni keyingi yillarda iqtisodiyotda ular ahamiyatining oshishiga olib keldi.

Hozirgi kunga qadar, iqtisodiyotning ushbu sektorini rivojlanishini belgilab beruvchi bosqichlar mamlakatimizda bozor munosabatlarining bosqichma-bosqich asosda shakllanib borishining ta’siri bilan xarakterlanadi. Qanday shaklda, qanday ko‘rinishda bo‘lmasin, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari iqtisodiy jarayonlarda faol qatnashib, mamlakatda yalpi ishlab chiqarishning barqaror o‘sishini, mamlakatimiz eksport salohiyatining ortishi, bandlik darajasining ortishi va boshqa bir qator afzalliklari bilan diqqatga sazovor bo‘lib kelmoqda. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning mamlakat iqtisodiy rivojlanishidagi o‘rni Keyingi o‘n yillikda jahondagi yetakchi mamlakatlar iqtisodiyotida kichik biznesning roli sezilarli darajada o‘zgardi. Mazkur sohada YAIMning salmoqli qismi tobora ko‘proq ishlab chiqarilmoqda, ishchi kuchi aksariyat qismining ish bilan bandligi ta’minlanmoqda, barcha innovatsiyalarning yarmidan ko‘proq qismi yaratilmoqda. Jahon tajribasining tahlili shuni ko‘rsatadiki, kichik biznesni rivojlantirishdan qator mamlakatlarda iqtisodiy siyosatning o‘ziga xos dastagi sifatida foydalanib kelinmoqda. Jumladan: 3) ishchi kuchi bandligini ta’minlashning asosiy sohasi; 4) iqtisodiyotning innovatsiya salohiyatini rivojlantirish manbai; 5) ishlab chiqarish faoliyatining yangi shakllarini izlash va joriy etish manbai; 6) davlat budjetini soliq bilan to‘ldirish (masalan, Germaniyada soliqlarning deyarli yarmini kichik biznes ta’minlaydi); 7) ishlab chiqarish pasayishining oldini olish (Vengriya, Chexiya, Polsha); 8) yirik biznes bilan uzviy bog‘liq holda, mamlakatning barqaror rivojlanishi hamda uning iqtisodiyoti raqobatdoshligini oshirishning asosi. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning ahamiyatli tomonlaridan yana biri shundaki, u yirik kompaniyalarning ishlab chiqarish samaradorligini oshirishni bilvosita

rag‘batlantiradi. Ko‘pincha kichik korxonalarning yirik yakkahukmron ishlab chiqarishga bog‘liqligi ta’kidlanadi. Biroq bu bog‘liqlik bir tomonlama bo‘lmasdan, aslida yirik korxonalar faoliyatini kichik biznes va xususiy tadbirkorlik yordamisiz tasavvur etish mumkin emas. Ko‘plab mayda va o‘rta kompaniyalar yirik korxonalar uchun turli ishlarni bajarib, butlovchi detal va qismlarni yetkazib berib, ularning ichki pudratchisiga aylanadi. Ichki pudrat tizimi yakkahukmron ishlab chiqaruvchilar uchun o‘ta foydalidir. U boshqaruv xarajatlarini qisqartirish, mahsulot tannarxini pasaytirish va sifatini oshirish, unchalik foyda bermaydigan turli ishlarning katta qismini mayda tadbirkorlarga yuklash orqali yakkahukmron korxonalarning kapital tejashiga imkon yaratadi. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini davlat tomonidan qo‘llab- quvvatlash mexanizmlari Mustaqillik yillarida respublikamizda kichik biznes sezilarli rivojlandi. Ammo kichik korxonalarni tashkil qilish sur’ati, ularning barqaror rivojlanishi va umumiy iqtisodiy tizimdagi o‘rni hali bozor iqtisodiyoti talablariga to‘la javob bermaydi. Kichik biznesni rivojlantirish yo‘lida ko‘plab qiyinchiliklar paydo bo‘ldi, ularni faqat davlat tomonidan ko‘rilgan tashkiliy va ijtimoiy-iqtisodiy chora-tadbirlar asosidagina bartaraf qilish mumkin. Mazkur sohaning iqtisodiyotning yetakchi bo‘g‘iniga aylanishida mamlakatimiz hukumati tomonidan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasi rivojlanishini har tomonlama qo‘llab-quvvatlash, shu jumladan, biznesni yuritish bilan bog‘liq barcha jarayonlarni yanada liberallashtirish, soddalashtirish va arzonlashtirish, kichik biznes va xususiy tadbikorlik subyektlarini moliyaviy qo‘llab-quvvatlash borasida amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar muhim rol o‘ynamoqda. Amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar natijasida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarining mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar va ko‘rsatilayotgan xizmatlar umumiy hajmidagi ulushi barqaror ravishda o‘sib bormoqda.

Mamlakatimizda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning bu qadar jadal rivojlanishida eng avvalo mazkur soha uchun belgilanayotgan soliq imtiyozlari yetarli darajadagi rag‘batlantiruvchi rol o‘ynayotgani muhim hisoblanadi. Respublikamizda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni har tomonlama qo‘llab-quvvatlab, ularning ichki va tashqi bozorda raqobatlasha oladigan, sifatli mahsulot ishlab chiqarish va xizmatlar ko‘rsatishni izchil yo‘lga qo‘ya oladigan mustahkam iqtisodiy sohaga aylanishini ta’minlash lozim. Iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish respublikamizda o‘tkazilayotgan iqtisodiy islohotlarning asosiy yo‘nalishlaridan biri bo‘lib hisoblanadi. Bu esa iqtisodiy raqobatning rivojlanishini, iste’mol bozorini tovarlar va xizmat turlari bilan to‘ldirishni, shuningdek, xususiy tadbirkorlarning keng qatlamini yaratishni taqozo etadi.

Adabiyotlar: 1. Mc Connell, Brue. Economics. 17 th edition. Mcgraw-hill/Irwin, USA, 2014. 2. N.Gregory Mankiw. Principles of Economics, 7th edition. Amazon, USA 2016. 3. Paul A. Samuelson, William D. Nordhaus. Economics. 19th Edition. McGraw-Hill Companies. USA. 2015. 4. Шодмонов Ш.Ш., Ғофуров У.В. Иқтисодиёт назарияси. Дарслик. - Т.: Iqtisod - moliya , 2010. - 728 бет. 5. Мамбетжанов Қ.Қ. Ижтимоий-иқтисодий тараққиёт назарияси. Ўқув қўлланма. Т.: ТДИУ, 2015. 6. Макконнел К.Р., Брю С.Л. Экономикс: принципы, проблемы и политика: Учебник. / 17-изд. - М.: ИНФРА-М, 2009. - 916 с. 7. Нуреев Р.М. Экономическая развития: модели становления рыночной экономика: Учебник. / 2-е изд., перераб и доп. - М.: «НОРМА», 2008. - 640 с. 8. Самуэлсон Пол Э., Нордхаус Вильям Д. Экономика.: Учебник. / 18-е изд.: Пер с англ. -М.: ООО «ИД.Вильямс», 2009. - 1360 с. У

Похожие

Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik yuritish shakllari

Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatining iqtisodiy samaradorligi

Kichik biznes va tadbirkorlik suahlili

Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatini rejalashtirish

Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatini boshqarish