Normallashtirish. Normal formalar. 1,2,3-normal formalar. Normallashtirish ustunliklari va kamchiliklari - Информатика и ИТ - Рефераты

Normallashtirish. Normal formalar. 1,2,3-normal formalar. Normallashtirish ustunliklari va kamchiliklari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

56 KB

www.arxiv.uz Normallashtirish. Normal formalar. 1,2,3-normal formalar. Normallashtirish ustunliklari va kamchiliklari Reja : 1. Normallashtirish 2. Normal formalar. 1,2,3-normal formalar 3. Normallashtirish ustunliklari va kamchiliklari

www.arxiv.uz Ma`lumotlar bazasini normallashtirish Normallashtirish – bu ma`lumotlarni qo`shishda, o`zgartirishda va o`chirishda eng yaxshi xususiyatlarga ega ikki yoki undan ortiq bo`laklarga jadvalni bo`lish. Normallashtirishning asosiy maqsadi ma`lumotlar bazasini olishga qaratilganki, unda har bir dalil (fakt) faqat bir joyda uchraydi, yahni ma`lumotlar ortib ketmaydi. Bu faqat xotiradan tejam foydalanlish maqsadida qilinmay, balki saqlanayotgan ma`lumotlar orasida qaramaqarshiliklarni bartaraf qilish uchundir. Har bir jadval relyatsion ma`lumotlar bazasida shunday shartlarni qoniqtiradiki, unga ko`ra jadvalning har bir ustun va satrining kesishish joyida har doim yagona atomar qiymat joylashadi va hech qachon ko`p miqdorda xuddi shunday qiymatlar bo`lishi mumkin emas. Shu shartni qoniqtiruvchi har qanday jadval normallashgan deyiladi. Umuman olganda normallashmagan jadvallar, yahni takrorlanuvchi ma`lumotlar guruhiga ega jadvallar relatsion ma`lumotlar bazasiga kiritilmaydi. Har qanday normallashgan jadval avtomat ravishda birinchi normal formada, qisqacha 1NF, deb hisoblanadi. Shunday qilib, umuman olganda, “normallashtirilgan” va “1NF da joylashgan ” bitta mahnoni anglatadi. Lekin amaliyotda “normallashtirilgan” atamasi ko`proq tor mahnoda islatiladi – “to`liq normallashtirilgan”, yahni proyektda normallashtirishning hech qaysi prinsipi buzilmayapti degan mahnoda. Keyingi pog`onadagi normallashtirishlarni ko`rib chiqamiz – ikkinchi normal forma (2NF), uchinchi normal forma (3NF) va hokazo. Umuman olganda, jadval 1NF da bo`lsa va undan tashqari yana bir qo`shimcha shartni qoniqtirsa, uning mahnosi keyinroq ko`rib o`tiladi. Jadval 3NF da deyiladi, qachonki u 2NF dab o`lsa va yana bir qo`shimcha shartni qoniqtirsa va hokazo. Har bir normal forma qandaydir mahnoda oldingisiga qaraganda ancha chegaralangan, lekin mahqulroqdir. Bu shunga bog`liqki, “N-chi normal forma” ega bo`lgan bahzi yoqimsiz tomonlariga “(N+1)-chi normal forma” ega emas. N- chi normal forma ga qarab (N+1)-chi normal formaga qo`yilgan qo`shimcha shartning umumiy mahnosi ana shunday yoqimsiz tomonlarni yo`qotishdan iborat.

www.arxiv.uz Normallashtirish nazariyasi jadval maydonlari orasidagi u yoki bu bog`liqlikning borligiga asoslanadi. Bunday bog`liqliklarning ikki turi aniqlangan. Funsional ko`p qiymatli Funsional bog`liqlik: Berilgan ixtiyoriy vaqtda A maydonning har bir turli qiymatiga mos ravishda albatta B maydonning har bir turli qiymatidan faqat bitta qiymati bo`lsa, jadvalning B maydoni huddi shu jadvalning A maydoniga Funsional bog`langan deyiladi. Aytib o`tish kerakki, A va B maydonlar tashkil qiluvchilar bo`lishi mumkin. To`liq Funsional bog`liqlik: B maydon A tashkil qiluvchiga to`liq Funsional bog`liq bo`ladi, agar u A ga Funsional bog`liq bo`lsa va A maydonning boshqa qitymatlariga bog`liq bo`lmasa. Ko`p qiymatli bog`liqlik: A maydon huddi shu jadvalning B maydonini ko`p qiymatli aniqlaydi, agar A maydonning har bir qiymatiga mos ravishda B maydonning aniqlangan qiymatlari bor bo`lsa. Ko`p Funsional bog`liqlikga misol “O`qish jadvali” Tartib Muallim Darslik Dasturlash Abdullayev I.R. Liberti Dj . Osvoy samostoyatelno C++ Dasturlash Raxmonov U.K. Forsayt R. Pascal dlya vsex Dasturlash Kovalev N.N. Liberti Dj. Osvoy samostoyatelno C++ Dasturlash Kovalev N.N. Forsayt R. Pascal dlya vsex Dasturlash Raxmonov U.K. FaysmanK. Professionalnoye programmirovaniye na Paskale Jadvalda ko`p qiymatli bog`liqlik bor “Tartib-Muallim”: tartib (Dasturlash misolida) bir nechta muallim tomonidan o`qilishi mumkin (misolda Abdullayev, Raxmonov, Kovalev). Yana boshqa bog`liqlik ham bor “Tartib-Darslik”: informatikani o`tishda “Pascal dlya vsex”, ”Osvoy samostoyatelno C++” va “Professionalnoye programmirovaniye na Pascale” darsliklari ishlatiladi. Bunda Muallim va Darslik Funsional bog`lanmagan, bu esa ortiqchalikka olib keladi

www.arxiv.uz (yangi darslikni yozish uchun yana ikkita yangi qator yozish kerak bo`ladi). Bu jadvalni ikkiga ajratganda ish yaxshilanadi: (Tartib-Muallim va Tartib-Darslik) Normal formalar Birinchi normal forma: Jadval birinchi normal formada deyiladi , qachonki hech bir undagi qator istalgan maydonda bittadan ortiq bo`lmagan mahnoga ega bo`lmasa va birorta kalit maydoni bo`sh bo`lmasa ; Ikkinchi normal forma: Jadval ikkinchi normal formada deyiladi , qachonki agar u birinchi normal formadagi ifodalarni ,maydonlarni qanoatlantiradi va birlamchi kalit bo`lmaganda hamda birlamchi kalitga to`liq Funsional qaram bolmaganda ; Uchinchi normal forma: Jadval uchinchi normal formada deyiladi, qachonki u 2NF ning barcha shartlarini qanoatlantirsa va birorta ham uning kalitsiz maydonlari boshqa bir kalitsiz maydonlar bilan bog`liq bo`lmasa; Boysa-Kodd normal formasi Jadval Boysa-Kodd normal (BKNF) formasida bo`ladi, agar maydonlar orasidagi har qanday funksional bog`lanish to`liq funksional bog`lanishga ega bo`lsa. Beshinchi normal forma: Jadval beshinchi normal formada (5NF) bo`ladi, qachonki har bir to`liq dekompozitsiya barcha proyeksiyalari mumkin bo`lgan kalitlarni saqlasa. Birorta to`liq dekompozitsiyaga ega bo`lmagan jadval ham beshinchi normal formada (5NF) bo`ladi. To`rtinci normal forma agar to`liq dekompozitsiya ikkita proyeksiya birlashmasidan iborat bo`lsa beshinchi normal formaning xususiy holi bo`ladi. Normallashtirish protsedurasi Normallashtirish – bu jadvallarni ma`lumotlarni yangilanishda, qo`shishda va o`chirishda bir nechaga bo`lishdir

www.arxiv.uz Normallashtirish – bu jadvallarni barcha dekompozitsiyalari bilan ketma ket almashtirish jarayoni bo`lib, bu almashtirish jadvallarning barcha dekompozitsiyalar 5NF joylashmagancha davom etadi. Amaliyotda esa jadvallarni BKNF ga keltirish kifoya va katta kafolat bilan aytish mumkin-ki, ular 5NF joylashadi. Jadvallarni NFBK utkazish protsedurasi Bu protsedura, ixtiyoriy jadvalda yagona funksional bog`liqliklar K->F kurinishda bo`lishga asoslanadi, bunda K – dastlabki kalit, F - esa qandaydir boshqa maydon. Shuni inobatga olish kerak-ki, bu dastlabki kalit tahrifidan kelib chiqadi, yani K->F bog`lanish berilgan jadvalning barcha maydonlari uchun bajariladi. "Bir joyda bir fakt" degani boshqa funksional bog`liqliklar hech qanday kuchga ega emas mahnoni bildiradi. Normallashnitishdan maqsad K->F kurinishdagi bog`lanishdan tashqari boshqa bog`lanishlsrdan vos kechishdir. Agar norlashtirish vaqtida birlamchi(tashqi) kalitlar kodlarini boshlang`ich kalitlarnikiga almashtirilsa, u holda quyidagi ikki holni kurib chiqish kerak bo`ladi: Jadval birinchi tarkibli kalit ko`rinishida bo`lsin, aytaylik (K1,K2). Bundan tashqari, bu kalitning biror qismiga funksional bog`liq, lekin to`la kalitga bog`liq bo`magan, masalan K2, F maydonni o`z ichiga olsin. Bu holda K2 va F(K2- birlamchi kalit) ni o`z ichiga oluvchi boshqa jadval tashkil qilish taklif etiladi va boshlang`ich jadvaldan F o`chiriladi: Almashtirilsin T(K1,K2,F) , birlamchi kalit (K1,K2), FZ K2->F T1(K1,K2)ga, birlamchi kalit (K1,K2), va T2(K2,F), birlamchi kalit K2. Jadval birlamchi K kalitga ega, F1 maydonning mumkin bo`lgan kaliti bo`lmagan holda, qaysiki albatta Kga funksional jihatdan bog`liq va boshqa kalitsiz F2 maydoni, qaysiki F1ga funksional jihatdan bog`liq. Bu erda echim, aslida, avvalgining o`zi – F1 va F2 ni o`zida aks ettirgan jadval shakllantiriladi, boshlang`ich kalit F1 bo`lgan holda va F2 boshlang`ich jadvaldan olib tashlanadi: Almashtirilsin T(K,F1,F2), birinchi kalit K, FZ F1->F2 T1(K,F1)ga, birinchi kalit K,

www.arxiv.uz va T2(F1,F2), birinchi kalit F1. Berilgan har qanday jadval uchun, ko`rib chiqilgan 2 qoidalarga asoslangan o`zgaruvchilarni takrorlab, deyarli barcha holatlarda oxir-oqibat ko`p jadvallarni olish mumkin, ular “oxiri” normal ko`rinishda (Formada) bo`ladi va shunday qilib K->F dan farqli bo`lgan hech qanday funcsional bog`lanishga ega bo`lmaydi. Loyihalash protsedurasi Informatsion tizimlarni loyihalah jarayoni etarlicha murakkab masala . U ma`lumotlarning infomantiqiy modelini tuzishdan, yahni mohiyatni identifikatsiyalash boshlanad. Keyin loyihalashning datamantiqiy model protsedurasining quyidagi qadamlarni bajarish kerak bo`ladi. 1.Ma`lumotlar bazasi jadvalining (asosiy jadval) har bir bog`liqsiz mohiyatini (sterjen) tasvirlash va bu asosiy (bazaviy) jadval birinchi kalitini spetsifikalash lozim. 2.Har bir assotsiyani (“ko`p-ko`pga yoki ko`pdan ko`pga va boshqa ko`rinishdagi aloqalar) asos jadval ko`rinishida tasvirlash kerak . Bu jadvalda assotsiya ahzolarini mosligini aniqlash uchun tashqi kalitlarni tadqiq kilish kerak 3.Har bir xususiyatni tashqi kalit bilan asosiy jadval sifatida tasvirlash lozim. Jadvalning tashqi kalitiga va uning boshlang`ich kalitiga qo`yilgan cheklashlarni spetsifikatsiyalash lozim. 4.Avvalgi punktlarda qaralgan har bir belgilanishlarni tashqi kalit bilan asos jadval sifatida tasvirlash lozim. Shu turdagi har qanday tashqi kalitlarni cheklashlarni spetsifikatsiyalash lozim. 5.Har bir xususiyatni asos jadvaldagi maydon ko`rinishida tasvirlash kerak, qaysiki shu xususiyat bilan aniqlanuvchi mohiyatni ochib beradi. 6.Normallashning qandaydir prinsiplarini bevosita buzushning oldini olish maqsadida, normallash protsedurasini bajarish lozim. 7.Normallash jarayonida qandaydir jadvallarni bo`laklash jarayoni sodir bo`lsa, ma`lumotlar bazasining infomantiqiy modelini takomillashtirish lozim va sanab o`tilgan qadamlarni takrorlash kerak.

www.arxiv.uz 8.Loyihalashtirilayotgan ma`lumotlar bazasi yaxlitligiga qo`yiladigan cheklanishlarni ko`rsatish va hosil qilingan jadval va maydonlarni qisqacha tasvirlab berish kerak (agar lozim bo`lsa).

www.arxiv.uz Adabiyotlar : 1. Karimov A “Microsoft Access bilan dastlabki tanishuv”TDYUI 2005 2. Anatoliy Xomokenno “Microsoft Access 2002” Ekspress kurs Peterburg 2005. 3. “Uchebnik po Access” Sostavitel. Djalilov M.L. TATU FF-2006 4. A. Xomokenno i dr. “Baza dannix” Uchebnik Sank-Peterburg 2004 5. www.ziyonet.uz

Похожие

An’anaviy reklama internet reklamadan afzalliklari va kamchiliklari

Forma tushunchasi formaning asosiy teglari formalarning imkoniyatlari va undan foydalanish

Нормаллаштириш. Нормал формалар. 1,2,3-нормал формалар. Нормаллаштириш устунликлари ва камчиликлари

Suriluvchi vergulli va ikkili-o`nli sonlar stida arifmetik amallarning bajarilishi

Sayt stillari: Ishlab chiqish, imkoniyat bеrish, globallashtirish