logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Экономика
  4. Бизнес асослари курсининг моҳияти аҳамияти ва объектив зарурлиги

Бизнес асослари курсининг моҳияти аҳамияти ва объектив зарурлиги

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

130.5 KB
Скачать
Бизнес асослари курсининг моҳияти аҳамияти ва объектив зарурлиги Reja: 1. Бизнес тушунчаси ва унинг моҳияти. 2. Бизнесни иқтисодиётга тўткан ўрни. 3. Бизнес ривожига таъсир этувчи омиллар. 4. Ўзбекистонда бизнесни шаклланиши ва ривожланиши. 1.1. Бизнес тушунчаси ва унинг моҳияти. «Бизнес» -сўзи инглизча сўз бўлиб, у тадбиркорлик фаолияти ёки бошқача сўз билан айтганда кишиларни фойда олишга қаратилган тадбиркорлик фаолиятидир. Иқтисодиёт фанида бизнес фаолиятига доир дастлабки тадқиқотлар Х VIII асрда Р. Контильон, А. Тюрго, Ф. Кене, А. Смит ва Ж.Б. Сеи асарларида амалга оширила бошланди. Бироқ ҳозирга қадар жамоатчилик фикрида «Бизнес» тушунчасининг кўп маънолилиги сақланиб қолмоқда. Илмий адабиётда ушбу тушунча ҳақида кўпинча бу фавқулодда ҳодисанинг иқтисодий, ташкилий ва рухий тавсифлари (турли-туман қарашлар) тўплашидан иборат ҳар хил тасаввурлар мавжуд. Хорижий адабиётларда бизнес таърифини кўп турлари мавжуддир. Инсон жамиятининг бутун ривожланиш тарихи у ёки бу жиҳатдан доимо бизнес билан боғлиқ бўлган. Дастлабки босқичларда тадбиркорликнинг энг муҳим аломати бирон бир шахс-тадбиркор фаолиятининг фойдали ёки зарарлигини белгиловчи ноаниқлик омили ҳисобланган. Тадбиркорликнинг ижтимоий-иқтисодий вазифаси турли бозорларда талаб билан таклиф орасида мувозанат ўрнатишга доир таккомиллик фаолиятидан иборат деб тан олинган. Кейинчалик «сармоя эгаси» ва «Тадбиркор»тушунчалари бир-биридан фарқлана бошланди. Тадбиркор сармоянинг муомалада юритишни, кўпайиб боришини таъминлайди ва бу борада у венчур сармоядор, яъни жалб қилинган молиявий маблағларни усталик билан тасарруф этувчи шахс сифатида ишни юритиб юборишга ўз ғоялари, билими ва куникмаларини татбиқ қилиб, кўп фойда олиш мақсадида ўша маблағларни таваккал ишларга сарфлайди. Ўзбекистонда ва МДҲда бизнес ҳақидаги мақолалар, адабиётлар 60- йилларнинг ўрталарида пайдо бўлди. Хусусий мулкчилик эса ўша даврда бизнинг мафкурамиз учун бутунлай ёд нарса эди. Лекин бизда бизнесни фан тариқасида ўрганиш фақатгина 90-йилларнинг бошларида бозор муносабатларига аста-секин ўтиш билан бошланади. Хорижий адабиётларда бизнес таърифини кўп турлари мавжуддир. Инсон жамиятининг бутун ривожланиш тарихи у ёки бу жиҳатдан доимо бизнес билан боғлиқ бўлган. Бизнесмен (тадбиркорлик) сўзи биринчи маротаба Англия иқтисодиётида XVIII асрда пайдо бўлиб, у «Мулк эгаси» деган маънони билдиради. Жумладан, Адам Смит тадбиркорни мулк эгаси сифатида таърифлаб, уни фойда олиш учун қандайдир тижорат ғоясини амалга ошириш мақсадида иқтисодий таваккалчиликка борадиган кишидир, - деб таъкидлайди. Тадбиркорни ўзи, ўз ишини режалаштиради, ишлаб чиқаришни ташкил этади, махсулотни сотади ва олган даромадига ўзи хўжайинлик қилади. Бизнес-бу аввало ишлаб чиқаришни ташкил этиш, иқтисодий фаолият ва муносабатлар, ҳаётни ўзи сўнгра эса пул ишлаш демакдир. Бизнес-бу хорижий сўздир. У бутун дунё бўйича тарқалгандир, ундан барча мамлакатларда фойдаланилади. Ўзбек тилида эса бизнес сўзи тадбиркорлик, бизнесмен эса тадбиркор демакдир. Ўзбекча сўз хорижий сўзга тўғри келади, лекин унга қўшимча маъно ҳам беради. Бу сўзларни ортида «иш» яъни иш билан шуғулланиш ёки бизнес фаолияти ташкил қилиш ётади. Шундай қилиб, бизнес-бу бизнес фаолиятини ташкил қилиш демакдир (саноат, бизнес фаолияти, савдо дўкони, хизмат кўрсатиш бизнес фаолияти, аудиторлик контораси, адвокат идораси, банк ва х.к.). Демак, биз бу йўқ нарсадан пул қилиш эмас, балки мураккаб ишлаб чиқаришни ёки хизмат кўрсатишни ташкил этиш демакдир. Бизнесмен-бу доимо ўз ишининг фидоийси, билимдонидир. Бизнесмен áûëèø учун ўқиш керак, нафақат дастлабки пайтларда, балки тадбиркор бир умир ўқиши, изланишда бўлиши керак. Бизнесмен нималарни билиши ва қилиши керак? У энг аввало, тадбиркорлик фаолиятини қандай амалга оширишни, қандай шароитда амалий харакат қилишни, тадбиркор олдида учрайдиган тўсиқларни ҳал қилиш йўлларини ва қандай ютуқларга эришишни билиши керак. Бизнесмен-ишлаб чиқаришни ташкил этишни, ҳамда махсулотни сотишни билиши керак. У бозор муносабатлари шароитида юзага келадиган аниқ шароитларни баҳолашни ва тўғри йўл танлашни билиши керак. Ҳеч ким, ҳеч қачон тадбиркорга нима қилишни ўргатмай ва оғир пайтдларда ёрдамга келмайди. Ҳар бир тадбиркор фақат ўз кучига, билимига ва заковатига ишониши ва суяниши лозим. Тадбиркорлик фаолиятини акциядорлик мулки шаклида ҳам, жамоа мулки шаклида ҳам, хусусий (якка) мулк шаклида ҳам амалга ошириш мумкин. Бироқ акциядорлик мулки шакли ва жамоа мулки шакли доирасида уни ташаббус кўрсатиш, қарорлар қабул қилиш ва ўз фаолияти учун жавобгарлик масалаларида ходимлар ва менежерларга хусусий мулк эгаси имкониятлари қанчалик даражада берилишига боғлиқ равишда амалга ошириш мумкин. Савдо, маиший хизмат, маҳаллий саноат, ижтимоий соҳалардаги фаолиятиларни давлат мулкчилигидан хусусийга айлантириш жараёни анча қийин ўтди. Бу ерда аввал хусусийлаштириш йириклаштирилган ишлаб чиқариш бўлимлари бўйича бажарилди, уларнинг заминида очиқ турдаги ҳиссадорлик жамиятлари тузилди. Аммо ҳаёт бу жамиятларни кичиклаштиришни тақозо қилади, шу мақсадда унга кирувчи айрим таркибий бирликларга катта мустақиллик берилди. Натижада Ўзбексавдо, Ўзмаишийиттифоқ, Ўзбекбирлашув каби тармоқлар бўйича 13 мингга яқин хусусий бизнес фаолиятилар ташкил этилди. Барча янги мустақил давлатларда ислоҳатлардан олдинги даврда мулкчиликнинг давлат шакли устунлик қилган. Хўжаликнинг давлат секторида мехнаткашлар умумий сонининг 4-5 қисми, кооперативларда 14- 15% (булардан яримидан кўпи колхозларда), хусусий секторда 3%га яқини банд бўлган. Саксонинчи йилларнинг иккинчи яримида хўжаликнинг кооператив секторини яратиш ижарани ривожлантиришга ҳаракат қилинган. Бу ҳаракат бозор инфратузилмасини ривожланмаганлиги давлат мулкчилигининг хукмронлиги, хўжалик юритишнинг янгича шаклларини давлат секторига қарамлиги, хўжалик қонунларининг ноаниқлиги ва бир қатор сабаблар туфайли натижасиз бўлган. Бизнес фаолиятиларни давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш иқтисодий ислоҳатларнинг етакчи бўғинидир. Хусусийлаштириш натижасида демократик жамиятнинг ижтимоий заминини ташкил қилувчи хусусий мулкчилик қатлами шаклланиб борди. 2001-2004 йилларда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик фаолиятиларини ташкил қилишга энг катта аҳамият берилди. Ижтимоий йўналтирилган бозор иқтисодиётига ўтиш даврига Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов таъкидлаб ўтканидек, «...қишлоқ жойларида ихчам ишлаб чиқариш бизнес фаолиятлари ташкил этиш, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришни рағбатлантириш ҳисобига аҳолининг иш билан бандлигини таъминлаш сиёсатини фаол амалга оширмоқчимиз» 1 . Мамлакатимизда бу сиёсатни амалга оширишда асосан кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришни тақозо этади. 1.2. Бизнесни иқтисодиётга тўткан ўрни. Бизнес фаолиятини бозор иқтисодиёти муносабатлари шароитида тўткан ўрни жудаям катта аҳамият касб этади. Жумладан, бизнинг мамлакатимизда хорижий мамлакатлар тажрибаларига суянган холда, бизнесни ривожлантиришга давлат томонидан катта эътибор берилмоқда. Бунда Олий 1 Каримов И.А. Ызбекистон ХХ1 аср буса\асида: хавфсизликка тащдид, бар=арорлик шартлари ва тара==иёт кафолатлари.Т.:Ызбекистон 1997.-221 б Мажлис томонидан қабул қилинган «Кичик ва хусусий тадбиркорликни ривожлантиришни рағбатлантириш тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонунини мисол қилиб кўрсатса бўлади. Эркин рақобатга тобора кенг имкон яратиш, турли мулкчилик шаклларидаги бозор субъектлар ўртасида бўладиган иқтисодий ҳуқуқий муносабатларни жахон андозалари даражасида ташкил этиш борасида ушбу қонун мухим аҳамият касб этади. АҚШда 500 тагача ходими бўлган бизнес фаолияти кичик бизнес фаолияти бўлиб ҳисобланади. Германия ва бошқа Ғарбий Европа давлатларида эса, 300 тагача ходими бўлган бизнес фаолияти кичик бизнес фаолияти ҳисобланади. Хорижий мамлакатларда кичик бизнес фаолиятиларнинг иккита тамоман узгача турларга бўлишлигини куришимиз мумкин: 1) ўз ҳаётни таъминловчи бизнес фаолиятилар; 2) тез усувчи бизнес фаолиятилар. Одатда кичик бизнес фаолиятиларнинг карийиб 80-90 фоизи ўта кичик бўлиб, улар усиш учун чекланган имкониятларга эга. Бундай бизнес фаолиятилар ҳаётни таъминловчи бизнес фаолиятилар деб юритилади. Ушбу турдаги бизнес фаолиятиларга маслахат (консультацион) хизмат курсатувчи фирмалар, тор доирада ихтисослашган дуконлар, кафе ва шу кабилар киради. Улардаги ходимлар тўлиқ бўлмаган иш кунига эга бўлиб, фирма манзиллари сифатида тадбиркорлар уз уйларидан фойдаланадилар. Ҳаётни таъминловчи бизнес фаолиятилар кичик бизнес фаолияти бўлиб, унинг эгаси етарли турмуш даражасини таъминлаш мақсадида ташкил этади. Иккинчи турдаги бизнес фаолиятилар тез усувчи бизнес фаолиятилар деб номланади. Уларнинг бундай номланишига сабаб, улранинг мақсади тезрок кичик бизнес чегарасидан чиқиб ривожланишдир. Тез усувчи бизнес фаолиятилар кичик бизнес фаолияти бўлиб, улар тезкор усиш тенденциясига ва қўйилган сармоянинг юқори кайтимлигига ҳисобланади. Одатда, бундай туркум бизнес фаолиятиларга бир неча киши рахбарлик қилади. Тез усувчи бизнес фаолиятилар йирик инвестиция манбаларига тез яқинлаша оладилар ва бунинг натижасини кенг бозорда янги товарлар ва хизматларини киритиш имконига эга бўладилар. Бундай турдаги бизнес фаолиятиларни ҳар йили АҚШда чоп этиладиган «Инк» журналида эълон қилишади. Мисол учун ҳар йили 500 та шундай компаниянинг йиллик обороти 9,6 млрд. долларга тенг бўлди ва 56,8 минг иш жойи ҳосил килди. Шу билан бирга ушбу рўйхатда «Конжентрикс» фирмаси пешқадамликни эгаллаб, унинг асосий фаолияти «Шарлотта» шахрида (шим. Королина штати) электростанцияларни қуриш ва таъмирлаш бўлган. Маълум йилларда ушбу рўйхатда «Чарлз Шваб» ва «Микрософт» корпорациялари карвонбошилик қилганлар. Ҳозирги пайтда ушбу корпорациялар юксак ривожланган корпорациялар сафига киради. Бизнес ва хусусий тадбиркорлик ўз кўллами жиҳатдан иқтисодиётни узлуксизлигини ва барқарорлигини таъминлашда катта ўрин эгаллайди. Бизнес ва тадбиркорликнинг иқтисодиётга таъсир кулами бир қатор иқтисодий, ижтимоий, маданий, маърифий ва жиҳатларни ўз ичига олади. Биз фақатгина иқтисодий жиҳатдан муҳим бўлган хусусиятлар хусусида тухталамиз. Булар қуйидагилардир: а) иш жойларини ташкил этишдаги мавқенинг юксалиши. Ўтган 10 йил мобайнида АҚШда бизнес фаолиятини бошқариш бўйича департаментининг ахборотига кўра янги иш жойларининг ярмидан кўпи 100 кишидан кам ходим ишлаётган бизнес фаолияти ҳисссасига тўғри келади. Тез усувчи фирмалар янги фирмаларнинг 27 фоизи ташкил этиб улар 60 фоиз янги иш жойларини ҳосил қилиишда қатнашмоқдалар. Шу билан бирга кичик бизнес ҳосил қилинган иш жойларининг: -иш ҳақига қўшимча тўловлар, имтиёзларнинг бир мунча пастлиги; -иш жойларини қарийиб 25 фоизи нотўлиқ иш куни тартибида шаклланади; -уларда ишловчилар таркибининг турли-туманлиги яъни маълумот дастлаб ишламаганлар, ёш жиҳатдан ўрта ёшлар ва ўрта ёшдан ўтганлар салмоғини кўплиги билан ажралиб туради. б) янги товарлар ва хизматларни тадбиқ қилиш. АҚШ миллий фондининг ҳисобларига кўра 98 фоиз янги маҳсулот хусусидаги тадқиқотлар бизнес фаолиятида яратилган. Бу ўта муҳим кўрсаткичдир. Энг йирик кашфиётлар: ҳавфсиз устаралар, электрон соатлар, верталётлар, зангламас пулат ва бошқа товарлар кулами бевосита кичик бизнесда яратилган. в)йирик коорпорациялар эхтиёжини қондириш. Йирик компаниялар махсулотини сотиш, уни бозор талаблари асосида шаклланишига кумак беришда кичик Бизнес фаолиятиларининг роли юқоридир. Ўз навбатида йирик ривожланувчи фирмалар ўз иқтисодий стратегияларида майда таъминотчилар билан алоқа ўрнатишни самарали ҳисоблайдилар. Чунки улар мослашувчанлик хусусиятига эгадир. г) махсус товарлар ва хизматлар билан таминлаш вазифаси. Бизнес фаолиятлари мижозларнинг ўзгача махсус эҳтиёжларини қондиришга етакчи ўрин эгалайдилар. Чунки 1-дан, махсус талабнинг оммавий тусга эга эмаслиги ва унинг йирик ишлаб чиқаришда ташкил этиш самарали бўлмаслиги сабаб бўлса, 2-дан эса, бой харидорларнинг «ўзига хос» истакларини мавжудлигидир. Кичик бизнес ва тадбиркорлик фаолиятини ривожланишига таъсир этувчи омилларни умумийлаштирсак, улар қуйидагилардан иборат:  бизнес фаолияти йириклашуви тенденциясининг пасайиши:  аёллар иш кучининг иқтисодиётга кириб келиши;  йирик ишлаб чиқаришда ходимларнинг қискариши:  янги бизнес фаолиятиларни очиш суръатининг ортиши ва бошқалардир. 1.3. Бизнес ривожига таъсир этувчи омиллар. Бизнес бозор иқтисодиётига хос иқтисодий фаолиятдир. Бошқача айтганда, у муайян ижтимоий-иқтисодий натижага эришиш мақсадида товарлар ва хизматларни ишлаб чиқариш ва айирбошлашни ташкил этиш бўйича мулкдорларнинг ёки улар вакилларининг онгли ва мақсадли иқтисодий фаолиятидир. «Ўзбекистон Республикаси тадбиркорлик тўғрисида»ги қонунида тадбиркорликка қуйидагича таъриф берилган: «Тадбиркорлик-мулкчилик субъектларининг фойда олиш мақсадида таваккал қилиб ва мулкий жавобгарлик асосида амалдаги қонунлар доирасида ташаббус билан иқтисодий фаолият кўрсатишдир». Бизнеснинг моҳияти қуйидагилар орқали янада ойдинлашади: Биринчидан, бизнес фаолиятининг субъекти ким бўлиши мумкин? Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси ва Ўзбекистон Республикасида тадбиркорлик тўғрисидаги қонунга мувофиқ балоғат ёшига етган ҳар бир фуқаро ўз мулки асосида ёки мулк эгасининг ваколати асосида ўз ихтиёр этган қонунга зид бўлмаган фаолият тури билан шуғулланиши мумкин. Иккинчидан, юқоридаги таърифда бизнес фаолиятининг яна бир томони мазмуни ифода этилган бўлиб, у мазмунан бой, хилма хил кўринишига эга. Бизнес фаолиятини танлаш, уни ташкил этиш ва ривожлантириш моҳият жиҳатидан давлат, жамият аҳамиятига молик иш бўлмасдан, балки эркин танланадиган фаолиятдир. Бизнес фаолиятининг уч тури ва унга мос равишда тадбиркорларнинг 3 гуруҳини алохида кўрсатиш мумкин: 1) янги товар ёки хизмат лойихасини ташкил этиш. Бизнеснинг ушбу тури билан интеллектуал мулк эгалари инновация тадбиркорлари шуғулланади. 2) ишлаб чиқаришни ташкил этиш билан шуғулланувчи тадбиркорлар. 3) товарни сотиш, қайта сотиш ва тижорат ишларини ташкил этиш билан шуғулланувчи тадбиркорлар. Учинчидан, мақсад жиҳатидан бизнес фаолиятининг қуйидаги икки турини кўрамиз: а) фойда олишни, иқтисодий самарага эришишни мақсад қилган; б) ижтимоий самарага (масалан, табиат мухофазаси, ёш авлод тарбияси, соғлиқни сақлаш) эришишни мақсад қилган турларини ажратиш мумкин. Бизнес фаолиятларига хос хусусиятлар қуйидагилардан иборат: 1. Шуғулланаетган соҳа бўйича илм, билимга эгалиги. 2. Таваккалчиликка асосланган қарорлар қабул қилиш бўйича ташаббускорлик қобилияти. 3. Иқтисодий жараёнларни чуқур фикрлай олиш. 4. Қонунларга итоаткорлиги. 5. Инновациячиликнинг фаоллиги. 6. Мақсад сари интилувчанлик. 7. Ташкилотчилик. 8. Тежамкор бўлиши. 9. Ўз сўзининг устидан чиқиш. 10. Рухий поклик ва ҳалоллиги. 11. Ўз жамоаси учун курашувчанлик. Бизнес фаолиятини ривожлантириш учун қуйидаги шарт-шароитлар талаб этилади: 1. Мулк муносабатларининг уйгунлашуви. Бозор шароитида мулкий муносабатлар қуйидаги жиҳатлар билан белгиланади:  эгалик қилиш, яъни мулк эгаси сифатида мулкка тула хукумронлик қилиш: сотиш, ижарага бериш, хадя этиш;  фойдаланиб туриш, яъни мулк эгасининг назорати асосида маълум шарт ва тўлов эвазига мулкдан вақтинча фойдаланиш;  оператив тезкор бошқаришни, янги мулк эгасининг назорати остида ресрусларни тақсимлаш ва ишлаб чиқаришни ташкил этиш бўйича мулкни бошқариш ҳуқуқини жорий этиш. 2. Тадбиркорларга уз қобилиятини тула намоен этиш учун қуйидаги иқтисодий эркинликларнинг берилиши.  махсулот ассортименти турларини ава ишлаб чиқариш усулини танлаш эркинлиги;  ҳамкорликларнги мустақил танлаш;  маблағларни қонунга зид бўлмаган соҳаларга мустақил сарфлаш эркинлиги ва х.к. 3. Бозорнинг очиқлиги, яъни товарлар, сармоялар, маълумотлар, иш кучи, хом ашё ҳаракати учун сунъий ғояларнинг йўқлиги. 4. Бозор инфратузилмасининг мавжудлиги. Бунга қуйидагилар киради:  тижорат банклари;  товар, фонд, мехнат, валюта биржалари;  тижорат таваккалчилиги ва мулк суғуртаси;  маълумот ва реклама манбалари, оммавий ахборот воситалари, алоқа воситалари;  эксперт бюролари, сертификат марказлари, божхоналар, солиқ назорати ташкилотлари, арбитражлар ва х.к. 5. Тадбиркорлик учун хуқуқий кафолатнинг мавжудлиги, яъни тадбиркорликни ҳимояловчи қонунчиликнинг мавжудлиги. 6. Янги бизнес фаолиятиларга кадрлар тайёрлаш, кредит олиш, солиқ тўлаш, табиий бойликлардан фойдаланиш бўйича давлат томонидан берилган имтиёзлар ва х.к. 1.4. Ўзбекистонда бизнесни шакллантириш ва ривожлантириш. Ўзбекистон Республикаси мустақиллиги шарофати билан эришилаётган ижобий натижаалардан бири бу мамлакатимизда бизнес фаолиятини шакллантиришдан иборатдир. Мамлакатни ривожи асосан бизнес фаолияти ва хусусий тадбиркорларни қўллаб-кувватлаш натижасида амалга оширилади. Давлатни бизнес фаолияти ва хусусий тадбиркорларни қўллаб- кувватлаши асосан молиявий, маъмурий ва ҳуқуқий нуктаий назардан амалга оширилиб келинмокда. Бизнес ва хусусий тадбиркор ишбилармоннинг ташкилий тузилмаси сифатида ишлаб чиқаришни вужудга келтиради. Бизнес фаолияти билан шуғулланувчилар юридик шахс мақомига эга булгач, мустақил хўжалик субъект бўлиб, ўз низомига мувофиқ муайян ижтимоий иқтисодий самарадор ва фойда олиш мақсадида асосий айланма маблағларидан фойдаланиб фаолият юритади. Бозор иқтисодиёти шароитида фаолиятнинг тамойиллари хилма-хил бўлиб, улар қуйидагилардан иборат : 1. Бизнес фаолияти-амалдаги қонунчиликка зид бўлмаган ҳар қандай фаолият билан шуғулланишга ҳақли. Ўз ихтиёри билан қонунга зид бўлмаган ҳар қандай қарорни мустақил қабул қилади, фаолиятни мустақил режалаштиради, соф фойдасини ишлатиш йўналишларини мустақил белгилайди. 2. Мулк эгаси ёки мехнат жамоасининг қарорига мувофиқ бизнес фаолияти билан шуғулланувчилар турли мулк шакллари: хусусий, хиссадорлик, жамоа, давлат, қўшма бизнес фаолияти мулк асосида юзага келтирилиши мумкин. Уларнинг барчасининг тенг иқтисодий ҳуқуқий шарт-шароитларидан фойдлнилади. 3. Бизнес фаолияти билан шуғулланувчи ишбилармонлар ўз мустақиллиги ва ҳуқуқларини сақлаган холда ихтиёрий равишда бошқа тадбиркор ва бизнесмен билан муайян мақсадга мувофиқ бирлашиши мумкин. 4. Бизнес фаолиятини бошқариш унинг низомига ва амалдаги қонунчиликка мувофиқ амалга оширилади. 5. Бизнес фаолиятини қайта ташкил этиш, бирлаштириш, янгилаш, фаолиятни тухтатиб ёпиш уларнинг таъсисчилари томонидан шундай ваколат берилган, низомида қайд этилган махсус орган ёки хўжалик суди қарори асосида амалга оширилади. Бозор муносабатларининг бошлангич бугини сифатида бизнес фаолиятининг узига хос хусусиятлари бор, улардан айримларига тухталиб утамиз: 1- хусусият. Бизнес фаолияти мустақил бўлиб, ушбу мустақиллик : а) ишлаб чиқариш ва махсулот сотишнинг рақобат кобил ҳажмини аниқлаш ҳамда товар ассортиментининг таркибини бозордаги талабга ва таклифга қараб мустақил белгилашда; б) шартномалар тузиш товар ва хом-аше етқазиб берувчиларни, харидорларни, воситачиларни мустақил танлашда; в) амалдаги қонунчилик доирасида баҳоларни мустақил белгилашда; г)солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар тулангач, қолган фойдани мустақил тақсимлаш, даромадларни ва харажатларни мустақил режалаштиришда; д)ишчи- хизматчиларни мустақил танлаш ва жой-жойига куйишда; е)ўзоқ муддатли маблағлар манбаини кийдириш ва маблағларни сарфлаш йуналишларни топиш каби соҳаларда уз ифодасини топади 2-хусусият. Мулк ва ишлаб чиқариш воситаларига хукмронлик, эгалик хусусияти. Бу уч нарсада намоён бўлади. 1-дан, ишлаб чиқариш воситалари, ишлаб чиқарган махсулоти, даромадига мулкдор бўлиб улардан уз хохишича фойдаланади. 2-дан, тула хўжалик ҳисоби асосида юридик шахс ҳуқуқлари ва бурчлари микиёсида фаолият юритади. 3-дан, давлат бизнес фаолиятилари мулк эмас, мулкий воситалар, ресурсларни оператив бошқариб бориш орқали хўжалик фаолиятини амалга оширади. Улар хусусий бизнес фаолиятилардан фарқли улардан, мулкни сотиш, қарз ўрнига тўлаш, бошқа мулк билан қўшиш каби мулкий аҳамиятга лойик ишларни ташкилотлар рухсатсиз амалга ошира олмайди. 3-хусусият. Бизнес фаолиятини давлат томонидан у ёки бу йўналиш сари йўналтирилиши. Уларнинг асосий Қуролларига:  солиқлар ва уларнинг табақаланиши;  табий ресурслардан фойдаланиш учун тўланадиган ҳақ;  харажатлар (масалан,аммортизация) ва табий камайиш меъерлари;  валюта курси;  божхона тўловлари;  экологик меъёр ва атроф мухитга ташланган чиқит учун тўланган ҳақ;  ижтимоий ҳақ ;  монополияга карши кураш тартиби;  давлат стандартлари ва техник шартлар каби воситалар киради. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Хусусий тадбиркорлик, кичик бизнесни ривожлантиришни янада рағбатлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги фармонида кўрсатилишича: хусусий тадбиркорлик, кичик бизнесни ривожлантириш асосида мулкдорлар синфини шакллантириш кичик ва хусусий тадбиркорлик фаолияти соҳасига кредит ресурсларини кенг жалб қилиш ва хорижий сармояларни бевосита олиб кириш учун мақбул шароит яратиш мақсадида уларни ҳар томонлама иқтисоди- ижтимоий ва молиявий қўллаб-қувватлашда кенг шароитлар яратмоқда. Ҳозирги кунда келиб кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик фаолиятларини ривожлантириш мақсадида уларни сон ва сифат жиҳатидан ҳам рағбатлантириб келинмоқда. Адабиётлар руйхати Асосий адабиётлар: 1. Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Бозор ислоҳатларини чуқурлаштириш ва иқтисодиётни янада эркинлаштириш соҳасидаги устивор йўналишлар амалга оширилишини жадаллаштириш чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармони // Халқ сўзи, 2005, 15 июн. 2. Каримов И.А. “Бизнинг бош мақсадимиз–жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир”. Ўзбекистон Республикаси Президентининг Олий Мажлис Қонунчилик палатасм ва Сенатининг қушма мажлисидаги маърузаси // Халқ сўзи, 2005, 29 январ, 20- сон. 3. Ходиев Б.Ю., Қосимова М.С., Самадов А.Н., Мухиддинова У.С. Кичик бизнесни бошқариш. –Т.: “Ўқитувчи”, 2003. 4. Абдуллаев Ё., Каримов Ф. Кичик бизнес ва тадбиркорлик асослари.-Т.: Меҳнат, 2000. 5. Еременко А. Разработка бизнес-приложениий в Microsoft Business solutions-Alapta в ерсии. 3.0 / Фелексей Ермененко, Руслан Шашков. –М.: Альпина Бизнес Букс, 2005.-503 с. 6. Ходиев Б.Ю., ва бошқалар. Кичик тадбиркорлик асослари(ўқув-амалий қўлланма)-Т.:ЕҲ. ТЕМПУС “Консаудит”, 2004. 7. Rambler-http ://wwwҒrambler, ru; 8. www. gov. uz.

Похожие

Молиянинг иктисодий мохияти ва унинг объектив зарурлиги
Пулнинг моҳияти ва зарурлиги. Пулнинг вазифалари
Бизнес этика курсининг предмети вазифалари ва мазмуни
Инвестицион лойиҳаларни молиялаштиришнинг иқтисодий моҳияти ва аҳамияти
Савдо корхоналари фойдаси ва рентабеллигини моҳияти ва аҳамияти