Бухгалтерия ҳисоботи

Бухгалтерия ҳисоботи

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

92 KB

Бухгалтерия ҳисоботи Режа: 1. Бухгалтерия ҳисоботининг турлари ва вазифалари. 2. Бухгалтерия ҳисоботини шакллантириш, тақдим қилиш ва эълон қилиш тартиби. 3. Даврий ва йиллик бухгалтерия ҳисоботининг таркиби.

Бухгалтерия ҳисоботининг турлари ва вазифалари. Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонунчилигига мувофиқ юридик шахс ҳисобланган, алоҳида балансга ва банкда ҳисоб-китоб счетига эга бўлган, солиқ қонунчилигга мувофиқ солиқ тўловчи бўлиб ҳисобланган ташкилий-ҳуқуқий ва мулкчилик шаклдан қатъи назар молиявий ҳисобот тузади ва тақдим қилади. Молиявий ҳисобот корхона раҳбари ва бош бухгалтер томонидан имзо қуйилади ва ташкилотнинг муҳри билан тасдиқланади. Молиявий ҳисоботда тузатишлар ва ўчиришларга рухсат берилмайди. Агар тузатишлар киритилса, тузатишларни киритган мансобдар шахс томонидан белгиланган тартибда изоҳ берилиши лозим. Ўтган йиллар ва жорий ҳисобот маълумотлари улар тасдиқланган кейин тузатишлар киритиш лозим бўлган ҳолда, фақат жорий ҳисоботда амалга оширилади. Йиллик молиявий ҳисоботнинг текшируви натижасида аниқланган хатоликлар, масалан аниқланган даромадлар ёки молиявий натижаларни камайтиришлар, бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисоботда фақат жорий йилнинг ҳисоботида ўтган йиллар даромадлари сифатида акс эттирилади. Бухгалтерия ҳисоботини шакллантириш, тақдим қилиш ва эълон қилиш тартиби. Молиявий ҳисобот бухгалтерия ҳисоби маълумотлари асосида тузилади. Кичик ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг молиявий ҳисоботи соддалаштирилган шаклда тузилади. Молиявий ҳисоботнинг таркиби ва мазмунини Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги белгилайди. Бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги қонуннинг 17-моддасига биноан шўъба корхоналари, филиаллари ва ваколатхоналари бўлган корхоналар умумлаштирилган молиявий ҳисобот тузилади.

Шуъба корхоналарга қўшилган ҳиссалар бош корхонанинг молиявий ҳисоботида унинг молиявий қўйилмалари сифатида акс эттирилади. Юридик шахс ўз филиаллари, ваколатхоналари ва бошқа таркибий бўлинмаларини мустақил балансга ажратишлари мумкин бўлиб, уларнинг баланслари ва бошқа ҳисобот шаклларини ўзларининг умумлаштирилган ҳисоботига киритишлари шарт. Умумлаштирилган ҳисоботга бош корхона, унинг шўъба корхоналари, филиаллари ва ваколатхоналарининг молиявий ҳисоботлари илова қилинади. Умумлаштирилган ҳисобот бухгалтерия ҳисоби стандартларига мувофиқ тузилади. Ушбу модданинг талаблари вазирликлар, идоралар ва бюджет ташкилотларининг жамлама молиявий ҳисоботига нисбатан татбиқ этилмайди. Бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги қонуннинг 19-моддасига биноан молиявий ҳисобот қуйидагиларга тақдим этилади: солиқ органларига; таъсис хужжатларига мувофиқ мулкдорларга; давлат статистика органларига; қонун ҳужжатларига мувофиқ бошқа органларга. Молиявий ҳисоботи йили бошидан қўшилиб борувчи жамланма тартибида йилнинг ҳар чорагида тақдим этилади. Бюджет муассасалар йил чораги бўйича ва йиллик ҳисоботни юқори органга тақдим этадилар. Молиявий ҳисоботни тақдим этиш муддатларини Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги белгилайди. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси бухгалтерия ҳисобининг айрим субъектлари учун молиявий ҳисоботни тақдим этишнинг бошқа муддатларини белгилаши мумкин.

Хўжалик юритувчи субъектларнинг йиллик молиявий ҳисоботи манфаатдор банклар, биржалар, инвесторлар, кредиторлар ва бошқалар учун ошкора ҳисобланади. Очиқ турдаги акциядорлик жамиятлари, суғурта компаниялари, банклар, фонд ва товар биржалари, инвестиция фондлари ва бошқа молия муассасалари ҳар йилги молиявий ҳисоботни уларда кўрсатилган маълумотларнинг тўғрилигини аудиторлар тасдиқлагач, ҳисобот йили тугаганидан сўнг биринчи майгача эълон қилишлари шарт. Хўжалик юритувчи субъект тугатилган вақтида якуний молиявий ҳисобот тузилади. Тугатиш бўйича операцияларни ҳисобга олиш, тугатиш баланси ва ҳисоботни тузиш, активлар қийматини аниқлаш юзасидан жавобгарлик тугатиш комиссияси зиммасига юкланади. Умидсиз қарзлар ва зарарлар тугатиш балансига киритилмайди. Мажбуриятлар уларни узиш вақтида қадар ҳисобланган фоизлари билан тугатиш балансида акс эттирилади. Даврий ва йиллик бухгалтерия ҳисоботининг таркиби. Ўзбекистон Республикасининг амалдаги қонунчилигига мувофиқ юридик шахс ҳисобланган, алоҳида балансга ва банкда ҳисоб-китоб счетига эга бўлган, солиқ қонунчилигга мувофиқ солиқ тўловчи бўлиб ҳисобланган ташкилий-ҳуқуқий ва мулкчилик шаклдан қатъи назар (банк ва суғурта ташкилотларидан ташқари) молиявий ҳисобот тузади ва тақдим қилади. Бюджет ташкилотлари фақат молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисоботни тақдим қилади. Молиявий ҳисоботни тақдим қилиш муддатлари Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан ишлаб чиқилган ва 2000 йил 15 июнда №47 сонли буйруқ билан тасдиқланган «Чораклик ва йиллик молиявий

ҳисоботларни тақдим қилиш муддатли тўғрисидаги» Низомга мувофиқ тақдим қилинади (АВ №942 3.07.2000й). Йиллик молиявий ҳисобот қуйидаги шакллар ҳажмида тақдим қилинади: бухгалтерия баланси – шакл №1 ( қаранг 29-бетга); молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот – шакл №2 ( қаранг 4- иловага) ; асосий воситалар ҳаракати тўғрисидаги ҳисобот – шакл №3 ( қаранг 5- иловага) ; пул оқимлари тўғрисидаги ҳисобот – шакл №4 ( қаранг 6-иловага) ; хусусий капитал тўғрисидаги ҳисобот – шакл №5 ( қаранг 7-иловага) ; дебиторлик ва кредиторлик қарзлар тўғрисидаги маълумотнома – шакл №2а. Чораклик молиявий ҳисобот қуйидаги шакллар ҳажмида тақдим қилинади: бухгалтерия баланси – шакл №1; молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот – шакл №2; дебиторлик ва кредиторлик қарзлар тўғрисидаги маълумотнома – шакл №2а. Кичик ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг молиявий ҳисоботи соддалаштирилган шаклда тузилади. Уларнинг йиллик молиявий ҳисобот қуйидаги шакллар ҳажмида тақдим қилинади: бухгалтерия баланси – шакл №1; молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот – шакл №2; дебиторлик ва кредиторлик қарзлар тўғрисидаги маълумотнома – шакл №2а. Йиллик молиявий ҳисоботга молиявий натижаларга таъсир кўрсатган асосий омилларни акс эттирган ҳолда изоҳлар, ҳисоб-китоблар ва тушунтиришлар берилиши лозим. Шу билан биргаликда йил бошида баланс ўзгартирилган бўлса, тушунтириш хатида ўзгартириш сабаблари ва кейинги йил учун корхонанинг ҳисоб сиёсати акс эттирилиши лозим.

Молиявий ҳисобот тузишда бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги қонунга, фуқаролик кодексига, бухгалтерия ҳисобининг миллий стандартларига ва амалдаги бошқа меъёрий ҳужжатларига амал қилиш лозим. Бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги қонуннинг 18- моддасига биноан, 1 январдан 31 декабргача бўлган календарь йил молиявий ҳисоботнинг ҳисобот даври ҳисобланади. Янгидан ташкил этилган юридик шахслар учун юридик шахс ҳуқуқи қўлга киритилган санадан бошлаб ўша йилнинг 31 декабрига қадар бўлган давр, юридик шахс ҳисобланмайдиганлар учун эса, улар давлат органларида рўйхатга олинган санадан бошлаб биринчи ҳисобот йили деб ҳисобланади. Агар юридик шахс 1 октябрдан кейин рўйхатга олинган бўлса, биринчи ҳисобот йили кейинги йилнинг 31 декабрида тугатилади (ушбу тартиб тугатилган (қайта ташкил қилинган) корхона базасида ташкил қилинган корхоналар учун қўлланилмайди). Рўйхатдан ўтишга ёки юридик шахс ҳуқуқини қўлга киритишга қадар амалга оширилган хўжалик операциялари тўғрисидаги маълумотлар биринчи ҳисобот йили молиявий ҳисоботига киритилади. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1999 йил 19 июлдаги «Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1995 йил 12 майдаги «Халқ хўжалигида ҳисоб-китоблар ўз вақтида ўтказилиши учун корхона ва ташкилотлар раҳбарларининг масъулиятини ошириш борасидаги чора- тадбирлар тўғрисидаги» ПФ-1154 сон Фармонини қисман ўзгартириш тўғрисида» ПФ-2340-сон Фармонининг 1-бандига мувофиқ дебиторлик қарзи товарлар ҳақиқатда юклаб жўнатилган, ишлар бажарилган, хизматлар кўрсатилган кундан бошлаб 90 кун ўткач ўтказиб юборилган ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1999 йил 21 сентябрдаги «Табиий газни етказиб бериш ва унинг учун ҳисоб-китоблар тизимини такомиллаштириш тўғрисидаги» 439-сон қарори билан айрим корхоналарга мавсумийлик ва технологик жараёнларнинг хусусиятларидан келиб чиқиб, истисно тариқасида «Ўзтрангаз» Акга етказиб берилган газ

учун 120 кун давомида ҳақ тўлаш ҳуқуқи берилган. Юқорида санаб ўтилган корхоналар учун ўтказиб юборилган дебиторлик қарзининг муддати товарлар ҳақиқатда юклаб жўнатилган, ишлар бажарилган, хизматлар кўрсатилган кундан бошлаб 120 кун ўтгач ўтказиб юборилган ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2000 йил 29 июндаги «Биржадан ташқари валюта бозорини янада ривожлантириш ва мустаҳкамлашга доир чора-тадбирлар тўғрисидаги» 245-сон қарорига кўра, марказлаштирилмаган экспорт операциялари бўйича тушумнинг келиб тушиши ёки товарни қайтадан олиб келиш муддати 60 кундан ошмаслиги керак, муассислар томонидан хориждаги корхоналар (савдо уйлари, савдо ваколатлари, шўъба ва тобе хўжалик жамиятлари, фирма дўконлари, дилерлик тармоқлари ва консигнация омборлари) манзилига олиб чиқиладиган товарлар бўйича – 180 кудан ошмаслиги керак. Ташқи савдо операциялари бўйича қарз божхона чегарасидан ўтилганидан кейин тегишлича 60 ва 180 кун ўтгач ўтказиб юборилган ҳисобланади. Бюджетга ва давлат мақсадли жамғармаларига мажбурий тўловлар бўйича кредиторлик қарзи қонун ҳужжатларида белгиланган тўлов муддатлари тугаган кундан кейин келадиган кундан бошлаб ўтказиб юборилган ҳисобланади.

Фойдаланилган адабиётлар 1. Шеремет А.Д., Негашев Е.В. «Методика финансового анализа деятельности коммерческих организациях» М.: ИНФРА-М, 2004г 2. Ковалев В.В. «Сборник задач по финансовому анализу» М.: Финансў и статистика, 2001г 3. Ефимова М.Р. «Финансово-экономические расчетў: пособие для менеджеров» М.: ИНФРА-М, 2004г 4. Донцова А.В., Никифорова Н.А., «Анализ финансовой отчетности» М.: Дело и Сервис, 2004г 5. Донцова А.В., Никифорова Н.А., «Анализ финансовой отчетности. Практикум» М.: Дело и Сервис, 2004г 6. Ермолович Л.Л. «Практикум по анализу хозяйственной деятельности предприятия». Мн.: Книжнўй Дом 2003 7. Мезенцева Т.М., Мезенцева Г.Н. Горобец В.Ю «Международнўе стандартў финансовой отчетности тестў с ответами» 2004 8. Акрамов Э.А. «Анализ финансового состояния предприятия», Ташкент –2000. 9. Ковалев А.И. «Анализ финансового состояния предприятия»; - М.: Центр экономики и маркетинга,2001. 10. Ковалев А.И.,Привалов В.П., «Анализ финансового состояния предприятия»; - М.: Центр экономики и маркетинга,2001. 11. www.ziyonet.uz

Похожие

Бухгалтерия баланси

Бухгалтерия хисоби

Молиявий (бухгалтерия) ҳисобот

Хисоблашишларнинг бухгалтерия хисоби

Бухгалтерия баланси ва ҳисобот