Ижтимоий жараёнлар ва аҳоли турмуш даражасининг ўсишини прогнозлаш - Экономика - Рефераты

Ижтимоий жараёнлар ва аҳоли турмуш даражасининг ўсишини прогнозлаш

Загружено в:

24.01.2024

Скачано:

0

Размер:

52 KB

Ижтимоий жараёнлар ва аҳоли турмуш даражасининг ўсишини прогнозлаш Режа: 1. Ижтимоий жараёнларнинг хусусиятлари ва уларни ифодаловчи кўрсаткичлар. 2. Ижтимоий соҳаларни прогнозлаш усуллари ва моделлари, уларнинг ўзига хос хусусиятлари 3. Аҳоли турмуш динамикасини баҳолвчи кўрсаткичлар, ушбу кўрсаткичларни ўзгариш динамикаси.

Ижтимоий жараёнларнинг хусусиятлари ва уларни ифодаловчи кўрсаткичлар. Асосий иқтисодий-ижтимоий ривожланиш даражалари аҳолининг турмуш даражаси орқали ифодаланади, бу тушунча ўзида кишининг ҳам моддий, ҳам маьнавий жиҳатдан қониқиши тушунилади. Жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланишини прогнозлашнинг асосий ажралмас қисми бу истеьмол ҳажми ҳаракатини баҳолаш ва илмий техник тараққиётининг ўрнини аниқлашдир. Истеьмолнинг ўсишини таҳлил қилиш аҳоли турмуш даражасини белгиловчи асосий омиллардан бири бўлиб ҳисобланади. Аҳоли истеьмоли таркибидан келиб чиқиб, уларга таъсир кўрсатувчи омилларни аниқлаш, омиллар ва истеьмолнинг ўзаро таъсири сабаб-оқибатларини аниқлаш, ҳозиргача бўлган давр мобайнида истеьмол таркибининг ўзгариши сабабларини таҳлил қилиш, прогноз қилинадиган асосий кўрсаткичларни аниқлашда мамлакатнинг ижтимоий ривожланиши ва аҳоли турмуш даражасида катта ўрин эгаллайди. Бу соҳани прогнозлаштиришнинг асосий вазифаси аввало келажакда аҳоли истеьмолини аниқлаш ва уларни қондириш имкониятларини излашдан иборат. Масалан: юқори сифатли ва турли хил озиқ-овқат маҳсулотлари, хизматлар, уй-жойлар ва бошқалар. Қулай шароитда инсон ҳар томонлама ривожланар экан, унга нафақат моддий балки маьнавий талаб ҳам ошиб боради. Инсон ривожланиши билан ўз яхши иш шароитини ташкил этишга, тиббий хизматларни ва дам олиш шароитларини яхшилашга ҳаракат килади. Бозор иқтисодиёти шароитида аҳоли истеьмолининг ўсишини прогнозлаштириш муҳим аҳамият касб этади, чунки бу билан келажакдаги истеьмол ҳажмининг ривожланиш тенденсиясини билиш мумкин.

Ижтимоий соҳаларни прогнозлаш усуллари ва моделлари, уларнинг ўзига хос хусусиятлари Ижтимоий-иқтисодий соҳани ананавий прогнозлаштиришда айрим камчиликлар бор, чунки мамлакат ижтимоий-иқтисодий модернизация, илмий техник тараққиёт ва бошқа экзоген омилларни ҳисобга олиш қийин. Шунинг учун прогнозлаштириш жараёнида мамлакатнинг ижтимоий- иқтисодий, сиёсий ва бу соҳага оид дастур ва режалардан келиб чиқиб, уларни таъсирини инобатга олиб прогнозлаш зарур бўлади. Прогнозлашни бу тарзда ташкил этиш ижтимоий-иқтисодий соҳа ривожланиши ва уни бутун мамлакат миқёсида кўриб чиқиш қулай бўлиб ҳисобланади. Бу билан аҳоли турмуш даражасининг ҳолати ва унинг истиқболдаги натижалари ҳақида маълумотларга эга бўламиз. Аҳоли турмуш даражасини прогнозлашнинг уч таркибий қисми мавжуд. 1. Миллий даромаднинг ўсиши, 2. Аҳоли истеьмол ҳажмининг ошиши, 3. Келажакда истеьмол қилинадигин ресурсларнинг ўсиши. Истеьмол учун ресурслар ўсиш сурьатини прогнозлаш ишлаб чиқариш жамғармасинин унумдорлигини прогнозлашда асос бўлади. Ижтимоий ривожланишни ва аҳоли турмуш даражасини прогнозлашда иқтисодий-математик усуллар ва моделлардан, меъёр ва бошқа усуллардан фойдаланилади. Иқтисодий математик моделлар, ижтимоий ривожланиш ва аҳоли турмуш даражасини прогнозлашда қўлланилади, у аҳоли эҳтиёжини ортиб бориш тенденсиясини ифодалайди. Келажакдаги ўсиш динамикасини ҳисобга олиш ижтимоий ривожланишни ва аҳоли турмуш даражасини сифати ва миқдорини яхшилашдан иборат. Ижтимоий ривожланишни ва аҳоли турмуш даражасини прогнозлашнинг камчилиги шундаки у номоддий ишлаб чиқариш жараёнидаги ҳолатларни тўлиқ ифода этолмайди. Моделлар ва прогнозлар тизими бутунлай ишлатилса ҳам, мураккаб иқтисодий категория, турмуш даражани фақатгина маьлум жиҳатларини кўрсатиб таҳлил қилишга ёрдам

беради.Ижтимоий ривожланишни ва аҳоли турмуш даражасини прогнозлаштиришнинг ривожланишини ўрганувчи жамиятнинг ижтимоий институтларини ривожлантириб, ҳозирги кундаги муаммоларни ечимларини келажакдаги ҳолатини баҳоламай хулоса қилиш мумкин эмас. Аҳоли турмуш динамикасини баҳолвчи кўрсаткичлар, ушбу кўрсаткичларни ўзгариш динамикаси. Аҳоли турмуш даражасини баҳолашда турар жойлар билан таьминланганлиги, комунал хизматларнинг сифат даражаси, мактабгача таьлим муассасаларининг сони, санатория-профилактикаларнинг ва туристик хизматларнинг мавжудлиги кўрсаткичлари муҳим роль ўйнайди. Шаҳар ва қишлоқлар ўртасидаги турмуш даражасидаги тафовутни камайтириш ва барча ҳудудларда яшаш шароитларини тенглаштириш ва уларни прогнозлашда қуйидаги кўрсаткичлардан фойдаланилади (аҳоли жон бошига нисбатан). 10 минг кишига тўғри келадиган врачлар нисбати, шаҳар ва қишлоқ ахолисининг узоқ муддатли маиший-техника воситалари билан таьминланганлик даражаси 100та оилага нисбатан ва минг кишига тўғри келиши ҳисобланади. Ижтимоий ўсишни ва аҳоли турмуш даражасини прогнозлашда қуйидаги кўрсаткичлардан фойдаланилади. Уй хўжаликларида узоқ муддатли рационал фойдаланиладиган уй анжомларининг ҳар 100та оилага нисбати аниқланилади, сўнгра прогноз қилинган талабга қараб ушбу анжомларни ишлаб чикариш учун ресурслар ажратилади. Ривожланишни режалаштиришда ишлаб чиқариш соҳаси ва тармоқларни ривожлантиришнинг энг мақбул омилларини ишлаб чиқиш зарур, у аҳоли турмуш даражасини кўтаришга хизмат қилиши керак. Прогноз қилинган вақт динамикасини ишлаб чиқариш ва но ишлаб чиқариш соҳасидаги жамғарманинг ҳажми ва таркибини аниқлашда қуйидаги иқтисодий математик моделлар прогнозлаштиришда фойдаланилади. Ишлаб чиқаришда жамғарма нормасини, истеьмол учун ресурслар ўсиш суратларининг меъёр миқдорлари ва ноишлаб чиқариш соҳасидаги қурилиш, ноишлаб чиқариш фонди

динамикаси ва ноишлаб чиқариш капитал қуйилмаларини муомалага чиқариш моделлари алоҳида аҳамиятга эгадир. Бу моделлар олиб бориладиган ҳисоб- китобларнинг мантиқий кетма- кетлигини таьминлайди. Масалан: ишлаб чиқариш жамғармаси динимикасини таҳлил қилиш прогнозлонаётган вақт оралиғида аҳоли турмуш даражасининг ўсишига таъсирини ифода этади, ҳамда миллий даромодда, ишлаб чиқариш жамғармасининг улушини, истеьмол учун ресурслар ўсиш сурати ва ноишлаб чиқаришдаги қурилишни кўрсатади. Прогнозлаштирилаётган жараённи ечимларини, кўплаб вариантларини ишлаб чиқиш керак. Ноишлаб чиқариш жамғармаси ҳақадаги ахборот ноишлаб чиқариш фондини динимикасини тузиш, ноишлаб чиқариш соҳасида капитал қуйилмаларни прогнозлаш имконини беради. Ижтимоий соҳага ажратилган маблағлардан самарали фойдаланиш келажакда аҳоли турмуш даражасини белгилашда муҳим аҳамиятга эга. У қуйидагиларга боғлиқ: маданиятнинг ривожланиши, соғлиқни сақлаш, таьлим соҳаси аҳолига пуллик хизмат кўрсатиш ва бошқалар. Ишлаб чиқариш кучларининг ўсиши, аҳолининг реал даромадларининг ўсиши, бутун ижтимоий инфратузилмасининг жадал ривожланиши асос бўла олади. Шунинг учун прогнозлашда аҳолининг истеьмолининг доимо ўсиб бориши ҳисобга олиниши керак бўлади. Ижтимоий ривожланиш ва аҳоли турмуш даражасини прогнозлашда, иқтисодиётни бошқа кўрсатгичларини прогнозлашда уларнинг ўзаро алоқаси ва боғлиқлигини инобатга олиш зарур бўлади.

Адабиётлар: 1.Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Т.: Ўзбекистон,1992. 2.Ахунова Г.Н. Йўлдошев Н.Қ. Иқтисодиёт ва менежмент. Дарслик. Т.: ТДИУ, 2008. -175 б. 3.Абдураҳмонов Қ.Ҳ., бошқ. Персонални бошқариш. Т.: O ’ qituvchi , 2010й. 4.Веснин, В.Р. Основы менеджмента: Учебник.М.: Проспект, 2017. -320 c. 5.Глухов, В. В. Менеджмент: для экономических специальностей Санкт- Петербург: Питер Пресс, 2017. -600 с. 6.Зайнутдинов Ш.Н. Менеджмент. Т.: Издат.-по-лиг. творч-й дом им. Чулпана, 2011г. 7.Йўлдошев Н.Қ. Менежмент. Ўқув қўлланма. Т.: ТДИУ, 2006. -150 б. 8.Йўлдошев Н. Қ. , Набоков В.И. “Менежмент назарияси”. Дарслик. Т.: ТДИУ, 2013. -433 б. 9.Қосимов F .М., Менежмент, “Ўзбекистон”, 2002,-312 б. 10.Мескон, М.Х. Основы менеджмента.МХ Мескон, М. Альберт, Ф.

Похожие

Аҳоли турмуш даражаси. Аҳоли даромадлари ва уларнинг турлари

Аҳоли турмуш даражаси статистикаси

Иктисодий ва ижтимоий прогнозлаш усуллари

Ижтимоий – иқтисодий жараёнларни моделлаштириш ва прогнозлаш

Иктисодий ва ижтимоий прогнозлаш назариясининг предмети