Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик иқтисодий ривожланиш гаровидир - Экономика - Рефераты

Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик иқтисодий ривожланиш гаровидир

Загружено в:

16.03.2024

Скачано:

0

Размер:

59 KB

Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик иқтисодий ривожланиш гаровидир Режа: 1. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик тушунчалари. 2. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик мезонлари. 3. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг мамлакат иқтисодий ривожланишидаги ўрни. 4. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларини давлат томонидан қўллаб-қувватлаш механизмлари.

Асосий таянч тушунчалар: Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик, бизнес, тадбиркорлик, микрофирма, кичик корхона, фирма, хусусий фирма, ширкат, масъулияти чекланмаган фирмалар, масъулияти чекланган фирмалар, очиқ жамиятлар, давлат фирмалари, аралаш фирмалар, ягона солиқ, солиқ ставкалари, кредит, микрокредит. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик тушунчалари Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик фаолиятининг назарий ва амалий жиҳатлари иқтисодчи олимлар томонидан чуқур тадқиқ қилинган. Иқтисодчи-олимлар “бизнес” тушунчасини “иш”, “муносабат”, “машғулот” фойда олишга қаратилган бозор муносабатлари субъектларининг иқтисодий фаолияти деб талқин этадилар. Кичик бизнес ва тадбиркорлик субъектлари, уларнинг фаолияти ҳақида гапирганда, ушбу субъектлар фаолият олиб бораётган муҳит - иқтисодий, ижтимоий ва қонуний тизим муҳим аҳамиятга эга. Яъни, кичик бизнес ва тадбиркорлик субъектлари учун маълум иқтисодий зона мамлакат мисолида олинадиган бўлса, шу мамлакатда ушбу фаолият билан шуғулланишнинг қонуний асослари қай даражада йўлга қўйилган ва у амалиётда қандай ишламоқда; мамлакатда кичик бизнес ва тадбиркорлик билан шуғулланиш учун иқтисодий имкониятлар мавжудми, ушбу фаолият турлари билан шуғулланишнинг ижтимоий жиҳатлари ўзида нималарни мужассам этади, деган саволлар туғилиши табиий. Шундай экан, юқоридаги факторларни ўз ичига олувчи Ўзбекистондаги кичик бизнес ва тадбиркорлик муҳитини ўрганиш ва унинг ўзига хос хусусиятларини очиб бериш ушбу соҳани янада чуқурроқ ўрганиш имкониятини яратади. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг мамлакатимиз ижтимоий- иқтисодий ривожланишидаги ўрни ва аҳамияти бу соҳа томонидан амалга оширадиган вазифалар орқали намоён бўлади. Бундай вазифаларнинг турли- туманлиги эса кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик соҳасининг жаҳондаги барча мамлакатлар учун ҳам, ўзига хос хусусиятларга эга бўлган алоҳида бир

мамлакат учун ҳам қандайдир даражада аҳамият касб этишидан дарак беради. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик мезонлари Бугунги кунда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик фаолиятини тартибга солишда асосий қонуний ҳужжат - 2000 йил 25 майда қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг “Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида”ги қонуни хизмат қилади. Ушбу Қонуннинг асосий вазифаси фуқароларнинг тадбиркорлик фаолиятида эркин иштирок этиши ва манфаатдорлиги учун кафолатлар ҳамда шароитлар яратишдан, уларнинг ишчанлик фаоллигини оширишдан, шунингдек, тадбиркорлик фаолияти субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишдан иборат. Ўзбекистон Республикасида тадбиркорлик субъектлари деб, белгиланган тартибда рўйхатдан ўтган ҳамда тадбиркорлик фаолиятини амалга ошираётган юридик ва жисмоний шахсларга айтилади. Кичик тадбиркорлик субъектларига эса, якка тартибдаги тадбиркорлар, микрофирмалар, кичик корхоналар киради. Ҳозирги тадбиркорлар авлоди янгидан шаклланган бўлса, уларнинг кейиги авлоди ўзини-ўзи қайтадан яратиш асосида юзага келади. Тадбиркорлар тоифасининг шаклланиб улгуриши ўтиш даврининг тугалланганлигини билдиради, чунки иқтисодиёт бозор қоидаларига амал қилувчи фаол кишилар қўлига ўтади. Тадбиркорликнинг амалий шакллари қонун ҳужатлари асосида белгиланади ва аниқ кўринишга эга бўлади. Тадбиркорлик фаолияти фирма (корхона) доирасида ва идивидуал якка тарзда юритилади. Биринчи шаклда юридик шахслар, иккинчи шаклда жисмоний шахслар тадбиркорлиги юз беради. Тадбиркорлик асосан фирмаларда ва фермер хўжаликларида кечади. Фирма айрим корхона ва корхоналар бирлашмаси шаклига эга.

Кичик бизнеснинг потенциал имкониятлари уни ривожлантиришга жиддий эътибор беришга мажбур қилади. Мамлакатимизда кичик бизнес секторининг рағбатлантирилиши республика ижтимоий- иқтисодий тараққиётининг ҳал қилувчи стратегик омилларидан ҳисобланади. Бир қатор ҳукумат қарорлари натижасида бошланган кичик корхоналарни яратишни рағбатлантириш жараёни кейинги йилларда иқтисодиётда улар аҳамиятининг ошишига олиб келди. Ҳозирги кунга қадар, иқтисодиётнинг ушбу секторини ривожланишини белгилаб берувчи босқичлар мамлакатимизда бозор муносабатларининг босқичма-босқич асосда шаклланиб боришининг таъсири билан характерланади. Қандай шаклда, қандай кўринишда бўлмасин, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари иқтисодий жараёнларда фаол қатнашиб, мамлакатда ялпи ишлаб чиқаришнинг барқарор ўсишини, мамлакатимиз экспорт салоҳиятининг ортиши, бандлик даражасининг ортиши ва бошқа бир қатор афзалликлари билан диққатга сазовор бўлиб келмоқда. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг мамлакат иқтисодий ривожланишидаги ўрни Кейинги ўн йилликда жаҳондаги етакчи мамлакатлар иқтисодиётида кичик бизнеснинг роли сезиларли даражада ўзгарди. Мазкур соҳада ЯИМнинг салмоқли қисми тобора кўпроқ ишлаб чиқарилмоқда, ишчи кучи аксарият қисмининг иш билан бандлиги таъминланмоқда, барча инновацияларнинг ярмидан кўпроқ қисми яратилмоқда. Жаҳон тажрибасининг таҳлили шуни кўрсатадики, кичик бизнесни ривожлантиришдан қатор мамлакатларда иқтисодий сиёсатнинг ўзига хос дастаги сифатида фойдаланиб келинмоқда. Жумладан: 1) ишчи кучи бандлигини таъминлашнинг асосий соҳаси; 3) иқтисодиётнинг инновация салоҳиятини ривожлантириш манбаи; 4) ишлаб чиқариш фаолиятининг янги шаклларини излаш ва жорий

этиш манбаи; 5) давлат бюджетини солиқ билан тўлдириш (масалан, Германияда солиқларнинг деярли ярмини кичик бизнес таъминлайди); 6) ишлаб чиқариш пасайишининг олдини олиш (Венгрия, Чехия, Польша); 7) йирик бизнес билан узвий боғлиқ ҳолда, мамлакатнинг барқарор ривожланиши ҳамда унинг иқтисодиёти рақобатдошлигини оширишнинг асоси. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг аҳамиятли томонларидан яна бири шундаки, у йирик компанияларнинг ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишни билвосита рағбатлантиради. Кўпинча кичик корхоналарнинг йирик яккаҳукмрон ишлаб чиқаришга боғлиқлиги таъкидланади. Бироқ бу боғлиқлик бир томонлама бўлмасдан, аслида йирик корхоналар фаолиятини кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик ёрдамисиз тасаввур этиш мумкин эмас. Кўплаб майда ва ўрта компаниялар йирик корхоналар учун турли ишларни бажариб, бутловчи деталь ва қисмларни етказиб бериб, уларнинг ички пудратчисига айланади. Ички пудрат тизими яккаҳукмрон ишлаб чиқарувчилар учун ўта фойдалидир. У бошқарув харажатларини қисқартириш, маҳсулот таннархини пасайтириш ва сифатини ошириш, унчалик фойда бермайдиган турли ишларнинг катта қисмини майда тадбиркорларга юклаш орқали яккаҳукмрон корхоналарнинг капитал тежашига имкон яратади. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларини давлат томонидан қўллаб-қувватлаш механизмлари Мустақиллик йилларида республикамизда кичик бизнес сезиларли ривожланди. Аммо кичик корхоналарни ташкил қилиш суръати, уларнинг барқарор ривожланиши ва умумий иқтисодий тизимдаги ўрни ҳали бозор иқтисодиёти талабларига тўла жавоб бермайди. Кичик бизнесни ривожлантириш йўлида кўплаб қийинчиликлар пайдо бўлди, уларни фақат

давлат томонидан кўрилган ташкилий ва ижтимоий-иқтисодий чора- тадбирлар асосидагина бартараф қилиш мумкин. Мазкур соҳанинг иқтисодиётнинг етакчи бўғинига айланишида мамлакатимиз ҳукумати томонидан кичик бизнeс вa xусусий тaдбиркoрлик соҳаси ривожланишини ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш, шу жумладан, бизнесни юритиш билан боғлиқ барча жараёнларни янада либераллаштириш, соддалаштириш ва арзонлаштириш, кичик бизнес ва хусусий тадбикорлик субъектларини молиявий қўллаб-қувватлаш борасида амалга оширилаётган чора-тадбирлар муҳим роль ўйнамоқда. Амалга оширилаётган чора-тадбирлар натижасида кичик бизнeс вa xусусий тaдбиркoрлик субъектларининг мамлакатимизда ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар ва кўрсатилаётган хизматлар умумий ҳажмидаги улуши барқарор равишда ўсиб бормоқда. Мамлакатимизда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг бу қадар жадал ривожланишида энг аввало мазкур соҳа учун белгиланаётган солиқ имтиёзлари етарли даражадаги рағбатлантирувчи роль ўйнаётгани муҳим ҳисобланади. Республикамизда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаб, уларнинг ички ва ташқи бозорда рақобатлаша оладиган, сифатли маҳсулот ишлаб чиқариш ва хизматлар кўрсатишни изчил йўлга қўя оладиган мустаҳкам иқтисодий соҳага айланишини таъминлаш лозим. Иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантириш республикамизда ўтказилаётган иқтисодий ислоҳотларнинг асосий йўналишларидан бири бўлиб ҳисобланади. Бу эса иқтисодий рақобатнинг ривожланишини, истеъмол бозорини товарлар ва хизмат турлари билан тўлдиришни, шунингдек, хусусий тадбиркорларнинг кенг қатламини яратишни тақозо этади.

Адабиётлар : 1. Mc Connell, Brue. Economics. 17 th edition. Mcgraw-hill/Irwin, USA, 2014. 2. N.Gregory Mankiw. Principles of Economics, 7th edition. Amazon, USA 2016. 3. Paul A. Samuelson, William D. Nordhaus. Economics. 19th Edition. McGraw-Hill Companies. USA. 2015. 4. Шодмонов Ш.Ш., Ғофуров У.В. Иқтисодиёт назарияси. Дарслик. - Т.: Iqtisod - moliya , 2010. - 728 бет. 5. Мамбетжанов Қ.Қ. Ижтимоий-иқтисодий тараққиёт назарияси. Ўқув қўлланма. Т.: ТДИУ, 2015. 6. Макконнел К.Р., Брю С.Л. Экономикс: принципы, проблемы и политика: Учебник. / 17-изд. - М.: ИНФРА-М, 2009. - 916 с. 7. Нуреев Р.М. Экономическая развития: модели становления рыночной экономика: Учебник. / 2-е изд., перераб и доп. - М.: «НОРМА», 2008. - 640 с. 8. Самуэлсон Пол Э., Нордхаус Вильям Д. Экономика.: Учебник. / 18-е изд.: Пер с англ. -М.: ООО «ИД.Вильямс», 2009. - 1360 с. У

Похожие

Кичик бизнес ва тадбиркорлик

Сервис соҳасида тадбиркорлик фаолияти ва кичик бизнес

Кичик бизнес тадбиркорлик тузилмаларининг ташкилий тузилиши

Бизнесни режалаштириш. Кичик ва хусусий корхоналарнинг иқтисодий самарадорлиги

Кичик бизнес ва тадбиркорлик фанининг предмети ва вазифалари бизнес ва тадбиркорликни амалга ошириш босқичлари