Maxsus effektlar uchun kompyuter texnologiyalari - Информатика и ИТ - Рефераты

Maxsus effektlar uchun kompyuter texnologiyalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1000 KB

Maxsus effektlar uchun kompyuter texnologiyalari Reja: 1. Kino va televideniyaning zamonaviy kompyuter texnologiyalari 2. Adobe Audition dasturining o’ziga xos xususiyatlari 3. Adobe Premiere Pro dasturi imkoniyatlari

Kino va televideniyaning zamonaviy kompyuter texnologiyalari Elektronika va kibernetikaning rivojlanishi asosida va tasvirlarni qayta ishlashni kompyuter dasturlarida amalga oshirish natijasida yuzaga kelgan yangi vositalar, ularning keng tarqalishi tasviriy san‟atda yangi bir yo’nalish – kompyuter grafikasining paydo bo’lishiga olib keldi. Bu esa sanoat va maishiy dizayn ko’rinishini o’zgarishiga sabab bo’ldi. “Kompyuter grafikasi” termini endlikda kino sanoatida “kompyuter maxsus effektlari” deb qo’llanilmoqda. Texnologik rivojlanishning har bir yangi turi materiallar badiiy talqini uchun yangi imkoniyatlar yaratadi va ularning ijodiy rivojlanishini talab qiladi. Bu esa rejessyor yoki rassom uchun, ekranning badiiy ifodasi kompyuterlashtirish vositasi sifatida juda ham muhim hisoblanadiki, o’z navbatida bu oddiy masala emas va jiddiy o’rganishni talab etadi. Kompyuter maxsus effektlarning paydo bo’lishi kino, musiqali kliplar va teleko’rsatuvlar uchun muhim o’zgarishlar davrini boshlab berdi. Bu esa mazkur sohalarda yangi imkoniyatlar bilan birga yangi muammolarni yuzaga keltirdi. Agar biz yangi texnika va texnologiyalardan samarali foydalanishni xoxlasak, ushbu muammo va imkoniyatlarni aniqlab olishimiz kerak bo’ladi. Kompyuter maxsus effektlarida biz unutmasligimiz lozim bo’lgan jihalar kiritilgan: kompyuter animatsiyasi va kompyuter grafikasi elementlari kinodagi tasvir sifatiga juda kuchli ta‟sir ko’rsatadi, va, ehtimol shuning uchun ular tomoshabinlarga ma‟qul bo’ladi. Maxsus effektlar o’z-o’zidan filmning tasviriy tarkibida zamonaviy yondashuv belgilari hisoblanadi, masalan, kompyuter animatsiyasi yordamida yaratilgan «Ko’rinmas odam» filmi. Ushbu filmning tomoshabinlar ma‟qul bo’lishini, rejissyor yaxshi ishlagani yoki ssenariy yaxshi yozilgani, va shuningdek kinoda shu vaqtgacha hech kim ko’rmagan maxsus effektlardan foydalanilgani bilan belgilash mumkin. Ushbu filmda eski effektlar takrorlanmaydi, ko’rinmas odam va boshqa qahramonlar o’rtasidagi nizo ishonarli ko’rinishda aks etgan. Shuni ham aytish o’rinliki, kompyuter elementlari film yaratilishi davomida xarajatlarini kamaytiradi, va aynan shuning uchun yangi kino shakllanishida

muhim rol o’ynaydi. Mavjud binolar, kemalar, samolyotlar yoki boshqa transport vositalarining portlashi juda qimmatga tushadi. Shu sababli kinoijodkorlar eng yuqori effektlarga erishish uchun ko’proq maketlar va kompyuter texnologiyalariga murojaat qilishmoqda. Yana bir muhim masala bor. Agarda kinoijodkorlar har doim kompyuter maxsus effektlardan foydalanishi va bugungi tomoshabinlar bunga asta-sekin ko’nikishadigan bo’lsa, u holda ko’pgina filmlar reallik hissini, ahamiyatini yo’qotishi mumkin. Bu xavf yanada oydinlashadi. Shu munosabat bilan, biz filmlarda chegara bilmas darajada kompyuter animatsiyasi effektlaridan foydalana olmaysiz. Biz shunday vaqtda yashayapmizki, bugungi kunda ko’pgina filmlarni tomoshabin ko’rishi mumkin, ammo bunga ko’pchilik ishonishmaydi. Bu esa kino sanoatida kompyuter texnologiyalarining kirib kelishi bilan bog’liqdir. Kompyuter animatsiyalari va maxsus effektlarsiz bugungi kunda kino, televidenie va reklamani mukammal tarzda olishning imkoni yo’q. Bunga erishish uchun kompyuter maxsus effektlarini berish va tasvirlar ustida ishlashga mo’ljallangan ko’plab dasturiy vositalar mavjud. Quyida biz ularning eng ommalashgan turlariga qisqacha to’xtalib o’tamiz. Ikki o‘lchovli animatsion dasturlar Uch o’lchovli animatsiyalar vujudga kelishi bilan 3D-paketlar ikki o’lchovli animatsiyalarni surib chiqardi. Ammo ikki o’lchovli animatsiyalardan foydalanish etarli bo’lgan sohalar ham mavjudki, bunda ikki o’lchovli animatsiyalar yaratish dasturlari ishlatiladi. Xususan, Adobe Flash, Animator Pro va Animo kabi dasturlarda ko’plab multfilmlar va xarakatlanuvchi jarayonlar aks etgan vizual tasvirlar yaratilib kelinmoqda.

1.8-rasm. Animator Pro va Animo. Uch o‘lchovli muharrirlar turlari Uch o’lchamli animatsiya texnologik jihatdan qo’g’irchoqni yaratishga o’xshaydi: dastlab ob‟yekt karkasi yaratiladi, unga materiallar qoplanadi, bularning barchasi yagona sahnaga birlashtiriladi, yorug’lik va kamera o’rnatiladi, so’ngra filmning kadrlar soni va predmetlar harakati beriladi. Nima sodir bo’lishini kamera yordamida ko’rish mumkin, bunda kameraning o’zi ham xarakatlanadi. Uch o’lchamli fazoda ob‟yektlar harakati trayektoriya bo’yicha, asosiy kadrlar va murakkab konstruksiyalar qismlarining harakatini bog’lovchi formulalar orqali beriladi. Kerakli harakat, yorug’lik va materiallar tanlab olingach, vizuallashtirish jarayoniga beriladi. Ma‟lum vaqtdan ichida kompyuter barcha kerakli kadrlarni hisoblab chiqadi va bizga tayyor filmni taqdim etadi. Amalda barcha grafik muharrirlar nisbatan bir-biriga o’xshash interfeys va modellashtirish uchun uskunalarga ega (2-rasm), ammo dasturlar o’ziga xos xususiyatlari bilan, shuningdek yoritishdagi hisoblash algoritmlari, animatsiyalarni yaratish va tasvirni vizuallashtirish bo’yicha ham farqlanadi.

1.9-rasm. Autodesk 3D Studio Max (chapda) va Autodesk Maya (o’ngda) dasturlari interfeysi. Mukammal dasturlardan tashqari, amaliy paketlar deb ataluvchi dasturlar ham bor. Ular tor ixtisosli funksiyalarni yaratishga yo’naltirilgan bo’lib, yuqorida keltirilgan muharrirlardan birida mukammal sahnani yaratishga yordam beradi. Masalan, Curios Labs Poser dasturi allaqachon tayyorlangan personajlar bilan ishlashga va boshqa grafik muharrirga import qilishga yo’naltirilgan. DAZ Bryce – virtual tabiiy landshaftlarni yaratishga mo’ljallangan grafik paket. Tajribali foydalanuvchi o’zining loyihasini yaratish uchun ko’p hollarda bir qancha uch o’lchovli modellashtirish dasturlaridan foydalanadi. Xususan, ZBrush dasturi juda qulay hisoblanadi. Ushbu dastur grafik planshetlardan foydalanib ob‟yektlarga turli xil cho’tkalar bilan chizish orqali ularni modellashtirish imkonini beradi. Personaj modelini uch o’lchovli modellashtirish dasturlaridan birida yaratib, so’ngra Zbrush dasturiga impor qilish va ishni oxirigi etkazish (ajinlar, burushgan joylarni qo’shish va b.) mumkin. Ikki va uch o’lchovli grafikadan foydalanish asosida raqamli video tasvirlarni qayta ishlash va ko’p qatlamli kompozisiyalar yaratish dasturlari kombinasiyalangan suratga olishlarni o’zgartirish, kompyuter grafikasi vositasida tasvirga olingan materialga ishlov berish, kompyuter animatsiyalari bilan birlashtirish va natijalarni kino yoki videolavha ko’rinishida chiqarish imkonini beradi.

Adobe Audition dasturining o‘ziga xos xususiyatlari Adobe Audition dasturi – ovoz bilan ishlovchi professional vosita hisoblanadi. Bu dastur Adobe Systems kompaniyasi mahsulotidir. Adobe Audition dasturidan foydalanish uchun bu dasturni shaxsiy kompyuterga o’rnatish kerak. 1.10-rasm. Adobe Audition dasturining umumiy ko’rinishi. Adobe Audition dasturi bir nechta asosiy oynalardan tashkil topgan. Bular: 1. Files oynasi. Dasturga yuklanadigan fayllar dastlab shu oynaga tashlanadi. So’ngra bu fayllar Editor oynasida paydo bo’ladi. 2. Effects Rack oynasi. 3. Editor oynasi. Bu oynada yuklangan fayllarning qanday holatda ekanligini ko’rish mumkin. 4. Levels oynasi. Bu oynada audio fayl ovozining qanday dB larda yangrayotganligini kuzatish imkoniyatini beradi. Audiomontajni ko’rib chiqishga o’tishdan oldin montajning asosiy tushunchalarini, ularning ekrandagi yoki sof ovozli asar yaratishning t е xnologik jarayoni bilan o’zaro aloqasini qisqacha aniqlab olishimiz k е rak. Montaj (fr. montage) – juda ko’p ma‟noga ega so’z. Vid е o yoki audiomontaj (kinomatografda, t е l е vid е niyada, radioda va ovoz yozuvchi studiyalarda) – daslabki mat е rialni qayta ishlash yoki r е strukturalash 1 2 3 4

jarayoni bo’lib, uning natijasida boshqacha maqsadli mat е rial hosil bo’ladi. Montaj asarga k е rakli ritm va atmosf е ra b е rish qobiliyatigi ega. Ushbu faoliyat bilan shug’ullanuvchi odam, “montajyor” d е yiladi. Montaj – tomoshabin bilan audiovizual kommunikatsiya jarayonini boshqarishning muhim vositalaridan biridir. Ekrandagi asar muallifining o’ylaganlarini montajyorning montaj sp е tsifikasi bo’yicha bilimlariga bog’liq ravishda u yoki bu darajadagi r е allikda gavdalantirish mumkin. Filtrlash – ma’lum bir chastotalar yo’lining kuchayishi yoki kuchsizlanishi, sp е ktrga unga mos amplituda og’ishini qo’shimcha bo’lishiga olib k е ladi. Filtrlash ma‟lum bir chastota diapozonida tovush signallarining sp е ktrini ch е garalash yoki o’zgartirish, k е raksiz shovqinlardan qutilish va xalaqitlardan qutilish, ayrim chastota yo’laklarini pasaytirish, k е rakli diapozondagi chastotalarni normallashtirish kabi holatlarda filtrlashdan foydalaniladi. Shunday qilib, signallarni filtrlashni umumiy qilib quyidagicha sinflarga ajratish mumkin: sp е ktrni tashkil etuvchi alohida chastotalari kuchaytirish yoki pasaytirishga sabab bo’luvchi filtrlash; ma‟lum chastota yo’lagida ularni tuzuvchi chastotalarni butunlay pasaytiruvchi filtrlash. Filtrlarning asosiy 4 turi mavjud:  LOW PASS past chastotalar filtri.  HIGH PASS yuqori chastotalar filtri.  BAND PASS yo’l-yo’l filtr (t е shik filtr).  BAND TOP r е j е ktorli filtr (tiqin filtr). Notch Filter. Ko’pincha bunday filtrlar sonaot elektr tarmog’idagi chastotalarning fon shovqinini va nochiziqli o’zgarishlar natijasida vujudga keladigan mazkur chastotalar garmonikasini bostirish vositasi sifatida foydalaniladi. Adobe Auditionda ovozni yozishda va ijro etishda audioplata kirish –chiqish qurulmalari uchun 2 xil drayver –DirectSound va ASIO (Audio Stream In/Out)lar ko’rib chiqilgan.

ASIO tipidagi drayverlarni ishlatish maqsadga muvofiqdir. Chunki bu drayverlar yuqori sifatli ijro etish bilan birga auidiosignalni kiritishda to’xtalishlarsiz ishlaydi. Bundan tashqari ovoz yozishda ular jaranglash sifatini, ovoz balandligini va ijro etishda effektlarni o’zgartish imkonini beradi. DirectSound ning asosiy afzalligi shundan iboratki, u to’g’ridan-to’g’ri audioplata bilan ishlaydi. Adobe Audition dasturi ASIO drayverlarni sozlash imkonini beradi. Buning uchun ASIO drayver sozlamalarida Release ASIO Driver In Background bayroqchasi belgilanadi. Adobe Auditionda asosan ikkita to’lqin formasidagi signal bilan ishlovchi alohida ish holati mavjud, bundan tashqari CD diskga yozuvchi uchinchi ishchi oynasi ham bor. Har bir oynaning o’ziga moslangan buyruqlari, ishchi maydoni mavjud. Shunday qilib, Adobe Auditionda bir vaqtning o’zida uch xil dasturni ishlatish mumkin. Tovush effektlari. Ko’rinayotgan va ishlatiadigan asboblar butunlay yetarli darajada qat‟iy tuzatilgandan so’ng audiofaylni muvofiqlikda diskka saqlash mumkin bo’ladi. Ovozning sirkulsimon qonun tavsifi bo’yicha yoki katta hajmdagi ortirilgan ovoz muhitining parametrlarini o’zgartirishi asosiy o’rtacha boshqa qurilmalari va ular bilan birgalikda asosiy tub mohiyatini aks etadi. Kamera zalidan teskarisi yoki vediofilm uchun yaratilgan ovoz muhitini uning ichiga joylashtirilgan akustikasini ko’rish mumkin bo’ladi. Agarda film syujetiga qaralsa vedio effektlar yoki komediyaga oid senariysi, tryuklariga tegishli jo’r bo’lgan musiqani ovozini kuchaytirish, buzilishlarni olib ishlov berilgandan so’ng audio fayl chiqishga keladi. Taqsimlanishi mumkin bo’lgan guruhlar: 1. Temp va tonalligini boshqarish. 2. Akustik muhitni o’zgartirish. 3. Ovoz signallarida zaderjka. 4. Ovoz modulyasiyasi. 5. Reverberasiya namoyishi.

6. Audio signal buzilishlariga ishlov berish. Delay effektining turli xilini ko’rish mumkin. Kamdan-kam, chiqishdan bir nechta zaderjkani har xil vaqtda signal nusxalarini olish mumkin. 1.11-rasm. Delay effekti oynasi Kechikishninig asosiy parametrlari chuqur bo’lishi va kechikkan signal chastota modulyatsiyasi, hamda teskari aloqa koeffisiyenti (feedback). Kechikish signalini vaqtda ko’p karra takrorlanishi kechikish vaqtida buzilishi, kiruvchi ovoz buzilgan bo’lsa, keyin amaliyot uchun o’rganadigan o’rtachalarini qabul qilinadi. Bu tomda oddiy kechikish bilan exo effektining asosiy farqi nima, kechiktirilgan signal nusxasiga qo’shimcha ishlov beriladi natijada uning spektri o’zgaradi. Tabiat to’lqinlarida, exo obrazining harakati natijasi, har xil fazoda to’siqlarni yengib chiqishi. Ovoz tarkibidagi har xil spektrlarni to’siqlardan qaytishi fizik qonuniyatga asoslangan. Past chastotali to’lqinlar to’siqlarni oson yengib o’tadi, aksincha yuqori chastotali to’lqinlar to’siqlarni katta qiyinchilik bilan yengib o’tadi. Yuqori chastotali to’lqindan tashqari havoda tez so’nuvchi past chastotali to’lqinlar tarqalgan.

1.12-rasm. Exo effekti ishchi oynasi Reverberatsiya va uni turlari. Reverberatsiyaning fizik manosi asta sekinlik bilan tebranish holatini so’nishiga shovqinlanishi, ko’p karrali ovoz to’lqinining qaytishining jaranglashi steni, bir necha oqimi, har xil predmetlarni bir xil bo’lmagan chiqishi, shovqinning topilishi. Reverberatsiya boshlang’ich signalning ko’p sonli nusxalarining aralashishi, kechikishning bir muncha vaqt intervallarida sodir bo’lishi. Asosiy parametrlar ovoz nusxasini xarakterlaydi, vaqt oralig’idagi tezligi darajasi pasayib ketadi ya‟ni gromkosti. Agarda oraliqdagi nusxa kichik bo’lsa gumburlagandek ovoz yuzaga keladi. Agarda oraliqdagi nusxa katta interval oraliqda muvofiq har xil ovoz shakllanadi, yopilib to’xtaydi. Reverberatsiya – bu exo effektidan faqat kichik intensivdagi va kichik kechikish eshittirishi oralig’i boshlang’ich signal va qaytishidir. Reverberatsiya darajasi hamda qaytarishining sayozligini joyini, akustik to’lqinini devori shimishi, bir-biriga nisbatan va boshqa faktorlar tashkil etadi. Adobe Premiere Pro dasturi imkoniyatlari Adobe Premiere Pro – videoni tahrirlash uchun professional vosita hisoblanadi. Bu dastur DV formatidan to zichlanmagan HD gacha bo’lgan barcha video formatlarni qabul qila oladi. Adobe Premiere Pro boshqa Adobe dasturlari bilan to’liq bog’lana oladi.

1.13-rasm. New Project oynasi Natijada New Sequence oynasi hosil bo’ladi. Sequence Presets bo’limidan DVPAL ni tanlaymiz. Bu papkadan Widescreen 48 kHz ni belgilaymiz. Chiquvchi faylga nom berib, “OK” tugmasini bosamiz (1.14-rasm). 1.14-rasm. New Sequence oynasi

Shundan keyin, Adobe Premiere Pro dasturi ishga tushadi (1.15-rasm). Adobe Premiere Pro dasturining bir nechta asosiy ishchi oynalari mavjud. Bu ishchi oynalarning alohida vazifalari bo lib, ulardan o z o rnida to g ri foydalanilsa, ishimiz sifatli hamda ish unumdorligi yuqori boladi. Dasturga kerakli fayllarni yuklashning bir nechta usullari mavjud: File menyusiga kirib, u yerdan Import buyrugini tanlash orqali; 1. Project oynasida sichqonchaning chap tomonini ikki marta bosish orqali; 2. Project oynasida sichqonchaning o ng tugmasini bosib, undan Import bandini tanlash yo li bilan. 1.15-rasm. Adobe Premiere Pro dasturining umumiy ko’rinishi. Bu yerda: 1. Project oynasi. 2 4 1 5 3

2. Effect Controls oynasi. 3. Program oynasi. 4. Effects oynasi. 5. Timeline oynasi. Adobe Premiere Pro dasturi quyidagi asosiy menyulardan tashkil topgan: File, Edit, Project, Clip, Sequence, Marker, Title, Window, Help. 1. File – fayl menyusi yangi proyekt yaratish, oldindan saqlab qo’yilgan proyektni ochish, ishlangan proyektlarni saqlash, fayllarni Import qilish, tayyor mahsulotni Export qilish imkonini beradi. 2. Edit – tahrir qilish menyusi. Unda Duplicate yaratish, qatlamdagi faylni o’chirish, undan nusxa olish mumkin. 3. Project – bu menyuda proyekt sozlamalarini amalga oshirish mumkin. 4. Clip – videoning o’ziga alohida ishlov berish menyusi. Bu menyuda yuklangan fayl nomini, uning namoyish etish tezligini va boshqa parametrlarni o’zgartirish mumkin. 5. Sequence – faylni render qilish, qilingan renderni o’chrish imkoniyatiga ega. Qolaversa, Timelinedagi faylni bizga qulay bo’lishi uchun uni cho’zish va siqish mumkin. 6. Marker – bu Timelinedagi faylning ma‟lum oralig’ini belgilab olish uchun ishlatiladi. Bu bizga ancha qulayliklar olib keladi. 7. Title – titr menyusi. Bu yerdan qilayotgan ishimiz uchun har xil titrlar yozishimiz mumkin. 8. Window – “Oyna” deb nomlanuvchi bu menyu bizga katta qulayliklarni yaratib beradi. Bu yerdan bizga kerakli oynalarni ochishimiz va keraksiz oynalarni yopib qo’yishimiz mumkin. 9. Help – “Yordam” menyusi. Bu menyu Adobe Premiere Pro dasturi haqida ma‟lumotlar kiritilgan. Qolaversa, bizda paydo bo’ladigan ba‟zi savollarga shu yerdan javob olishimiz mumkin.

1.16-rasm. Uskunalar paneli. Tanlash uskunasi. 1. Yo’lni tanlash uskunasi. 2. Jivirlatish uskunasi. 3. Tezlikni cho’zib qo’yish uskunasi. 4. Kesish uskunasi. 5. Sirg’anish uskunasi. 6. Sirpanish uskunasi. 7. Ruchka uskunasi. 8. Qo’l uskunasi. 9. Kattalashtirish, kichiklashtirish uskunasi.

Адабиётлар: 1. Таълим тўгрисидаги конун 1997 йил. 2. Кадрлар тайёрлаш миллий дастури 1997 йил. 3. “Мактабда информацион-коммуникацион технологиялар”, Б.Болтаев, “Маърифат” газетаси, 2005 йил 26 февраль. 4. Ўзбекистон Республикасида масофавий ўкитишнинг ягона тизимини шакллантириш концепцияси 2003 йил 11 декабрь. 5. “Компьютерлаштиришни янада ривожлантириш ва ахборот коммуникация технологияларни жорий этиш чора-тадбирлари тўгрисида” Вазирлар Махкамасининг 2002 йил 6 июндаги карори.

Похожие

Maxsus effektlarning kompyuter grafikasidagi o‘rni va jamiyatni rivojlantirishda tasvirlarni qayta ishlash

Kompyuter tarmoqlari

Tarmoq texnologiyalari

Kompyuter operatsion sistemalari

Kompyuter texnikasi asoslari