Iqtisodiy tahlil metodi va metodologiyasining tasnifi - Экономика - Рефераты

Iqtisodiy tahlil metodi va metodologiyasining tasnifi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

40.5 KB

Iqtisodiy tahlil metodi va metodologiyasining tasnifi Reja: 1. Iqtisodiy tahlil metodi va metodologiyasining tasnifi. 2. Iqtisodiy tahlil fanining metodologik asoslarini ifodalovchi ko’rsatkichlar tasnifi 3. Iqtisodiy tahlilning metodi bo’yicha olimlarning fikrlari

1. Iqtisodiy tahlil metodi va metodologiyasining tushunchasi Iqtisodiy tahlil metodi va metadologiyasi bir-biridan farqlanadi. Metod so’zi nimani anglatadi? Metod grekcha “metodos” so’zidan olingan bo’lib, u “Izlanish yo’li” degan ma’noni anglatadi. Demak, tabiat va jamiyatda sodir bo’lgan va bo’layotgan hodisalarni o’rganishdagi izlanish yo’li, usuli degan ma’noni bildiradi. Keng ma’noda metod deyilganda obyektiv borliqni, tabiat, jamiyat va mavjudotlarni rivojlanishini, materialistik dunyoni dialektik- materialistik qonuniyatlarga asoslanib, o’rganish usuli tushuniladi. Iqtisodiy tahlil metodi deganda nima tushuniladi?. Iqtisodiy tahlil metodi deganda xo’jalik faoliyatida obyektiv va subyektiv omillar ta’sirida yuzaga kelgan va kelayotgan jarayonlar va ularning natijalarini o’rganishda qo’llaniladigan usullar majmuasi tushuniladi Metodologiya deganda nima tushuniladi ? Metodologiya deganda fanning predmetini o’rganishda qo’llaniladigan dialektik va tizimiy yondashuvlar, hamda kategoriya va usullar majmuasi tushuniladi. Predmetni o’rganishdagi dialektik yondashuv. Xo’jalik yurituvchi subyekt faoliyatida sodir bo’lgan va bo’layotgan iqtisodiy jarayonlar va ulurni ifodalovchi ko’rsatgichlarni bir-biri bilan uzviy bog’liqlikda, taraqqiyotda, harakatda va doimiy o’zgarishda deb qarash orqali tahlil qilish dialektik yondashuvni ifodalaydi. Predmetni o’rganishdagi tizimiy yondashuv. Xo’jalik yurituvchi subyekt faoliyatida sodir bo’lgan va bo’layotgan yaxlit iqtisodiy jarayonlarni turli qismlarga ajratib, har birini alohida o’rganish orqali tahlil qilish tizimiy yondashuvni bildiradi. Bunda o’rganilayotgan iqtisodiy jarayonni (tahlil predmetini) detallashtirish, tizimlashtirish va umumlashtirish orqali tihlil amalga oshiriladi. Detallashtirish deganda nima tushiniladi? Detallashtirish deganda o’rganilayotgan yaxlit iqtisodiy jarayonni mayda bo’laklarga, qismlarga bo’lib o’rganish tushuniladi.

Tizimlashtirish deganda nima tushuniladi? Xo’jalik faoliyatida sodir bo’lgan va bo’layotgan iqtisodiy jarayonni (tahlil predmetini) o’rganish uchun mantiqan ketmaketlikni ta’minlagan holda tartibga solish tizimlashtirish deb tushuniladi. Umumlashtirish deganda nima tushuniladi? Korxonaning xo’jalik faoliyatida sodir bo’lgan va bo’layotgan iqtisodiy jarayonni tahlil qilganda, uning barcha jihatlarini o’zaro bog’lagan holda o’rganib, yaxlit xulosaga kelish tushuniladi. 2. Iqtisodiy tahlil fanining metodologik asoslarini ifodalovchi kategoriyalar tasnifi Tahlilninig metodologik asoslarin iifodalovchi kategoriyalar quyidagilardir:induksiya va deduksiya, makon va zamon, analiz (tahlil) va sintez, shakl va mazmun, sabab va oqibat, miqdor va sifat. Indkusiya deganda nima tushuniladi? Indkusiya deganda tahlil qilinayotgan iqtisodiy jarayonning ( predmetning) xususiylikdan umumiylikka qarab o’rganilishi tushuniladi Deduksiya deganda nima tushuniladi? Deduksiya deganda tahlil qilinayotgan iqtisodiy hodisa (jarayon)ning umumiylikdan xususiylikka qarab o’rganilishi tushiniladi. Makon va zamon kategoriyalari ham tahlilning muhim metodologik asoslaridan biridir Makon deganda nima tushuniladi? Makon deganda ijtimoiy-iqtisodiy hodisa (jarayon)lar sodir bo’lgan va bo’layotgan xo’jalik yurituvchi subyekt tushuniladi (fermer xo’jaligi, shirkat xo’jaligi va boshqalar). Zamon deganda nima tushuniladi? Zamon deganda sodir bo’lgan va bo’layotgan hodisa (jarayon)lar holati va harakatini aks ettirgan, qamrab olgan hisobot davri tushuniladi (oy, chorak, yarim yil, yil).

Analiz va sintez kategoriyalari ham iqtisodiy tahlilni metododologik asoslaridan bo’lib hisoblanadi. Tahlil deganda nima tushuniladi? Tahlil deganda bir butun yaxlit iqtisodiy jarayonni (predmetni ) bo’laklarga,qismlarga bo’lib,o’rganish tushuniladi. Sintez deganda nima tushuniladi? Sintez delanda o’rganilayotgan iqtisodiy jarayonning barcha bo’laklari bo’yicha qilingan xulosalarni umumlashtirish tushuniladi.Demak, sintez –umumlashtirishdir. Shakl va mazmun kategoriyalari. Bular ham tahlilni metologik asosi tariqasida qo’llaniladi.Shaklning o’zgarishi mazmun o’zgarishiga,mazmunning o’zgarishi shaklning o’zgarishiga olib keladi.Iqtisodiyotda ushbu bog’liqlik juda yorqin namoyon bo’ladi. Masalan biror birlashma tarkibida korxonalar soni uning shaklini tashqil qilsa, ularning nima bilan shug’ullanishi, qanday texnologiya ishlatilishi,qanaqa kadrlar bilan ta’minlanganligi kabi jixatlari uning mazmunni tashqil qiladi.Mahsulot turi shakl ,uning sifati,tarkibi mazmunini ifodalaydi. Sabab va oqibat dialektik kategoriyalar ham tahlilning metodologik asosi sifatida namoyon buladi. Iqtisodiy tahlilda bular natija va omil deb ataladi. Sababomildir,oqibat-natijadir . Miqdor va sifat kategoriyalari iqtisodiy tahlilda keng qo’llaniladi. Iqtisodiy tahlil ko’rsatkichlari mazmuni bo’yicha miqdor va sifat ko’rsatkichdagi bo’linadi. 3.Iqtisodiy tahlil metodi bo’yicha olimlarningfikrlari Iqtisodiy tahlil fani metodiga ta’rif berish bo’yicha olimlar bir qancha guruhlarga bo’linadilar (Bular to’liq prof.M.QPardayevning “iqtisodiyotga oid fanlarni yangi pedogogik texnologiya metodlarini qo’llab o’qitish”uslubiy ko’rsatmasida berilgan.Samarqand-2007 ). Bizning fikrimizcha tahlil metodini ta’rifi prof. M.Q.Pardayev tamonidan to’liq ifoda etilgan.Buni quyidagi ta’rifdan bilish mumkin.”Iqtisodiy tahlilning metodi dialektik metodga asoslangan bo’lib, uning predmetini makon va zamonda, axborotlar manbaida ifodalangan ko’rsatkichlar sistemasi asosida har tamonlama kompleks o’rganish, mavjud ichki va tashqi imkoniyatlarni aniqlash , obyektning

samaradorligini oshirish, uning iqtisodiy qudratini yuksaltirish, moliyaviy barqarorlikni ta’minlash, boshqarishni takomillashtirish maqsadida qo’llaniladigan usullar majmuidan iboratdir” deb qayd qilingan .

Adabiyotlari ro’yxati 1.Abdullayev Yo va boshqalar. Iqtisodiy tahlil. 100 savol va javob. O’vuv qo’llanma. T. 2001 2.Pardayev M.Q. – Iqtisodiy tahlil nazariyasi. Darslik. Samarkand: 2001. 3.Vahobov A.V. va boshqalar. Moliyaviy va boshqaruv tahlili. Darslik. T.: 2005. 4.Urdushev H. va boshqalar. Microsoft Winlows XP va Microsoft Office XP da Ishlash. Samarqand , 2007 5.Qudratov T., Ibrohimov M., Karimova M. Iqtisodiy tahlil. O’quv qo’llanma. –T.: “Ilm ziyo” nashriyoti, 2005-2014 (6-marta nashr qilingan). 6.Qudratov T., Fayziyeva N. Qishloq xo’jalik korxonalari faoliyatining tahlili. Darslik.Samarqand: 2010. 7.Qudratov T. Fayziyeva N. Korxonalar faoliyatining tahlili va nazarjti. Darslik. –T.: “Voris” nashriyoti.2012. 8.Qudratov T.K. – Iqtisodiy tahlil nazariyasi (maruzalar kursi). Samarqand: 2013

Похожие

( Iqtisodiy ) Tahlil metodi va unda qo`llaniladigan usullar

Iqtisodiy tahlilning metodi va usullari

Iqtisodiy o‘sishni tahlil qilish va prognozlashning ekonometrik modellari

Iqtisodiy tahlil fanining fan sifatida shakllanishi

Loyihalarni boshqarish metodologiyasining hozirgi holati