Бошқарув тизими фаолиятининг ахборот жиҳатлари - Экономика - Рефераты

Бошқарув тизими фаолиятининг ахборот жиҳатлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

250.6845703125 KB

Бошқарув тизими фаолиятининг ахборот жиҳатлари Режа: 1. Ахборот ва у асосида бошқарув тизимининг фаолият кўрсатиши 2. Моддий оқимлар ва ахборот оқимлари 3. Ташқи муҳит, модел ва бошқарув тизими модели

Ахборот ва у асосида бошқарув тизимининг фаолият кўрсатиши Ташкилот бошқарув тизимининг ахборот жиҳатлари деганда, ахборот ҳаракатланиши ва қайта шаклланиш жараёни сифатида бошқарувни акс эттирувчи, бошқарув тизимининг иш структурасини ташкил этувчи блоклар тўплами деб тасаввур қилиш мумкин (2.1-расм). Тизимнинг бошқарув қисмидаги қайта ҳосил бўлиш предмети - бу бошланғич ахборотдир. Юқори даражадаги бошқарув блоки ва ташқи муҳит блоки баён этилаётган бошқарув тизимига кирмайди ва унга нисбатан ички ҳисобланади. Шунингдек, объектни бошқариш жараёнида ахбоорт оқими пайдо бўлади. а1 ва а2 каналлари бўйича ўтадиган ахборот оқими кўриб чиқилаётган тизим ва юқори даражадаги тизим ўртасидаги бўйсинувчанлик муносабатини ифодалайди. а1 ахборот оқими кўриб чиқилаётган тизимга таъсир кўрсатувчи маъмурий – буйруқ (кўрсатмали) ахборотларининг мажмуини ифода этади. а2 алоқа канали бу ташкилот бошқариш тизимининг бошқарувчи қисми а1 киришига қандай таъсир кўрсатганлиги тўғрисидаги ахборотни ташувчи тескари алоқа канали саналади. Агар ташкилотнинг бошқарув тизими бошқарувнинг юқори даражадаги буйруқларини ҳеч бир камчиликсиз бажарса, у ҳолда а2 нинг чиқиш жойида а1 нинг кириш жойи (вақтивақтида маълум бир силжишлар билан) бир хил ахборот бўлади, ёки ахборот умуман бўлмайди(бу а1 ва а2 ахборотлари бир хил дегани).

Ахборот оқимлари .- расм. Бошқарув тизимининг фаолият кўрсатиш таркиби. Ташқи муҳит ва бошқарув тизими ўртасидаги ахборот алмашинуви чизмада b1 кириш ва b2 чиқиш билан тасвирланган. Улар горизантал ахборот алоқалари саналиб, тизим фаолияти учун муҳим бўлган ўша тартибдаги тизимлар ва бошқа ахборот манбалари билан кўриб чиқилаётган бошқарув тизимининг ўзаро муносабатларини моделлаштиради. Тизим фаолияти учун савдо, маориф, банклар, солиқ инспектсияси кабилар киради. Мазкур тизим жараёнида бошқариб бўлмайдиган турли хил таъсирлар юзага келади: ф киритиш бошқариладиган объектга ташқи муҳитнинг бошқариб бўлмайдиган таъсирларини моделлаштиради.

Бошқарув тизимини кўриб чиқишни бошқариладиган объектдан бошлаймиз. Ресурсларга эга бўлган ҳолда бошқарув объектлари вақт сарфлаш ва ресурсларнинг қайта ҳосил бўлиши билан боғлиқ ишлаб чиқариш жараёнинг амалга ошириш натижасида м2 нинг айрим самаралари тўпламини чиқишга йўналтиради. g1 кириш ва g2 чиқиш ҳолати, ташқи муҳит баён этувчи шароитлар ҳақидаги, юқори органлар томонидан қўйиладиган талаблар тўғрисидаги ахборотлар бошқарув блокига келиб тушади. Ахборот блоки унга киритилган дастурга мувофиқ бошқарувчи объект ҳолатини қайд этади, ахборотни тўплаш ва рўйхатга олишни, қайта ишлашни, жумладан, таснифлаш, гуруҳлаш, маълумот бериш каби бир қатор элементар мантиқий ва ҳисоблаш оператсияларини амалга оширади. Моддий оқимлар ва ахборот оқимлари Бошқарув блоки ахборотларни қайта ишлайди ва айрим жўнатиладиган ахборотларни натижаловчи оқимга айлантиради, бир қатор қарорларни ишлаб чиқади ва ўрта муҳит ҳамда юқори даражадаги бошқарув блоклари билан ўзаро ҳамкорликда ҳаракат қилади. Бунда бошқарув блоки бошқарув объекти, ташқи муҳит ва юқори бошқарувдан келган ахборотлардан фойдаланади. Меъёрида ишлашдан четланган ҳоллар рўй берганда бошқарув блоки четланганликни бартараф этиш. Бошқарув блоки таъсир кўрсатиш усулларини ишлаб чиқиш учун хотира(унга мутахассислар хотираси, электрон хотирани киритиш мумкин)

ва бошқарув мезони (мезон бўйича бошқарилувчи объект кўрсаткичларининг яхшилангани ёки ёмонлашуви аниқланади) га эга. Таъсир кўрсатиш блоки шундай восита саналадики, унинг ёрдамида бошқарув блоки керакли самарага эришиш мақсадида бошқарув блоки бошқариладиган объект киришига таъсир кўрсатади. Бошқарув блоки юқори даражада а2 алоқа канали бўйлаб кўриб чиқилаётган тизим ҳолати тўҳрисида ахборот олади, айрим қарорларнинг қирраларини(спектрини) ишлаб чиқади ва а1 алоқа канали бўйича бошқарув блокига керакли таъсир кўрсатади. Бу таъсир кўриб чиқилаётган тизим фаолияти алгоритмида кўрсаткичлар ҳисоботи тартибида, бошқариладиган объект ишини баҳолайдиган мезонларда айрим ўзгаришларни келтириб чиқариши мумкин. Ташқи муҳит, модел ва бошқарув тизими модели Ташқи муҳит блоки ташқи муҳитнинг кўплаб элементларидан иборат бўлиб, қандайдир маънода мазкур тизим ёки унинг бошқарилувчи объекти билан ўзаро ҳаракатлана олади. Бошқарув блоки ташқи муҳит ахборотлари асосида муҳитнинг юзага келиши мумкин бўлган ҳолатини башорат қилади. Бошқариладиган объектга таъсир кўрсатишда ўз башоратлари билан иштирок этди. Шунингдек бошқарув тизимининг ўзидаги функтсионал блоклар ўртасида ўзаро

таъсирни юзага келтиришда бундай башоратларни ҳисобга олиш имкониятига эга бўлади. Шундай қилиб, бошқарув шакл нуқтаи-назаридан ахборот жараёнини ифодалайди. Бошқарув моҳияти эса бошқарув тизимидаги олинган барча ахборотни қайта ишлатади, қарорлар қабул қилади ҳамда бошқарув объектларига натижавий ахборотларни беришдан иборат. расмда бошқарув объектига бошқариладиган таъсир кўрсатиши кўрсатиб ўтилган. Қарорларни амалга ошириш одамлар ва машиналар томонидан бажарилади. қайд этиш лозимки, ҳаракатлар бошқарувга оид эмас. Бу меҳнат жараёнини бажариш ёки машиналар бажарадиган ҳаракатлардир. Бошқариш жараёнини ахборот маъносида қуйидаги формула билан ифодалаш мумкин: Ои(т) ин(т) А инп инп ийк Ои(тҚ1) (1) бунда: Ои(т) - и- бошқарилувчи объектнинг т - вақтдаги ҳолати; ин(т) – и–бошқарилувчи объектнинг т – вақтдаги ҳолатини акс эттирувчи ахбороти; Ташқи Ички Ахборот

расм. Бошқарувчи таъсир кўрсатишни ишлаб чиқиш чизмаси. А – ин(т) ахборот асосида и – объект учун шаклланган бошқарув вазифасининг ҳисоб-китоб алгоритми; инп – и – объектни бошқаришдаги қарорлар қабул қилиш учун керакли ахборотлар (т вақтидаги бошқарувчи таъсир); Ои(тҚ1) – бошқарувчи таъсир амалга оширилгандан сўнг (тҚ1) вақтдаги и – бошқарилувчи объект ҳолати. Келтирилган формула бошқарув жараёнини таъминловчи ахборот тизими тавсифи, таркиби ва ташкил этиш кетма-кетлигини белгилаб беради. Бошқарув тизими модели. Бошқарув тизими ўзининг таркибий нуқтаи назаридан кўп сонли функтсионал моментлар (бошқарув вазифалари)дан иборат бўлиб, улар ўзида бошқаришнинг тўлиқ даврини намоён қилади. Булар: бошқарувни башоратлаш, режалаштириш, дастурлаш, Бошқарув объекти ҳолати тўғрисидаги ахборо тларни , йиғиш , шунингдек меѐрий ва режа ҳужжатларини йиғиш ҳамда сақлаш Ахборотни таҳлил этиш ва қайта ишлаш Қарорлар қабул қилиш Объектга бошқарувчини таъсир кўрсатиши Қарорларни амалга ошириш ( объект ҳолатининг ўзгариши )

ташкиллаштириш, меъёрлаш, қайд этиш, назорат, таҳлил этиш ва тартибга солиш(2.3 - расм). Қуйидаги учта асосий бошқарув даражаси фарқланади. Юқори даражали тизимнинг каттароқ ёки кичикроқ маълум бир истиқболга мўлжалланган асосий йўлини (режалаштириш контурини) белгилаб беради. Ўрта даражада берилган стратегик йўналишни амалга оширувчи таркиби шаклланади ёки кўринишини ўзгартиради(ташкил этиш контури). Қуйи даражада юзага келган оғишларни бартараф этган ҳолда, тизимнинг тегишли режимда бўла олишини таъминлайди. Мазкур моделда бошқарувчи қисм ва бошқарув объектининг ўзаро алоқаси аниқ номоён бўлади. Улар уч хил кўринишдаги буйруқ олади, яъни: ҳеч бир кўрсатмасиз бажариладиган дастур; маълум бир эҳтимолий воқеалар содир бўлган ҳолларда бажариладиган ташкилий қоидалар; атроф–муҳитнинг тахминий таъсири ва тизим фаолиятининг меъёрий режимдан чалғиш билан боғлиқ бўлган бошқарув буйруқларини олади. Қуйида тўлиқ бошқарув даври фаолиятининг амалий моҳиятини кўриб чиқамиз. 1. Башоратлаш бу ташқи муҳитнинг юзага келиши мумкин бўлган ҳолатини, маълумотларни қайта ишлайди ҳамда маълумотларнинг эҳтимоллигини баҳолайди. 2. Режалаштириш – бу тизимнинг келажакдаги орзу қилинган ҳолатини ишлаб чиқиш(режали моделини ишлаб чиқиш) ва ушбу ҳолатга эришиш учун маблағларни тақсимлашга нисбатан қарорлар қабул қилишдан

иборат. Режалаштириш мақсад ва мезонларни танлашни ўз ичига олади. Шу мақсад ва мезонга нисбатан бошқарув самарадорлиги баҳоланади. 3. Дастурлаш режасини амалга ошириш, яъни тизим фаолиятининг алго-ритмини ишлаб чиқиш учун бошқариладиган ҳаракатлар кетма–кетлиги ҳамда ўзаро алоқасини баён этувчи дастурларни ишлаб чиқишдан иборат.

расм. Бошқарув тизимининг модели • И(в) – ташқи муҳитнинг статсионар шарт–шароитлари ҳақидаги ахборот; • И(б) – ташқи таъсирлар ҳақидаги ахборотлар; • И(р) – бошқариладиган объект ҳаракатлари тўғрисидаги ахборот; • И(и) – бошқариладиган объект ҳолати тўғрисидаги ахборот;

• И(а) – таҳлилий ахборот; • И(й) – ҳисобот ахбороти; • И(қ) – башоратлаш ахбороти; • И(к) – назорат ахбороти; • И(н) – меъёрий ахборот ; • W(н) – режа ахбороти; • W(м) – дастурий ахборот; • W(п) – тартибга солувчи ахборот;  W(о) – ташкилий ахборот. • 4. Ташкил этиш – мустаҳкам (бардошли) объектлар ёки жараёнларни маълум бир ҳолатларида бош-қариладиган объектлар фаолиятини регламентлаштиришда фойдаланиладиган у ёки бу қоида, протседура, усул, алгоритмларини белгилаш ёки ўзгартириш демакдир. • 5. Меъёрлаштириш - тизимнинг хусусиятларини ифодаловчи статистик маълумотларни доимий равишда йиғиш ва улар асосида тизимнинг бир меъёрда фаолият кўрсатишини таъминлаб туриш. • 6. Ҳисобга олиш бошқариладиган объект ва ташқи муҳит параметрлари мажмуини қайд этишдан иборат. У яна келадиган маълумотларни дастлаб қайта ишлаш, жумладан, таснифлаш, гуруҳлаш ва ҳоказо арифметик ҳамда мантиқий оператсияларни ўз ичига олади. • 7. Назорат қилиш – бошқариладиган объектларнинг меъёрида ишлашидан чалғиши тўғрисидаги маълумотларни аниқлашдан иборат.

• 8. Бошқариш – тасодифий таъсирлар сабабли тизим ишининг меъёрий режасидан четлашишини бартараф этиш мақсадида қарор қабул қилиш, яъни қайта алоқа асосида тузатиш, олинадиган самаранинг сифат ва миқдор ўлчовлари ўзгаришига кўра бошқарилувчи объектга таъсир кўрсатишидир. • 9. Таҳлил – тизимнинг иш самарадорлигини ошириш учун унинг имкониятларини таҳлил этишдан иборат.

Фойдаланилган адабиётлар 1. DataBase Journal. www.dbjournal.ro 2. The computer journal. www.oxfordjournals.org 3. Инженерный журнал: наука и инновации. www.engjournal.ru 4. Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар. Илмий-электрон журнал. 5. www.iqtisodiyot.uz 6. Экономическое обозрение. www.cer.uz Интернет сайтлар 1. www.search.re.uz 2. www.ictcouncil.gov.uz 3. www.ecsoman.edu.ru 4. www.imce.ru

Похожие

Ташкилотнинг лойиҳа бошқарув тизими

Маркетинг – ахборот ва тадкикот тизими сифатида

Бошқарув қарорлари

Бошқарув функциялари

Бошқарув усуллари