logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Экономика
  4. Jismoniy shaxslarga daromadlar tog’risidagi deklaratsiya asosida soliq solish.

Jismoniy shaxslarga daromadlar tog’risidagi deklaratsiya asosida soliq solish.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

30.5341796875 KB
Скачать
Jismoniy shaxslarga daromadlar tog’risidagi deklaratsiya asosida soliq solish. Reja; 1.Jismoniy shaxslar daromadlarim deklaratsiya usulida soqqa tortishni zarurligi va ahamiyati. 2.Ylllik daromad haqidagi deklaratsiya» taqdim etuvchi jismoniy shaxslar toifasi. 3.Deklaratsiyani to&#39;ldirish tartibi soliq to‘lovchining majburiyatlari. Jismoniy shaxslar daromadlarim deklaratsiya usulida soqqa tortishni zarurligi va ahamiyati. Ish va undan ko‘p daromad manbaiga ega bo‘lgan jismoniy shaxslar daromadmi yil yakuni bilan deklaratsiyalashzaruriyati: • bninchidan, mamlakatimizda bozor iqtisodiyotiga o‘tishning boshlang‘ich bosqichlarida tadbirkorlik harakatiga keng yo‘l ochilgandan keyin, ularning turli joyda ishlab topadigan daromadlarim aniqlash, hisobga olish va tegishli tartibda soliqqa tortish; • ikkinchidan, soliqlaming eng bosh tamoyili - ularning barcha uchunbarobarliginita’minlash; • uchinchidan, mamlakatimizda jismoniy shaxslar daromad solig&#39;ini hisoblashning o‘sib bomvchi tartibda hisoblash mexanizmining joriy etilishi ham ikki va undan ortiq daromad manbaiga ega bo‘lgan jismoniy shaxslarning daromadlarini yil yakuni bilan qayta deklaratsiyalash mexanizmini obyektiv zaruriyat qilib qo‘ydi. Shuning uchun ham yilning oxirida ikki va undan ortiq daromad manbaiga ega bo‘lgan jismonrv shaxslar tomonidan taqdim etiladigan daromadlar haqidagi deklaratsiyalarga muvofiq, soliqqa tortish ayni shu shkalaga binoan amalga oshiriladi. Umuman, daromadlami deklaratsiyalash, o‘sib boruvchi yakunga ko‘ra soliq solish shkalasining afzalligini tasdiqlaydi. Bu narsa har xil mehnat faoliyati bilan shug‘ullanuvchi shaxslarning bir necha joydan daromad olish hollariga tegishhdir. Tabiiyki, bunday joylarning har birida ham ish haqi to‘lanish jarayonida tegishli soliq summalari belgilangan stavkalar bo‘yicha ushlab qolinadi. Shunday bo‘lsada, barcha jismoniy shaxslar o‘z daromadi haqidagi ko&#39;rsatuvchi deklaratsiyani topshirishda yil davomida olingan barcha daromadlami ko&#39;rsatishi kerak bo‘ladi. Bunday daromadlar, qayd qilib o‘tilganidek, jamlab chiqiladi va awal to&#39;langan soliqlar summasi chegirib tashlanib, natyada, yil davomida jismoniy shaxsning asosiy va asosiy bo&#39;lmagan boshqa barcha ish joylaridan olgan turli shakldagi ish haqlarining yig‘indisidan daromad solig&#39;i qayta hisoblab chiqiladi. Natijada, soliq to‘lovchiga ortiqcha to‘lagan soliq summalan qaytariladi. Bozor iqtisodiyotiga o‘tilishi bilan, odamiarda turli daromad manbalari paydo bo‘la boshladi, jumladan chet daviatlarda ham har bir shaxs ishlash orqali daromadlarga ega boilmoqda. Masalan, Davlat soliq qo‘mitasining ma’lumotlariga ko‘ra, 2000-yilda 3763 ta shaxs AQSh, Koreya va Germaniya davlatlarida ishlab erkin almashtiriladigan valyutada daromadga ega boiIganlar, biroq deklaratsiyataqdimetmagan. Hisob-kitob qilinganda, ularning daromadlaridan juda katta miqdorlarda qo&#39;shimcha soliq hisoblandi. Bu holat bizningcha, ishchi kuchi eksportini sekinlashtiradi va tabiiyki, mamlakatga valyuta oqimini kamaytiradi. 1999-yildan boshlab, tadbirkorlik bilan shug‘ulianuvchi jismoniy shaxslar uchun daromad solig‘i qat’i stavkalarda to&#39;lanadigan bo‘ldi. Ushbu holat chekinishga olib keladi. Chunki daromad miqdoridan qat’i nazar, sohqqa tortish mexanizmi soliqqa tortishda tenglik tamoyilidan tadbirkorlar bir xil stavkalarda soliq to‘laydigan bo&#39;Idilar. Soliq to‘lovchilarning soliq sohasidagi bihm darajasi ham muammo bo‘lib turibdi. Hozirgi vaqtda soliq organlarida soliq axborot - maslahat markazlari mavjud. Barcha inspeksiyalarda navbatchi tdefonlar ishlab turibdi. Maxsus nashr “Soliq va bojxona xabarlari” gazetasi ham muntazam chop etilmoqda. Lekin, soliq toWhilar hozircha bu manbalardan yetarli darajada foydalanayotganlari yo‘q. Jismoniy shaxslarni soliqqa tortishning umumdeklaratsiyalash tizimi joriy etilgach, soliq organlari qo‘shimcha ravishda 1-2 mln dona deklaratsiya qabul qiladilar. Bu soliq organlari kompyuter tarmog‘iga va ishchi kuchiga juda katta qo‘shimcha mehnat talab etadi. Shularm hisobga olgan holda, deklaratsiyalash tizimini tadbiq etishning quyidagi tartibmitaklifetishmumkin. Respublika markazi quyidagi sektorlardan tashkil topadi: • o‘zga idoralardan soliq ma’lumotlarini olish va qayta ishlash sektori; • deklaratsiyalami qayta ishlash sektori; • soliq idoralariga ma’luraotlami jo‘natish sektori; • ma’lurnotlarni arxivlashtirish va saqlash sektori; • xizmatxarVsizliginisaqlash sektori; • soliq idoralar faoliyatini nazorat qilish va nmvofiqlashtirish sektori. Deklaratsiyalami qayta ishlash viloyat markazi quyidagi sektorlardaniboratbo&#39;ladi: • jismoniy shaxslar daromadlarini soliqqa tortishni muvofiqlash- tirishsektori; • sotiq to‘lovchilarga axborotlar yuborish sektori; •ma’lumotlami qayta ishlash sektori. Deklarantlar bilan ishlash tuman byurosi quyidagi sektorlardan tashkil topadi: • soliq toilovchilardan deklaratsiyalar qabul qilish sektori; • rua’lumotlami qabul qilish va soliq to&#39;lovchilar bilan ishlash sekton; • ma’lumodar yig&#39;ish va kiritish sektori. Respublika markLmng vazifalari quyidagilardan iborat bo‘ladi: • deklaratsiyalami avtomatik ravishda qayta ishlash; • ma’lumotlami chop etish va sohq organlariga yuborish; • manbalardan ma’lumotlar olmishini nazorat qilish va muvofiq-lashtirish; • quyi soliq organlarida soliq deklaratsiyalar bo‘yicha ohb boriladiganishlarni nazorat qilish. Viloyat markazining asosiy vazifalari quyidagilardan iboratdir: • tuman soliq organlarida deklaratsiyalar bilan ishlash ahvolini nazorat qilish; • respubhka markazidan ma’lumotlar qabul qilish va ularni tuman soliq organlariga va soliq to‘lovchilarga yetkazish; • respublika markaziga ma’lumotlar yetkazib turish. Deklarantlar bilan ishlash tuman byurosining asosiy vazifalan quyidagilardan iborat: • deklarantlardan deklaratsiyalar qabul qilish; • ma’lumotlar qabul qilish va ularni qayta ishlash; • axborotlami qayd etish va kiritish; •deklaratsiyalami qayta ishlash; • soliq to‘lovchiiar o‘rtasida targ‘ibot-tashviqot ishlarini olib borish; axborodarni saqlash va arxivatsiya qilish. Soliq xabamomalarini tayyorlash va tarqatish ishlarini uchastka soliq inspektorlan ohb boradilar. To‘lov manbaidan soliq ushlanib qolish imkoni bo&#39;lmagan jismoniy shaxslar o‘zlari soliq organlariga soliq to‘lash uchun murojaat qilishlari lozim. Deklaratsiya to‘ldirgmigacha soliq rmqdorining 85% dan ko‘prog&#39;i to‘langan bo‘lishi kerak. Soliq xabarnomalari yozma shaklda soliq to&#39;lovcbiga yetkaziladi yoki pochta xizmati orqali keltirib beriladi. Bir (asosiy joydan) joydan daromad oluvchilar uchun, agar boshqa joydan daromad olmasalar, deklaratsiya to&#39;ldirish rejimi tadbiq etUmaydi, chunki ular daromad manbaidan to&#39;liq soliqqa tortiladilar. Deklaratsiya qabul qilinayotganda, inspektor tomonidan ko‘zdan | kechirish yo‘li bilan nazoratdan o&#39;tkaziladi, keyin kompyuterga kiritiladi. Deklaratsiyalarni qayta ishlash jarayoni o‘z ichiga quyidagi jarayonlarni qamrab oladi: bu tanlab olingan ma’lumotlar bilan deklaratsiyalarni solishtirish, deklaratsiya mazrauni bilan tanishish. Agar olingan deklaratsiya yuzasidan savollar tug&#39;ilsa, deklaratsiya tekshirish bo‘limiga o‘tkaziladi. Binobarin, deklaratsiyalarning ichidan noto‘g‘ri to&#39;ldirilganlari ajratib olinadi. Deklaratsiyalarni tekshirish bo&#39;limining inspektori soliq toilovchiga tegishli bo&#39;lgan barcha ma&#39;hunotlaVni deklaratsiya bilan solishtirib chiqadi. Agar daromad kamaytirib ko‘rsatilish holati aniqlansa, unda deklaratsiyani chuqurroq tekshirish maqsadida, operativ boilhnga beriladi. Agar arzimas kichik kamchilik aniqlansa, soliq to&#39;lovchi soliq organiga taklif etilib bmchilikbartarafetiladi. Operativ bo‘lim inspektori joyiga chiqib, bank, moliya va boshqa tegishli tashkilotlar bergan ma’lumotlar bilan solishtirib, taftish o&#39;tkazadi. Agar deklaratsiya natijalariga ko‘ra, soliq qo‘shimcha hisoblansa, to&#39;lov xabarnomasi yuboriladi. Agar soliq ortiqcha to&#39;langan bo&#39;lib chiqsa, soliqni qaytarishga tegishli hujjatlar tayyorlanadi. Yuqoridagilardan ma’lurn bo&#39;ladiki, umumdeklaratsiyalash tizimi anchagina ko‘p mehnat va sarf-xarajat talab etadigan jarayondir. Binobarin, uni yanada mukammallashtirish uchun, birinchi navbatda, deklaratsiyalarni ro&#39;yxatdan o‘tkazish, hisobga olish hamda soliq idoralari va boshqa davlat hokimiyat organlarining jismoniy shaxslarga doir faoliyatlarini muvofiqlashtirish mexanizmini takomillashtirish kerak. Bu jihatdan joriy etilayotgan yangiliklar mohiyatini o‘z vaqtida soliq to&#39;lovchilarga tushuntirish mexanizmini yaratish, deklaratsiyalarni taqdim etish tartibini va muddatlarini, ularning e’tiborlariga yetkazish, deklaratsiyalarni topshirilmaganlik yoki noto‘g‘ri ma&#39;lumot taqdim etganlik uchun javobgarlik choralari to‘g‘risidagi targ‘ibot va tashviqot ishlarini faollashtirish muhim ahamiyatga ega. Deklaratsiyalash tizimini joriy etish juda katta axborotlar hajmiga ishlov berishni talab etadi. Shu bois, faoliyatning aynan shu uchastkasini to‘liq korapyuterlashtirish, sohq tushumlari to‘g‘risidagi ma&#39;lumotlarga ishlov berishning yagona kompyuter tizimini omilkorlik bilan qo&#39;llash, deklaratsiyalash tmmimng yagona axborot markazini yaratish darkor. Oldimizga qo‘yiIgan masalalarni hisobga olgan holda bugungi kunda deklaratsiyalash tizimida ma’luraotlarga kompyuter ishlovi berish masalalari bilan shug‘ullanuvchi tashkiliy tuzilmani Davlat sohq qo‘mitasi huzunda barpo etish dolzarb hisoblanadi. Ylllik daromad haqidagi deklaratsiya» taqdim etuvchi jismoniy shaxslar toifasi. Deklaratsiya - soliq idoralariga soliq to&#39;lovchi jismoniy shaxslar tomonidan topshiriladigan va o‘z ichiga olingan daromadlar va ushbu daromadlar bilan bog&#39;Iiq xarajatlar haqidagi ma&#39;lumotlarni aks ettiradigan hamda soliq to&#39;lovchining hisoblangan soliqlarni ixtiyoriy ravishda va belgilangan vaqtda davlat budjetiga to&#39;lashga majbur etadigan hujjat hisoblanadi. Moliya yilida soliqqa tortiladigan daromadga ega bo&#39;lgan jismoniy shaxslar soliq to&#39;lashga jalb etiladi. Bundan tashqari, asosiy ish joyidan tashqari boshqa daromad manbalariga ega bo&#39;lgan jismoniy shaxslar olgan darornaman haqida o‘zlari yashab mrgan hududdagi soliq idora lariga hisobot davridan keyingi ^lnmg 1-apreliga qadar deklaratsiya topshirishlari lozhn bo&#39;ladi. Yillik jami daromad haqida deklaratsiya to&#39;ldirish va uni soliq idoralariga taqdim etish 0‘zbekiston Respublikasinmg soliq kodeksi asosida amalga oshiriladi, Deklaratsiya jismoniy shaxslaming soliq organlariga hisobot davridagi daromadlari va o‘zlariga bevosita daxldor bo&#39;lgan soliq mitiyozlari haqidagi rasmiy bayonotni berishini anglatadi. Soliq deklaratsiyasi va soliq stavkalari asosida to&#39;lanishi lozim bo&#39;lgan soliqni Davlat soliq xizmati organlari nazorat qiladilar. Yillik jami daromad haqidagi soliq deklaratsiyasini, odatda, asosiy ish joyidan tashqarida daromadga ega bo&#39;lgan jismoniy shaxslar, shuningdek, hisobot yilida asosiy ish joyiga ega bo&#39;lmagan va qonunchiUk doirasida boshqa manbalardan daromad olgan barcha toifadagi jismoniy shaxslar taqdim etishlari shart hisoblanadi. Deklaratsiya asosida soliq solinadigan daromadlarga 0‘zbekiston Respublikasi rezidentlarining quyidagi daromadlari kiradi: • mulkiy daromadlar, agar bu daromadlarga to&#39;lov manbaida soliq solinmaganbo&#39;lsa; • fan, adabiyot va san’at asarlarini yaratganlik hamda ulardan foydalanganlik uchun raualliflik haqi tariqasida olingan daromadlar; • asosiy bo‘lmagan ish joyidan olingan moddiy naf tarzidagi daromadlar; • ikki yoki undan ko‘p manbadan olingan soliq solinadigan daromadlar; • O&#39;zbekiston Respublikasi hududidan tashqaridagi manbalardan olingan daromadlar; • soliq agentlari bo&#39;lmagan manbalardan olingan daromadlar. Agar soliq to&#39;lovchining asosiy bo&#39;lmagan ish joyidan olgan daromadlaridan jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig&#39;i unmg arizasiga ko‘ra belgHangan eng yuqori stavka qo&#39;llanilgan holda ushlab qolingan bo&#39;lsa, daromadlar to‘g‘risida deklaratsiya taqdim etilmaydi. 0‘zbekiston Respublikasi rezidentiga aylangan chet ellik jismoniy shaxs, mazkur moddanmg birinchi va ikkinchi qismlari qoidalaridan qat’i nazar, Kodeksning 192-moddasida nazarda tutilgan tartibda va muddatlarda daromadlari to‘g‘risida deklaratsiya taqdim etadi. Fan, adabiyot va san’at asarlarini yaratganlik va ulardan foyda langanlik uchun mualliflik haqi tariqasida daromadlar oluvchi jismoniy shaxslar bunday faoliyatni yakka tartibdagi tadbirkor sifatida davlat ro‘yxatidan o‘tmagan holda amalga oshirish huquqiga ega. Daromadlariga jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig&#39;i solinadigan jismoniy shaxslar jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig&#39;ini davlat soliq xizmati organining yozma xabarnomasi asosida to&#39;laydi. Fan, adabiyot va san’at asarlarini yaratganlik va ulardan foyda langanlik uchun mualliflik haqi olayotgan jismoniy shaxs daromadlar olish bilan bog&#39;liq daromadlar va xarajatlar hisobini yuritishi shart hamda u ijodiy faoliyatni amalga oshirish bilan bog&#39;liq, haqiqatda qilingan va hujjatlar bilan tasdiqlangan xarajatlarni daromaddan chegirish huquqiga ega, biroq chegirma olingan jami daromad summasining 30 foizidan ko‘p bo&#39;lmasligi kerak. Ijodiy faoliyatni amalga oshirish bilan bog‘liq xarajatlarga quyidagilarkiradi: • fan, adabiyot va san’at asarlarini yaratish va ulardan foydalamsh uchun zarur materiallar olishga doir xarajatlar; • faqat fan, adabiyot va san’at asarlarini yaratish, nashr qilish, ijro etish yoki ulardan boshqacha tarzda foydalanish maqsadida foydalaniladigan bino va mol- mulk ijarasiga doir xarajatlar. Jismoniy shaxsning jami yillik daromadi to‘g‘risidagi deklaratsiya soliq toilovchining olingan yillik daromadi to‘g‘risidagi yozma arizasidaniboratbo&#39;ladi. Jismoniy shaxsning jami yillik daromadi to‘g‘risidagi deklaratsiyasiga asosiy ish joyi bo‘yicha toilangan daromadlar va jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘ining ushlab qolingan summalari to‘g‘risida O&#39;zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi va 0‘zbekiston Respublikasi Mohya vazirligi tomonidan tasdiqlangan shakldagi ma’lumotnoma ilova qilinadi. Deklaratsiyani to&#39;ldirish tartibi Soliq to‘lovchining majburiyatlari. Jismoniy shaxslarning jami yillik daromadi to‘g‘risidagi deklaratsiya shakli 0‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi va 0‘zbekiston Respublikasi Moliya vaziriigi tomonidan tasdiqlanadi hamda unda quyidagi ma’lumotlar ko‘rsatilishi kerak: • soliq to&#39;lovchining famihyasi, ismi, otasining ismi, tug‘ilgan yili, jinsi, fuqaroiigi, doimiy yashash joyi manzili; • soliq to&#39;lovchining identifikatsiya raqami; • soliq solinishi lozim bo &#39; lgan daromadlar turlarga ajratib ko ‘ rsati ! gan holda olingan jami yillik daromad ( fair martalik operatsiyalardan hamda mol - mulkni ijaraga berishdan olinadigan da - romadlami deklaratsiya qilish uchun faqat ushbu operatsiyalammg o ‘ zidan olish mo &#39; ljallanayotgan daromad aks ettiriladi ); •daromadlarningmanbalari; • daromad olish bilan bog&#39;liq xarajatlar, majburiy to&#39;lovlar, chiqimlar va ajratmalarning summalari; • jismomy shaxslarning daromadlaridan olinadigan soliq bo‘yicha imtiyozlar; • hisoblabchiqarilgan soliq summasi; • haqiqatda to&#39;langan soliq summasi. Jismoniy shaxsning jami yillik daromadi to‘g‘risidagi deklaratsiyada jismoniy shaxslarning jami yillik daromadini deklaratsiya qilish bilan bog&#39;liq boshqa ma’lumotlar ham ko‘rsatilishi mumkin. Jismoniy shaxsning jami yillik daromadi to ‘ g ‘ risidagi deklaratsiya pochta orqali buyurtma xat shaklida , shuningdek eleklion shakldagi axborot tarzida taqdim etilishi mumkin . Jismoniy shaxsning jami yillik daromadi to ‘ g ‘ risidagi deklaratsiya blankalari soliq to &#39; lovchilarga davlat soliq xizmati organlari tomonidan bepulberiladi . Jismoniy shaxs taqdim etgan jismoniy shaxsning jami yillik daromadi to ‘ g ‘ risidagi deklaratsiyada to ‘ larushi lozim bo &#39; lgan jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig &#39; i summasining kamayishiga olib keluvchi xatolar aniqlangan taqdirda , jismoniy shaxs deklaratsiyaga zamro ‘ zgarishlarkiritishishart . Agar jismoniy shaxsning jami yillik daromadi to ‘ g ‘ risidagi deklaratsiyani o ‘ zgartirish haqidagi ariza jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig &#39; mi to ‘ lash muddati tugaguniga qadar berilsa , soliq to &#39; lovchi Soliq kodeksda belgilangan javobgarlikdan ozod qilinadi . Agar jismoniy shaxsning jami yillik daromadi to ‘ g ‘ risidagi dek laratsiyani o ‘ zgartirish haqidagi ariza jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig ‘ ini to &#39; lash muddati tugaganidan кеуш, biroq xatolar davlat soliq xizmati organi tomonidan aniqlanguniga qadar berilsa , soliq to &#39; lovchi soliqning yetishmayotgan summasini hamda unga j tegishli penyani to &#39; lagan taqdirda , javobgarlikdan ozod etiladi . Jismoniy shaxs davlat soliq xizmad organining taqdim etilgan J 1 S moniy shaxsning jami yillik daromadi to ‘ g ‘ risidagi deklaratsiyada aniqlangan xatolik to ‘ g &#39; nsidagi bUdirishnomasini olgan kun davlat soliq xizmati organi tomonidan xatolik aniqlangan kun deb hisoblanadi . Soliq toilovchilar Soliq kodebining 189- moddasida ko ‘ rsatilgan daromadlar bo ‘ yicha jami yillik daromad to &#39; g ‘ risidagi deklaratsiyani , agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan boisa , doimiy yashash joyidagi davlat soliq xizmati organiga hisobot yilidan keyingi yilning 1 aprelidan kechiktirmay taqdim etadi Deklaratsiya qilinishi shart boilmagan daromadlarni olgan soliq to &#39; lovchilar doimiy yashash joyidagi davlat soliq xizmati organiga jami yillik daromadlari to ‘ g ‘ risidagi deklaratsiyani ixtiyoriy ravishda taqdim etishi mumkin . Deklaratsiya taqdim etuvchi chet el fuqarolari. O&#39;zbekiston Respublikasi hududida chet ellik jisraoniy shaxslarga 0‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari hisobga olingan holda soliq solinadi. Chet ellik jismoniy shaxslardan soliqlar va boshqa majburiy to&#39;iovlarni undirish o‘zarolik prmsipi bo‘yicha tugatilishi yoki cheUamshimumkin. Chet ellik jismoniy shaxslar bilan bitimlar tuzish chog&#39;ida bunday bitimlaming shartlariga 0‘zbekiston Respublikasida faoliyatni amalga oshiradigan soliq to&#39;lovchilar hamda boshqa shaxslar chet ellik jismoniy shaxslarning soliqlar va boshqa majburiy to&#39;iovlarni to&#39;lash bo‘yicha xarajatlarini o z zimmasiga olishini nazarda tutadigan soliq haqrtagi izohlar kiritilishiga ruxsat berilmaydi. Chet ellik jismoniy shaxsning - O&#39;zbekiston Respublikasi rezidentining daromadlanga ushbu bo&#39;limda belgilangan tartibda jismoniy shaxslardan olinadigan darornad solig&#39;i solinadi 0‘zbekiston Respublikasi rezidenti bo&#39;lgan chet ellik jismoniy shaxs o‘tgan soliq davri uchun daromadlar to‘g‘risida joriy yilning 1-aprehgacha deklaratsiya taqdim etadi. Chet ellik jismoniy shaxs - O‘zbekiston Respublikasining rezidenti belgilangan tartibga muvofiq soliq solinishi lozim bo&#39;lgan darornad keltirayotgan faoliyatini kalendar yili ichida tugatgan va 0‘zbekiston Respublikasi hududidan tashqanga chiqib ketayotgan bo&#39;ka, uning 0‘zbekiston Respublikasi hududida turgan vaqtda joriy soliq davrida haqiqatda olgan daromadlari to‘g‘risidagi deklaratsiya mazkur jismoniy shaxs 0‘zbekiston Respublikasi hududidan tashqanga chiqib ketishidan bir oy awal taqdim etilishi lozim. Agar chet ellik jismoniy shaxs -0‘zbekiston Respublikasining rezidenti joriy yilning 1-fevraliga qadar doimiy yashash uchun xorijga chiqib ketayotgan bo&#39;lsa, joriy yil uchun daromadlar bo‘yicha deklaratsiya taqdim etilmaydi. Deklaratsiyani taqdim etish tartibi. Taqdim etish tartibi belgilangan d^adlar to‘g‘risidagi deklaratsiya bo‘yicha hisoblab chiqarilgan jismoniy shaxslarning daromadlaridan olinadigan soliqni to&#39;lash deklaratsiya topshirilgan paytdan e’tiboran o‘n besh kun ichida amalga oshiriladi. Grant olgan jismoniy shaxs daromadlar to‘g‘risidagi deklaratsiyani topshirayotganda grant bo‘yicha olingan darornad summasini, jismoniy shaxslardan olinadigan darornad solig&#39;i miqdorini, shuningdeic 0‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkaraasi tomonidan vakolat berilgan fan va texnologiyalarni rivojlantirishni muvofiqlashtirish , bo‘yicha organning tegishli xulosasini ko‘rsatadi. Mol-muLi ijaraga berishdan daromad olayotgan jismoniy shaxs belgilangan tartibda daromadlar to‘g‘risidagi quyidagi deklaratsiyalarni taqdim etadi, dastlabki deklaratsiyani - shunday daromadlar yuzaga keigan kundan e’tiboran bir oy o&#39;tgach, besh kunlik muddatda, agar bu daromadlarga jismoniy shaxslar daromadlariga to&#39;lov manbaida solinadigansohqsohnmaganbo&#39;lsa, yakuniy deklaratsiyani - o&#39;tgan sohq davridan keyingi yilning 15 yanvarigaqadar. Mol-mulkni ijaraga berishdan daromadlar olish tugagan taqdirda jismoniy shaxs doimiy yashash joyidagi davlat sohq xizmati organini bu haqda yozma shaklda xabardor etadi. Agar soliq to&#39;lovchi daromadlar to‘g‘risidagi deklaratsiyani taqdim etmagan bo&#39;lsa, davlat soliq xizmati organi o‘zidagi mavjud ma&#39;lumotlar asosida soliq summasini eng yuqori stavka bo‘yicha hisoblashga va soliq to&#39;lovchiga to&#39;lanishi lozim bo&#39;lgan hisoblangan soliq surmnasi to‘g&#39;nsida bildirishnoma topshirishga haqiidir. Soliq to&#39;lovchi tomonidan jami yillik daromadi to‘g&#39;nsida deklaratsiya taqdim etilgan taqdirda, soliqning yakuniy summasi ushbu deklaratsiya hisobgaolinganholdaaniqlanadi. Jismoniy shaxslar - 0‘zbekiston Respublikasming rezidentlari daromadlar to&#39;g&#39;nsidagi deklaratsiyaning ma’lumotlari asosida hisob-lab chiqarilgant jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘ini o&#39;tgan soliq davridan keyingi yilning 1- iyunidan kechiktirmay to&#39;laydilar. Jismoniy shaxslar - 0‘zbekiston Respubl&asining rezidentlari hisoblab chiqarilgan daromad solig‘ini xorijiy davlatda joylashgan bank hisobvarag&#39;idan chet el valyutasida to&#39;lashi mumkin. Bunda jismoniy shaxslardan olinadigan, milliy valyutada lfodalangan soliq jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig&#39;i to&#39;langan sanada 0‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilangan kurs bo‘yicba chet el valyutasida qayta hisoblab chiqiladi. Mol-mulkni ijaraga berishdan daromadlar oladigan jismoniy shaxslar jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig&#39;mi taqdim etilgan dastlabki deklaratsiya asosida har oyda daromad olingan oydan keyingi oyning beshinchi kumgacha toilaydilar. Yil tugagach, jismoniy shaxslaming daromadlaridan olinadigan sohqning yillik surnrnasi haqiqatda olingan daromad bo‘yicha hisoblab chiqariladi. Bu summa bilan yil mobaynida to&#39;langan summalar o‘rtasidagi farq kelgusi yilning 15-martigacha soliq toilovchidan undirilishi yoki unga qaytarilishi kerak. Jismoniy shaxslaming daromadlaridan olinadigan soliq to&#39;langan sanaquyidagilardir: Yuridik shaxslar yoki jismoniy shaxslar tomonidan bankdagi hisobva- rag&#39;idan toilangani taqdirda - ularning bankdagi h^obvarag&#39;idan mablag&#39;iar hisobdan chiqarilgan kun; Jismoniy shaxslar tomonidan naqd pul mablag‘lari kiritilgan taqdirda - bank kassasiga mablag&#39;lar tobngan sana. Davlat soliq xizmati organlari tomonidan hisoblab chiqariladigan jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig&#39;mi to&#39;lash to&#39;lov xabarnomasida ko‘rsatilgan muddatlarda amalga oshirilishi kerak. 0‘zbekiston Respublikasining tegishh xalqaro shartnomasini qo‘llash huquqiga ega bo&#39;lgan 0‘zbekiston Respublikasi norezidentining 0‘zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromadlaridan jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig&#39;i budjetga to&#39;langan taqdirda, 0‘zbekiston Respublikasining bunday norezidenti to&#39;langan psmoniy shaxslardan olinadigan daromad solig&#39;mi Sohq kodeksining 38- moddasiga muvofiq soliq majburiyati bo‘yicha da’vo muddati raobaymda budjetdan qaytarib olish huquqiga ega. Bunda 0‘zbekiston Respublikasi norezidenti jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘ini to&#39;lashdan ozod qilish to‘g‘risidagi yoki uning summasini kamaytirish to‘g‘risidagi iltimosbayon etilgan arizani, shuningdek quyidagi hujjatlarni 0‘zbekiston Respublikasining davlat sohq xizmati organiga taqdimetadi: • u 0‘zbekiston Respublikasi bilan ikkiyoqlama soliq solishning oldini olish to‘g‘risida xalqaro shartnomaga ega bo&#39;lgan davlatning rezidenti ekanligini rasmiy jihatdan tasdiqlovehi hujjatni; • olingan daromadlarnitasdiqlovehihujjatni; • ushbu O ‘ zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan 0‘ zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida 0‘ zbekiston Respublikasidagi manbalardan olingan daromad ! ardan jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig &#39; i to &#39; langanligi to ‘ g ‘ risidagi tegishli xorijiy davlatning vakolatli orgam tomonidan tasdiqlangan huyatni . 0‘ zbekiston Respublikasining davlat soliq xizmati organi arizani uch oy muddatda ko ‘ rib chiqadi va ushbu moddaning birinchi qismida ko ‘ rsatilgan hujjatlar ishonchli bo &#39; lgan taqdirda , Soliq kodeksming 58- raoddasida nazarda tutilgan tartibda 0‘ zbekiston Respublikasining norezidentiga jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig ‘ i summasmibudjetdanqaytaradi . 0‘ zbekiston Respublikasining xalqaro shaitnomasi g ‘ ayriqonuniy qo &#39; llanilgan bo &#39; lsa , 0‘ zbekiston Respublikasining davlat soliq xizmati organi O ‘ zbekiston Respublikasi norezidentiga asoslangan rad javobini yuboradi . 0‘zbekiston Respublikasidan tashqarida to&#39;langan, jismoniy shaxslardan - 0‘zbekiston Respublikasining rezidentlaridan olinadigan daromad solig&#39;i summalari O‘zbekiston Respublikasida soliq to&#39;lashda 0‘zbekiston Respublikasming xalqaro shartnomalanga muvofiq hisobgaolinadi. 0‘zbekiston Respublikasidan tashqarida to&#39;langan jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig&#39;i summasini hisobga olish uchun chet davlat vakolath organining ma’lumotnomasi yoki jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig&#39;i 0‘zbekiston Respublikasidan tashqarida to&#39;langanhgini tasdiqlovehi boshqa hujjat asos bo&#39;ladi. Jismoniy shaxslar daromadlarmi deklaratsiya usulida soliqqa tortishni takomillashtirish masalalari. Respublikada bozor iqtisodiyotiga xos bo&#39;lgan ijobiy islohotlar amalga oshirilayotgani hamda tadbirkorlik faoliyatiga keng yo&#39;l ochilib, yanada rivojlanayotgani munosabati bilan jismoniy shaxslardan undiriladigan daromad solig&#39;i tobora ko‘proq dolzarblik va ahamiyat kasb etmoqda. Agar Sobiq ittifoq davrida turli toifadagi mehnatkashlarning daromadlari (ish haqlari, mukofotlar) ma’muriy yo&#39;l bilan belgilangan va bir-biridan katta farq qilmagan, boshqacha qilib aytganda “bir tekislik” amal qilgan bo&#39;lsa, hozirda tadbirkorlik sohasidagi daromadlarga cheklovlar bekor qilingani munosabati bilan, kam va yuqori daromadlar o‘rtasidagi tafovutlar ko‘payib, yuqori daromad oladigan shaxslar soni ortib bormoqda. Su o‘rinda Prezidentimizning quyidagi fikrlariga to‘xtalamiz: “Aholining daromadlari tarkibida tadbirkorlik faoliyatidan olinayotgan daromad ulushi tobora salmoqli о&#39;rin egallamoqda va barcha daromadlarning 47 foizdan ortig&#39;i ushbu soha hissasiga to&#39;g‘ri kelmoqda”13. Jismoniy shaxslar daromadini deklaratsiyalash usulida soliqqa tortishning muhim afzalliklaridan bin shundaki, u kam daromad oladigan va yuqori daromadga ega jismoniy shaxslarga nisbatan tabaqalashtinlgan stavkalami qo&#39;llash orqali osongina “gorizontal adolatni” tiklashi mumkin. Mamlakatimizda daromadlarni deklaratsiyalash asosida soliqqa tortish tizimini joriy etish va takomillashtirish yo‘nalishlari ishlab chiqilib, respublikamizda olib borilayotgan islohotlarga hamohang ravishda rivojlantirilib borilmoqda. Dastlab, 0‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 1997-yil 24-apreldagi &#34;O‘zbekiston Respublikasming Soliq kodeksini amalga kiritish tartibi to‘g‘risida”gi 397-1-son Qarorining 5-bandida “2002-yildan e’tihoran, daromadlar olish manbalaridan qat’i nazar, barcha jismoniy shaxslaming jami yillik daromadini deklaratsiyalash tizimi joriy etilishi nazarda tutilsin”, deya qayd etib qo‘yilgan edi. 0‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 2001-yil 7-<iekabrda qabul qilingan Qaroriga binoan esa, jismoniy shaxslaming jami yillik daromadini deklaratsiyalash tizimi 2003- yilda olingan daromadlardan boshlab joriy etilishi belgilab qo‘yildi. Vazirlar Mahkamasiga “1997-2001-yillar mobaynida jismoniy shaxslaming jami yillik daromadini deklaratsiyalash tizimini, shu jumladan, deklaratsiya shaklini, uni taqdim etish va ko‘rib chiqish tartibmi hamda muddatiarini, shuZgdek, deklaratsiya taqdim etmaganlik, uni belgilanmagan shaklda taqdim etganlik yoki noto‘g&#34;ri ma&#39;lumotlarni taqdim etganlik uchun javobgarlik choralarini ishlab chiqish” vazifasi topshirilgan. 0‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2002-yil 5-sentyabrdagi “Jismoniy shaxslaming jami daromadini deklaratsiyalash tizrrnini bosqichma-bosqich joriy etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmonida, daromadlarni deklaratsiyalash tizhnini yaratish bo‘yicha chet el tajribasini chuqur o‘rganishni, aholini tegishli tarzda tayyorlashni, zarur qonunchilik va me’yoriy negiz qabul qilinishini, butun bir tashkiliy chora-tadbirlar majmui amalga oshirilishini talab etishini hisobga olgan holda, uni 2002-2005- yillarda bosqichma-bosqich joriy etilishi belgilab berilgan edi. Bozor iqtisodiyoti va tadbirkorlik faohyati erlonhgi tamoyillari amal qilayotgan iqtisodiy jihatdan taraqqiy etgan barcha mamlakatlarda fuqarolar tomonidan o‘z daromadlarini majburiy deklaratsiyalash amaliyoti keng qo‘Uaniladi. Daromadlar to‘g‘risidagi deklaratsiyani toildirish, fuqarolar tomonidan soliqlar to&#39;lash chog&#39;ida, shuningdek, uy, yer maydonlari va ko‘chmas mulk, qimmatbaho qog‘ozlar hamda boshqa qimmaui buyumlarni xarid qilish bilan bog&#39;liq yirik moHyaviy bitunlarni araalga oshirishda qat’i shart hisoblanadi. Xullas, fuqarolar daromadlarining manbalari oshkoraligi, qonuniyligini tasdiqlash zarur bo&#39;lgan joyda deklaratsiya talab qilinadi. Xorijiy mamlakatlarda mavjud bo&#39;lgan deklaratsiyalash tizimining asosiy sharti bir tomondan, o‘z daromadlari va ularning manbalari to‘g‘risida fuqarolaraing o‘zlari ixtiyoriy ravishda ma&#39;lumot berishlaridir. Dckinchi tomondan, deklaratsiyada mol-mulk xarid quishga sarflangan pul mablag&#39;larining manbalari to‘g‘risidagi ma’himotlami taqdim etmaslik maqsadida o‘z daromadlarini atayin kamaytirib ko‘rsatganligi yoki ularni yashirganhgi uchun iqtisodiy jazo va jarimalaming qonun yo&#39;h bilan mustahkamlanganligi, hatto, jinoiy javobgarlikka tortishgacha bo&#39;lgan kucbJitizmimngmavjudUgidir. Fuqarolaming daromadlarini deklaratsiyalash yashirin iqtisodiyotga, pul mablag&#39;larining noqonuniy aylanishiga, korrup S1 ya va poraxo‘rlikka hamda iqtisodiyot sohasidagi boshqa jinoyatlarga qarshi kurashda ta’sirchan vositalardan bin hisoblanadi. Shuni taassuf bilan e’tirof etish kerakki, bizda kormpsiya ya g&#39;ayriqonuniy daromadlarga, savdo-vositachilik faohyati natijasida tushadigan naqd pullarni yashirishga qarshi qat’i kurash olib borish zarurligi to‘g‘risida ko‘p gapiriladi-yu, ammo ayni vaqtda, jahon amaliyotida umumqabul qihngan mexanizmni joriy etish bo‘yicha aniq-ravshan choralar ko‘rilmayapti. Bunday mexanizm poraxo‘rlik payini qirqib, yashirin iqtisodiyot uchun zamin yaratayotgan, bankdan tashqari pul aylanishini ta’minlayotgan barcha manbalarni tugatishga yordam beradi. Shuni hisobga ohsh zarurki, daromadlami deklaratsiyalashni joriy etmay, fuqarolaraing o‘z daromadlari va ulami ohsh manbalari to‘g‘risidagi ma&#39;lumotlami ixtiyoriy ravishda taqdim etishmng barqaror tizimini vujudga keltirmasdan, shuningdek, o‘z daromadlari haqidagi ma&#39;lumotlami taqdim etishdan bo&#39;vin tovlayotganlarni jazolash choralarini puxta ishlab chiqmay turib, kormpsiya va yashirin iqtisodiyotga qarshi kurash borasidagi ishlami tasawur qilish qiyin. Aynan shu boisdan, taraqqiv etgan mamlakatlarda tarkib topgan tajribadan kelib chiqqan holda bizning respublikamizda ham bunday iearning jami qonun hujjatlariga, huquqiy me’yorlarga tayanadigan xuddi shunday tizirru faollik bilan yaratilishi lozim. Bundan tashqari, bozor munosabatlariga o‘tish tufayli aholi uchun o‘z qobiliyatlarini o‘zini iqnsodiyotning turli sohalarida yana ham kengroq namoyon etish hamda turli qonuniy manbalardan darornad olishimkoniyatlariochiladi. Respublikada xususiy tadbirkorlikni rag‘batlantirish, kichik biznesni rivojlantirish, iqtisodiyotni erkinlashtirish, mehnatga haq to‘lashdagi cheklashlami bekor qilish, korxonalarning xo‘jalik faoliyatiga davlat va nazorat idoralarining aralashuvini keskin kamaytirish borasida katta 1S hlar amalga oshinlmoqda. Bularning hammasi fuqamlar uchun faol mehnat qilish va o‘z mehnati bilan ko‘proq daromad topish imkoniyatini yaratishga qaratilgandir. Shu munosabat bilan aholi daromadlarrm hisobga olwb, daromadlarning qonumyligini hamda soliqlar bekamu ko‘st to‘langanligirn nazorat qilish mexanizmini takomillashtirish dolzarb vazifa bo‘lib qolmoqdaki, bu ham daromadlami umumdeklaratsiyalash tizimim joriy etish zarurligini taqozo etadi. Adabiyotlar ro‘yxati 1. O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi. «O‘zbekiston» nashriyoti 1992 yil. 2.O‘zbekiston Respublikasining Soliq Kodeksi. Adliya vazirligi «Adolat» nashriyoti 2008 yil. 3. O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi. Adliya vazirligi «Adolat» nashriyoti 2008 yil. 4.O‘zbekiston Respublikasining «Davlat soliq xizmati to‘g‘risida»gi qonuni. «O‘zbekiston» nashriyoti 1997 yil. 5. O‘zbekiston Respublikasining «Soliq maslahati to‘g‘risida»gi qonuni. «O‘zbekiston» nashriyoti 2006 yil. 6. O‘zbekiston Respublikasi «Tadbirkorlik va tadbirkorlar faoliyatini kafolatlari to‘g‘pisida»gi qonuni. «O‘zbekiston» nashriyoti 1999 yil. 7.O‘zbekiston Respublikasining «Budjet tizimi to‘g‘risida»gi qonuni. «O‘zbekiston» nashriyoti 2000 yil. 8.O‘zbekiston Respublikasining «Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatini davlat nazorati to‘g‘risida»gi qonuni. «O‘zbekiston» nashriyoti 1998 yil.

Похожие

Soddalashtirilgan soliq solish tizimi
Jismoniy shaxslar daromad solig’ini prognozlash
Jismoniy shaxslardan olinadigan soliqlar va ularni byudjetga undirish tartiblari
Jismoniy shaxslar daromadlarining shakli va ularni soliqqa tortishning asoslari
Boshqa davlatlar soliq tizimi va ba’zi bir soliq turlarining uziga xos xususiyatlari