Ishlab chiqarishni boshqarish - Экономика - Рефераты

Ishlab chiqarishni boshqarish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

98.5 KB

Ishlab chiqarishni boshqarish Reja: 1. Ishlab chiqarishni boshqarish mazmuni va mohiyati 2. Ishlab chiqarishni boshqarishda ob'ekt va sub'ekt tushunchalari 3. Ishlab chiqilgan mahsulot sifatini boshqarish 4. Sifat menejmenti. Sifatni nazorat qilish bosqichlari

Ishlab chiqarishni boshqarish mazmuni va mohiyati Ob'ektiv dunyo jonsiz va jonli tabiatdan tashkil topgan. har ikkisi ham doimo rivojlanishda va harakatda bo’ladi. Shu sababli ular boshqarishga muhtojdir. Shunga binoan boshqaruv ham ikki asosiy turga bo’linadi:  jonsiz tabiatni boshqarish;  jonli tabiatni boshqarish. Boshqarishning bu turlaridan har biri, o’z navbatida, bir necha xillarga bo’linadi. Masalan, jonli tabiatni boshqarish:  jamiyatni boshqarish;  jamoat tashkilotlarini boshqarish;  ishlab chiqarishni boshqarish;  xodimlarni boshqarish kabilarga bo’linadi. Boshqaruv ijtimoiy rivojlanish mahsuli va ijtimoiy mehnat jarayonining ob'ekti zaruriy unsuridir. Binobarin, har qanday nisbatan katta miqyosda amalga oshiriladigan bevosita ijtiomiy yoki birgalikda qilinadigan mehnat idora qiluvchiga ma'lum darajada muhtojdir. Bu idora qiluvchi yakka ishlar o’rtasida uyg’unlik o’rnatadi va ishlab chiqarish organizmining mustaqil organlari harakatidan farq qilib, butun ishlab chiqarish organizmining harakatidan kelib chiqadigan funktsiyalarni bajaradi. Ishlab chiqarishni boshqarish deganda ishlab chiqarish doirasida amalga oshiriladigan rahbarlik, tashkilotchilik va ma'muriy harakterdagi alohida faoliyat tushuniladi. Bunday boshqarishda ikki tomon:  ijtimoiy-iqtisodiy;  tashkiliy-texnik tomonlar farq qilinadi. Bu har ikkala tomonlar o’zaro bog’liqdir, lekin ishlab chiqarishning borishiga ijtiomiy-iqtisodiy tomon hal qiluvchi ta'sir ko’rsatadi, chunki ishlab chiqarishni boshqarish eng avvalo, odamlarni, ularning mehnatini boshqarishdir. Ijtimoiy mehnat taqsimotiga ko’ra boshqaruv: sanoat ishlab chiqarishini, qishloq xo’jalik ishlab chiqarishini, transportni, savdoni va hokazolarni boshqarishga bo’linadi.

Hududiy boshqarish darajasiga ko’ra boshqaruv: tuman viloyat, mamlakat miqyosidagi ishlab chiqarishni boshqarish turlariga bo’linadi. Boshqarishga korxona nuqtai nazaridan quyidagicha ta'rif berish mumkin. Korxonani boshqarish - bu xo’jalik rahbar organlari, korxona ma'muriyati hamda jamoat tashkilotlarining iqtisodiy va ijtimoiy natijalarga erishishini ko’zda tutgan holda kishilar jamoasiga, ular orqali ishlab chiqarishning moddiy-buyum unsurlariga, ularning o’zaro amal qilishini uyushtirish uchun aniq maqsad yo’nalishida tartibli ta'sir ko’rsatishdir. Har qaysi ishlab chiqarish xoh u korxona darajasida, xoh u mamlakat miqyosida bo’lsin o’zining boshqariluvchisi (ob'ekti) va boshqaruvchisi (sub'ekti)ga ega bo’ladi. Boshqariluvchi yoki boshqaruv ob'ekti ko’p qirrali ishlab chiqarish jarayoni bo’lib, u:  moddiy va texnikaviy tayyorgarlik (asosiy va aylanma fondlari);  tashkiliy mehnat tayyorgarligi (kadrlarni tanlash, ishga qabul qilish, joy-joyiga qo’yish, o’qitish va hk.);  xizmat ko’rsatishni tashkil qilish (energiya berish, ta'mirlash, tashish va hk.);  mahsulot ishlab chiqarishning bevosita jarayoni va uni sotishni tashkil qilishni o’z ichiga oladi. Boshqaruvchi yoki boshqaruv sub'ekti - bu bir guruh kishilar hamda boshqaruv organlaridan iborat bo’lib, turli shakllar, usullar va texnikaviy vositalar yordamida boshqariluvchi ob'ektga ta'sir o’tkazadi. Boshqarish ob'ektlari bo’lmasa, uning sub'ektlari ham bo’lmaydi. Demak, boshqaruvchi ichki tizimning negizida boshqaruvchi kichik tizim yotadi. Masalan, korxona bo’g’inida sub'ekt bo’lib, shu korxonaning direktori va unga bo’ysinuvchi butun boshqaruv apparati hisoblanda. Ob'ekt bo’lib esa shu korxonadagi barcha tsexlar va uchastkalar hisoblanadi

Tsex bo’g’inida sub'ekt bo’lib, tsex boshlig’i va unga bo’ysinuvchi barcha boshqaruv apparati hisoblansa, boshqariladigan ob'ektni esa barcha tsexlar tashkil qiladi. Uchastka bo’g’inida boshqariluvchi ob'ektga ishchilarning ish joylari kiradi. Boshqaruv sub'ekti bo’lib, uchastka boshliqlari hisoblanadi. Ish joylarida ham boshqarish mavjud bo’lib, u boshqa ko’rinishda amalga oshiriladi. Bunday boshqarish mehnat vositalarini, ya'ni buyumni boshqarish deyiladi (12 -jadval). 12-jadval. Ishlab chiqarishni boshqarishda "ob'ekt" va "sub'ekt" tushunchalari Ishlab chiqarish bo’g’inlari Boshqariluvchi tizim (ob'ekt) Boshqaruvchi tizim (sub'ekt) Korxonada - Tsexlar, uchastkalar - Direktor va unga bo’ysinuvchi barcha boshqaruv apparati Tsexda - Uchastkalar - Tsex boshlig’i va unga bo’ysinuvchi barcha boshqaruv apparati Uchastkada - Ishchilarning ish joylari - Uchastka boshlig’i va unga bo’ysinuvchi barcha boshqaruv apparati Ish joylarida - Mehnat vositalari - Ishchilar, xizmatchilar va boshqa xodimlar Boshqaruvning har ikkala tizimi o’zaro aloqador bir butunni tashkil qiladi va bir- biriga ta'sir ko’rsatadi. Bir tomondan, boshqaruvchi tizim boshqariluvchi tizimga ta'sir ko’rsatgan holda uning tarkibini o’zgartiradi, uni muayyan eng qulay va eng muvofiq nisbatga keltiradi. Ikkinchi tomondan esa, boshqariluvchi tizim boshqaruvchi tizimga aks ta'sir ko’rsatadi.

Ishlab chiqarishni boshqarishda ob'ekt va sub'ekt tushunchalari Ishlab chiqarish ikki turdagi boshqarishni tashkil qiladi:  buyumni, ya'ni mehnat vositalarini boshqarish;  odamlar (ishchilar)ni boshqarish. Buyumni boshqarish uning o’zini ishlab chiqarish jarayonidan iborat. Bu jarayonda ishchilar moddiy boylik olish maqsadida mehnat buyumlariga ta'sir ko’rsatadilar va boshqarish sub'ekti rolini bajaradilar. Moddiy boylik olish uchun mehnat buyumlariga bevosita ta'sir ko’rsatadigan ishchilar:  boshqaruvchi tizimda boshqarishning ob'ekti (odamlarni boshqarish);  boshqariladigan tizimda boshqarishning sub'ekti (buyumni boshqarish) sifatida ishtirok etadilar (5-chizma). 5-chizma. Boshqaruv ob'ekti va sub'ekti Ishlab chiqarishni boshqarish - ishchilarni boshqarishdan iborat bo’lib, ular o’z navbatida mehnat vositalarini boshqaradilar. Odamlarni boshqarish ishlab chiqarishda ularning munosabatlariga ham ta'sir ko’rsatishdir. Ishchilar Odamlarni boshqarish nuqtai nazardan-bu Buyumlarni boshqarish nuqtai nazardan-bu Ob ’ еkt Sub ’ еkt

Masalan, har bir korxona tsexlararo asosiy va yordamchi tsexlar o’rtasida, har bir tsexda esa uchastkalararo; o’z navbatida har qaysi uchastka yoki brigadalarning ishchilari o’rtasida ishlab chiqarish aloqalari va munosabatlari mavjud bo’ladi. Shuningdek, korxonalar boshqa korxonalar bilan mahsulot sotish, ishlab chiqarish vositalari bilan ta'minlash borasida ham ishlab chiqarish aloqalarini o’rnatadi. Bu munosabatlar kooperatsiya va mehnatni, ishlab chiqarishni ixtisoslashtirish darajasiga bog’liq. Iqtisodiy faoliyat ishlab chiqarishdan boshlanadi. har qanday ishlab chiqarishda ikki omil - shaxsiy-insoniy omil va moddiy-ashyoviy omil ishtirok etadi. Chunonchi: I k I ch Т А I ICh v Bu erda: I k - ishchi kuchi (shaxsiy insoniy omil); ICh v - ishlab chiqarish vositalari (mehnat predmetlari, ya'ni xom-ashyo, materiallar va mehnat qurollari, ya'ni mashina, asbob-uskunalar, o’lchash, hisoblash asboblari va hk.); I ch - ishlab chiqarish jarayoni; T - taqsimot; A - ayirboshlash; I - iste'mol. Ishlab chiqarish jarayonida mahsulot yaratiladi va u taqsimot, ayirboshlash orqali iste'mol qilish bilan tugallanadi. Ishlab chiqarish muhitida boshqarish faoliyatining asosiy maqsadi - bu ishlab chiqarish samaradorligini oshirish va yuqori foyda olishdir. Foyda olish esa:  ishlab chiqarish omillaridan foydalanish samaradorligiga;  investitsiya samaradorligiga;  mahsulot sifati va uning raqobatbardoshliligiga;

 tez va samarali qarorlarning qabul qilinishiga;  yangi texnika va texnologiyaning joriy qilinish darajasi kabi qator omillarga bog’liqdir. Demak, ishlab chiqarishni boshqarish bevosita, ishlab chiqarish jarayoniga ta'sir qiluvchi tashqi va ichki omillarni boshqarish jarayonlarini o’z ichiga oladi. Chunonchi:  ishchi kuchini boshqarish;  ishlab chiqarish vositalarini boshqarish;  texnikua va texnologiyani boshqarish;  ishlab chiqarish samaradorligini boshqarish;  mahsulot sifatini boshqarish;  investitsiya samaradorligini boshqarish;  innovatsion jarayonni boshqarish va b. Qayd qilingan ob'ektlarni boshqarish dastlab rejalashtirishdan boshlanib, ishlab chiqarishni tashkil qilish, uni tartibga tushirish, muvofiqlashtirish bilan davom ettirilib, nazorat bilan tugaydi. Bu erda rag’batlantirish ishlab chiqarishni boshqarishning barcha funktsiyalari jarayonida o’z aksini topadi. Ishlab chiqilgan mahsulot sifatini boshqarish Mahsulot sifatini boshqarish deganda, buyumlarni iste'molchilar talablariga butunlay mos keluvchi sifat tasniflari bilan ishlab chiqarishni ta'minlovchi maqsadga qaratilgan faoliyat tushuniladi. Mahsulot sifatini baholash va uni boshqarish zaruriyati:  rejalashtirish va istiqbolni belgilashda;  yangi mahsulot yaratish variantini tanlashda;  normativ (me'yoriy) hujjatlarni ishlab chiqishda;  mahsulot sifatini nazorat qilishda;  mahsulot sifatini oshirgani uchun xodimlarni rag’batlantirishda;  sifat to’g’risida axborot yig’ishni tashkil etishda va hokazo hollarda vujudga keladi.

Sifatli tovar deganda uning mustahkamligi, chidamliligi, iste'mol xususiyatlari, tashqi ko’rinishi standartlashtirilganlik darajasi, tayyorlanish texnologiyasi va boshqalarni o’zida jam etgan tovar tushuniladi. Mahsulot sifati mazkur tovardan, ma'lum ijtimoiy ehtiyojning mazkur iste'mol qiymatidan qoniqqanlik darajasini ifodalaydi. Mahsulot sifati xom-ashyo, ishlab chiqarish vositalarining sifatini oshirishdan olinadigan iqtisodiy samarada namoyon bo’ladi. Xom-ashyo sifatini oshirishdan olinadigan iqtisodiy samara:  materiallar sarfi normalarining kamayishida;  unga ishlov berishga qilinadigan mehnat sarfining qisqarishida;  pirovard mahsulot chiqishining ko’payishida;  mahsulot sifatining yaxshilanishida namoyon bo’ladi. Mashinalar sifatini oshirishning samaradorligi:  mehnat unumdorligining oshishida;  mashinalar chidamliligining uzayishida;  zaxiradagi mashinalarga bo’lgan talabning qisqarishida;  ta'mirtalab mashinalar sonining kamayishida;  kapital sarflariga bo’lgan tejamkorlikda namoyon bo’ladi va hk. Mahsulot sifatiga quyidagi omillar ta'sir ko’rsatadi:  ishlab chiqarish vositalari sifati; xom-ashyo va materiallar sifati;  ishlovchilarning malakasi, ish qobiliyati, uyushqoqligi, tashabbuskorligi, izlanuvchanligi va ijodiy yondoshuvi;  ishlab chiqarishni tashkil qilish va boshqarish san'ati. Sifat menejmenti. Sifatni nazorat qilish bosqichlari Sifat menejmenti mahsulot ishlab chiqarishning har bir bosqichida sifat haqida qayg’urishni anglatadi. Shu nuqtai nazardan sifatni boshqarish jarayoni quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi:  ishlab chiqarishgacha - konstruktsiyalash, samarali texnologiyani, standartlarni ishlab chiqish va hk.;

 ishlab chiqarish jarayonida - bu erda yaroqsiz mahsulotni ishlab chiqarishga yo’l qo’ymaslik;  ishlab chiqarishdan keyingi bosqich - saqlash, sotish, tashish, xizmat ko’rsatish va boshqa jihatlar ustidan qattiq nazoratni o’rnatish. Sifatni nazorat qilish ham uch bosqichdan iborat:  kelayotgan xom-ashyo, materiallar, yarim fabrikatlar va butlovchi qismlarni tekshirishdan iborat bo’lgan kirish nazorati ;  ishlab chiqarish jarayonida mahsulotlar parametrlarni tekshirishdan iborat ehtiyot yoki joriy nazorat ;  tayyor mahsulotni tekshirishga qaratilgan qabul qilish nazorat lariga bo’linadi. Sifatni nazorat qilish - mahsulot sifati ko’rsatkichlarining belgilangan talablarga muvofiqligini tekshirishdir. Qisqa xulosalar Ob'ektiv dunyo jonsiz va jonli tabiatdan tashkil topgan. har ikkisi ham doimo rivojlanishda va harakatda bo’ladi. Shu sababli ular boshqarishga muhtojdir. Ishlab chiqarishni boshqarish deganda ishlab chiqarish doirasida amalga oshiriladigan rahbarlik, tashkilotchilik va ma'muriy harakterdagi alohida faoliyat tushuniladi. Har qaysi ishlab chiqarish xoh u korxona darajasida, xoh u mamlakat miqyosida bo’lsin o’zining boshqariluvchisi (ob'ekti) va boshqaruvchisi (sub'ekti)ga ega bo’ladi. Boshqaruvning har ikkala tizimi o’zaro aloqador bir butunni tashkil qiladi va bir-biriga ta'sir ko’rsatadi. Bir tomondan, boshqaruvchi tizim boshqariluvchi tizimga ta'sir ko’rsatgan holda uning tarkibini o’zgartiradi, uni muayyan eng qulay va eng muvofiq nisbatga keltiradi. Ikkinchi tomondan esa, boshqariluvchi tizim boshqaruvchi tizimga aks ta'sir ko’rsatadi. Ob'ektlarni boshqarish dastlab rejalashtirishdan boshlanib, ishlab chiqarishni tashkil qilish, uni tartibga tushirish, muvofiqlashtirish bilan davom ettirilib, nazorat

bilan tugaydi. Bu erda rag’batlantirish ishlab chiqarishni boshqarishning barcha funktsiyalari jarayonida o’z aksini topadi.

Asosiy adabiyotlar 1. Yo’ldoshev N.Q., Umarjonov A.M. Iqtisodiyot va menejment. - T.: TDIU, 2005 2. Sh.N.Zaynutdinov, N.R.Qodirxodjaeva. "Menejment" fani bo’yicha o’quv- uslubiy majmua. "Iqtisodiy ta'limdagi o’qitish texnologiyasi" seriyasidan. T.: TDIU, 2006, 156 b 3. Sh.N.Zaynutdinov, N.R.Qodirxodjaeva. "Menejment" fani bo’yicha o’quv uslubiy ta'lim texnologiyasi. Uslubiy qo’llanma. "Iqtisodiy ta'limdagi o’qitish texnologiyasi" seriyasidan. T.: TDIU, 2006, 185 b 4. Yo’ldoshev N.Q., Qozoqov O.S. Menejment. Darslik. - T.: Fan, 2004. 5. Герчикова В.И. Менеджмент. Учебник. – М.; 2003 6. Галкович Р.С., Набоков А. М. Менеджмент. Учебник. – Перм ь , 2000 7. Виханский О. С. , Наумов А. И. Менежмент. Учебник . – М.: Экономика , 2003. 8. Дятлов А. Н. Общий менеджмент: Концепции и комментарии: Учебник. - М.: Альпина Бизнес Букс, 2007. - 400 б . 9. Загородников С.В. Краткий курс по менеджменту: учеб. пособ. –М.: “ Окей – книга ” , 2007.-160 б . 10. Иваньков А.Е., Иванькова М.А. Менеджмент: учебный минимум. –М.: “ Юриспруденция ” , 2008. -32 б . 11. Ивашковский С. II . Экономика для менеджеров: Микро и макроуровень: Учеб. пособ. - М.: Дело, 2007. - 440 б. 12. Ильин Е.П. Мотивация и мотивы. – СПб. Питер, 2008.-512 б . 13. www.morozo v . ru – Россия Менежмент ва бозор академиясининг расмий сайти.

Похожие

Ishlab chiqarishni ijtimoiy tashkil etish

Ishlab chiqarishni boshqarishda qaror qabul qilish usullari va tasnifi

Marketingni boshqarish

Tavakkalchilikni boshqarish

Moliyani boshqarish