Ер ва сув ҳамда моддий ресурслар прогнозлари - Экономика - Рефераты

Ер ва сув ҳамда моддий ресурслар прогнозлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

59.5 KB

Ер ва сув ҳамда моддий ресурслар прогнозлари Режа : 1. Ресурслар тақсимоти ва улардан самарали фойдаланишнинг концептуал қоидалари. 2. Саноат тармоқларида ишлаб чиқаришни ривожлантиришни моделлаштириш ва қисқа муддатли прогнозлаш услуби 3. Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини жойлаштириш ва ялпи маҳсулоти ҳажмининг моделлари ва прогнозлаш

« Сув ресурслари » тушунчаси инсон хужалик фаолияти билан тугридан тугри боглик хисобланиб, атмосфера тупрок намилиги хамда барча хужалик фаолияти учун фойдали хисобланадиган сув захираларини назарда тутади. Ер юзаси сув ресурслари асосан уртача сувли йиллардаги сув окимининг умумий хажми билан хисобланади. Шу билан биргаликда бу ресурслар ер юзи ва минтакаларда нотекис таксимланган. Сув ресурсларини химоя килиш ва улардан рационал фойдаланиш муаммолари тугридан тугри давлат органлари назорати томонидан тартибга солиниб, асосий ахамиятга айна шу ресурслар прогнози ва режалаштириш чора тадбирлари алохида уринга эга. Сув баланси–Маълум худуд еки даре хавзасидаги сув захираси узгариши, сув тушуми ва чикиб кетиши каби курсаткичларнинг маълум вакт оралигида (йил, ой, декада) узаро фарки сифатида аникланадиган тушунчадир. Ер юзаси сув баланси биринчи булиб мавжуд маълумотлар асосида 1905 йил Э. Я. Брикнер томонидан хисоблаб чикилган. Сув балансини тузишда атмосфера егинлари, намлик конденсацияси, кор калинлиги ва горизонтал кучиш, сувнинг ер остида ва юзасидаги окими, бугланиш, сувнинг ер остида ва юзасидаги чикиб кетиши, тупрок ва грунтаги намликниг узгариши ва бошкалар хисобга олиниши зарур хисобланади. Саноат тармоқларида ишлаб чиқаришни ривожлантиришни моделлаштириш ва қисқа муддатли прогнозлаш услуби Саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришнинг йиллнк ҳажми 2009 йилда 1990 йилдагига нисбатан 2,7 баробар, 2010 йилда эса 3 баробар ўсди. Мустақиллик йилларида юртимизда автомобилсозлик, нефт-газкимё саноати, нефтгаз машинасозлиги, замондош қурилиш материаллари саноати, темир йўл машинасозлиги, маиший электротехника, фармацевтика, замонавий озиқ-овқат саноати ва енгил саноат каби бир қатор мутлақо янги саноат тармоқлари яратилди.

Мамлакатимиз иқтисодиётида автомобилсозлик саноати алоҳида ўрин эгалламокда. Бу тармоқ Асака шаҳрида АҚШнинг «Женерал Моторс» компанияси билан ҳамкорликда енгил ав-томобиллар ишлаб чиқарадиган, Тошкент шаҳрида Германия-нинг дунёга машҳур «Даймлер Бенц» ва Самарканд шаҳрида Япониянинг «Исузу» компаниялари билан ҳамкорликда ав-тобуслар ишлаб чиқарадиган ҳамда Самарқанд шаҳрида Гер-маниянинг «МАН» компанияси билан ташкил этилган юк ав-томобиллари ишлаб чиқарадиган янги заводларни ўз ичига олади. Ана шундай ўзгаришлар натижасида машинасозлик ва металлни қайта ишлаш саноатида маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми 1990-2010 йилларда 11,6 баробар ўсди. Фақат охирги 10 йилнинг ўзида енгил автомобиллар ишлаб чиқариш 7,1 баробар, автобуслар - 2,6 баробар ва юк автомо-биллари тайёрлаш - 12,9 баробар ошди. Нефть қазиб чиқариш ва нефтни қайта ишлаш саноати-нинг яратилиши мамлакатимизнинг энергетик хавфсизлигини таъминлади. Нефть ва газ конденсата қазиб олиш 1990 йилга нисбатан 1,4 баробар ўсди. Табиий газ ишлаб чиқариш суръати 1990-2010 йиллар давомида 1,6 баробар, су ю лтирилган газ ишлаб чиқариш ҳажми эса 15,2 баробар кўпайди. Энергетика мустақиллигини таъминлаш ҳамда нефть ва газ-ни қайта ишлаш тармоқларини ривожлантириш дастури доира-сида, истиқлол йилларида энг замонавий технологияларга эга бўлган чет эл компаниялари билан ҳамкорликда Бухоро нефтни қайта ишлаш заводи («Текнип», Франция) ва Шўртангазк и мё мажмуаси («АББ») барпо этилди, Фарғона нефтни қайта ишлаш заводи тўлиқ реконструкция қилинди. Газ-кимё тармоғининг ташкил этилиши табиий газни қайта ишлашни чуқурлаштириш .-ва турдош тармоқларда янги ишлаб чиқариш қувватларини ри вожлантириш имконини яратди. Қўнғирот сода заводида 2006 йилдан бошлаб кальцийли сода, Самарканд кимё заводида нитрокальцийфосфат ўғити ишлаб чикариш йўлга қўйилди,

2010 йилда минтақамизда яго-на бўлган Деҳқонобод калийли ўғитлар заводи ишга тушири лди . 1990-2010 йиллар давомида ёғочни қайта ишлаш ва цел-люлоза-қоғоз саноатида ишлаб чиқариш ҳажми 13,4 баробар, озиқ-овқат саноатида - 5,7 баробар, енгил саноатда - 3,8 баро бар ўсди. 1990 йилга нисбатан ип-калава ишлаб чиқариш 2,2 баробар кўпайди. Гилам ва гилам маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳажми 2010 йилда 21 миллион квадрат метрдан зиёд бўлди, бу эса 2000 йилда ишлаб чиқарилган маҳсулот ҳажмига нисбатан 13,6 баробар кўпдир. Ў тиш даврининг мураккаб шароитида макроиқтисодий барқарорликни мустаҳкамлаш мақсадида иқтисодиётнинг базавий тармоқлари, хусусан, нефть, газ, олтин қазиб олиш, ранг-ли металлургия, кимё ва нефть-кимё саноатини жадал ривож-лантириш учун давлат барча шарт-шароитларни яратиб берди. Натижада чуқур сифат ўзгаришлари рўй берди ва Ў збекистон саноатининг тармоқ таркиби анча диверсификация қилинди ва мутаносиблашди. Саноат корхоналарининг маҳсулот ҳажми завод методида аниқланади, яъни бунда завод ичидаги оборот қиймати, масалан, бир цех томонидан ишлаб чиқарилган ва вбошқаси томонидан қайта ишланганяримфабрикат қиймати ҳисобга олинмайди . Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини жойлаштириш ва ялпи маҳсулоти ҳажмининг моделлари ва прогнозлаш. Ўзбекистон Республикаси мустақиллигининг дастлабки кун-ларидан бошлаб қишлоқ хўжалигини ривожлантириш стра-тегияси аниқ-равшан белгилаб олинди. Мазкур стратегия за-мирида қишлоқ хўжалигини диверсификация қилиш, пахта яккаҳокимлигига барҳам бериш, юртимиз аҳолисини озиқ-овқат маҳсулотлари, биринчи навбатда ғалла билан таъминлаш, бир сўз билан айтганда, озиқ-овқат мустақиллигига эришиш вазифаси мужассам эди.

1998 йилда қишлокда фаол институционал ўзгаришлар босқичи бошланди. Аграр ислоҳотлар ҳамма жойда бозор муносабатларини жорий қилиш ва хусусий мулк шаклини ривожлантиришга каратилди. Жадвал ЯИМда қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг улуши (фоиз) 1990 й ил 2000 йил 2010 Ялпи маҳсулот. жами 33,4 30,1 17,5 Пахта хомашёси 15,9 3,6 1,9 Дон 1,4 3,4 2,0 Картошка 0,3 0,8 1,4 Сабзавотлар 1,3 2,4 2,3 Полиз маҳсулотлари 0,5 0,3 0,3 Мева 0,7 0,9 1,1 Узум 0,8 0.8 0,9 Манба: Узбекистон Республикаси Давлaт статистика қўмитасининг маълу-мотлари асосида Иқтисодиёт вазирпиги ҳисобламаси Зарар кўриб ишлаётган ҳамда самараси паст жамоа ва коо ператив хўжаликлари тугатилиб, уларнинг ерлари узок муддат-ли ижарага хусусий фермер хўжаликларига ёки умрбод мерос ҳукуқи билан деҳқон хўжаликларига берилди. Фермерлик ҳаракатини ривожлантириш учун давлат томони-дан катта имтиёзлар берилди, хусусий фермер хўжаликларининг экин майдонларини мақбуллаштириш, ерларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилаш, пахтанинг тезпишар ва серхосил навла-рини яратиш, шунингдек, пахта навларини ҳар бир худуднинг тупрок-иқлим шароити ва сув билан таъминланиш даражасини инобатга олган ҳолда районлаштириш бўйича кенг миқёсдаги ишлар амалга оширилди. Аграр соҳадаги ислоҳотлар натижасида хусусий фер мер хўжаликларининг тўлиқ иқтисодий ва молиявий мус-такиллигини таъминлайдиган ва уларга мерос ҳукуқи би лан узок муддатга ижарага берилган қишлоқ хўжалиги ер ресурсларидан мақсадли, оқилона ва самарали фойдаланиши-ни

рағбатлантирадиган ҳукукий шарт-шароит ва кафолатлар яратилди. Шунингдек, Узбекистон Республикаси Ер кодексида фермер хўжаликларига ер майдонларини 50 йил муддатга ижа рага бериш мустаҳкамлаб қўйилган. Ҳозирги вақтда қишлоқ хўжалик маҳсулотлари ишлаб чи-қаришни молиялашнинг бозор принципларига тўлик жавоб берадиган ва фермер хўжалиқлари учун қишлоқ хўжалик маҳсулотларини сотишдан тушган ўз даромадлари ҳисобидан барча ҳаражатларни қоплашда молиявий маблағлардан фойда-ланиш усули ва шаклини танлашда уларнинг мустақиллигини таъминлайдиган ишончли тизим яратилди. Аграр соҳадаги ислоҳотлар қишлоқ хўжалиги ишлаб чи-қаришида сезиларли ижобий ўзгаришларга эришиш - иш лаб чиқариш ҳажмининг ўсиши, қишлоқ хўжалиги экинлари ҳосилдорлиги ва чорва маҳсулдорлигининг ошиши учун замин бўлмокда. 97,9%97,8%97,8% 97,5% 93,7% 86,0% 80,7% 77,9% 74,1% 72,7%72,2% 0,0%20,0%40,0%60,0%80,0%100,0%120,0% 2000 й. 2001 й. 2002 й. 2003 й. 2004 й. 2005 й. 2006 й. 2007 й. 2008 й. 2009 й. 2010 й. Манб а : Ў збекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси -расм. Ялпи қишлоқ ҳўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқаришда деҳқон ва хусусий фермер хўжаликларининг улуши (фоиз) Ўзбекистон олимлари томонидан мустақиллик йилла-рида юздан ортиқ ингичка ва ўрта толали «Бухоро-6», «С-6524», «Наманган-77», «Ан-Боёвут- 2», «Бухоро-8», «Бухоро-102» каби серҳосил пахта навларининг яратилиши ҳосилдорликни сезиларли даражада ошириш имконини бермокда. Ушбу навлар тезпишарлиги, турли касаллик ва қишлоқ хўжалик

зараркунандаларига чидамлилиги, юксак тола сифати билан ажралиб туради ва жаҳон бозорида улар-га талаб катта бўлмокда. Қишлоқда хусусий фермер хўжаликларининг талаблари асосида барча турдаги зарур хизматларни кўрсатиш имкония-тига эга бўлган замонавий ишлаб чиқариш ва бозор инфрату-зилмаси жадал ривожланди. Шу давр мобайнида қишлоқларда 1424 та мини банк, 1714 та муқобил МТП, 2324 та ёқилғи-мойлаш материаллари ва минерал ўғитлар сотиш шохобчалари, 1711 та сувдан фойдаланувчилар уюшмаси, 300 та консалтинг маркази ва бошқа инфратузилмалар ташкил этилди.

Похожие

Саноат корхоналарининг моддий ресурслар билан таъминланиши ва улардан фойдаланишни таҳлил қилиш

Ер-сув ресурслари, улардан самарали фойдаланиш

Иқтисодий ресурслар ва жамият эҳтиёжлари

Қишлоқ хўжалигида ер, ер фонди ва меҳнат ресурсларидан фойдаланиш

Эҳтиёж ва ресурслар. Товар ишлаб чиқариш ва ишлаб чиқариш омиллари