Бизнес, тадбиркорликнинг мазмуни ва унинг иқтисодиётни ривожлантиришдаги аҳамияти - Экономика - Рефераты

Бизнес, тадбиркорликнинг мазмуни ва унинг иқтисодиётни ривожлантиришдаги аҳамияти

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

88.5 KB

Бизнес, тадбиркорликнинг мазмуни ва унинг иқтисодиётни ривожлантиришдаги аҳамияти Режа: 1. Тадбиркорлик фаолиятининг моҳияти. 2. Бозор иқтисодиётини шакллантиришда ва тараққиётида тадбиркорликнинг роли.

Бозор иқтисодиётининг вужудга келиши тадбиркорлик фаолиятининг кенг ривожланиши билан боғлиқ. Жаҳондаги ривожланган мамлакатлар тажрибаси тадбиркорлик, бизнес иқтисодиётни ривожлантиришда хақиқий ҳаракатга келтирувчи куч эканлигини исботлади. Бизнес бирор фаолият, иш юзасидан вужудга келадиган муносабатдир. Бу муносабат ишбилармонларнинг иқтисодий муносабатларида намоён бўлади. Инглиз тилидан таржима қилинганда, «business» - иш деган маънони англатади. Иқтисодиёт назарияси дарслигида, - «Бизнес – бу рухсат этилган, жамият аъзоларига наф келтирувчи фаолият билан шуғулланиб, пул, даромад топишни билдиради» 1 деб кўрсатилган. Кенг маънода, бизнес қонуний йўл билан даромад топишга қаратилган фаолиятдир. Баъзи иқтисодчилар бизнес ва тадбиркорлик битта маънони билдиради деб ҳисоблайдилар. Бошқалари эса улар 2 хил маънони билдирувчи категория деб асослайдилар. Фикримизча, тадбиркорлик бизнеснинг асосий унсуридир. Бизнесга тадбиркорликка тўғридан-тўғри алоқаси бўлмаган пул топишнинг бошқа соҳалари ҳам киради. Масалан, мулкини ижарага бериш йўли билан пул топиш, яширин йўл билан пулни қарз бериш ва фоиз олиш ва бошқалар. А.Ўлмасов, М.Шарифхўжаевларнинг таъкидлашларича, тадбиркор-лик бизнеси – бу маҳсулот ишлаб чиқариш ёки хизматлар кўрсатиш орқали даромад топишни кўзловчи фаолиятдир. Шунга кўра у - ишлаб чиқариш, - хизмат кўрсатиш, - тижорат иши, - тижоратда воситачилик қилишни ўз ичига олади. 1 1. Œлмасов А., Шарифхœжаев М. Иšтисодиёт назарияси. Т. Меќнат, 1995, 192-бет.

Бу фаолият билан аҳолининг маълум қисми - тадбиркорлар шуғулланадилар. Ҳар қандай ишлаб чиқариш жараёнини бошлаш учун 4 та омил зарур. Бу омилларнинг тўртинчиси тадбиркорлик қобилиятидир. Олимларнинг хисоб-китобларига қараганда, дунёдаги одамларнинг 15-20 фоизи тадбиркорлик соҳасида юқори даражада фикрлаш ва ҳаракат қилиш қобилиятига эгадирлар. 2 Тадбиркорлик махсус тайёргарлик ва истеъдод талаб этади. Дунёдаги энг йирик бизнесменлардан бири Генри Форднинг фикрича, ҳақиқий тадбиркор - ғояси бор кишидир. Тадбиркорлар фойдани кўзлаб ишлайди, ўзига тўқ ва фаровон яшовчи гуруҳни ташкил этади. Маъмурий - буйруқбозлик тизимида, кўп холларда, кишиларнинг қобилияти, ижодий ташаббускорлиги алоҳида рағбатлантирилмади. Натижада тадбиркорликка бўлган қизиқиш кўпчилик аҳолида сўндирилди. Бундан ташқари Октябрь тўнтаришидан кейин бир неча марта тадбиркорлик қобилияти бор кишиларнинг асосий қисми сургун қилинди, қатағонга учради. Республикамиз мустақиллигини қўлга киритгандан сўнг хусусий мулкчиликни тиклаш ва тадбиркорликни, кичик ва ўрта бизнесни ривожлантиришга катта аҳамият берилмоқда. Ўзбекистонда бозор иқтисодиётига ўтиш даврида тадбиркорлар деҳқон, ишчи ва зиёлилар ҳисобидан вужудга кела бошлади. Тадбиркорлар таркибига фермерлар, томорқа хўжалик соҳиблари, ҳиссадорлик жамияти аъзолари, якка тартибда ишловчилар киради. Замонавий бозор иқтисодиёти пул топишнинг қонунга зид бўлган усулларини тан олмайди. Бизнес муносабати наркотик моддалар сотиш йўли билан, порахўрлик, ўғрилик, товламачилик билан пул топишни инкор этади. 2 1. Матвеев В.Г. Основы экономических знаний. Т. Шарš, 1996, С. 127

Бизнеснинг алоҳида, ўзига хос субъектлари мавжуд бўлиб, унга қуйидагилар киради: - бизнес билан шуғулланувчи алоҳида шахслар; - бизнесчилар жамоаси ва уюшмаси; - товар ва хизматларни истеъмол қилувчи алоҳида кишилар; - истеъмолчиларнинг бирлашмаси; - давлат иқтисодиётининг турли йўналишлари билан шуғулланувчи идоралар; - Бозор иқтисодиёти шароитида пул топишнинг бир қатор усуллари мавжуд. Масалан, пулни банкка қўйиб процент олиш, ерни ижарага бериб рента олиш, ёлланиб ишлаш ва бошқалар. Лекин булар тадбиркорликка кирмайди. Юқоридагилардан хулоса қилиб айтиш мумкинки, тадбиркорлик кишилар (мулкчилик субъектлари)нинг моддий ва пул маблағларини (капитални) амалда хўжалик айланишига тушириб, даромад топишга мўлжалланган иқтисодий фаолиятдир. 3 Фикримизча, тадбиркорлик ва бизнес ўртасидаги боғлиқликни Хаджимуротов А.А. қуйидаги иборада аниқ кўрсатиб берган: тадбиркорлик - бу махсус бизнес. 4 II . Бозор иқтисодиёти шаклланишида ва бозор муносабатларининг ривожланишида тадбиркорлик муҳим роль ўйнайди. Энг аввало, кичик ва ўрта бизнес корхоналари бозорни истеъмол маҳсулотлари билан тўлдиришда муҳим ўрин тутади. Чунки кичик ва ўрта бизнес корхоналарида талабдаги ўзгаришларни ҳисобга олган ҳолда юқори унумдорликка асосланган технологияларда маҳсулот ишлаб чиқарилади. 3 2. Œлмасов А., Шарифхœжаев М. Иšтисодиёт назарияси. Т. Меќнат. 1995. 192-бет. 4 1. Хаджимуратов А.А. Становление предпринимательства в Узбекистане. Изд-во. Санкт-Петербургского университета экономики и финансов. 1996г. с. 41.

Тадбиркорлик фаолияти доимо янгиликка интилиш билан боғлиқдир. Бу эса янги технологияларни ишлаб чиқаришга жорий этилишини таъминлайди. Ўрта ва кичик корхоналарда бошқарувчи киши албатта мулк эгаси бўлиши шарт эмас. У ўзининг тадбиркорлик қобилияти, меҳнатсеварлиги, ишнинг кўзини билиши, билимдонлиги билан жуда катта муваффақиятга эришиши мумкин. XX асрда бу соҳада номи танилган кишилардан бири - Ли Яккокадир. У Америкадаги "Крайслер" автомобиль Корпорациясини аниқ банкротликдан сақлаб қолади. Ўзбекистонда бозор иқтисодиётига ўтиш даврида тадбиркорликни ривожлантиришнинг иқтисодий, ҳуқуқий шарт-шароитларини яратилишига алоҳида эътибор берилмоқда. Президентимиз И.Каримов тадбиркорликни ривожлантиришнинг қуйидаги натижаларини асослаб бердилар: - тадбиркорлик ялпи ички маҳсулот ишлаб чиқаришда ҳал қилувчи роль ўйнайди; - аҳоли моддий фаровонлигини ўстиришга олиб келади; - янги ишчи жойларини ташкил қилади. 5 Тадбиркорлик фаолияти кўп қиррали жараён ҳисобланади. Бу жараён доимий равишда такомиллашиб боради. Кичик ва ўрта бизнесни юритишдан кўзланган мақсадлардан бири - ҳалол йўл билан фойда олишдан иборат. Тадбиркор маълум даражада ҳаракатсиз, яъни ишлаб чиқариш, хизмат кўрсатиш жараёнида ишлатилмаётган пулларни ишга қўйиш, уларни ҳаракатга келтириш натижасида фойда (даромад) топиш учун интилади. Жамиятда кичик ва ўрта бизнес қанча тез ривожланса, бизнес билан шуғулланаётган аҳолининг қўлидаги нақд пуллар ҳам банкларга жалб қилинади ва унумли ишлатила бошлайди. Бунинг икки томонлама фойдаси бор: биринчидан, аҳолининг банкларга пул қўйган қисми қўшимча даромад 5 2. Каримов И.А. «Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ќаёт – пировард маšсадимиз». Т. «Халš сœзи» газетаси, 2000 йил 23 январ.

ола бошлайди ва фаровонлиги ошади, иккинчидан, муомаладаги пул айланиши тезлашади ва бу жамиятдаги молиявий барқарорликка ижобий таъсир кўрсатади. Ўрта ва кичик бизнесни Ўзбекистондаги ривожланиши аҳолининг ва биринчи навбатда ёшларнинг маънавий, мутахассислик қобилиятини кўтаради. Ўзбекистон аҳолисининг ярмидан кўпроғини ёшлар ташкил этгани учун ҳам тадбиркорликни республикамизда ривожланиши катта аҳамиятга эгадир. Кичик ва ўрта бизнесни ривожланиши аҳолининг моддий, молиявий, интеллектуал ресурсларини ишга солиб, Республикамизда мулкдорлар синфининг шаклланишини тезлаштиради. Кичик ва ўрта бизнес корхоналарининг кўп миқдорда вужудга келиши, бозор инфратузилмаси вужудга келишини тезлаштиради. Натижада бир қатор брокерлик ташкилотлари валюта, фонд, товар биржалари, аудиторлик фирмалари, ахборот - маслаҳат ташкилотлари, суғурта идоралари, тадбиркорлик ҳуқуқини химоя килиш ташкилотлари, тижорат - воситачи фирмалар тизими ташкил топади. Бозор инфратузилмаси эса иқтисодиётнинг барқарор ривожланишида ўзининг ижобий аҳамиятини кўрсатади. Тадбиркорлик фаолиятини кенг ривожланиши натижасида вужудга келадиган ўрта ва кичик корхоналар маълум муддат ўтгач олаётган фойданинг бир қисмини солиқ шаклида бюджетга ўтказа бошлайди. Бюджет даромадларининг кўпайиши эса жуда кўп ижтимоий муаммоларни ҳал қилишга, иқтисодиётни ривожлантиришга, янги технологияларни республикамизга келишига, давлатимизнинг мудофаа қудратини юксалишига моддий асос бўлиб хизмат қилади. Кичик ва ўрта бизнесни республикамизда кенг тараққий топиши соғлом рақобат муҳитини вужудга келишида алоҳида аҳамиятга эга.

Президентимиз И.Каримов Ўзбекистон халқи олдида турган, асосий вазифа - бу изчил иқтисодий ўсиш, чуқур таркибий ўзгаришларни амалга ошириш, ишлаб чикаришни мукаммаллаштиришга ва илғор технологиялар билан қайта қуроллантиришнинг бош шарти бўлган - макроиқтисодий ва молиявий барқарорликка эришишдир деб кўрсатди. Кичик ва ўрта бизнесни ривожланиши эса ана шу вазифани ҳал этишда муҳим омил бўлиб хизмат қилади. Тадбиркорликнинг ривожланиши юқорида эътироф этилганлардан ташқари, мулкдорлар қатламининг шаклланишига олиб келади. АДАБИЁТЛАР: 1. Каримов И.А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Тошкент, "Ўзбекистон" 1995й. 2. Каримов И.А. Иқтисодиётни эркинлаштириш - фаровонлик пойдевори. Тошкент, "Ўзбекистон" 2000й.

3. Каримов И.А. Жамиятда тадбиркорлик руҳини қарор топтириш - тараққиёт гарови. Тошкент, "Халқ сўзи" 2001й 18 июл. 4. Ўлмасов А. Шарифхўжаев М. Иқтисодиёт назарияси. XI боб Тошкент, "Меҳнат" 1995й. 5. Мирсаидов М. Тадбиркорлик: назария, амалиёт ва муаммолар. Тошкент, "Ўқитувчи" 1995й. 6. Макконнел К. Брю С. Экономикс: принципы, проблемы, политика. 2 гл 24 М. Республика 1992г. 7. Экономика. Учебник. (под. Редакцией доц. А.С.Булатова) гл. 23, М., изд. БЕК, 1995. 8. А.А.Хаджимуратов. Становление предпринимательства в Узбекистане. Издательство Санкт - Петербургского университета экономики и финансов. 1996. Гл. I.

Похожие

Бизнес этика курсининг предмети вазифалари ва мазмуни

Бизнес асослари курсининг моҳияти аҳамияти ва объектив зарурлиги

Бухгалтерия баланси, унинг тузилиши ва мазмуни

Тадбиркорликнинг моҳияти

Тадбиркорликнинг юзага келиши ва ривожланиши