Ишсизлик ва инфляция даражасининг иқтисодий таҳлили - Экономика - Рефераты

Ишсизлик ва инфляция даражасининг иқтисодий таҳлили

Загружено в:

24.01.2024

Скачано:

0

Размер:

55.5 KB

Ишсизлик ва инфляция даражасининг иқтисодий таҳлили Режа: 1. Аҳоли бандлиги сиёсати, усуллари ва йўналишлари 2. Ишсизликнинг келиб чиқиш сабаблари, турлари, асосий мезонлари ва кўрсаткичлари 3. Инфляциянинг моҳияти, турлари ва ҳисоблаш усуллари

Аҳоли бандлиги сиёсати, усуллари ва йўналишлари Аҳоли бандлигини муайян даражада барқарор ушлаб туриш ҳар қандай мамлакат олдида турган мураккаб вазифалардан саналади. Бандлик соҳасида бозорнинг ўзини ўзи автоматик суратда тартибга солиш жараёнига таъсири хар доим ҳам сезилмайди. Шу сабаблибозор иқтисодиётига йўналтирилган барча мамлакатларда доимий, бандлик соҳасига таъсиркўрсатиш шакллари ва воситалари жиҳатидан эгилувчан чораларни қўллашасосидабандликни тартибга солиш сиёсати амалга оширилмоқда. Аҳолининг тўлиқ ва самаралибандлигини таъминлаш хар қандай демократик жамиятнинг муҳим вазифаларидан биридир. Бандлик сиёсати - бу жамият ва унинг хар бир аъзосининг ижтимоий-иқтисодий ривожланишига бевосита ва билвосита таъсир этувчи чора тадбирлар йиғиндисидир. Бандлик соҳасидаги давлат сиёсати иккита асосий вазифани хал қилишга қаратилган: биринчидан, амалда инвестицияланадиган капиталнинг ишчи кучига бўлган эҳтиёжини қондириш. Жадал ва фойдали амал қиладиган капитал ишчи кучидан самарали фойдаланишнинг энг муҳим далилидир; иккинчидан, меҳнатга лаёқатли аҳолини кишиларнинг меъёрдаги ҳаёт кечиришларининг муҳим шарти сифатида иш жойлари билан таъминлаш. Аҳоли фаровонлиги тўғрисида ғамхўрлик қилиш давлатнинг анъанавий вазифаси ҳисобланади. Давлат меҳнат бозорида икки турдаги сиёсатни, яъни пассив ва актив сиёсатни амалга ошириши мумкин. Пассив сиёсат иш излаётган фуқароларни рўйхатга олиш, ишсизлик нафакасини тайинлаш, уни тақдим қилиш тизимини ташкил этиш, ишсизлар ва уларнинг оилаларини қўллаб қувватлашнинг пулсиз шаклларини амалга ошириш билан чекланади. Ишсизликнинг келиб чиқиш сабаблари, турлари, асосий мезонлари вакўрсаткичлари Иқтисодчи олимлар ўртасида оммавий ишсизликнинг ҳакикий сабаблари қандайлигитўғрисида турлича қарашлар мавжуд.

Маълумки, Ж.М.Кейнс «ишсизликнинг давоси сифатида иш ҳакини пасайтириш ғоясини қатъий инкор этиб, ўзига инвестициялар, давлат харажатлари ва соф экспортдан ташқари истеъмол харажатларини - бунда ҳам сўнгги - умумий талабнинг асосий қисмини ҳам камраб оладиган умумий талабдан келиб чикади». Фикримизча, Ўзбекистонда ишсизликнинг пайдо бўлиши ва ўсиш тарихи айнан Кейнс қарашларининг тўғрилигини исботлайди. Ишсизлар расмий рўйхатга олингандан бошлаб,ишсизлик даражаси маълум даражада мунтазам ортиб боради, ишга жойлаштириш канчалик юқори бўлса, ишсизлик даражаси шунчалик паст бўлади. Иш билан бандликнинг кескин камайиши иқтисодиётдаги таркибий ўзгаришлар (давлат секторининг камайиши), инфляция ҳамда хўжалик юритишнинг муқобил шакллари (хусусий корхоналар, хиссадорлик жамиятлари) етарлича тез усмаганлиги туфайли кўпгина корхоналарда молиявий аҳвол ёмонлашуви натижасида юзага келади. Буларнинг ҳаммаси, табиийки, умумий талаб ҳажмида салбий акс этади: давлат таъсири қисқаради, инвестиция фаолияти сустлашади, истеъмол харажатлари эса инфляция таъсирида турмуш даражасининг ёмонлашуви туфайли бирмунча камаяди. Демак, Ўзбекистонда ишсизлик ўсишининг асосий сабаби - энг аввало ишлаб чиқаришнинг қисқаришидир. Иқтисодий ўсиш динамикаси билан ишсизлик ўртасидаги алоқа ўзвий боғлиқ кўрсаткичлардир. Ривожланаётган мамлакатларда бундай боғлиқлик кўзга очиқ ташланмайди. Масалан, кўпгина ривожланаётган мамлакатларда саноатнинг тез ўсиши иш билан бандликнинг мувофиқ кенгайишини келтириб чиқармади. Иқтисодчилар бу ходисани саноатдаги ўсиш суръатларидан анча бўлган урбанизация суръатлари ҳамда қишлоқдан шаҳарга кўчиб келаётган аҳоли малакасининг пастлигида деб изоҳлайдилар. Аҳолининг иш билан бандлик динамикаси, ЯИМ билан ишсизлик ўртасидаги бевосита алоқанинг тасдикланмаслиги дастлабки қарашда мантиқан зид ходисадир.

Иккита далил кишини хайратга солади: биринчидан, ишсизликни ЯИМнинг ўсишига киёсан илгариловчи қисқариши; иккинчидан, иш билан бандликнинг камайиши билан бирга ишсизликнинг қисқариши. Инфляциянинг моҳияти, турлари ва ҳисоблаш усуллари Инфляция нима? Инфляциянинг соддалаштирилган таърифи - бу баҳоларнинг умумий даражасининг ошиши. Инфляция - бу товар айланмасига зарур бўлган пул массаси муомала воситаларининг хаддан ташқарари ошиб кетиши, натижада пул бирлиги қадрининг тушиши ва ўз навбатига товар баҳоларнинг ошиши. Инфляция деб пул муомаласи конунлари бўзилиши билан боғлиқ ҳолда қоғоз пулларнинг қадрсизланишига айтилади. Бу ерда қоғоз пул миқдорининг нисбатан ортиб кетиб, унинг қадрсизланишига пулнинг ортиқча эмиссия қилиниши, пул эмиссияси ўзгармасдан, унинг айланиш тезлигининг ошиши, муомаладаги пул миқдори ўзгармаса ҳам товар ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш ҳажмининг камайиб кетиши, товарлар ва хизматлар ижтимоий қийматининг бинобарин, нархининг пасайиши ва ниҳоят, пул қийматининг пасайиши каби омиллар таъсир қилади. - Қоғоз пуллар инфляцияга учраганда уч хил жараёнга нисбатан қадрсизланади: - олтинга нисбатан - бу олтиннинг қоғоз пулларда бозор нархининг ошишида ўз ифодасини топади; - товарларга нисбатан - бу товарлар нархининг ошишида ўз ифодасини топади; - бардошли чет эл валюталарига нисбатан - бу чет эл валюталарига нисбатан миллий пул курсининг тушиб кетишида ўз ифодасини топади. Инфляция нарх индекси ёрдамида базис даврга нисбатан улчанади. Нархлар индекси эса жорий даврдаги истеъмол нархларини базис даврдаги истеъмол нархларига нисбати орқали аниқланади.

Инфляция турлари. Келиб чиқиш сабабларига караб: Административ инфляция «административ» бошқариладиган баҳолар туфайли пайдо бўлади. Талаб инфляцияси. Ишлаб чиқариш соҳаси аҳолининг талабини тўла қондира олмайди, таклифга нисбатан талаб ошиб кетади. Натижада товарлар баҳоси ўсади. Кам миқдордаги товарларга кўп пул массаси тўғри келади. Таклиф инфляцияси, бунда баҳоларнинг ўсишига сабаб, гарчи ресурслардан тулалигича фойдаланилмаган бўлсадаишлаб чиқариш харажатларини ошишини келтириш мумкин. Харажатлар инфляцияси, бунда ишлаб, чиқариш омиллари баҳоси ошганда ишлаб чиқариш харажатлари ҳам ошади ва натижада ишлаб чиқаришлган маҳсулот нархи ҳам ошади. Импорт инфляцияси, мамлакатга чет эл валютасининг хаддан ташқари оқиб келиши ва импорт товарларининг баҳоси ошиши туфайли юзага келади. Кредит инфляцияси, ортикча кредит экспансияси туфайли юзага келади. Инфляция кўриниш жиҳатидан: Очиқ инфляция, яъни товар ва хизматларнинг эркин бозордаги инфляцияси; Яширинчи (босилган) инфляция, бунда давлатнинг баҳоларни бир даражада мажбурий ушлаб туришида пайдо бўлади. Товар дефицити бўлганда товарлар «қора бозор»га утиб, у ерда уларнинг баҳолари доимий равишда ўсиб боради. Кўламига кўра: Маҳаллий инфляция, айрим мамлакатларда юз берадиган инфляция; жаҳон инфляцияси.

Хулоса: Иқтисодий даврлар асосан тўртта босқичини ўз ичига олади ва уларни иқтисодий тебранишлар деб юритиш мақсадга мувофиқ. Иқтисодий тебранишларнинг сабаблари хилма - хил бўлсада, уларнинг барчаси ялпи харажатлар ҳажмининг ўзгариши орқали ЯИМ динамикасига таъсир кўрсатади. Ишсизлик даражаси деб ишсизлар сониннинг ишчи кучи сонига нисбатига айтилади. Ишчи кучи ҳам бошқа товар маҳсулотлари каби бозорда сотилади ва сотиб олинади. Тўла иш билан бандлик 100% иш билан таъминланганлик даражасини англатмайди. Келиб чиқиш сабабларига кўра фрикцион, таркибий ва даврий ишсизлик турлари мавжуд. Ишсизликнинг табиий даражаси фрикцион ва таркибий ишсизлик даражалари йиғиндисига тенг бўлиб, мамлакатдаги охирги ўн йилда мавжуд бўлган ҳақиқий ишсизлик даражаси ва кейинги ўн йил учун прогноз қилиб ҳисобланган ишсизлик даражаларининг ўртача миқдори сифатида белгиланади. Ишсизлар сонининг ошиши, яъни ишсизликнинг ҳақиқий даражаси унинг табиий даражасидан юқори бўлиши потенциал ҳажмдаги ЯИМ билан ҳақиқий ҳажмдаги ЯИМ ўртасида узилишга олиб келади. Оукен қонуни бундай боғлиқликнинг миқдорий даражасини ифодалайди.

Адабиётлар: 1.Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Т.: Ўзбекистон,1992. 2.Ахунова Г.Н. Йўлдошев Н.Қ. Иқтисодиёт ва менежмент. Дарслик. Т.: ТДИУ, 2008. -175 б. 3.Абдураҳмонов Қ.Ҳ., бошқ. Персонални бошқариш. Т.: O ’ qituvchi , 2010й. 4.Веснин, В.Р. Основы менеджмента: Учебник.М.: Проспект, 2017. -320 c. 5.Глухов, В. В. Менеджмент: для экономических специальностей Санкт- Петербург: Питер Пресс, 2017. -600 с. 6.Зайнутдинов Ш.Н. Менеджмент. Т.: Издат.-по-лиг. творч-й дом им. Чулпана, 2011г. 7.Йўлдошев Н.Қ. Менежмент. Ўқув қўлланма. Т.: ТДИУ, 2006. -150 б. 8.Йўлдошев Н. Қ. , Набоков В.И. “Менежмент назарияси”. Дарслик. Т.: ТДИУ, 2013. -433 б. 9.Қосимов F .М., Менежмент, “Ўзбекистон”, 2002,-312 б. 10.Мескон, М.Х. Основы менеджмента.МХ Мескон, М. Альберт, Ф.

Похожие

Инфляция

Тўлов балансининг иқтисодий таҳлили

Бандлик ва ишсизлик

Пул муомаласи ва инфляция

Хўжалик фаолияти иқтисодий самарадорлиги ва унинг таҳлили