Транслятор, компиляторва интерпретатор тушунчалари - Информатика и ИТ - Рефераты

Транслятор, компиляторва интерпретатор тушунчалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

196.5 KB

Транслятор, к омпилятор ва и нтерпретатор тушунчалари Режа: 1. Транслятор 2. Компилятор 3. Интерпретатор

Транслятор деб бошланғич тилдаги дастурни натижавий тилдаги эквивалент дастурга ўгирувчи дастур тушунилади. Эътибор қилган бўлсангиз ушбу таърифда уч марта дастур сўзи ишлатилмоқда. Биринчи навбатда транслятор - бу компьютер дастури. Бошқа хар қандай дастур каби транслятор хам бошланғич маълумотларни қайта ишлаб натижа ҳосил қилади. Транслятор учун бошланғич маълумот - бошланғич тилдаги дастур ҳисобланади. Транслятор ишининг натижаси эса натижавий тилдаги дастур. Масалан Borland корпорацияси томонидан ишлаб чиқилган С++ тилининг трансляторини қарайлик. Сиз ёзган prog1.cpp номли файл ушбу транслятор учун бошланғич маълумот бўлиб ҳисобланади. Транслятор ишини тугатгандан сўнг, трансляция натижаси - prog1.exe файли ҳосил бўлади. Ушбу файл Сизнинг С++ ёзган дастурингизнинг машина тилидаги кўриниши бўлиб ҳисобланади. Шу ўринда эквивалент дастур тушунчасини аниқлаштириб ўтиш лозим. Фараз қилайлик P 1 бирор дастур бўлсин, унинг қайси тилда ёзилганлигининг аҳамияти йўқ. Биз ушбу дастурни бошланғич маълумотлар тўплами I ни натижавий маълумотлар тўплами O га акслантириш сифатида талқин қилишимиз мумкин (расмга каранг). Расм Дастур акслантириш сифатида Ушбу расмда квадрат тенгламани ечиш учун мўлжалланган P 1 дастур учун бошланғич қийматлар тўплами I ва натижавий қийматлар тўплами O кўрсатилган. Фараз қилайлик, P 2 – квадрат тенгламани ечиш

учун мўлжалланган дастур бўлсин. Ҳар иккала дастур ихтиёрий бир ҳил бошланғич қийматлар учлиги ( ) учун бир хил натижа қайтарса бу дастурлар эквивалент дейилади. Аниқроғи ва дастурлар эквивалент дастурлар дейилади, агар учун шарт бажарилса. Эквивалентлик тушунчасини изоҳловчи расм қуйида келтирилган (расм 2 га қаранг). Трансляция жараёнига нисбатан эквивалентлик тушунчаси қуйидагини англатади. Алгоритмик тилдаги ҳар қандай P 1 дастур маълумотларни қайта ишлашнинг бирор жараёнини тавсифидан иборат, трансляция натижасида ҳосил қилинган натижавий тилдаги P 2 дастур ҳам айнан шу жараённи тавсифлайди. Расм. Дастурларнинг эквивалентлигини изоҳловчи расм Трансляция жараёни икки босқич: таҳлил (анализ) босқичи ва натижавий тилдаги дастурни ҳосил қилиш (синтез) босқичидан иборат. Анализ босқичида бошланғич тилдаги дастур таҳлил қилинади ва дастурнинг ички кўриниши ҳосил қилинади. Синтез босқичида ушбу ички кўриниш асосида натижавий тилдаги дастур ҳосил қилинади. Трансляция жараёнини биринчи яқинлашишда қуйидагича тасаввур қилиш мумкин.

Расм. Трансляция жараёнининг соддалаштирилган схемаси. Шундай қилиб, транслятор иккита вазифани бажаради: 1) Агар бошланғич тилдаги дастурда ҳеч қандай хато бўлмаса, у натижавий тилдаги дастурни ҳосил қилади; 2) аксинча бошланғич тилдаги дастурда хатолар бўлса, у ҳолда хатолар учраган сатр ва хатолик типи ҳакида маълумот хабар беради. Компилятор деб бошланғич тилдаги дастурни машина кодларига ўгирувчи транслятор тушунилади. Компилятор томонидан ҳосил қилинган дастур объектли код деб аталади. Аксарият ҳолларда объектли код бевосита машинада бажариш учун яроқли бўлмайди. Бунинг сабаби шундаки, биринчидан барча дастурлаш тилларининг компиляторлари, амалиётда кўп учрайдиган дастурлаш масалаларини ҳал қилиш учун мўлжалланган қисм дастурлар тўплами (қисм дастурларнинг тизимли кутубхонаси) билан бирга тақдим қилинади. Ушбу қисм дастурлар ўз зиммасига киритиш-чиқаришни ташкил этиш, математик ва бошқа кенг тарқалган функцияларни амалга оширишни олади. Иккинчидан, фойдаланувчининг ўзи ҳам шахсий ёки бошқа қисм дастурлар тўпламига эга бўлиши ёки ишлаб чиқилаётган дастурий восита алоҳида компиляция қилинадиган бир неча дастурий файллардан ташкил топиши мумкин. Шу сабабли агар дастурда тизимли кутубхонага тегишли қисм дастурга ёки бошқа дастурий файлдаги қисм дастурга мурожаат бўлса, бундай мурожаатлар объектли кодни ҳосил қилиш даврида тўлиқ аниқланган бўлмайди. Чунки қисм дастурни чақириш учун бу қисм дастурнинг кириш нуқтаси адресини билиш керак, қисм дастур бошқа файлда бўлганлиги, баъзи ҳолларда хаттоки ҳали мавжуд эмаслиги туфайли, Бошланғич тилдаги дастур Анализ босқичи Синтез босқичиДастурнинг ички кўриниши Натижавий тилдаги дастур Трансляция жараёни

объектли кодни хосил қилиш пайтида ташқи қисм дастурнинг кириш нуқтасини аниқлашнинг иложи йўқ. Бу муаммо йиғиш жараёнида ҳал этилади. Йиғиш жараёнида бир қанча ўзаро боғланган объектли код файллари ягона бажариладиган файлга бирлаштирилади. Бу статик боғлаш дейилади. Ушбу ишни бажарувчи дастур йиғувчи (компоновщик) ёки боғловчи (линкер) дейилади. Статик боғлашдан ташқари ҳозирда динамик боглаш кенг қўлланилади. Динамик боғланувчи файлларнинг ёрқин мисоли бу Windows нинг DLL файлларидир. Динамик боғлашнинг статик боғлашдан фарқи шундаки, бошқа дастурий файлдаги қисм дастурларнинг кириш нуқтаси асосий бажарилувчи файл хотирага юкланиб, бошқарув узатилганда аниқланади. Интерпретатор сифатида бошланғич тилдаги дастурни таҳлил қилиб, ҳосил қилинган оралиқ кўриниш асосида (натижавий кодни ҳосил қилмасдан) ушбу дастурни бажарувчи дастур тушунилади. Бошқача айтганда интерпретаторнинг иш натижаси бошлангич дастурни бошланғич қийматлар билан бажаришдан олинган қийматлардан иборат. Юқорида айтилганлардан кўринадики, интерпретаторнинг ишлаши кўп жиҳатдан трансляторнинг иш жараёнига ўхшаб кетади, асосий фарқ транслятор ички кўринишдан натижавий тилдаги дастурни ҳосил қилса, интерпретатор ички кўриниш асосида дастурнинг бажарилишини ташкил қилади, шу билан бирга дастурнинг ички кўриниши интерпретатор ишини тугатиши билан изсиз йўқ бўлиб кетади. Интерпретаторларнинг энг қулай жиҳати, бу дастурни сатрма-сатр киритиш чоғидаёқ бажариб кўриш имкониятидир. Шу сабабли интерпретация қилинадиган дастурлаш тилларида дастурлашни осон ўрганиш мумкин деб ҳисобланади. Шу билан бирга интерпретация қилинадиган дастур, компиляция қилиниб, машина тилига ўгирилган дастурдан бир неча баробар секин ишлайди, ундан ташқари ҳар сафар интерпретациядан олдин таҳлил бажарилади. Бу фойдаланувчи қўл остида

ҳар доим интерпретатор бўлишини талаб этади. Компиляторнинг устунлиги, компиялция натижасидан (машина кодидаги бажариладиган файлдан) бир неча марталаб фойдаланиш мумкинлигидадир. Хозирги кунда замонавий дастурлаш тизимлари нафақат дастурни машина тилига компиляция қилиш, балки сатрма-сатр бажариш имконини ҳам беради. Ундан ташқари аксарият интерпретация қилинадиган тиллар учун компиляторлар ҳам мавжуд.

Похожие

Транслятор, компиляторва интерпретатор ишлаш тамойиллари

Информатиканинг асосий тушунчалари

Алгоритмлаш ва дастурлаштириш асослари

Дастурлаш тизимлари таркиби

Тизимли дастурлаш асосий тушунчалари