Shahsiy kompyuterning asosiy va qo’shimcha qurilmalari - Информатика и ИТ - Рефераты

Shahsiy kompyuterning asosiy va qo’shimcha qurilmalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

190.5 KB

Shahsiy kompyuterning asosiy va qo’shimcha qurilmalari Reja 1. Kompyuterning ichki va tashqi portlari 2. Tarmoq kommutatori (tcp/ip port) 3. Kompyuterning ichki portlari bilan ishlash . 4. Foydalanuvchi interfeysi

Kompyuterning ichki va tashqi portlari Bu maqolada biz kompyuterning ichki va tashqi portlari haqida ma`lumotga ega bo`lish va ishlash tartibini o`rganish. Kompyuter interfeysi va tarmog`i haqida ko`nikmaga ega bo`lish haqida malumotga ega bo’lamiz. Informatsion texnologiyalarda port – bu yuborilayotgan va qabul qilinayotgan axborotlar o`rtasidagi bog`lanishni tashkil etadi (mantiqiy yoki fizik).Odatda quyidagilar: Qurilmali (apparatli) portlar – bu asosan kompyuterning fizik qurilmasi bo`lib u asosan vilka yoki kabel yordamida kompyuterga bog`lanadi.Ularga quyidagilar kiradi: Parallel port, Davomli port, USB, PATA/SATA, IEEE 1384 (FireWire), PS/2 Kiritish- chiqarish porti – mikroprotsessorlarda (masalan Intel) qurilmalar yordamida ma`lumotlar almashish imkonini beradi. Kiritish- chiqarish porti dasturga ma`lumotlar berish va uni almashishni tashkil etadi. Tarmoqli port – TCP va UDP protokol parametrlari bo`lib u IP formatidagi ma`lumotlar paketi qo`llanilishini aniqlaydi. Kompyuterning tashqi qurilmalar i bilan axborot almashishi jarayonini, kopmyuterning tashqi interfeysi tashkil qiladi. Tashqi interfey tashqi portlar, shinalar, kopmyuterlar birlashmasi va tashqi qurilmalar jamlamasidan iboratdi. Asosan kopmyuter va tashqi qurilmalarni bir-biriga bog’lashda shinalardan foydalaniladi. Kopmyuterga printer, scaner, sichqoncha, klaviatura va shunga o’xshash qurilmalarning kompyuterga ulanishi tashqi interfeysga misol bo’ladi. Tashqi interfeysni amalga oshirish uchun unga apparat va dasturiy ta’minot: tashqi qurilmani boshqaruvchisi (controller) va controller ni boshqaruvchi maxsus dastur, drayver (driver) kerak bo’ladi.

Har qanda kopmyuterda tashqi interfeys bir qancha portlar, jumladan, LPT, PS/2, COM, USB, … kabilar orqali amalgam oshiriladi. (1-rasmga qarang). Har bir portning o’ziga yarasha vazifasi bor. IEEE 1284 (Printer port, parallel port, LPT) – shaxsiy kompyuterga ulashga mo`ljallangan xalqaro parallel interfeys standartiga mos tushuvchi qurilma. “LTP” nomi MS DOS oilasidagi operatsion tizimdagi “LTP1” (Line Printer Terminal yoki Line PrinTer) standart nomidan kelib chiqqan. Hozirgi vaqtda bu interfeys asosan USB interfeysi bilan mos tushadi va u yi`g`ma apparatlarni (skaner – printer - kserokopiya) ulashsh uchun ishlatiladi. Lekin asosan yuqori tezlikda chop etish va printer uchun ishlatiladi. Bu bilan asosan Cetronics, Betronics, HP, Hewlett-Packard firmalari tomonidan ishlab chiqariladi. Ular 1284.3-2000 va 1284.4-2000 standartiga asoslangan. Ishchi rejimlari:  SPP (Standart Paralell Port) — bir yo`nalishli port, to`laligicha Cetronics interfeysi bilan mos tushadi.  Nibble Mode — SPP rejimida ikki yo`nalishli ma`lumotlar almashinishga asoslangan (4 baytli) qo`shimcha qurilmalar bilan jihozlangan  Byte Mode — Ba`zida qo`llaniluvchi IEEE 1284 standartiga asoslangan eski kontrollerlardan ikki tomonlama ma`lumot almashish uchun foydalaniladi.  EPP (Enhanced Parallel Port) —ishchi qurilma Intel, Xircom va Zenith Data Systems — firmalariga tegishli ikki tomonlama ma`lumot almashish, 2 Mbayt/sekund tezlikda  ЕСР (Extended Capabilities Port) — ishchi qurilma Hewlett-Packard va Microsoft kompaniyalari, qo`shimcha ravishda ma`lumotlarni siqish appatiga ega va DMA rejimida ishlovchi qurilma

Tarmoq kommutatori (TCP/IP port) yoki svitch (switch- qo`shmoq, qaytaulagich)- kompyuter tizimlarida bir necha uzellarni bir segmentda birlashtirish uchun mo`ljallangan qurilma. Konsentratorlardan asosiy farqi bitta qurilmaga berilgan ma`lumotlar kommutator orqali boshqa kommutatorlarga uzatiladi. Kommutatorlar OSI modelining kanal rejimida ishlaydi va bir- bir biriga MAC adresslari orqali uzellar bir tarmoqqa bog`lanadi. Bir necha tarmoqlarni birlashtirish uchun tarmoq darajali marshrutizatorlardan foydalaniladi. Kompyuterning ichki portlari bilan ishlash . Kompyuterning ichiki portlari ichiqi qurilmalarning bir-biri bilan aloqasini ta’minlashga xizmat qiladi, xuddi tashqi portlarga o’xshab. Ichiki portlarda ham axborot (signal) lar uzatish uchun qo’llaniladi va har bir portning maxsus raqami mavjuddir. Har qanday ichiki qurilmaning o’zining porti mavjud. Bu portlardan protsessorning buyrug’iga qarab, shu portdan axborot qabul qilishi yoki uzatishi mumkin. Agar microprotsessor ma’lum raqamli portga OUT buyrug’ini bersa, shu portdan ma’lumot uzatish mumkin. Bu ma’lumotning o’lchami 1 yoki 2 bayt bo’lishi mumkin. Agar microprotsesseor IN buyrug’ini bersa, deman shu portdan axborot o’qilishi lozimligini bildiradi. Masalan, klaviaturada ixtiyori tugmaning bosilgani holati. Bu holatda darhol natijasi namoyon bo’ladi. Lekin bu jarayon bir necha bosqichlardan o’tadi. Klaviaturanig tugmasi bosilganda markaziy protsessor klaviaturaning portiga IN buyrug’ini beradi. Qaysi tugma bosilgani aniqlanib chiqish portlariga uzatiladi. Ichki portlarning 944 ( ЗВ 0(16))-sidan boshlanadigan bir qancha portlar oq-qora grafikali rejim uchun, 976(3D0(16)) boshlanadiganlari ragli grafik rejim uchun.

1008 (3F0(16)) dan boshlanadiganlari yumshoq disk (floppy) ni boshqarish uchun, 1013(3F5(16)) da esa floppy diskka yozish va floppy diskdan o’qish uchun qo’lladinlar. Agar kopmyuterda tashqi portlar mavjud bo’lmasa u kopmyuterda faqat o’zining ichida bor ma’lumotlar bilan ishlash mumkin, ya’ni tashqi qurilmalar ulab bo’lmaydi. Bu esa ancha qiyinchiliklar tug’diradi. Ichiki portlarning mavjud bo’lmasligi mumkin emas. Chunki ularsiz kopmuuter ishlashi emas yonishi qiyin. Insonning qon tomirlari inson tanasini kislorodni eltib bersa, portlar esa kopmyuterning qurilmalarini axborot (berilgan buyruq) ni eltib beradi. Ayonki, insonning qon tomirlari bo’lmasa yashamasligi aniq, kopmyuter ham shundoq portlari bo’lmasa u kopmyuter emas. 3. Interfeys bu ikki tizim, qurilma yoki dastur orasidagi chegara bo`lib u elementlar orasidagi bog`lanishni tashkil etuvchi yordamchi boshqaruvchi mikrosxemalar yoki bog`lanish qurilmasidir. Foydalanuvchi interfeysi – foydalanuvchi bilan qurilmalar o`rtasidagi aloqani ta’minlab beruvchi muhit: Buyruqlar qatori interfeysi : matnli qator (buyruq) yordami bilan yo`l ochuvchi kompyuter konstruksiyasi; Foydalanuvchining grafik interfeysi( graphicaluserinterface , GUI ) : Monitorning elementlarini taqdim etuvchi dasturiy funksiya; Dialogli interfeys ; Yagona tilli interfeys : foydalanuvchi dastur bilan uning ona tilisida “gaplasha oladi”. Miya interfeysi (in english: brain- computer interface) – kompyuter elektordlar va miyaga o`rnatilgan retseptorlar yordamida foydalanuvchi miyasidagi o`zgarishlarga mos ravishda ovoz va nurlanishni boshqarib turishga javobgar bo`ladi. Fizik interfeys – bu fizik qurilmalar bilan ishlash muhiti. Bu muhit haqida gapirilganda asosan kompyuter portlari tushuniladi: Tarmoqli interfeys ;

Shlyuz (telekommunikatsiya) – mahalliy tarmoqlarni undan kattaroq tarmoqlar bilan, misol uchun Internet, bog`lovchi qurilma; Shina (Kompyuter); COM interfeys (Component Object Model interface) – mavhum funksiyalar va xususiyatlarni shu interfeys komponentalari orqali boshqa dasturlarda aniq funksiya ko`rinishida qo`llash imkonini beradi; Ma’lumotlar almashish uslubiga ko`ra interfeys parallel va interfeyslarga bo`linadi 4 .Kompyuter tarmog`i (hisoblash tarmog`i, ma`lumotlar almashish tarmog`i) – ikki yoki undan ortiq kompyuterlar o`rtasidagi aloqa tizimidir. Ma`lumotlar almashish turli xil fizik hodisalarni qo`llash orqali amalga oshiriladi: elektr signallari yoki elektromagnit nurlanishlarning turli xil ko`rinishlari orqali. Kompyuter tarmog`i o`z navbatida ma`lum qoidalar asosida bir necha turlarga bo`linadi. Sinflanishi 1. Hududiy chegaralanishlar va o`lchamlar bo`yicha: a) Shaxsiy tarmoq (PAN, Personal Area Network); b) Mahalli tarmoq (LAN, Local Area Network); c) HomePNA; d) Shahar tarmog`i (MAN, Metropolitan Area Network); e) Milliy tarmoq; f) Xalqaro hisoblash tarmog`i (WAN, Wide Area Network); 2. Operatsion tizim tarmog`i bo`yicha: a) Windows asosida; b) UNIX asosida; c) NetWare asosida; d) Aralashgan; 3. Funksional qo`llanilishi bo`yicha: a) Ma`lumotlarni saqlash tarmog`i; b) Serverli fermalar;

c) d) SOHO tarmog`i; 4. O`zaro aloqadorlik bo`yicha: a) Mijoz- server; b) Ko`p qatlamli arxitektura; c) Nuqta- nuqta; d) Bir rangli(bir xillilik); 5. Tarmoq topologiyasi tipi bo`yicha: a) Shina; b) Yulduz; c) Xalqa; d) Panjara; e) Aralashgan topologiya; f) To`liq aloqadagi topologiya; 6. Zaruriy holda doimiy aloqani ta`minlash bo`yicha: a) Paketli tarmoq, misol uchun Fidonet va UUCP; b) Onlayn (online) tarmoq, misol uchun Internet va GSM Protokollar steki Kompyuter tarmog`ini boshqarish davomida bir necha ko`rinishdagi protokollar to`plamidan foydalanish mumkin. Quyida ulardan bir nechtasi berib o`tilgan: ARCNET, DECnet , Ethernet , IP , TCP , UDP , AppleTalk, Token Ring , IPX, SPX , FDDI, HIPPI , Myrinet, QsNet, ATM, IEEE-488 , USB, IEEE 1394 (Firewire, iLink), X.25, Frame relay, Bluetooth, IEEE 802.11 , Systems Network Architecture , RapidIO Kommunikatsiya nazariyasi 1. Darajalar: a) OSI modeli; b) Amaliy daraja; c) Axborotni taqdim etish darajasi; d) Seansli daraja; e) Transportli daraja;

f) Tarmoqli daraja; g) Kommutatsiya; h) Marshrutizatsiya; i) Kanalli daraja (Ma`lumotlarning bog`lanish darajasi); j) Fizik daraja; 2. Tarmoqlar orasida ma’lumotlar almashish turlari: a) Simli (o`tkazgichli) aloqa: PSTN telefon tarmog`i, Modem va kommutatorli aloqa, Belgili liniyalar( Выделенные линии ); b) Paketlar kommutitatsiyasi ( Коммутация пакетов ): Frame relay, PDH, Ethernet, RS-232; c) Oprik tola bo`yicha ma`lumot almashinish: Synchronous optical networking, Fiber distributed data interface; d) Simsiz aloqa i) Yaqin radiusli harakat: Bluetooth, Human Area Network; ii) O`rta radiusli harakat: IEEE 802.11, Netsukuku iii) Uzoq radiusli harakat: Sun`iy yo`ldoshli aloqa, MMDS, SMDS e) Mobil telefon yordamida ma`lumotlar almashish: CSD, GPRS, HSCSD, EDGE, UMTS, HSDPA, HSUPA, CDMA, CDPD, Paging networks, DataTAC, Mobitex, Motient; Multimedia vositalari o'qitish jarayonida foydalanish o'qitishning sifati va samarasini oshirib o'rgatishning eng qulay usullaridan biri hisoblanadi. Multimedia vositalari bilan olib borilgan saboq o'quvchining darsga bo'lgan qiziqishini va bilim olish saviyasini oshiradi.

Multimedia - bu informatikaning dasturiy va t exnikaviy vositalari axborotning an'anaviy va noan ' anaviy turlari asosida o'quv materiallarini tinglovchilarga yetkazib b erishning mujassamlashgan h oldagi ko'rinishidir. Multimedia hozirda juda tez rivojlanayotgan zamonaviy axborot t exnologiyasi bo'lib, u quyidagilarni o'z ichiga oladi:  an'anaviy axborot turlari: matn, jadval, turli xil bezaklar va original axborot turlari (nutq, musiqa, videofilmlardan parchalar, t elekadrlar, anima t siya ko'rinishidagi axborot turlari);  vi d eo va audio axborotlarni kompyuterda qayta ishlash va aks ettirish uchun markaziy pro t sessorning h arakatchanligi, ma'lumotlarni uzatish shinasining o'tkazish qobiliyati, tezkor video-xotira, katta sig'imli tashqi xotira, hajm va kompyuter kirish-chiqish kanallari b o' yicha almashuvi tezligini taxminan ikki baravar oshirish talab etiladi;  "inson - kompyuter - inson" in t eraktiv muloqotining yangi darajasining taminlanishi, muloqot jarayonida foydalanuvchi ancha keng va har tomonlama axborotlarni oladi. Ta ' lim jarayonida m ultimedia vositalari yordamida darslarning samaradorligini oshirish mumkin. Hozirda amaliyot shuni ko'rsatmoqdaki, multimedia vositalari yordamida tinglovchilarni o'qitish ikki barobar samarali bo'lmoqda. Ma'lumki, eshitgan materialning to'rtdan bir qismi xotirada qoladigan bo'lsa, tinglovchilarga berilayotgan materiallarni video orqali amalga oshirsak, axborotni xotirada saqlanib qolishi va tasavvur qilish imkoniyati 35-70 foizgacha oshadi. Shuningdek, mazkur o'quv dasturlar audio, video va grafika ko'rinishida mujassamlashtirilgan holatda tinglovchilarga berilsa, materiallarni xotirada saqlab qolish 70-95 foizga oshishi kuzatilmoqda. Ta'lim sohasida multimedia vositalari yordamida tinglovchilarga bilim berish afzalliklari :

· Ta'lim jarayonida berilayotgan materiallarni chuqurroq va mukammalroq o'zlashtirish imkoniyatining mavjudligi. · Ta'lim olishning yangi sohalari bilan yaqindan aloqa qilish ishtiyoqini yanada oshishi. · Dars jarayonida bilim olish vaqtining qisqarishi natijasida vaqtni tejash imkoniyatiga erishilishi. · Olingan bilimlar kishi xotirasida uzoq muddat saqlab qolinishi va uni amaliyotda qo'llash mumkinligi Shaxsiy kompyuterlarning tuzilishi Shaxsiy kompyuterlar (inglizcha Personal Computers, qisqacha- PC) quyidagi qurilmalardan tashkil topgan: · sistema bloki; · monitor; · klaviatura; · sichqoncha; · tashqi qurilmalar. Sistema bloki - odatda ikki xil ya'ni, desktop (yassi) yoki town (minora) ko'ri- nishlarida ishlab chiqariladi. Kompyuterning asosiy qismlari sistema blokida joylashgan bo'lib, ular quyidagilardir: · Tezkor xotira (RAM-Random Accyess Memory-ixtiyoriy kirish mumkin bo'lgan)

· mikroprosessor , · qurilmalar nazoratchilari, (ya'ni kontrollerlar, adapterlar, elektr manbai bilan taminlash bloki), · yumshoq disk yurituvchi qurilmasi (FDD-Floppy Disk driver), · qattiq disk qurilmasi (HDD-Hard Disk driver), · faqat o'qish uchun mo'ljallangan lazer disk qurilmasi (CD ROM-Compact Disk Read Only Memory) hamda lazer diskka yozish qurilmasi(SD Writer) , · shinalar , · modem va boshqa qurilmalar . Q o ' shimcha q urilmalar Qo ' shimcha qurilmalar quyidagi uskunalardan iborat: Printer,skaner,modem, grafik quruvchi va boshqalar. Printer Printerlar kompyuterda olingan natijalarni, programma va ma'lumotlarni bosmaga chiqarish uchun ishlatiladi. Printer yordamida matnlarni, grafiklarni, rasmlarni rangli va rangsiz ko'rinishda bosmaga chiqarish mumkin. Modem Modem modulyasiya, demodulyasiya so'zlaridan olingan bo'lib, uzluksiz signallarni raqamli (modulyasiya) va raqamli ma'lumotlarni uzluksiz (demodulyasiya) signalga almashtirib beradigan qurilmadir. K ompyuter telefon tarmog'i orqali axborot almashish maqsadida ishlatilayotganda, telefon tarmog'idan olingan signalni qabul qila oluvchi va uni raqamli axborotga aylantiruvchi qurilma lozim bo'ladi. Modemning vazifasi kompyuterdan k elgan signalni t elefon tarmog'i ish chastotasi diapozoniga mos chastotadagi elektr signaliga aylantirishdan iborat. Uning asosiy vazifasi

kompyuterlararo aloqani o'rnatishdir. U o'zining kommunikatsion programmalariga ega bo'lib, bu programmalar yordamida uzoq masofalarga ma'lumotlarni uzatishi va qabul qilishi mumkin. Modem ichki va tashqi bo'lishi mumkin. Skaner - matn, grafika, tasvirlarni kompyuterga kiritishni avtomatlashtirish uchun xizmat qiluvchi qurilma. Uning asosiy xarakteristikasi ma'lumotlarni aniq, tiniq, lozim bo'lgan rangda (xususan qora rangli) ko'rinishda chiqarish qobiliyatidir. Tashqi xotiralar Disketa Ma'lumotlarni, programmalarni doimiy saqlash, ayirboshlash maqsadida disketalar ishlatiladi. Unga FDD (Floppy Disk Driver - egiluvchan disk qurilmasi) yordamida ma'lumotlar va programmalar yoziladi va undan o'qiladi. Hozirda HD (High Density-yuqori zichlik) rusumidagilar asosan hajmi 1,44 yoki o'ta yuqori 2,88 Mbaytga teng bo'lganlari keng ishlatilmoqda. Lazerli (kompakt) disk CD ROM (Compact Disk Read Only Memory - faqat o'qish uchun lazerli disk),keyingi paytda bu qurilma juda muhim rol o'ynamoqda. Uning asosiy sababi unga 650 Mbayt (700 Mbayt) hajmdagi ma'lumotni sig'ishi bo'lsa, ikkinchi tomondan uni ishlatishda qulayligi bilan alohida e'tiborga loyiq.Uning CD ROM va CD Writer(yozuvchi) ko'rinishdagilari mavjud bo'lib, birinchisi faqat o'qish uchun mo'ljallangan bo'lsa, ikkinchisi ma'lumot va programmalarni yozish uchun keng qo'llanilmoqda. CD ROM ning muhim ko'rsatkichlaridan biri uning ma'lumot ayirboshlash tezligidir. Raqamli DVD videodisklar - Bu disklarga ma'lumot ikki qatlamli va ikki tomonli yoziladi. Shuning uchun ham ularga katta sig'imli ma'lumotlar ketadi, ularning sig'imi 4,7Gbayt, 8,5Gbayt, 9,4Gbayt, 17Gbayt ga teng bo'ladi. USB (Ultra-Stable Mini) - bu tashqi xotira ham desketa vazifasini bajaradi, uning tashqi ko'rinishi ixcham hajmi esa juda katta.Uning sig'imi 12 Mbayt dan

2Gbaytgacha bo'ladi. Bu qurilma COM portiga ulanadi. Uning ajoyib xususiyati shundan iboratki, unga CD yoki DVD Writer (yozish qurilmalari) asboblarisiz ham to'g'ridan-to'g'ri yozsa bo'ladi. Yana bir xususiyati shundan iboratki, hozirgi kunda ishlab chiqarilayotgan USBlardan nafaqat tashqi xotira balki, MP3 Player (qo'shiq eshituvchi qurilma), FM to'lqinlarida ishlovchi radio tarzida ham foydalanish mumkin. Mikrofon va karnay Mikrofon - turli xil ovozli animasiya va prezenta t siyalar tayyorlash uchun ishlatiladi. Bunday animasiyalarga misol qilib Windows sistemasida yoki Word matn muharririda ishlash jarayonini olishimiz mumkin. Bunda animasiyalar shu jarayonlarda ishlash bo'yicha to'liq ovozli tarzda tayyorlanadi. Ana shu ovozlarni eshitish uchun karnay(kolonka)dan foydalaniladi. Karnayning asosiy vazifasi ovoz(musiqa, ovoz va boshqalar)ni chiqarib berishdan iborat. Webkamera - kompyuterlararo videotasvirlarni uzatuvchi qurilmadir. Bu asosan xalqaro Internet tarmog'i bilan birgalikda ishlatiladi. Webkameradan foydalanganingizda siz dunyoning istalgan bir burchagidagi tanishlaringizni ko'rish imkoniga ega bo'lasiz.

Foydalanilgan adabiyotlar:  Олифер И.Г., Олифер Н.А. Компьютерные сети. Принципы. Технологии. Протоколы. СПб. Питер, 1999.  Internet tarmog’I www.tuit.uz  www.intuit.ru

Похожие

Shaxsiy kompyuter qurilmalari. Kompyuterning yuklanish jarayoni undagi asosiy tushunchalar

Kompyuterning rivojlanish tarixi, uning avlodlari va qurilmalari

Kompyuterning rivojlanish tarixi, uning avlodlari va qurilmalari

Shaxsiy kompyuterlarning asosiy va qo`shimcha qurilmalari

Kompyuterning audio va video sistemalari