Uch o’lchovli tasvir sintezlari - Информатика и ИТ - Рефераты

Uch o’lchovli tasvir sintezlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

312 KB

Uch o’lchovli tasvir sintezlari Reja: 1. Sahna ob’yektlarini sintezlash muammolari 2. Tasvirlarni sintezlash bosqichlari

Sahna ob’yektlarini sintezlash muammolari Kompyuter grafikasining asosiy vazifasi tasvirlarni (uch o’lchovli) ikki o’lchovli ekranga sintez qilish hisoblanadi, masalan, monitor ekraniga yoki printerdan chiqgan qog’ozga. Sintezlangan tasvir deganda, real tasvirlar bilan hech qanday fizik aloqalarsiz hisoblash tizimlarida (kompyuter) foydalanuvchining (tasvirni oluvchi) ba‟zi bir ko’rsatmalarini bajarish orqali hisoblash natijasida olingan axborotlarni har qanday vizual ifodalanishi tushuniladi. Real tasvirlar bilan hech qanday fizik aloqalarsiz deb berilgan mulohaza real vaqtda fotografiya va tele- kinos'yomkalarda olingan tasvirlarga ishlov berish kabi vazifalarni KG fanidan mustasno qiladi, chunki ushbu holatda grafik ob‟yektlarni u yoki bu tavsifi bo’yicha obrazlarini qurish bilan emas, balki fizik ob‟yektlar bilan ish boradi. Masalan, doirani tavsiflashda (monitor ekranida aks etishi kerak bo’lgan tasvir) uning tenglamasi, yoki markaz va radius koordinatalari, yoki uning konturini ikkilik ko’rinishi (mazkur operasion tizim tomonidan quvvatlanadigan formatda) xizmat qilishi mumkin. Bu rasmni xotiraga yoki ko’rsatilgan formatlardan birida skanerlaganimizdan keyin, u “bizning” ob‟yektimiz bo’lishi mumkin. Ma ‟ lum fazoviy munosabatlarga ko ’ ra tartiblangan ( bunday munosabatlar sifatida , masalan , “ yaqin - uzoq ”, “ o ’ ng - chap ” va boshqa munosabatlar deb atash mumkin ) ekranda ko ’ rinadigan elementlar to ’ plami , doiraning berilgan atributlari bilan ( masalan , yoritilganlik darajasi , tumanlar va uning zichligini mavjudlik belgisi ), elementlarning sirtqi atributlari bilan ( modellashtirilayotgan ob ‟ yektlar materiallarining rangi , teksturasi , optik xususiyatlar ) sahnani tashkil qiladi . Ko ’ zga ko ’ rinadigan sahnani tashkil etuvchi mavjud grafik ob ‟ yektlar sahna elementlari deb ataladi . Shunday ekan , sahnani qurish insonning vizual idrok etish mexanizmlari xususiyatini hisobga olib bajariladi , masalan , ko ’ rish qobiliyati , ko ’ zning yorug ’ lik tezligini “ logarifmlashi ”. Odatda sahna qurishning yiriklashtirilgan sxemasi , ya ‟ ni uning boshlang ’ ich tafsilotlaridan ekranga chiqishigacha bo ’ lgan holat quyidagi ko ’ rinishga ega : { Sahnani rejalash } { Sahnani tavsiflash } { Sintezlash va ichki taqdim etish algoritmlari } { Sintezlangan tasvir } { Vizualizatsiya } { Qabul qilingan sahna }.

Sahnani qurish uchun mo’ljallangan barcha amaliy dasturlar va apparatli vositalarni (grafik adapterlar, platalar va b.) grafik sistema deb ataymiz. Sahnaning tavsifi kutilgan sahna ko’rinishini belgilovchi barcha vizual axborotlarni ifodalashi kerak. Sahnani tavsiflashda beriladigan terminlar, sahnadagi tasvirning tanlangan konseptual modeliga bog’liq bo’ladi, ya‟ni sahnani sintezlovchi dasturiy ta‟minot ishlab chiquvchi yoki ushbu dasturdan foydalanuvchi tasvir ostida o’zining vazifalarini tushunadi. Masalan, tasvirni muayyan yorqinlik bilan berilgan nuqtalar massivi sifatida qarash mumkin, biz qandaydir ko’rinishda berilgan koordinatalarga muvofiq sintezlanayotgan uch o’lchovli sahnaning ixtiyoriy nuqtasida yorqinlikni belgilashimiz mumkin. Tasvirning boshqa ko’rinib turgan konseptual modeli sifatida sahnani tashkil etishi kerak bo’lgan predmetlar va ularning o’zaro joylashuvini ko’rsatish mumkin. Har qanday holatda, sahnani to’liq ask ettirish uchun quyidagi axborotlar (kamida) zarur: • morfologik axborot – har bir elementning joylashgan o’rniga, o’lchamiga, yoki kuzatuvchi holatiga bog’liq bo’lmagan shakli haqidagi ma‟lumot; • sahna elementlari o’lchamlarining xususiyatlari, elementlarning o’zaro joylashuvi (ular oralig’idagi masofa, chiziqlarning bir-biriga nisbatan joylashish burchagi va b.), elementlarning kuzatuvchiga nisbatan joylashishi, sahna elementlari sifatida ishlatiladigan grafik ob‟yektlarning geometrik xossalari va boshqalarni o’z ichiga oluvchi geometrik axborot. Ushbu axborotlardan foydalanish va qayta ishlash geometrik almashtirish vazifalarini echish xarakteriga ega; • ob‟yektlar materialining xossalari, yorug’lik manbalarining joylashgan o’rni, muhit (tuman, tutun) hisobga olingan yorug’likning tashqi manbalari va o’zlashtirishga ularning ta‟siri haqidagi axborot. Konseptual model haqida gapirganda, tez-tez sahnani taqdim etishi darajalari haqida ham gapiriladi, ya‟ni sahnani tavsiflash (va tushunish) ierarxiyasini belgilashadi.

Inson tomonidan sahnani “tanish”ning qabul qilingan usulida foydalaniladigan grafik elementlar farqi qancha ko’p bo’lsa (masalan, ma‟lum geometrik shakllar yoki maishiy predmetlar terminlarida), tavsiflash darajasini yana ham past hisoblanadi. Masalan, yuqori darajada biz sahnani uch o’lchovli va ikki o’lchovli shakllarda tavsiflashimiz (bu ba‟zi grafik paketlarda (masalan, Corel Draw) foydalanuvchi darajasida bo’lishi mumkin), primitivlarning o’zini u yoki bu formatdagi nuqtalar massivida tavsiflash (grafik paketni ishlab chiquvchi/dasturchi darajasi; juda ham kam hollarda sahnani miksellar massivi sifatida qaraydigan foydalanuvchi) mumkin. Sintezlash algoritmlari va ichki taqdim etishlar haqida gapirganda, biz sintezlash bosqichlarini nazarda tutamiz, qaysiki konseptual modelda qabul qilingan terminlarda, aniq maqsadli sahnani dastlabki tavsiflashga asoslangan, sahna tasvirlarini qurish algoritmlari amalga oshiriladi va ularning natijalari ma‟lumotlarning ba‟zi ichki formatlarida (masalan, bitmap) taqdim etiladi. Sahnada taqdim etilgan vizual axborotlarning keltirilgan turlari uchun, o’z-o’zidan ma‟lumki, uni qayta ishlash uchun algoritmlar o’zining sinfidan foydalanadi. Sahna elementlariga mos (morfologik axborotlarga muvofiq tasniflashda) grafik ob‟yektlarni qurish vazifalari, sahnani geometrik almashtirish vazifalari va ularning elementlari, buyosh, teksturalar qo’yish va boshqalar. Sahnani vizuallashtirish bosqichida (ko’proq “rendering” bilan birga qaraladi, rendering-tasvirni original holatga o’tkazish) ekranga sahnaning barcha fizik xossalari (yoritilganligi, teksturalar va b.) hisobga olingan sahna tasviri olinadi baholash. Ta’kidlanganidek, 3D-tasvirni shakllantirish texnologiyasini tavsiflash juda murakkab va ko’p joy talab etadi, shuning uchun biz ularning asosiylarini qarab chiqamiz. 3D-tasvirni sintezlash vizual effektlarni yaratish uchun tasvirning turli parametrlarini analitik hisoblash yo’li bilan bajariladi. Xususan, 3D-tasvirni sintezlash jarayonida quyidagilar bajariladi:

• predmet o’lchamlari haqidagi axborotlarni tahlil qilish yo’li bilan predmetgacha bo’lgan masofani baholash (ob‟yekt qancha kam bo’lsa – u shunchalik uzoq bo’ladi); • predmetlarni birini boshqasi ustiga qo’yish ketma-ketligi baholash (qaysi yuqori bo’lsa – o’sha yaqin bo’ladi); • perspektiv effektlardan foydalanish hisobiga fazo chuqurligini belgilash , ya ‟ ni uzoqqa cho ’ zilgan parallel chiziqlarning vizual yaqinlashishi ; • predmetlardagi yorug’lik effektlarining tahlili (soyalar, shu'lalar va b.). Tasvirlarni sintezlash bosqichlari Yuqorida keltirilgan effektlarni olish uchun uch o’lchovli tasvirni ikki o’lchovli proeksiyalar ko’rinishida monitor ekraniga sintezlash jarayoni 3D-konveyer deb ataladigan model bo’yicha quriladi. 3D-konveyer quyidagi asosiy bosqichlarga ajratiladi: Ob’yekt sirtining geometrik modeli qurish uning tayanch nuqtalarini uch o’lchovli koordinatalarda berish va ularning chiziqlarini bog’lovchi tenglamalar yo’li bilan amalga oshiriladi. Olingan geometrik model o’zida ob‟yektning karkas modelini ifodalaydi ( Wireframe ). Olingan ob’yekt sirtini elementar yassi qismlarga bo‘lish (to’g’ri burchak va uchburchak) – tesselyasiya ( Tesselatiori ), yoki triangulyasiya . Bu esa, ob‟yekt sirti o’zida barcha yassi yoqlarni – ko’pyoqliklar, xususan uchburchaklarni (1.2-rasm) ifodalashiga olib keladi. Ob‟yekt sirti ko’pyoqliklar sonini oshirish va o’lchamini kichraytirishda aniq aks etadi (1.2-rasm. а , б ). 1.2-rasm. Turli sondagi uchburchaklar bilan ob‟yektni tesselsiyalash: а – 420 uchburchaklar; б – 2668 uchburchaklar.

Ob’yekt harakatini modellashtirish : uni ko’chirish, burish va o’lchamlarini (shakllar) o’zgartirish – transformasiya (transformation) – ko’pyoqliklar ko’rinishidagi alohida yoqlarning uchlar koordinatasini standart o’zgartirishga olib keladi va trigonometrik funksiyalardan foydalanib ko’pgina turli algebraik amallarni bajarish yo’li bilan amalga oshiriladi. 1.3-rasm. Ob‟yekt shaklini burish va qayirish yo’li bilan transformasiyalash. Yoritilganlik hisobi (Lighting) va ob’yektni to‘sish (Shading) ikkita bosqichda amalga oshadi. Dastlab har bir elementar uchburchakning yorug’lik manbasidan uzoqligi va yorug’lik nurining so’nish burchagi hisobga olingan yoritilganlik hisobi bajariladi. Ob‟yekt sirti bir qancha alohida yassi yoqlardan tarkib topgan ko’rinishda (1.4-rasm, a) bo’lmasligi uchun to’sish metodi qo’llaniladi, ya‟ni har bir yoqning yoritilganligini silliq o’zgartirish va ular o’rtasida keskin o’tishlarni bekitish imkonini beruvchi yoritilganlik qiymati interpolyatsiyasini qo’shimcha keltirib chiqaradi (1.4-rasm, б ). 1.4-rasm. Ob‟yekt tasviri: a – interpolyatsiya mexanizmidan foydalanilmagan; б – to’sish metodidan foydalanilgan. Sintezlangan uch o‘lchovli ob’yektni ekran tekisligiga proeksiyalash, ya’ni uch o‘lchovli ob’yektni ikki o‘lchovliga dastlabki o‘zgartirish. Shu bilan birga Zbuferda proeksiya tekisligigacha yoqni hosil qiluvchi, elementar ko’pyoqlik

uchlarining har biri orasidagi masofalar haqida barcha ma‟lumotlar saqlanadi. Bu esa keyinchalik ob‟yektning qanday qismlari ko’rinishli va qandaylari ko’rinmasligini belgilash imkonini beradi. Z-buferning mavjudligi uch o’lchovli grafikaning ikki o’lchovli bilan ishlashga qaraganda muhim farqli jihati hisoblanadi. Oldingi bosqichlarda olingan elementar ko’pyoqliklar haqidagi ma‟lumotlarga ishlov berish ( Triangle Setup ), uchlar koordinatasini taqdim etish shakllarini o’zgartirish bilan ifodalanadi: suzuvchi nuqtalardagi sonlardan butun songa, shuningdek uchlarni saralash va boshqa harakatlar. Yashirin sirtlarni o’chirish – HSR ( Hidden Surface Removal ), ya‟ni ob‟yekt sirtidagi o’sha elementlarni proeksiyalashdan chiqarish, qaysiki kuzatish nuqtasida ko’rinmas bo’lib tuyuladi. Elementar uchburchaklarni buyash, yoki teksturalash - teksturani qoplash bilan bajariladi. Tekstura ( Texture ) – bu ob‟yekt qoplama elementi, ya‟ni uning sirtida teksellardan (Texel – Texture Element – tekstura elementi) tashkil topgan, kvadrat rastrli surat ko’rinishida saqlanadigan tasvir sohasi. Tekstura qoplanganidan keyin (1.5-rasm, a) karkasli model o’ziga xos qoplama – tekstura bilan qoplanadi va real ob‟yektga o’zshash ko’rinishga keladi (4-rasm, б ). Teksturalash jarayonida karkas modelni tashkil etuvchi har bir ko’pburchak tekstura elementiga almashadi, ikki o’lchovli tasvirning har bir pikseli qiymati teksturaning mos tekseli qiymati bo’yicha hisoblanadi. Teksturalashda rastrli grafikani qayta ishlash bajariladi, tasvirni yaxshilashning (korreksiya) turli usullarini qo’llash lozimligiga olib keladi, masalan turli ruxsatlar (razreshenie) bilan teksturani qo’llash – mipmepping .

1.5-rasm. Ob‟yektni teksturalash: a – tekstura; б – tekstura qoplangandan keyingi karkas model. MIP- teksturalashtirish , yoki mipmepping ( MIP – Multum In Parvo – bir qanchasi bittada ), SD-ob‟yektga yaqinlashtirishda piksellashtirishni bartaraf etish uchun qo’llaniladi. MIP-teksturalashtirish, akselerator xotirasida bitta va shu teksturaning bir necha nusxalari har xil ruxsatlar orqali saqlanishi bilan ifodalanadi LOD ( Level Of Detalization – detallashtirish darajasi) . Teksturaning har bir keyingi nusxasi oldingisiga qaraganda to’rt marta katta bo’lgan piksellardan tashkil topadi. Bitta va shu teksturaning barcha nusxalari majmui MIP-kaskad deb ataladi, bunga misol 1.6-rasmda keltirilgan. 1.6-rasm. MIP-kaskadga misol Kuzatuvchiga yaqin sirtni “chizish” jarayonida ancha yirik, uzoqdagini chizishda – ancha mayda teksturalardan foydalaniladi. Mipmeppingni qo’llash akselerator xotirasidan anchagina joy talab qiladi. Teksturani 3D-akseleratorning lokal xotirasida emas, balki RAM PC da saqlash va ularni tezkor yuklash uchun yuqori o’tkazish qobiliyatiga ega AGP lokal shinasi ishlatiladi. Shaffoflik va yarimshaffoflik effektlarini modellashtirish muhit va ob‟yektlarning bir-biriga nisbatan shaffofligi haqidagi axborotlar asosida alfaqorishish ( Alpha-blending ) va xiralashish ( Fogging ) deb ataladigan peksellarning rang korreksiyasini bajarilishi bilan ifodalanadi. Silliqlash yo’li bilan tasvirdagi nuqsonlarni yaxshilash – antialiasing (Antialiasing) . Antialiasing qiya chiziqlarga “pog’onali” effektlar tipidagi tasvir nuqsonlarini bartaraf qilish uchun qo’llaniladi. Chetki ( Edge Anti-aliasing ) va

to’liq ( Full-screen Anti-aliasing-FSAA ) antialiasing turlariga ajratiladi. O’yinlarni tezlashtiruvchi birinchi modellarda faqatgina chetki antialiasingdan foydalanilgan, zamonaviy 3D-akseleratorlar uchun to’lik antialiasing majburiy hisoblanadi. Chetki antialiasing tutash yoqlar atrofidagi ranglar og’irligini qo’shish asosida yoq (qirra) chetlaridagi piksellar rangini o’rtachalashtirishda ifodalanadi. Og’irlikni qo’shish texnikasi og’irlik koeffisientini belgilash bilan ifodalanadi, bunda chetgi piksel rangini belgilashda ranglar jamlanadi. Shundan ekan, yoq chetidagi har bir nuqta (chiziq) fiksirlangan, bo’sh bo’lmagan maydonga ega, og’irlik koeffisientlari qiymati ushbu maydonning qanday qismi tutash yoqlarni to’sishiga bog’liq. To’liq antialiasing, yoki subpikselli antialiasing barcha nuqsonlarni to’liq bartaraf etish uchun ishlatiladi. Mazkur usulning mohiyati, nuqsonlarni tuzatish (korreksiya) dastlabki ko’rsatkichdan yuqori bo’lgan virtual ruxsat (razreshenie) deb ataluvchi bilan bajariladi. Bunda har bir piksel bir qancha virtual subpiksellardan tashkil topganlar bilan ifodalanadi va ular ustida antialiasing bajariladi (1.7-rasm). Tuzatishdan keyin, barcha subpiksellar rangi aniqlangan vaziyatda, dastlabki ruxsat qayta tiklanadi. 1.7-rasm. To’liq antialiasingni bajarishdagi “virtual ruxsat” Yetishmaydigan ranglar interpolyatsiyasi ( Dithering ) – piksel rangini kodlash uchun 3D-akseleratorning joriy videorejimi 24 bitdan kam (masalan, High Color rejimida 16 bitli rang) ishlatayotgan vaziyatida foydalaniladi. Kadr buferini oxirgi ko‘rinishga olib kelish ( Frame Buffer ) – ikki o’lchovli tasvir proeksiyasi joylashadigan 3D-akseleratorning xotira sohasi. Har bir bufer 3Dtezlashtiruvchi analogli videosignalning chiqishini tashkil etish uchun ishlatiladi.

Tasvirni yaratish jarayonini tezlatish uchun ikkilangan buferlash mexanizmidan foydalaniladi, bunda xotira bir vaqtda ikkita aralash kadrlar uchun ajratiladi: keyingi kadrni qurish oldingisining aks etishiga tugaganidan so’ng boshlanadi. Natijada ancha kadrlarning bir tekisda almashinuvi ta‟minlanadi. Quyi qayta ishlash (Post-processing) tayyorlangan kadlar ustida qandaydir ikki o’lchovli effektlarni yagona bir butun sifatida amalga oshirish vaziyatida qo’llaniladi.

Адабиётлар : 1. Таълим тўгрисидаги конун 1997 йил . 2. Кадрлар тайёрлаш миллий дастури 1997 йил. 3. “Мактабда информацион-коммуникацион технологиялар”, Б.Болтаев, “Маърифат” газетаси, 2005 йил 26 февраль. 4. Ўзбекистон Республикасида масофавий ўкитишнинг ягона тизимини шакллантириш концепцияси 2003 йил 11 декабрь. 5. “Компьютерлаштиришни янада ривожлантириш ва ахборот коммуникация технологияларни жорий этиш чора-тадбирлари тўгрисида” Вазирлар Махкамасининг 2002 йил 6 июндаги карори.

Похожие

Vektorlar va ko’p o’lchovli massivlar bilan ishlash

Proyeksion chizmachilik. Uch o‘lchamli shakllar yasash

Zamonaviy kompyuter grafikasi va undan foydalanish. Grafik muharrirlar

Adobe Flash dasturi interfeysi

Maxsus effektlar uchun kompyuter texnologiyalari