Matnli fayllarga oid masalalar - Информатика и ИТ - Рефераты

Matnli fayllarga oid masalalar

Загружено в:

01.11.2023

Скачано:

0

Размер:

148.8447265625 KB

Matnli fayllarga oid masalalar Reja: Masala sharti Binar fayllarga oid masalalar

№ Masala sharti 1. 1. N va К butun musbat sonlar va fayl nomi berilgan. Yangi matnli fayl hosil qilinsin va unga N ta satr va har bir satr К ta "*" (yulduzcha) belgisidan iborat bo’lsin. 2. 10 ta raqamdan iborat S satr va shifrlangan matnli fayl berilgan. Text59 masaladagi algoritm bo’yicha shifrlangan matnni deshifrlovchi programma tuzilsin. 2. 1. N (0<N<27) butun son va fayl nomi berilgan. Berilgan nomdagi matnli fayl hosil qilinsin va unga: birinchi satri "a" kichik lotin harfi, ikkinchisiga"ab", uchinchisiga "abc" va h.k satrlarni saqlovchi N ta satr yozilsin. 2. 10 ta raqamdan iborat S satr va lotin harflaridan iborat matnli fayl berilgan. Matnli fayli quyidagicha shifrlang: Matnli fayl satrining К - belgisini, shu belgining kodiga S satridagi К -raqamini qo’shishdan hosil bo’lgan kod belgisiga almashtiring. Agar K=11 bo’lsa, ya’na satrning birinchi raqamidan boshlang. 3. 1. N (0<N<27) butun son va fayl nomi berilgan. Berilgan nomdagi fayl hosil qilinsin va unga uzunligi N ga teng bo’lgan N ta satr quyidagicha yozilsin; K- nomerdagi satr (K=1N) katta lotin harflarining boshlang’ich К ta harfini va undan o’ngda "*" belgisidan iborat bo’lsin. Masalan N =4 uchun fayl quyidagi satrlardan iborat bo’lishi kerak. "A***", "AB**", "ABC*", "ABCD". 2. Matnli fayl berilgan. Undagi har bir uchragan kichik lotin harflarining uchrashlar miqdori sanalsin va tarkibi quyidagi ko’rinishda bo’lgan matnli fayl hosil qilinsin "<harf>-<uchrashlar soni>"(masalan, "a-25"). Matnda uchramagan harflar hisobga olinmasin. Satrlarni harflarning uchrash sonini kamayish bo’yicha, teng sondagi uchrashlarni esa ularning kodlari bo’yicha o’sish tartibida joylashtirilsin. 4. 1. Matnli fayl berilgan. Uning tarkibiga kiruvchi satrlar va belgilar soni (miqdori) chop qilinsin. (satrning oxiri EOLN va EOF fayl oxirlari markerlari belgilarni sanayotganda hisobga olinmasin). 2. Matnli fayl berilgan. Undagi har bir uchragan kichik lotin harflarining

uchrashlar miqdori sanalsin va tarkibi quyidagi ko’rinishda bo’lgan matnli fayl hosil qilinsin "<harf>-<uchrashlar soni>"(masalan, "a-25"). Matnda uchramagan harflar hisobga olinmasin. Satrlar kodi bo’yicha o’sish tartibida joylashsin. 5. 1. Satr va matnli fayl berilgan. S satr fayl oxiriga qo’shilsin. 2. Matnli fayl berilgan. Matnli fayldagi barcha uchragan belgilarni, probel va tinish belgilariga ega bo’lgan (takrorlanishsiz) belgili fayl hosil qilinsin. Belgilar kodi bo’yicha kamayish tartibida joylashsin. 6. 1. Ikkita matnli fayl berilgan. Birinchi fayl oxiriga ikkinchi fayl qo’shilsin. 2. Matnli fayl berilgan. Matnli fayldagi barcha uchragan belgilarni, probel va tinish belgilariga ega bo’lgan (takrorlanishsiz) belgili fayl hosil qilinsin. Belgilar kodi bo’yicha o’sish tartibida joylashsin. 7. 1. S satr va matnli fayl berilgan. S satr fayl boshiga qo’shilsin. 2. Matnli fayl berilgan. Matnli fayldagi barcha uchragan belgilarni, probel va tinish belgilariga ega bo’lgan (takrorlanishsiz) belgili fayl hosil qilinsin. Belgilar matnda birinchi joylashgan tartibida joylashtirilsin. 8. 1. Ikkita matnli fayl berilgan. Birinchi fayl boshiga ikkinchi fayl qo’shilsin. 2. Matnli fayl berilgan. Matnli fayldagi barcha uchragan tinish belgilariga ega bo’lgan belgili fayl hosil qilinsin. 9. 1. К butun soni va matnli fayl berilgan. K- nomerdagi satrdan oldin bo’sh satr qo’yilsin. Agar bunday nomerli satr mavjud bo’lmasa, u holda fayl o’zgartirishsiz qoldirilsin. 2. Butun sonlardan iborat uchta ustunli jadvalga ega bo’lgan matnli fayl berilgan. Jadvaldagi har bir ustunining boshiga va oxitiga hamda ular orasiga ajratuvchi belgi joylashtirilgan. Jadvaldagi ustunlar kengligi va ularning tekislanishi hamda ajratuvchi belgilar ko’rinishi ixtiyoriy. Boshlang’ich jadvalning har bir satridagi sonlar yig’indisiga ega bo’lgan yangi butun sonlar fayli hosil qilinsin. 10. 1. К butun soni va matnli fayl berilgan. K- nomerdagi satrdan keyin bo’sh satr qo’yilsin. Agar bunday nomerli satr mavjud bo’lmasa, u holda fayl o’zgartirishsiz qoldirilsin. 2. Haqiqiy sonlardan iborat uchta ustunli jadvalga ega bo’lgan matnli fayl

berilgan. Ustun kengligi, tekislash usullari ixtiyoriy ravishda berilgan, maxsus ajratuvchi belgilarga ega emas. Uchta haqiqiy sonlar fayli hosil qilinsin va har bir fayl jadvalning mos ustunidagi sonlarni o’zida saqlasin. 11. 1. Matnli fayl berilgan. Undagi barcha bo’sh satrlar ikkilantirilsin. 2. Matnli fayl berilgan. Har bir satrning birinchi 30 ta belgisi matndan, qolgani esa haqiqiy sonlardan iborat. Boshlang’ich faylning barcha matn qismiga ega bo’lgan mantli fayl va boshlang’ich faylning barcha haqiqiy sonlar qismiga ega bo’lgan haqiqiy sonlar fayli hosil qilinsin. 12. 1. S satr va matnli fayl berilgan. Fayldagi barcha bo’sh satrlar S satrga o’zgartirilsin. 2. Butun sonlar fayli va matnli fayl berilgan. Matn faylining har bir satrining oxiriga butun sonlar faylidagi mos sonlari joylashtirilsin. Agar butun sonlar fayli matn faylidan qisqa bo’lsa, u holda matn faylidagi qolgan satrlar o’zgartirmasdan qoldirilsin. 13. 1. Bo’sh bo’lmagan matnli fayl berilgan. Undagi birinchi satr o’chirilsin. 2. Har bir satrida probellar bilan ajratilgan bir nechta sonlarni tasvirlovchi matnli fayl berilgan (haqiqiy sonlar nol bo’lmagan kasr qismiga ega). Tarkibida boshlang’ich faylning barcha butun sonlariga ega bo’lgan butun sonlar fayli hosil qilinsin. 14. 1. Bo’sh bo’lmagan matnli fayl berilgan. Undagi oxirgi satr o’chirilsin. 2. Har bir satri o’ng va chap tomonidan bir nechta probellar bialn to’ldirilgan butun yoki haqiqiy sonlarni tasvirlovchi matnli fayl berilgan. (haqiqiy sonlar nol bo’lmagan kasr qismiga ega). Butun sonlar miqdori va ularning yig’indisi chop qilinsin. 15. 1. К butun soni va matnli fayl berilgan. Undaki K-nomerdagi satr o’chirilsin. Agar faylda bunday nomerdagi satr mavjud bo’lmasa, u holda fayl o’zgartirishsiz qoldirilsin. 2. Har bir satrida probellar bilan ajratilgan bir nechta sonlarni tasvirlovchi matnli fayl berilgan (haqiqiy sonlarning kasr qismi noldan farqli). Boshlang’ich faylning barcha noldan farqli kasr qismiga ega bo’lgan sonlaridan iborat (taribini o’zgartirmagan holda) haqiqiy sonlar fayli hosil qilinsin.

16. 1. Matnli fayl berilgan. Undagi barcha bo’sh satrlar o’chirilsin. 2. Har bir satrida bittadan butun yoki haqiqiy son bo’lgan matnli fayl berilgan. Sonlar o’ng va chap tomonidan bir nechta probellar bilan to’ldirilgan. (haqiqiy sonlarning kasr qismi noldan farqli). Kasr qismi nol bo’lmagan sonlar miqdori va ularning yig’indisi chop qilinsin. 17. 1. Ikkita matnli fayl berilgan. Birinchi faylning har bir satridan so’ng ikkinchi fayldagi mos satrlar qo’shilsin. Agar ikkinchi fayl birinchi fayldan kalta bo’lsa, u holda qolgan satrlar o’zgartirishsiz qoldirilsin. 2. Har bir satrida bittadan butun son bo’lgan matnli fayl berilgan. Butun sonlar o’ng va chap tomonidan bir nechta probellar bilan to’ldirilgan. Shu sonlar miqdori va ularning yig’indisi chop qilinsin. 18. 1. К butun soni va matnli fayl berilgan. Faylning har bir satridan birinchi к ta belgi o’chirilsin. (agar satr uzunligi К dan kichik bo’lsa, u holda satrning hamma belgilari o’chirilsin). 2. N butun soni va А, В haqiqiy sonlari berilgan. Sin(x) va cos(x) funksiyasining [A, B] oraliqdagi (B-A)/N qadam bilan hosil bo’luvchi qiymatlari jadvalini saqlovchi matnli fayl hosil qilinsin. Jadval uchta ustundan iborat: x argumentli (8 ta pozitsiya va uning 4 tasi kasr qismi) va sin(x) hamda cos(x) ning qiymatlari (12 ta pozitsiyadan va ulardan 8 tasi kasr qismi). Ustunlar o’ng tarafdan tekislanadi. 19. 1. Matnli fayl berilgan. Fayldagi hamma katta lotin harflari kichik harflarga va aksincha, barcha kichik lotin harflari katta harflarga almashtirilsin. 2. N butun soni va А, В haqiqiy sonlari berilgan. funksiyasining [A,B] oraliqdagi (B-A)/N qadam bilan hosil bo’luvchi qiymatlari jadvalini saqlovchi matnli fayl hosil qilinsin. Jadval ikkita ustundan iborat: x argumentli (10 ta pozitsiya va uning 4 tasi kasr qismi) va uning qiymatlari (15 ta pozitsiya va ulardan 8 tasi kasr qismi). Ustunlar o’ng tarafdan tekislanadi. 20. 1. Matnli fayl berilgan. Undagi barcha ketma-ket kelgan probellar bitta probelga almashtirilsin. 2. Bir xil o’lchamdagi butun sonlardan iborat ikkita fayl berilgan. Shu sonlardan, kengligi 30 ta belgidan iborat bo’lgan ikkita ustunga ajratilgan

matnli fayl hosil qilinsin. Birinchi ustunda birinchi boshlang’ich fayl sonlari, ikkinchisida esa ikkinchi boshlang’ich fayl sonlari joylashadi. Matnli fayldagi har bir satrning boshi va oxiriga "|" ajratuvchi (kod 124) qo’shilsin. Sonlar ustunning o’ng tarafiga tekislanadi. 21. 1. Uchtadan ko’p bo’lgan satrga ega bo’lgan matnli fayl berilgan. Shu fayldan oxirgi uchta satr o’chirilsin. 2. Bir xil o’lchamdagi butun sonlardan iborat ikkita fayl berilgan. Shu sonlardan, kengligi 30 ta belgidan iborat bo’lgan ikkita ustunga ajratilgan matnli fayl hosil qilinsin. Birinchi ustunda birinchi boshlang’ich fayl sonlari, ikkinchisida esa ikkinchi boshlang’ich fayl sonlari joylashadi. Matnli fayldagi har bir satrning boshi va oxiriga "|" ajratuvchi (kod 124) qo’shilsin. Sonlar ustunning o’ng tarafiga tekislanadi. 22. 1. К (0<K<10) butun son va К ta dan ko’p bo’lgan satrga ega matnli fayl berilgan. Shu faylning oxirgi К ta satri o’chirilsin. 2. К (>25) butun soni va chap tarafdan tekislangan matnli fayl berilgan. Abzas qizil satr (Text26 masalaga qarang) orqali ajratiladi, bo’sh satrlar esa mavjud emas. Matnni shunday formatlangki, uning kengligi К ta belgidan oshmasin va abzaslarga bo’linganligini saqlagan holda chap tarafga tekislansin. Satrning oxiridagi probellar o’chirilsin. Formatlangan matn yangi faylda saqlansin. 23. 1. К (0<K<10) butun son va К ta dan ko’p bo’lgan satrga ega matnli fayl berilgan. Boshlang’ich faylning oxirgi К ta elementidan iborat bo’lgan yangi matnli fayl hosil qilinsin. 2. К (>25) butun soni va chap tarafdan tekislangan matnli fayl berilgan. Matn abzasi bitta bo’sh satr orqali ajratiladi. Matnni shunday formatlangki, uning kengligi К ta belgidan oshmasin va abzaslarga bo’linganligini saqlagan holda chap tarafga tekislansin. 24. 1. Matnli fayl berilgan. Agar abzas bitta yoki bir nechta bo’sh satrlar bilan ajratilgan bo’lsa, u holda matndagi abzaslar soni aniqlansin. 2. Chap tomonidan tekislangan matnga ega bo’lgan matnli fayl berilgan. Abzaslar bitta bo’sh satr orqali ajratiladi. Har bir bo’sh bo’lmagan satrdagi eng oxirgi probeldan boshlab satr so’zlari orasidagi probellarni qo’shish orqali

matn kenglik bo’yicha tekislansin (ham chap, ham o’ng tomondan tekislansin). Matn kengligi 50 ta belgiga teng deb olinsin. 25. 1. К butun son va matnli fayl berilgan. Fayldan K-nomerdagi abzas o’chirilsin (abzas bir-biridan bitta yoki bir nechta bo’sh satrlar bilan ajratiladi). O’chirilgan abzasdan oldin va keyin keluvchi bo’sh satrlar o’chirilmasin. Agar berilgan nomerdagi abzas mavjud bo’lmasa u holda fayl o’zgartirishsiz qoldirilsin. 2. O’ng tomonidan tekislangan matnga ega bo’lgan matnli fayl berilgan. Har bir bo’sh bo’lmagan satrning boshlang’ich probellarini yarmini o’chirish orqali matn markazga tekislantirilsin. Toq uzunlikka ega bo’lgan satrlarga, markazlashtirishdan oldin chap tomondan bitta probel o’chirilsin. 26. 1. Matnli fayl berilgan. Agar fayl matnidagi har bir abzasning birinchi satri 5 ta probeldan boshlansa ("qizil satr"), u holda shu matndagi abzaslar soni aniqlansin. Abzaslar orasidagi bo’sh satrlar hisobga olinmasin. 2. Chap tomonidan tekislangan matnga ega bo’lgan matnli fayl berilgan. Har bir bo’sh bo’lmagan satr boshiga kerakli miqdorda probel qo’shish orqali matnni markazga tekislanilsin. (Matn kengligi 50 ta belgiga teng deb olinsin). Toq uzunlikka ega bo’lgan satrlarga, markazlashtirishdan oldin chap tomondan probel qo’shilsin. 27. 1. Matnli fayl berilgan. Fayl matnidagi har bir abzasning birinchi satri 5 ta probeldan boshlangan. К butun soni va mantli fayl berilgan. Fayldan K- nomerdagi abzas o’chirilsin. Abzas qizil satr orqali ajratiladi. 2. Chap tomonidan tekislangan matnga ega bo’lgan matnli fayl berilgan. Har bir bo’sh bo’lmagan satr boshiga kerakli miqdorda probel qo’shish orqali matnni o’ng tomondan tekislanilsin. (Matn kengligi 50 ta belgiga teng deb olinsin). 28. 1. Matnli fayl berilgan. Fayl matnidagi har bir abzasning birinchi satri 5 ta probeldan boshlangan. Abzas qizil satr yordamida ajratiladi. Faylda bo’sh satrlar mavjud emas. Har bir qo’shni abzaslar orasiga bittadan bo’sh satr joylashtirilsin. (faylning boshiga va oxiriga bo’sh satr qo’shilmasin). 2. Matnli fayl va lotin harflarining kichik harflaridan С belgi berilgan. Matnli

fayl hosil qilinsin va unga boshlang’ich fayldagi barcha shu С harfidan boshlanuvchi so’zlar yozilsin (katta yoki kichik harflar bilan boshlanuvchi). So’z deb, probellarga, tinish belgilariga ega bo’lmagan va probellar, tinish belgilari yoki satrning boshi/oxiri bilan chegaralangan belgilar to’plamiga aytiladi. Agar boshlang’ich fayl tarkibida mos so’zlar mavjud bo’lmasa, u holda natijaviy fayl bo’sh holda qoldirilsin. 29. 1. Matnli fayl berilgan. Matnning eng uzun bo’lgan birinchi so’zi chop qilinsin. So’z deb, probellar bilan chegaralangan yoki satrning boshi/oxiri bo’lgan belgilar to’plamiga aytiladi. 2. Matnli fayl va lotin harflarining bosh harflaridan С belgi berilgan. Matnli fayl hosil qilinsin va unga boshlang’ich fayldagi barcha shu С harfidan boshlanuvchi so’zlar yozilsin (katta yoki kichik harflar bilan boshlanuvchi). So’z deb, probellarga, tinish belgilariga ega bo’lmagan va probellar, tinish belgilari yoki satrning boshi/oxiri bilan chegaralangan belgilar to’plamiga aytiladi. Agar boshlang’ich fayl tarkibida mos so’zlar mavjud bo’lmasa, u holda natijaviy fayl bo’sh holda qoldirilsin. 30. 1. Matnli fayl berilgan. Matnning eng qisqa bo’lgan oxirgi so’zi chop qilinsin. So’z deb, probellar bilan chegaralangan yoki satrning boshi/oxiri bo’lgan belgilar to’plamiga aytiladi. 2. К butun soni va matnli fayl berilgan. Yangi satrli fayl hosil qilinsin va unga boshlang’ich fayldagi uzunligi К ga teng bo’lgan barcha so’zlar yozilsin. So’z deb, probellarga, finish belgilariga ega bo’lmagan va probellar, tinish belgilari yoki satrning boshi/oxiri bilan chegaralangan belgilar to’plamiga aytiladi. Agar boshlang’ich fayl К uzunlikdagi so’z bo’lmasa, u holda natijaviy fayl bo’sh holda qoldirilsin. Binar fayllarga oid masalalar 5.2 -jadval № Masala sharti 1. 1. S satr berilgan. Agar S faylning mumkin bolgan nomi bo’lsa, u holda shu nomdagi bo’sh fayl hosil qilinsin va TRUE chop qilinsin. Agar S nomdagi

faylni yaratish mumkin bo’lmasa u holda FALSE chop qilinsin. 2. Butunsonlarfayliberilgan . Undagibarchajuftnomerdagielementlario’chirilsin . 3. Tarkibiyuqoriuch burchaklimatritsadan iorat bo’lganhaqiqiysonlarfayliberilgan . Tarkibiushbuberilganmatritsaningnoldanfarqlielementlaridaniboratbo’lganyan gifaylhosilqilinsin 2. 1. FaylnomiNbutunsoniberilgan ( N >1). BerilgannomdagifaylhosilqilinsinvaungaNtabirinchimusbatjuftsonlarichopqilin sin (2,4,...). 2. 50 ta elementdan ortiq bo’lgan elementlardan iborat butun sonlar fayli berilgan. Shu fayl elementlarini boshidan boshlab 50ta elementgacha o’chirilsin. 3. Tarkibi quyi uchburchakli A va В matritsaning noldan farqli elementlaridan iborat bo’lgan SA va SB nomli haqiqiy sonlar fayli berilgan. Tarkibi A va В matritsaning noldan farqli elementlarini ko’paytmasidan hosil bo’lgan matritsa elementlaridan iborat bo’lgan yangi SC fayl hosil qilinsin. Agar A va В matritsalarni ko’paytirish imkoni bo’lmasa, SC fayl bo’sh holda qoldirilsin. 3. 1. Fayl nomi va A va D haqiqiy sonlar berilgan. Shu nomdagi fayl hosil qilinsin va unga A boshlang’ich hadi va D farqiga ega bo’lgan arifmetik progressiyaning birinchi 10ta hadi yozilsin. A, A+D, A+2*D, A+3*D,… 2. Hech bo’lmaganda bitta probel belgisi mavjud bo’lgan belgili fayl berilgan. Shu fayldagi birinchi kelgan probeldan oldin joylashgan barcha elementlar o’chirilsin. (Shu probelni ham hisobga olgan holda) 3. Tarkibi yuqori uchburchakli A va В matritsaning noldan farqli elementlaridan iborat bo’lgan SA va SB nomli haqiqiy sonlar fayli berilgan. Tarkibi A va В matritsaning noldan farqli elementlarini ko’paytmasidan hosil

bo’lgan matritsa elementlaridan iborat bo’lgan yangi SC fayl hosil qilinsin. Agar A va В matritsalarni ko’paytirish imkoni bo’lmasa, SC fayl bo’sh holda qoldirilsin. 4. 1. 4ta faylning nomi berilgan. Shu fayllarning nechtasi joriy katalogda joylashgani aniqlansin. 2. Hech bo’lmaganda bitta probel belgisi mavjud bo’lgan belgili fayl berilgan. Shu fayldagi oxirgi kelgan probeldan keyin joylashgan barcha elementlar o’chirilsin. (Shu probelni ham hisobga olgan holda) 3. Tarkibi uch dioganalli matritsaning faqat noldan farqli elementlaridan iborat bo’lgan haqiqiy sonlar fayli berilgan. Yangi fayl hosil qilinsin va u berilgan matritsaning barcha elementlarini saqlasin. 5. 1. Butun sonlar fayli berilgan. Shu fayl tarkibiga kiruvchi elementlar soni aniqlansin. Agar bunday fayl mavjud bo’lmasa u holda -1 chop qilinsin. 2. Hech bo’lmaganda bitta probel belgisi mavjud bo’lgan belgili fayl berilgan. Shu fayldagi birinchi kelgan probeldan keyin joylashgan barcha elementlar (probelni ham hisobga olgan holda) o’chirilsin 3. Tarkibi quyi uchburchakli matritsaning faqat noldan farqli elementlaridan iborat bo’lgan haqiqiy sonlar fayli berilgan. Yangi fayl hosil qilinsin va u berilgan matritsaning barcha elementlarini saqlasin. 6. 1.Manfiy bo’lmagan butun sonlardan iborat fayl va K soni berilgan (K butun) Faylning K-elementi chop qilinsin (elementlar 1dan boshlab nomerlanadi). Agar bunday element mavjud bo’lmasa, (-1) chop qilinsin. 2. S1, S2 satrlar va bir nechta fayllar berilganlarini saqlovchi butun sonlar fayl- arxivi berilgan. Yangi S1 va S2 butun sonlar fayli hosil qilinsin va ularning birinchisiga fayl-arxivdagi barcha fayllarning boshlang’ich elementlari, ikkinchisida esa barcha fayllarning oxirgi elemetlari yozilsin (tartibini o’zgartirmagan holda). 3. Tarkibi yuqori uchburchakli matritsaning faqat noldan farqli elementlaridan iborat bo’lgan haqiqiy sonlar fayli berilgan. Yangi fayl hosil qilinsin va u berilgan matritsaning barcha elementlarini saqlasin. 7. 1. Elementlar soni 4dan ko’p bo’lgan butun sonlardan iborat fayl berilgan.

Ushbu faylning birinchi, ikkinchi, oxirgi va oxiridan bitta oldingi elementlar chop qilinsin. 2. S satr, butun N (>0) soni va S1,…,SN nomli N ta butun sonlar fayl-arxivi berilgan. Fayl-arxivdan N nomerli fayl tiklansin va S nomi bilan saqlasin. Agar fayl-arxiv N fayldan kam bo’lgan berilganlarni saqlasa, u holda natijaviy fayl bo’sh holda qoldirilsin. 3. Tarkibi uch dioganalli matritsaning noldan farqli elemetlaridan iborat bo’lgan haqiqiy sonlar fayli hamda I va J butun sonlar berilgan. l-satr va J- ustunda joylashgan matritsa elemeti va matritsa tartibi chop qilinsin. (satr va ustunlar 1 dan boshlab nomerlanadi). Agar talab qilingan element matritsaning nol qismida bo’lsa, u holda 0 qiymati chop qilinsin; agar element mavjud bo’lmasa, u holda -1 qiymati chop qilinsin. 8. 1. Ikkita haqiqiy sonlar fayli berilgan. Shu fayllarning birinchisi bo’sh bo’lmagani ma’lum va ikkinchisi joriy katalogda mavjud emas. Mavjud bo’lmagan bo’sh fayl yaratilsin va mavjud bo’lgan faylning birinchi va oxirgi elementi shu faylga yozilsin. (tartibi buzilmagan holda). 2. S satr, butun N (>0) soni va binar formatdagi bir nechta fayllar (6 tadan ko’p bo’lmagan) berilganlarini saqlovchi butun sonlar fayl-arxivi berilgan. Arxivda saqlanuvchi har bir fayl uchun uning barcha elementlarini o’rta arifmetigi (haqiqiy son) topilsin va topilgan sonlarni (tartibini buzmagan holda) S nomli haqiqiy sonlar fayliga yozilsin. 3. Tarkibi quyi uchburchakli matritsaning noldan farqli elemetlaridan iborat bo’lgan haqiqiy sonlar fayli hamda I va J butun sonlar berilgan. l-satr va J- ustunda joylashgan matritsa elemeti va matritsa tartibi chop qilinsin. ( satr va ustunlar 1 dan boshlab nomerlanadi). Agar talab qilingan element matritsaning nol qismida bo’lsa, u holda 0 qiymati chop qilinsin; agar element mavjud bo’lmasa, u holda -1 qiymati chop qilinsin. 9. 1. Ikkita haqiqiy sonlar fayli berilgan. Shu fayllardan biri (birinchisi bo’lishi shart emas) bo’sh bo’lmagani ma’lum va boshqasi esa joriy katalogda mavjud emas. Mavjud bo’lmagan fayl yaratilsin va mavjud bo’lgan faylning birinchi va oxirgi elementi shu faylga yozilsin. (tartibi buzilmagan holda).

2. S satr, butun N(>0) soni va S1,...,SN nomli N ta butun sonlar fayl-arxivi berilgan. Fayl-arxivdan N nomerli fayl tiklansin va S nomi bilan saqlansin. Agar fayl-arxiv N fayldan kam bo’lsa , u holda natijaviy fayl bo’sh holda qoldirilsin. 3. Tarkibi uch dioganalli matritsadan iborat bo’lgan haqiqiy sonlar fayli berilgan. Tarkibi ushbu berilgan matritsaning noldan farqli elementlaridan iborat bo’lgan yangi fayl hosil qilinsin. 10. 1. Haqiqiy sonlar fayli berilgan. Berilgan fayl elementlarini teskari tartibda saqlovchi yangi fayl hosil qilinsin. 2. SO satri, butun N(<=4) soni va S1.....SN nomli N ta butun sonlar fayli berilgan. Ularning tarkibini quyidagi formatdan foydalangan holda SO nomli yangi fayl-arxivda birlashtirilsin: fayl -arxivning birinchi elementi sifatida N soni, keyingi N ta elementi esa har bir boshlang’ich fayllarning o’lchami (elementlar soni) va ulardan so’ng ketma - ket har bir boshlang’ich fayllarning berilganlari joylashtiriladi. 3. Tarkibi yuqori uchburchakli matritsaning noldan farqli elemetlaridan iborat bo’lgan haqiqiy sonlar fayli hamda I va J butun sonlar berilgan. l-satr va J- ustunda joylashgan matritsa elemeti va matritsa tartibi chop qilinsin. (satr va ustunlar 1 dan boshlab nomerlanadi). Agar talab qilingan element matritsaning nol qismida bo’lsa, u holda 0 qiymati chop qilinsin; agar element mavjud bo’lmasa, u holda -1 qiymati chop qilinsin. 11. 1. Haqiqiy sonlar fayli berilgan. Ikkita yangi fayl hosil qilinsin. Ularning biriga boshlang’ich faylning toq nomerdagi elementlarini (1, 3,...), ikkinchisi esa - juft nomerdagi elementlarini (2, 4...) saqlovchi programma tuzilsin. 2. Elementlari kamayish tartibida joylashgan S1, S2, va S3 haqiqiy sonlar fayli berilgan. Shu fayllarni yangi S4 faylga shunday birlashtirilsinki, natijada elementlar yana kamayish tartibida joylashsin. 3. Tarkibi quyi uchburchakli matritsadan iborat bo’lgan haqiqiy sonlar fayli berilgan. Tarkibi ushbu berilgan matritsaning noldan farqli elementlaridan iborat bo’lgan yangi fayl hosil qilinsin. 12. 1. Butun sonlar fayli berilgan. Ikkita yangi fayl hosil qilinsin. Ulardan

birinchisi boshlang’ich faylning juft sonlarini, ikkinchisi esa toq sonlarini o’zida saqlasin. Agar boshlang’ich faylda juft yoki toq sonlar mavjud bo’lmasa u holda natijaviy fayl bo’sh holda qoldirilsin. 2. Haqiqiy sonlar o’sish tartibida S1 va S2 fayllariga joylashirilgan. Shu fayllarni yangi S3 fayliga shunday birlashtirilsinki, natijada elementlar yana o’sish tartibida joylashsin. Ya’ni S1 faylda (1 2 3) S2 faylda (4 5 6) joylashgan bo’lishi mumkin. Yoki aksincha S1 faylda (4 5 6) S2 faylda (1 2 3) joylashgan. Har ikkala holda ham S3 fayl elementlari (1 2 3 4 5 6) tartibida bo’lishi kerak. 3. Tarkibi A va В to’rtburchak matritsaning elementlarini saqlovchi ikkita SA va SB nomli haqiqiy sonlar fayli berilgan. Bunda har bir faylning birinchi elementi mos matritsalarning ustunlar o’lchamini saqlaydi. Tarkibi A va В matritsalarning ko’paytmasidan hosil bo’lgan matritsa elementlaridan iborat bo’lgan, xudda o’sha strukturadagi SC fayl hosil qilinsin. Agar A va В matritsalarni ko’paytirish imkoni bo’lmasa, u holda SC fayl bo’sh qoldirilsin. 13. 1. Butun sonlar fayli berilgan. Ikkita yangi fayl hosil qilinsin. Ularning birinchisi boshlang’ich faylning musbat sonlaridan (teskari tartibda), ikkinchisi esa manfiy sonlaridan (teskari tartibda) iborat bo’lsin. Agar boshlang’ich faylning manfiy yoki musbat sonlari mavjud bo’lmasa, u holda natijaviy fayl bo’sh holda qoldirilsin. 2. Bir xil turdagi va bir xil o’lchamdagi SA, SB, SC.SD butun sonlar fayli va SE satr berilgan. Yangi SE nomli fayl hosil qilinsin va uning elementlari boshlang’ich fayl elementlarining bir xil nomerlilari bilan joylashsin. 3. Tarkibi to’rtburchak matritsaning elementlari bo’lgan haqiqiy sonlar fayli berilgan. Bunda faylning birinchi elementi matritsaning ustunlari sonini saqlaydi. Tarkibi boshlang’ich matritsani transponerlanganidan hosil bo’lgan matritsa elementlarini saqlovchi huddi o’sha strukturadagi yangi fayl hosil qilinsin. 14. 1. Haqiqiy sonlar fayli berilgan. Shu fayl elementlarining o’rta arifmetigi topilsin. 2. Bir xil turdagi va bir xil o’lchamdagi S A , S B , S c butun sonlar fayli va S D satr berilgan.Yangi S D nomli fayl hosil qilinsin va unda elementlar boshlang’ich

fayl elementlari bir xil nomerlilari bilan joylashsin: A1, B1, C1, A2, B2, C2 3. Ikkita I va J butun sonlari hamda tarkibi to’rtburchak matritsaning elementlari bo’lgan haqiqiy sonlar fayli berilgan. Bunda faylning birinchi elementi matritsaning ustunlari sonini saqlaydi. l-satr va J- ustunda joylashgan matritsa elementi chop qilinsin (satr va ustunlar 1 dan boshlab nomerlanadi). Agar talab qilingan element mavjud bo’lmasa, nol chop qilisin. 15. 1. Haqiqiy sonlar fayli berilgan. Shu faylning juft nomerdagi elementlari yig’indisi hisoblansin. 2. Bir xil turdagi ikkita fayl berilgan. Birinchi fayl tarkibiga ikkinchi faylniki, ikkinchi fayl tarkibiga birinchi fayl tarkibi qo’shilsin. 3. A va В kvadrat matritsaning elementlarini saqlovchi ikkita SA va SB nomli haqiqiy sonlar fayli berilgan. Tarkibi A va В matritsaning ko’paytmasidan hosil bo’lgan matritsa elementlaridan iborat bo’lgan SC nomli yangi fayl hosil qilinsin. Agar A va В matritsani ko’paytirish mumkin bo’lmasa, u holda SC fayl bo’sh holda qoldirilsin. 16. 1. Butun sonlar fayli berilgan. Shu fayl tarkibiga kiruvchi seriyalar soni topilsin Seriya deb, ketma - ket kelgan bir xil elementlar guruhiga aytiladi. Masalan, 1, 5, 5, 5, 4, 4, 5 elementga ega bo’lgan fayl uchun natija 4. 2. Butun N soni va SO satri berilgan ( N<=4 ) va bir xil turdagi N ta fayl berilgan. S1 SN fayllar nomlari. Shu fayllar tarkibi yangi SO nomli faylda birlashtirilsin (tartibini buzmagan holda). 3. Kvadrat matritsa elementlaridan iborat bo’lgan haqiqiy sonlar fayli berilgan. Boshlang’ich matritsaning tronspanerlanganidan hosil bo’lgan matritsaning elementlaridan iborat bo’lgan yangi fayl hosil qilinsin.[1 2 ¿]¿ ¿ ¿¿ 17. 1. Butun sonlar fayli berilgan. Boshlang’ich faylning barcha seriyalari uzunligiga ega bo’lgan yangi butun sonlar fayli hosil qilinsin. Seriya deb, ketma - ket kelgan bir xil elementlar guruhida aytiladi. Seriya uzunligi esa, bu elementlar soni. (seriya uzunligi 1 bo’lishi mumkin). Masalan, 1,5,5,5,4,4,5

elementlariga ega bo’lgan boshlang’ich faylni elementlarini orqali yaratilgan yangi fayl tarkibi 1, 3, 2, 1 bo’ladi. 2. Bir xil turdagi lekin o’lchamlari turli bo’lgan uchta fayl berilgan. Shu fayllar orasidan tarkibi eng kalta fayl bilan eng uzun tarkibdagisiga almashtirilsin. 3. Ikkita I va J butun sonlari, hamda kvadrat matritsa elementlaridan iborat bo’lgan haqiqiy sonlar fayli berilgan. I - satr va J - ustunda joylashgan matritsa elementi chop qilinsin. (satr va ustunlar 1 dan boshlab nomerlanadi). Agar talab qilingan element mavjud bo’lmasa, u holda nol qiymati chop qilisin. 18. 1. Haqiqiy sonlar fayli berilgan. Shu faylning birinchi lokal minimumi topilsin. (lokal minimum deb o’z qo’shnilaridan kichik bo’lgan elementga aytiladi). 2. Bir xil turdagi lekin o’lchamlari turli bo’lgan uchta fayl berilgan. Shu fayllar orasidan tarkibi eng uzun fayl bilan eng kalta tarkibdagisiga almashtirilsin. 3. Tarkibida "kun/oy/yil" formatdagi sanalar bo’lgan satrli fayl beilgan. Yangi satr fayli hosil qilinsin va boshlang’ich fayldagi sanalar kamayish tartibida joylashtirilsin. 19. 1. Haqiqiy sonlar fayli berilgan. Shu faylning birinchi lokal maksimumi topilsin. (lokal maksimum deb o’z qo’shnilaridan katta bo’lgan elementga aytiladi). 2. Ixtiyoriy fayl berilgan. Shu fayl nusxasi yangi nom bilan yaratilsin. 3. Tarkibida "kun/oy/yil" formatdagi sanalar bo’lgan satrli fayl berilgan. Shu fayldan tarkibida kuzning eng kech sanasi bo’lgan satr topilsin. Agar talab qilingan sana faylda mavjud bo’lmasa, u holda bo’sh satr chop qilinsin. 20. 1. Haqiqiy sonlar fayli berilgan. Shu fayldagi umumiy lokal ekstremumlari soni topilsin. ( Ya’ni lokal minimumlar va lokal maksimumlarning umumiy soni. Lokal minimum deb o’z qo’shnilaridan kichik bo’lgan elementga, lokal maximum esa o’z qo’shnilaridan katta bo’lgan elementga aytiladi. 2. Ixtiyoriy ikkita fayl berilgan. Fayl ichidagi ma’lumotlar almashtirilsin. 3. Tarkibida "kun/oy/yil" formatdagi sanalar bo’lgan satrli fayl berilgan. Shu fayldan tarkibida bahorning eng erta sanasi bo’lgan satr topilsin. Agar talab qilingan sana faylda mavjud bo’lmasa, u holda bo’sh satr chop qilinsin. 21. 1. Haqiqiy sonlar fayli berilgan. Boshlang’ich faylning barcha lokal

maksimumlarining nomerlarini o’sish tartibida joylashgan holda saqlovchi yangi butun sonlar fayli hosil qilinsin. (lokal maximum deb o’z qo’shnilaridan katta bo’lgan elementga aytiladi). 2. Butun sonlar fayli berilgan. Undagi barcha musbat sonlarni uchta nolga almashtirilsin. 3. Tarkibida "kun/oy/yil" formatdagi sanalar bo’lgan satrli fayl berilgan. Tarkibida boshlang’ich fayldagi barcha qishki sanalarni saqlovchi yangi satrli fayl hosil qilinsin (teskari tartibda). Agar qo’yilgan shartdagi sanalar boshlang’ich faylda mavjud bo’lmasa, u holda natijaviy fayl bo’sh holda qoldirilsin. 22. 1.Haqiqiy sonlar fayli berilgan. Boshlang’ich faylning barcha lokal ekstremumlarining nomerlarini kamayish tartibida joylashgan holda saqlovchi yangi butun sonlar fayli hosil qilinsin. (lokal ekstremumi deb lokal minimum va lokal maximumlar soniga aytiladi). 2. Butun sonlar fayli berilgan. Undagi juft nomerdagi elemetlar ikkita nolga almashtirilsin. 3. Tarkibida "kun/oy/yil" formatdagi sanalar bo’lgan satrli fayl berilgan. Tarkibida boshlang’ich fayldagi barcha yozgi sanalarni saqlovchi yangi satrli fayl hosil qilinsin (tartibini saqlagan holda). Agar qo’yilgan shartdagi sanalar boshlang’ich faylda mavjud bo’lmasa, u holda natijaviy fayl bo’sh holda qoldirilsin. 23. 1. Haqiqiy sonlar fayli berilgan. Boshlang’ich faylning kamayib boruvchi elementlar ketma-ketliklari uzunligiga ega bo’lgan yangi butun sonlar fayli hosil qilinsin. Masalan, 1.7, 4.5, 3.4, 2.2 elementlariga ega bo’lgan boshlang’ich fayl uchun natijaviy yaratilgan fayl tarkibi quyidagicha bo’ladi: 3, 2. 2. Butun sonlar fayli berilgan. Undagi barcha toq nomerdagilari ikkilantirilsin. 3. Tarkibida "kun/oy/yil" formatdagi sanalar bo’lgan satrli fayl berilgan. Ikkita butun sonlar fayli hosil qilinsin va ularning birinchisida boshlang’ich satrli fayldagi oylar, ikkinchisida esa shu oylar uchun yillar qiymatlari saqlansin (tartibni saqlagan holda).

24. 1. Haqiqiy sonlar fayli berilgan. Boshlang’ich fayl elementlarining barcha monoton ketma-ketliklariga ega bo’lgan yangi butun sonlar fayli hosil qilinsin. Masalan, 1.7, 4.5, 3.4, 2.2, 8.5, 1.2 elementlariga ega bo’lgan boshlang’ich fayl uchun yaratilgan natijaviy fayl tarkibi quyidagicha bo’ladi: 2, 3, 2, 2. 2. Butun sonlar fayli berilgan. Shu fayl oxiriga boshlang’ich elementlarni yozish orqali fayl o’lchami 2 martta orttirilsin.(teskari tartibda) 3. Tarkibida "kun/oy/yil" formatdagi sanalar bo’lgan satrli fayl berilgan. Bunda kun va oy ikkita o’rinni, yil esa 4 ta o’rinni egallaydi (masalan, "05/07/2012"). Ikkita butun sonlar fayli hosil qilinsin va ularning birinchisi boshlang’ich satrli fayldagi kunlar qiymatini, ikkinchisi esa shu kunlar uchun oylar qiymatini saqlasin. (tartibini saqlagan holda). 25. 1. Haqiqiy sonlar fayli berilgan. Undagi barcha elementlarni kvadratlariga almashtirilsin. 2. Butun sonlar fayli berilgan. Shu fayl oxiriga boshlang’ich elementlarni yozish orqali fayl o’lchami 2 martta orttirilsin.(tartibini buzmagan holda) 3. Satrli fayl berilgan. Boshlang’ich fayldagi satrlarni liksografik tartibda, ya’ni satrdagi birinchi belgidan boshlab belgilarning kodlarini o’sish tartibida joylashishidan hosil bo’lgan yangi satrli fayl hosil qilinsin. 26. 1. Haqiqiy sonlar fayli berilgan. Undadi eng kata va eng kichik elementlar o’rinlari almashtirilsin. 2. 50ta elementdan kam bo’lgan butun sonlar fayli berilgan. Shu faylning boshiga kerakli nollar yozish orqali elementlar miqdorini 50tagacha ochirilsin. 3. Satrli fayl berilgan. Boshlang’ich fayl tarkibidagi barcha eng katta uzunglikka ega bo’lgan satrlarni saqlovchi yangi satrli fayl hosil qilisin. (Tartibini saqlagan holda). 27. 1. A1,A2,...An(n fayldagi elementlar soni) elementlardan iborat butun sonlar fayli berilgan. Shu faylning boshlang’ich joylashishini elementlarning quyidagi joylashishiga almashtirilsin. A1,An,A2,An-1,A3... 2. Butun sonlar fayli berilgan. Undagi barcha manfiy sonlar o’chirilsin. 3. Satrli fayl berilgan. Boshlang’ich fayl tarkibidagi barcha eng kichik uzunglikka ega bo’lgan satrlarni saqlovchi yangi satrli fayl hosil qilisin.

(Tartibini saqlagan holda). 28. 1. Haqiqiy sonlar fayli berilgan. Fayldagi oxirgi va birinchi turgan elementdan boshqa barcha elementlarini o’zidan oldingi va keying turgan elementlarning o’rta arifmetigiga almashtirilsin. 2. Butun sonlar fayli berilgan. Undagi barcha juft nomerdagi elementlari o’chirilsin. 3. Butun К (>0) soni va satrli fayl berilgan. 2 ta yangi fayl hosil qiling. 1 - fayl satrli, 2 - fayl belgili. Satrli fayl boshlang’ich faylning har bir satridan dastlabki К ta belgini o’zida saqlasin. Belgili fayl esa, faqat К - belgini o’zida saqlasin. Qaralayotgan satr belgilari soni К dan kichik bo’lsa, satrli faylga to’liq yozilsin. Belgili faylga probel yozilsin. 29. 1. 50 ta elementdan ortiq bo’lgan elementlardan iborat butun sonlar fayli berilgan. Shu fayl elementlarini oxiridan boshlab 50 ta elementgacha o’chirilsin. 2. Juft miqdordagi elementlarga ega bo’lgan butun sonlar fayli berilgan. Shu faylning birinchi yarmi o’chirib tashlansin. 3. Belgili fayl berilgan. Undagi elementlar kodlari o’sish tartibida joylashgan holda tartiblansin. 30. 1. Juft miqdordagi elementlarga ega bo’lgan butun sonlar fayli berilgan. Shu faylning ikkinchi yarmi o’chirib tashlansin. 2. 50 ta elementdan ortiq bo’lgan elementlardan iborat butun sonlar fayli berilgan. Shu fayl elementlarini boshidan boshlab 50ta elementgacha o’chirilsin. 3. Hech bo’lmaganda bitta probel belgisi mavjud bo’lgan belgili fayl berilgan. Shu fayldagi oxirgi kelgan probeldan oldin joylashgan barcha elementlar o’chirilsin. (Shu probelni ham hisobga olgan holda) Ma’lumotlar bazasini tashkil etish hamda uni Builderda bog’lash Ma’lumotlar bazasi bilan ishlovchi dasturlar judayam ko’p. Ularni ishlatilish sohasi bo’yicha bir nechta guruhlarga bo’lish mumkin. Bu yerda biz uchun qulay

bo’lgan Access 2000 da Talaba.mdb fayl yaratamiz va undagi Talaba jadvalini Builder muhitida ulashni ko’rib chiqamiz. Avvalambor, Talaba.mdb faylini yaratib unda jadval yaratamiz va bu ma’lumotlar bazasini Builderdagi loyihamiz yaratilgan papkaga saqlaymiz. 1. Builderda Access bilan ulanish uchun Standart panelidagi ADO panelidan ADOConnection1 va ADOTable1 komponentasini, DataAccess panalidan DataSource1 ni, DataControl panelidan DBGrid1 komponantasini tanlaymiz va ularni formaga tashlaymiz. 2. ADOConnection1 ni ustiga sichqonchani ikki marta bosish orqali uning ConnectionString xususiyati ochiladi. 3. Undan Build tugmasini bosamiz.

4. Microsoft.Jet.OLEDB.4.0 Provider ni tanlaymiz. 5. So’ngra (…) tugmasi orqali Accesda yaratilgan fayl ko’rsatiladi hamda uning ulanganligi “Проверить подключение” tugmasi bilan tekshiriladi. Agarda “Проверка подключение выполнена” natijasi chiqsa ulangan sanaladi. 6. Endi ma’lumotlar bazasidagi Talaba jadvalini ulash lozim. Buning uchun ADOTable1 ning Connection xususiyatiga ADOConnection1 tanlanadi. 7. So’ngra TableName xususiyatidan kerakli jadval (talaba) tanlanadi. Agarda UserName va Password so’ralsa OK deyish lozim. 8. Albatta ADOTable1ni Active xususiyatini True qilish lozim. 9. Endi DataSource1 ni DataSet xususiyatidan ADOTable1ni tanlaymiz.

10. Eng oxirida DBGrid1 ni DataSource xusisiyatiga DataSource1 ni tanlaymiz hamda barcha bajarilgan amallarni saqlaymiz. 11. F9 tugmasi yordamida loyihani ishga tushiramiz. 3.1-jadvalda berilgan masalalarni Accesda ma’lumotlar bazasini tuzib Builder bilan bog’lang. Jadvalga kamida 20 ta satr kiriting hamda har bir ustun bo’yicha saralash amallarini Builderda bajaring (Masalan, har bir ustun uchun alohida tugmacha qo’yib saralashni amalga oshirish mumkin.).

Adabiyotlar: 1. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darsligi, Toshkent.: Aloqachi 2013 y. 2. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darslik, Toshkent, “O’quv ta’lim metodikasi” 2015 y. 3. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 1 4. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 2 5. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 3 6. Савельев И. В. Сборник вопросов и задач по общей физик е . М.: АСТ. Астрель. 2005. С.320. 7. К.П.Абдурахманов, Ў.Эгамов “ Физика курси” дарслиги, Тошкент, 2010 й. 8. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.496 (1том) 9. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.416 (2том) 10. Трофимова Т.И. Курс физики.М.Высшая щкола 1999.С.543 Интернет сайтлар: 1. www.ziyonet.uz ; 2. www.estudy.uz ; 3. www.fizika.uz ; 4. www.elearning.uz ; 5. www.bilim.uz ; 6. www.edx.uz ; 7. www.my.estudy.uz ; 8. www.conrsera.org.uz ;

Похожие

Matnli va grafik chop qilish

Matnli axborotlar ustida ishlash dasturlari

Microsoft Word matnli muharriri. Microsoft Word matnli muharririning ishchi muhiti va uning imkoniyatlari

Matnli axborotni qayta ishlash uchun ishlatiladigan uskunalar. Kompyuterlar

Dolzarb operatsion tizimlar va qobiqlar