Bank aktivlari va passivlarini boshqarishning direvativ vositalari - Экономика - Рефераты

Bank aktivlari va passivlarini boshqarishning direvativ vositalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

72 KB

Bank aktivlari va passivlarini boshqarishning direvativ vositalari Reja: 1. Moliyaviy fyuchers shartnomalarini sug’urtalash. 2. Kredit va foiz opsionlari, foizli svop shartnomalar.

Moliyaviy fyuchers shartnomalarini sug’urtalash. Fyuchers – xosilaviy moliyaviy instrumentlar turkumiga kiradi. Fiyuchers operatsiyalari, birjadagi muddatli operatsiyalar bo‘lib, xom-ashyo tovarlari, oltin, valyuta, moliyaviy va kredit instrumentlarini shartnoma tuzilayotgan paytda qayd etilgan bahoda sotish yoki sotib olishdan iborat. Bunda, shartnomani ijrosi kelgusida (2-3 yil) amalga oshadi. Amaliyotda tovar fiyucherslari, fond fiyucherslari va valyuta fiyucherslari mavjud. Forvard va fiyuchers shartnomalari ma’lum bir valyuta yoki moliyaviy instrumentni ma’lum bir kurs asosida kelgusidagi ma’lum bir sanada sotish yoki sotib olish to‘g‘risidagi shartnomadir. Forvard shartnomalari – bu, birjadan tashqaridagi bozorda amalga oshiriladigan operatsiyalardir. Fiyuchers operatsiyalari esa – bu, valyutalarning belgilangan summalari bilan birja bozorida almashish operatsiyalaridir. Valyuta fiyucherslari – bu, birjada amalga oshiriladigan to‘lov muddati ko‘rsatilgan va standartlashtirilgan shartnoma xajmlari bilan xorijiy valyutalar bilan bo‘lgan muddatli valyuta operatsiyalaridir. Bunday operatsiyalarni asosiy maqsadi kurslar farki sifatida daromad olishdir. Fiyuchers shartnomalari ijro etilgunga qadar, kafolat sifatida, ma’lum bir summa bunak sifatida birjaga to‘lanadi. Operatsiyalar bilan bog‘liq hisob-kitoblar kliring palatasi orqali amalga oshadi va ushbu palata sotuvchi va sotib oluvchi orasida vositachi bo‘lib, shartnoma ijro etilishini kafolatlaydi. Fiyuchers operatsiyalarining ko‘pchiligi tovar yoki boshqa bir savdo ob’ektlarini etkazib berish bilan yakunlanmaydi, chunki ushbu shartnomaning asosiy maqsadi xedjinglash, ya’ni aktivlar yoki majburiyatlarni baholar, kurslar yoki foiz stavkalarini o‘zgarishi riskidan himoyalash (sug‘urtalash)dir. Buning uchun birjada nakdli operatsiyalarga parallel ravishda, summalari jihatidan teng bo‘lgan, ammo ularga karama-karshi bo‘lgan fiyuchers operatsiyalari amalga oshiriladi. Xom-ashyo tovarlari bilan fiyuchers operatsiyalari XX asrning 2-yarmidan boshlab amalga oshiriladi. Bretton-Vuds valyuta tizimi inkirozi va YAmayka

valyuta tizimi sharoitida erkin so‘zuvchi valyuta kurslarining kiritilishi, valyuta kurslari, foiz stavkalari, oltin bahosining tebranishidan himoyani talab eta boshladi. Buning uchun 1972 yildan boshlab xorijiy valyuta va oltin bilan fiyuchers operatsiyalari amalga oshirila boshladi. 1975 yildan boshlab – sertifikatlar, veksellar, obligatsiyalar, depozitlar bilan amalga oshirila boshladi. 1982 yilda bahosi turli fond indekslari bo‘lgan fiyuchers operatsiyalari paydo buladi. Tovar birjalari uchun an’anaviy bulmagan moliyaviy instrumentlar bilan fiyuchers operatsiyalarining yig‘indisi moliyaviy fiyucherslar nomini oldi. Moliyaviy fiyucherslar birja shartnomalariga kiradi. Moliya borasidagi fiyucherslar bilan savdo 1972 yilda CHikago tovar birjasida birinchi bor xorijiy valyutalarga moliyaviy fiyuchers kontraktlari paydo bo‘lishi bilan boshlangan (GBP, CAD, SEK, ITL, JPY, CHF, MEP). Xorijiy valyutaga (AUD, GBP, SEK, FRF, JPY, CHF) fiyuchers kontraktlari CHikago tijorat birjasi tarkibidagi Xalqaro valyuta birjasi orqali to‘ziladi. CHikago birjasining bo‘linmasi bo‘lmish indekslar va opsionlar birjasi AUD, GBP, CAD, SEK, JPY, CHF-lariga bo‘lgan fiyuchers kontraktlari bo‘yicha opsionlar bilan savdo kiladi. O‘rtaamerika tovar birjasi GBP, CAD, SEK, JPY, CHF-lariga bo‘lgan fiyuchers kontraktlari bilan savdo kiladi. AUD, FRF, GBP, JPY, SEK, CAD, CHF va Evro bo‘yicha muddatli kontraktlar Filadelifiya birjasi orqali sotiladi. Moliyaviy fiyucherslar bilan savdoning asosiy markazlari – an’anaviy muddatli tovar birjalaridir, ya’ni CHikago va Niyu-York tovar birjalari (NiyuYorkdagi oltin savdosi bo‘yicha etakchi bo‘lmish KOMEKS birjasi, valyuta bo‘yicha - CHikago merkantayl ekscheyndj, moliyaviy instrumentlar bilan - CHikago bord of treyd). Bundan tashqari, ular bilan Kanada, London, Singapur, Sidney birjalarida ham savdo qiladilar. Shu bilan birgalikda, ixtisoslashgan markazlar ham faoliyat ko‘rsatadi. Masalan, NIFE (Niyu-York), LIFFE (London), Toronto fiyuchers ekscheyndj. Jahonda fiyucherslar bilan 1 kunlik savdoning umumiy hajmi taxminan 100 mlrd. AQSH dollarini tashkil etadi.

Fiyuchers operatsiyalarida ko‘pchilik broker firmalari, investitsiya institutlari, sanoat va savdo monopoliyalari, alohida investorlar ishtirok etadi. Shu bilan birgalikda, ushbu operatsiyalarda katta rolni tijorat banklari uynamokda. Buning uchun ular alohida maxsus Shu’ba kompaniyalar yoki bulimlar tashkil etadi. Fiyuchers operatsiyalarini tartibga solish (muvofiqlashtirish) birja raxbariyati, markaziy banklar va moliya vazirliklariga yuklatilgan. AQSH- da muddatli savdo bo‘yicha maxsus federal komissiya tashkil etilgan. Marja tizimi (kafolat badali) xar qanday kamomadlarni koplash imkonini beradi. Ushbu kamomadlar, birjada fiyuchers kontraktlarini kundalik asosda qayta baholanish oqibatida xosil buladi. Shu sababli, kafolat badali birja savdosining ishtirokchisi tomonidan, shartnoma amalga oshirilgunga qadar, birjaga to‘lanishi lozim. Masalan, xalqaro valyuta bozorida 25000 USD hajmida kontraktni to‘zish uchun 1500 USD hajmida dastlabki sotuvchi va sotib oluvchi tomonidan kafolat badalini to‘lash talab etiladi. Kredit va foiz opsionlari, foizli svop shartnomalar. Opsion – lotincha so‘z “optio”dan olingan bo‘lib, tanlov ma’nosini beradi. Opsion – bu ma’lum bir aktivni shartnomada qayd etilgan bahoda, oldindan kelishilgan sanada yoki kelishilgan ma’lum bir davr ichida sotib olish yoki sotish huquqini (sotib oluvchi opsioni uchun) boshqa shaxsga berilishi xaqidagi ikki taraflama shartnomadir. Mazkur shartnoma bo‘yicha bir broker (diler) yozib, opsionni boshqa brokerga beradi, boshqa broker esa uni sotib oladi va opsion shartlari ko‘zda to’tgan muddat ichida uni (“strayk” baho) o‘rnatilgan kurs asosida opsionni yozib bergan shaxsdan (sotib oluvchi opsioni) ma’lum bir miqdordagi valyutani sotib olish yoki unga bu valyutani sotish (sotuvchi opsioni) huquqiga ega buladi. Shunday kilib, opsion sotuvchisi valyutani sotishga (yoki sotib olishga) majbur, opsionni sotib oluvchi shaxs esa buni kilishi shart emas. YA’ni, u, valyutani sotib olishi yoki sotib olmasligi (sotishi yoki sotmasligi) mumkin. Demak, opsion sotib oluvchini almaShuv kursini kelishilgan “strayk” bahodan oshik yokimsiz o‘zgarishidan himoya kiluvchi, valyuta risklarini sug‘urta qilishning shaklidir.

Opsion, unga, agarda almaShuv kursi “strayk” bahodan oshib, unga yokimli tarafga o‘zgarsa, daromad olish imkonini beradi. Opsionning “strayk” bahoga nisbatan almaShuv (joriy) kursini usishi “apsayd” (inglizcha “upside” – Yuqori tomoni) deb ataladi. Uning “strayk” bahoga nisbatan pasayishi esa “daunsayd” (inglizcha “downside” – pastki tomoni) deb ataladi. Opsionning 3 turi mavjud, ya’ni: 1.Sotib olishga opsion (“call option”) – bu opsionni sotib oluvchi shaxsning, valyuta kursining usish xavfidan (yoki ma’lum bir sanaga hisob-kitob kilishdan) o‘zini himoya kilish maqsadida, uning Shu mazkur valyutani sotib olish (yoki hisob-kitobni amalga oshirish) huquqidir (majburiyati emas). 2.Sotishga opsion (“put option”) – bu opsionni sotib olgan shaxsning, valyuta kadrsizlanishidan o‘zini himoya kilish maqsadida, Shu opsionni sotishga (yoki ma’lum sanaga hisob-kitob kilish) huquqini (majburiyatini emas) bildiradi. 3.Opsion stellaj (nemischa “stellage”) yoki (dvoynoy opsion) yoki (“put-call option”) – bu opsion egasiga valyutani, bazis bahosi bo‘yicha, sotib olish yoki sotish huquqini beradi (bir vaqtning o‘zida sotib olish va sotishni emas). Opsionda uning muddati ko‘rsatiladi. Opsionning muddati - bu sana yoki ma’lum bir davr bo‘lib, sana yoki davr muxlati utib ketsa, mazkur opsionni ishlatib bulmaydi. Opsionning 2 stili mavjud: a) evropacha va b) amerikacha. Evropacha stili – bunda, opsion fakat ma’lum bir belgilangan sanaga ishlatilishi mumkin. Amerikacha stili – bunda, opsion, opsion davrining istalgan paytida ishlatilishi mumkin. Opsion o‘z kursiga ega. Opsion kursi – bu strayk bahodir (inglizcha “strike price”). Bu valyutani, ya’ni opsion aktivini sotib olish (“put”) yoki sotish (“call”) mumkin bo‘lgan bahosidir. Opsionni sotib oluvchi shaxs, opsionni sotuvchi yoki uni yozib bergan shaxsga, mukofot deb atalmish komissiya xakini to‘laydi. Mukofot – bu opsionning bahosidir. Opsionni sotib oluvchi shaxsning riski

Shu mukofot mikdori bilan cheklanadi, o‘z navbatida, opsionni sotuvchi shaxsning riski esa, olingan mukofot mikdoriga kamayadi. Opsionga egalik kilish, uni sotib olgan shaxsga, oldindan bilib bulmaydigan kelgusidagi o‘zgarishlardan o‘zini himoya kilish imkonini beradi. Opsion shartnomasi, opsion egasi uchun, ijro etilishi majburiy bo‘lgan shartnoma emas. Shuning uchun ham, agarda opsion amalga oshmasa, egasi uni berib yuborishi yoki ishlatmasdan koldirishi mumkin. Opsion va forvard shartnomalari orasidagi asosiy farklar: 1.Sotib oluvchi apsayddan foyda oladi. 2.Sotib oluvchi daunsayddan himoya qilingan. 3.Sotib oluvchi opsion uchun mukofot to‘laydi. Mukofot, ya’ni opsionning bahosi quyidagi 2 elementdan tashkil topadi: a) ichki qiymat va b) davriy qiymat. Ichki qiymat (boshqacha nomi ichki qimmatligi) – bu, opsion egasining uni sotishdan olgan potensial daromadi. Opsion mukofotining pastki chegarasi ichki qiymatga tengdir. CHunki, sotuvchi opsionning strayk bahosi va joriy bahosi (“spot” kurs) sifatidagi farkdan kichik bo‘lgan mukofotga rozi bulmaydi. Misol. “Spot” kurs 1 AQSH dollari - 20 so‘mni tashkil etadi. Opsiondagi sotib olish “strayk” bahosi – 19 so‘m. Opsion egasi AQSH dollarlarini 1 AQSH dollari - 19 so‘m bahoda sotib olishi va 1 AQSH dollari-20 so‘m bahoda sotishi mumkin. Bunda, opsionning ichki qiymati 1 so‘mni (20 so‘m – 19 so‘m) tashkil kiladi. “Ichki qiymat” tushunchasidan kelib chiqqan holda opsionlar quyidagilarga farklanadi: 1. “Puldagi opsionlar” (inglizcha “in the money option”). 2. “Pulning oldidagi opsionlar” (inglizcha “at the money option”). 3. “Pulsiz opsionlar” (inglizcha “out of the money option”). Opsionning almaShuv kursi, uning shartnoma, strayk, bahosidan Yuqori bo‘lsa – “puldagi opsion” buladi. “Puldagi opsion” mustaqil ijobiy qiymatga ega, ya’ni fyuchers joriy bahosidan past sotish bahosiga ega sotuvchi opsioni, yoki sotish bahosi, fyuchers joriy bahosidan past bo‘lgan sotib olish opsioni.

Misol. YAnvarda ijro etiladigan fyuchers 1 AQSH dollari - 20 so‘m bahoda sotilsa, unda ijrosi yanvarda, sotilish bahosi 1 AQSH dollari- 19 so‘m bo‘lgan sotib oluvchi opsioni “pulda” 1 AQSH dollari-1 so‘m buladi. Bazis bahosi taxminan joriy bahosiga teng, ya’ni mustaqil bahosi nolga teng bo‘lgan opsion - “pulni oldidagi opsion” buladi. Salbiy mustaqil qiymatga ega bo‘lgan opsion - “Pulsiz opsion” buladi. Davriy qiymat opsionlar savdosida risklarni aks ettiradi. Bunday risklarning katta yoki kichikligiga “strayk” baho, valyuta kurslarning o‘zgaruvchanligi, foiz stavkalari, valyuta bozoridagi talab va taklif mikdorlari ta’sir etadi. Opsionlar joriy bahosi va “strayk” baholarining tengligi sharoitida davriy qiymat o‘zining eng katta mikdoriga etadi. CHunki, opsionlar joriy bahosining u yoki bu tarafga ogish extimolligi nihoyatda Yuqori. Agarda, opsionning ijro sanasiga joriy bahosi (“spot” kurs) tebranish extimoli nolga yakinlashsa, unda davriy qiymat ham nolga teng buladi. Svop (ingl. “swap”, “swop”) – almaShuv, almashtirish ma’nosini bildiradi. Svop operatsiyasi – bu, hisob-kitob sanalari turlicha bo‘lgan, taxminan teng xajmdagi xorijiy valyutaning bir vaqtning o‘zida sotilishi va sotib olinishidir. Svop, valyuta operatsiyasi valyutaning “spot” shartlari asosida, milliy valyuta evaziga sotib olinishi va keyinchalik uning qayta sotib olinishini ko‘zda to‘tadi. Demak, svop operatsiyasi – bu, valyutaning, mikdor jihatidan teng summalarga, ular bo‘yicha hisob-kitoblarni turli sanalarda amalga oshirish sharti bilan, bir vaqtning o‘zida sotib olinishi va sotilishidir. Svop – bu, valyutani, so‘nggi sotuv kafolati bilan, vaqtinchalik sotib olishdir. Amaliyotda svop, bir vaqtning o‘zida, valyuta almaShuvi bilan bog‘liq ikki alohida shartnomaning imzolanishini ko‘zda to‘tadi. Bu shartnomalar karamakarshi yunalishlarga va turli hisob-kitob sanalariga ega. Bu shartnomalarning biri bo‘yicha, birinchi valyuta ikkinchi valyuta hisobiga, ma’lum bir sanada etkazib berish sharti bilan sotib olinadi. Ikkinchi shartnoma bo‘yicha esa, birinchi valyuta ikkinchi valyutaga, boshqa sanada etkazib berish sharti bilan, sotib yuboriladi.

Svop valyuta operatsiyalarini ko‘p xollarda banklar amalga oshiradi. Bunda, ikki bank orasida ikki valyuta bilan almaShuv ma’lum bir davrda bo‘lib, shartnoma oxirida dastlabki valyutalar banklarga qaytariladi. Valyutalar bilan almaShuv, bir vaqtning o‘zida to‘ziladigan, ammo valyutalarning turli sanalarda etkazib berilishi ko‘zda to‘tilgan ikki karama-karshi shartnoma shaklida amalga oshadi: “spot” bir shartnoma bo‘yicha va “forvard” boshqa shartnoma bo‘yicha. Buning natijasida ikkala bank ham, “spot” shartlari asosida sotib olingan valyutani, to u “forvard” shartlari asosida sotilgunga qadar, o‘z ixtiyoriga oladi. Barqaror iqtisod va kapitallarning erkin xarakati sharoitida forvard bozoridagi baholar foizlar farklariga boglangandir. Forvardli (hisob-kitob qilingan) kurs quyidagiga teng buladi: F = (1+a)/(1+L)xS bu erda, F – valyutaning forvardli kursi; S – valyutaning “spot” kursi; a – banklararo kredit bo‘yicha foiz stavkalari; L – Libor stavkasi (London banklararo stavkasi). Misol. AQSH dollarining joriy “spot” kursi 4987 Rossiya rublini tashkil etadi. Banklararo kreditlar bo‘yicha foiz stavkasi yillik 12%dan to 16%gacha tebranib turibdi. Bu holda, yillik foiz stavkasi 16% va LIBOR stavkasi yillik 3,16%ga teng bo‘lganda, AQSH dollarining 3 oylik forvard kursi: F = (1+0,16)x3/12 / (1+0,0316)x3/12 x 4987 = 5145,83 RUR Beqaror iqtisodiyot sharoitida hisob-kitob qilingan forvardli kurs kullanilmaydi. Valyuta bahosi shartnoma asosida belgilanadi. Svop shartnomalarining boshqa shartnomalarga nisbatan kulayligi Shundaki, ular valyuta riskini to‘la bartaraf etadilar. Turli sanalarda sotib olingan va sotilgan valyutalar, teskari svopni tashkil etgan holda, sotilishi yoki sotib olinishi mumkin. Shuning uchun, agarda hisob-kitob sanalaridagi farklar hisobiga koplanmagan pozitsiya xosil bo‘lsa, u osongina to‘la koplanishi yoki kamaytirilishi mumkin. Svop – bu, joriy foiz stavkalari ta’siri ostida, bir valyutaning o‘zgarib turadigan forvard marjasini boshqa valyuta forvard marjasiga qanday ta’sir etishi yuzasidan turli fikrga ega bo‘lgan brokerlarning (diler) o‘zaro aloqasidir.

Svop operatsiyalarining asosiy kulayligi Shundaki, uning ishtirokchilariga valyutalarni qiska muddatli tebranishidan bezovtalanishiga xojat yo‘q, chunki bunday tebranishlar forvardli kursga sezilarli ta’sir etmaydi. Svop operatsiyalarida, bir vaqtning o‘zida, “spot” va “forvard” kurslari belgilanadi va barcha holatlarda, bu kurslar bir biridan fark kiladi. Amaliyotda foiz stavkasining svopi va valyuta svopi farklanadi. Foiz stavkasining svopi – bu, kreditning asosiy shartli summasi bo‘yicha AQSH dollaridagi foiz to‘lovlari bilan ma’lum bir muddatga ikki taraf orasida almashinish to‘g‘risidagi keliShuvdir. “Kreditning asosiy summasi” yoki “prinsipial” atamasi, svopni belgilovchi nazariy asosga tegishlidir. Shunday kilib, kreditning asosiy shartli summasi – bu, foizlar nisbatan hisoblanadigan oddiy summadir. Asosiy summa bilan almashinilmaydi. Muddat, bir yilgacha muddatdan to 15 yilgacha bo‘lishi mumkin. Birok, ko‘pchilik shartnomalar 2 yildan 10 yilgacha muddatlarga to‘ziladi. Foiz to‘lovlari svopining asosiy 2 shakli mavjud bo‘lib, bular ko‘ponli svop va negizli (bazisnoy) svop hisoblanadi. Ko‘ponli svopda ishtirokchi bo‘lmish bir taraf, shartnoma paytida ma’lum bir kaznacheylik obligatsiyasiga nisbatan marja sifatida hisoblangan, kat’iy belgilangan stavkani to‘laydi. Shu vaqtning o‘zida boshqa taraf, shartnoma muddati davrida o‘rnatilgan indeksga nisbatan davriy asosda o‘zgarib turadigan, erkin o‘zgarib turuvchi stavkani to‘laydi. Negiz svopida esa shartnomada ishtirok etuvchi ikki taraf, turli stavkalarga asoslangan, erkin o‘zgarib turuvchi foiz to‘lovlari bilan o‘zaro almashadilar. Asosan, ushbu nisbatan ochik (to‘g‘ri) mexanizmdan foydalangan holda, foiz stavkasining svopi obligatsiyalar chiqarilishini, aktivlar, passivlar va xar qanday nakd pul okimining bir turdagi ko‘rinishdan boshqa turdagi ko‘rinishga, hamda ba’zi bir variantlarda shartnoma tarkibidagi bir valyutani boshqa valyutaga transformatsiya kiladi. Svop bozori moliyaviy resurlar manbalari orasidagi aloqani ulkan (global) hajmga oshishiga sabab bo‘ldi. Instiutlar tomonidan moliyaviy qarorlar qabul qilinishining taxlil etish uslublarini keskin o‘zgartirib yubordi. Bu albatta,

svoplarning aktivlar va majburiyatlarini boshqarishning yangi samarali yullarini ta’minlash bilan ham bog‘liqdir. Valyuta svopi. Valyuta svopi foizli svop foydalangan uslub orqali nakdli okim tarkibini kat’iy belgilangan stavkadan erkin so‘zuvchiga o‘zgartirishi hamda svop mexanizmi orqali valyutaning o‘zini ham o‘zgartirishi mumkin. Bunday tusdagi shartnoma foizli-valyuta svopi yoki oddiy valyuta svopi deb ataladi. Foiz svopi va valyuta svopi orasidagi asosiy fark Shundaki, valyuta svopi nafaqat foiz to‘lovlari bilan almashinishni, balki asosiy summa (prinsipal) bilan birlamchi va Yakuniy almaShuvni ham o‘z ichiga oladi. Birlamchi almaShuv svopning boshida, Yakuniy almaShuv esa svop muddatining tugash sanasiga amalga oshadi. O‘zining bu mazmuniga ko‘ra, valyuta svopi kompensatsion kredit yoki parallel zayomlarga juda uxshab ketadi. Svoplardan foydalanish keng tarkalgan: bu endi bir nechta tanlov instrumentlaridan iborat ixtisoslashgan moslama emas. Svoplardan kapital qiymatini pasaytirish, xavf-xatarlarni boshqarish va yalpi iqtisodiyotda katta mikyosda ishlatish maqsadida foydalaniladi. Svoplardan jahonning turli kapitallar bozorlarida arbitrajni olish uchun ham foydalaniladi. Qarz oluvchilar va kreditorlar sintetik instrumentlarni yaratib, yangi bozorlarga svop texnologiyasidan foydalangan holda kirib boradilar. Masalan, yangi, “potolokpol” singari keliShuv ko‘rinishidagi opsion xarakteristikalari bilan svop tarkibiy to‘zilmalari va svop xosilalari ishlab chiqilgan edi. Foizli opsionlarning “potolokpol” kombinatsiyasi sotib oluvchiga foiz stavkalarining “koridorini” ta’minlaydi. Svoplarning ommaviylashganligi foydalanuvchilarga, likvidlikning usishi va xujjatlarning standartlashishi kabi bir qator imtiyozlarni berdi. Svop biznesi, 140 ga yakin a’zolarga ega bo‘lgan Svop Dilerlarining Xalqaro Assotsiatsiyasi (ISDA) bilan hamkorlikda kullabkuvvatlanadi.

Адабиётлар : 1. Финансы Подредакцией В.М. Родиновой. М.: Финансы и статистика, 1995. 2. Д. Шим и Д. Сигел. Финансовый менеджмент. М.,1996. 3. Д. Шим и Д. Сигел. Методы управления стоимостью и анализа затрат. М., 1995. 4. Ўзбекистон Республикаси Президентининг "Кичик ва ўрта тадбиркорликни ривожлантиришни рағбатлантиришга оид қўшимча чора - тадбирлар тўғрисида"ги Фармони, (1997. 31 январь). Солиқ ва божхона хабарлари, 1997 й. 6 - 12 январ. 7 - сон. 5. Ўзбекистон Республикаси Президентининг "Банк тизимини янада эркинлаштириш ва ислоҳ қилиш борасидаги чора - тадбирлар тўғрисида"ги Фармони, Халқ сўзи. 2000 й. 21 март.

Похожие

Bank aktivlari va passivlarini boshqarishning direvativ shartnomalari

Bank aktivlari ularning mohiyati va tarkibi

Tijorat banklarining aktiv operatsiyalari tarkibi va ularni joylashishi

Tijorat banklari resurslari va ulardan samarali foydalanish yo’llari

Bank tizimi va bank turlari