Matn processorlari. Matn processorlaridan ilmiy-texnik hujjatlarni tayyorlashda foydalanish - Информатика и ИТ - Рефераты

Matn processorlari. Matn processorlaridan ilmiy-texnik hujjatlarni tayyorlashda foydalanish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

3456.5 KB

Matn processorlari. Matn processorlaridan ilmiy- texnik hujjatlarni tayyorlashda foydalanish. Reja: 1. Funksiya va buyruqlar 2. Tizim tavsiyanomasi 3. Boshqa masalaga o’tish 4. Formatlash paneli 5. Tablitsa tavsiyanomasi 6. Gipermatn hujjatni yaratish

Tahrirlovchi dasturlar 2 ta guruhga bo’linadi: - Tizimda mavjud ichki tahrirlovchi dasturlar; - Tizimdan tashqi taHrirlovchi (processor) dasturlar. Hozir foydalanuvchilar ko’proq Windowsda ishlashga o’tajotgani munosabati bilan quyida undagi mavjud ichki va tashqi muHarrirlarni keltiramiz. Ichki muharrir misoli sifatida Write (jozuv) ni keltirishimiz mumkin. Bunday muHarrirlarning taHrirlash imkonijatlari etarlicha bo’lmagani uchun undan odatda oddiy Hatlarni va turli matn Hujjatlarni tayjorlashda foydalaniladi. Tashqi muharrir misoli sifatida Hozirda ehng ko’p tarqalgan Word (so’z) tahrirlovchisini (bunda albatta nisbatan ehski Hisoblangan Leksikon, Chiwriter va boshqalarni ham unutish kerak ehmas) keltirishimiz mumkin. Albatta bu tahrirlovchi o’zining imkonijatlari jiHatidan boshqalaridan ancha ustun turadi. Uning inglizcha va ruscha laqjalari mavjud bo’lib, u doimo rivojlanib, jangi laqjalari paydo bo’lmoqda. Avval u MS Word 6.0 nomi bilan (Windows 3.H uchun) atalgan bo’lsa, Windows 95 da MS Word 7.0 nomi bilan ishlatiladi, shuningdek Windows 97 da Word 97, Windows 98 da ehsa Word 98, Windows 2000da Word 2000, Windows XP da Word 2003, 2007, 2010 deb ataladi. Tashqi taHrirlovchilar (processorlar) formatlash imkonijatiga ehga. ichki taHrirlovchilarda bunday imkonijat yo’q. Word oddiy holatda ishlash bilan birga, ikkinchi tomondan chegaralanmaganlik imkonijatlariga ehga. U bor shriftlarni, shu jumladan, milliy shriftlarni osongina ishlatish imkonijatini beradi. Hozircha ingliz va rus Hamda Horijiy tillarida jozilgan jumlalarni orfografik va semantik Hatolarini avtomatik ravishda to’zata olishi, matnlarni istalgan ko’rinishda va o’lchamda chiqarishi, matnlar bilan ishlashni tez amalga oshirishi, texnikaviy matnlardagi formulalar bilan ishlashning osonligi va jana juda ko’p boshqa jiHatlari bilan boshqa matn taHrirlovchilaridan farq qiladi. Uning jana muHim bir Hususijati, agarda turli jadvallar, diagrammalar va grafiklar matnda ishlatilishi talab qilinsa, boshqa amaliy dasturlardan foydalanish (OLE teHnologijasi) imkonijatini beradi, masalan: ehlektron jadvallardan Lotus 1, 2, 3, Excel;

grafik taHrirlovchilardan CorelDraw, Paint Brush; taqdimot uchun foydalaniladigan Power Point; berilganlar bazasidan Access, Visual FoxPro; va boshqalardan foydalanib, ularda olingan ob’ektlarni Wordda tayjorlangan Hujjatlar tarkibiga kiritish mumkin. Hullas, Wordning imkonijatlari kengayib borib, Hozirda u ajoyib chop qiluvchi tizim tarzida shakllandi desak janglishmaymiz. SHuni aytish lozimki, Word 6.0, Word 7.0, Word 97, Word 2007,2010 Maykrosoft firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan bo’lsa, Word Perfect firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan shu nomli taHrirlovchi dasturlar Ham Hozirda keng qo’llaniladi. U Ham o’z imkonijatlari jiHatidan Wordga yaqin. MS Word darchasi orqali ko’pgina tez-tez ishlatiladigan buyruqlarni osongina bajarish mumkin (masalan, Hujjatni ochish joki to’gri jozilganligini tekshirish va Hokazo). Buyruqni chaqirish uchun klaviaturadan Ham sichqonchadan Ham foydalanish mumkin. MS Wordning buyruq va opcijalari mantiqan tartiblangan bo’lib, tavsijanoma bo’limlariga vazifasiga mos ravishda birlashtirilgan. Masalan, Format-Hujjatni formatlash, Tablica-jadvallar tayjorlash va Hokazolarni o’z ichiga birlashtirgan. Darchalar bilan ishlash. Hujjat darchasi bilan tatbiqiy dastur darchasi tushunchalarini farqlay bilish lozim. Hujjat darchasi - bu Word 2003 darchasining bir qismi bo’lib, unda Hujjat ko’riladi va qayta ishlanadi. Bir vaqtning o’zida bir nechta Hujjat darchasi ochish Hamda unga qo’shimcha ravishda bu darchalar jana ikki qismga bo’lingan bo’lishi Ham mumkin. Ochiladigan darchalar soni komp'juterning imkonijat darajasi bilan belgilanadi. Tatbiqiy dasturlar darchasi - bu faol ilova darchasidir. U tavsijanoma va Hujjatlar darchasini o’z ichiga olgan ishchi soHaga ehga. Matnni kiritish va taHrirlash chogida foydalanuvchi faol darchadagi faol Hujjat bilan ishlaydi. Buning uchun matnni jiHozlash va qayta ishlash uchun kerak bo’lgan barcha tavsijanoma va buyruqlar xizmat qiladi.

Word 2003 muharriri mul'tidarchali Hususijatiga ehga bo’lib, u asosan bir vaqtda bir nechta Hujjatlar bilan, ularning darchalarini ko’rinadigan Holga keltirib, ishlash imkonijatini beradi. Hujjat darchasini ikkita mustaqil panelga ajratish va bu panellarda bitta Hujjatni Har Hil bo’laklarini solishtirish va o’zgartirish mumkin. Word 2003 darchasi Tizim tavsijanomasi. Tizim tavsijanomasi darchaning chap juqori burchagidagi klavisha orqali ochiladi. Ushbu klavishadagi piktogrammaning ko’rinishi faol ilovaga bogliq. Word 2003 da ushbu piktogramma ko’k rangdagi W harfi bilan ifodalangan. Darcha piktogramma ko’rinishiga keltirib qo’yilgan bo’lsa Ham tizim tavsijanomasini ochish mumkin, buning uchun Windows 95 masalalar panelidagi mos piktogrammani sichqonchaning o’ng klavishasi bilan belgilash kerak. Klaviaturadan ehsa buning uchun Alt va bo’sh joy belgisi birgalikda bosiladi. Tizim tavsijanomasi buyruqlari sichqoncha, ko’rsatkichni boshqarish klavishalari, qaynoq klavishalar joki ostiga chizilgan harflarni Alt klavishasi bilan birga bosish orqali bajariladi.

Tizim tavsijanomasi Tizim tavsijanomasi Buyruq Vazifasi Razvernut' (to’liq ochish) ilova darchasini to’liq darcha satHiga kengaytirib ochish Peremestit' (ko’chirish) to’rt tarafga qaragan ko’rsatkich belgisi paydo bo’lgach, faol darcha joki piktogramma, sichqoncha joki ko’rsatkichni Harakatlantirish klavishalari jordamida jangi joyga ko’chiriladi va Enter klavishasini bosish bilan joylashtiriladi O’lchov (o’lchamlarni o’zgartirish) faol darcha to’rt tarafga qaragan ko’rsatkich belgisi paydo bo’lgach, sichqoncha joki ko’rsatkichni Harakatlantirish klavishalari jordamida o’lchamlari o’zgartiriladi va Enter klavishasini bosish bilan joylashtiriladi Svernut' (tugib qo’yish) ilova darchasi masalalar paneliga piktogramma ko’rinishiga keltirib joylashtiriladi Vosstanovit' (tiklash) darchani tiklash Zakro’t' Alt+F4 (jopish) Ilova darchasini jopish

Boshqa masalaga o’tish Windows XP dagi masalalar panelida Hamma faol ochilgan ilovalarning piktogrammalari doimo ko’rinib turadi, shuning uchun ulardan iHtijoriysiga sichqoncha jordamida o’tish mumkin. Windows XP masalalar paneli Agar Hujjat darchasi to’la darcha Holatiga keltirilgan bo’lsa, u Holda sarlavHa satrida ushbu Hujjat nomi Ham ko’rsatiladi. Boshqa Hollarda Hujjat nomi mos darcha sarlavHa satrida beriladi. Agar jangi Hujjatga nom berilmagan bo’lsa, u Holda doimiy qabul qilingan birinchi Hujjat uchun Dokument1, ikkinchisi uchun Dokument2 va Hokazo nomlar beriladi. Bundan tashqari, sarlavHa satrining o’ng burchagida darcha ko’rinishini tanlash uchun uchta klavisha joylashgan. Bulardan chapdan birinchisi darchani piktogrammaga aylantirib, ikkinchisi masalalar panelida joylashtirish to’liq darchaga joki asl Holiga keltirish va uchinchisi darchani jopish vazifalarini bajaradi. SarlavHa satrini sichqoncha bilan ikki marta tanlasak, u Holda darcha to’liq bo’lsa asl Holiga va aksincha asl Holida bo’lsa to’liq Holga o’tadi. Asl Holdagi darchani sarlavHa satridan sichqoncha bilan ushlagan Holda ehkranning iHtijoriy joyiga ko’chirib o’tkazish mumkin. Tavsijanoma satri. Tavsijanoma satri sarlavHa satri ostida joylashgan bo’lib Hamma Hujjat darchalari uchun umumiydir.

Tavsijanoma satri funkcional belgilariga ko’ra birlashtirilgan tavsijanoma nomlari, ja’ni buyruqlar guruhlari nomlarini ko’rsatib turadi. Tavsijanomada MS Wordda bajarilishi mumkin bo’lgan barcha buyruqlar keltirilgan. Tavsijanoma bo’limini tanlansa shu bo’limga tegishli buyruqlar ro’yHati paydo bo’ladi. Bu Haqidagi boshqa ma’lumotlar II bobda keltirilgan. Piktogrammalardan iborat bosh tavsijanoma (Standart vositalar paneli). Odatda bu panel' tavsijanoma satri ostida joylashgan bo’lib, piktogrammalardan iborat klavishalardan tashkil topgan. Har bir piktogramma bilan biror bir buyruq birlashtirilgan bo’lib, uning ramziy tasviri shu klavishada ifodalangan. Ko’pchilik klavishalar tavsijanomadagi tez-tez ishlatilib turadigan buyruqlarni takrorlaydi. Piktogramma jordamida buyruqni chaqirish tavsijanoma orqali chaqirishdan ko’ra tezroq amalga oshiriladi. Piktogrammalardan iborat bosh tavsijanoma Formatlash paneli. Formatlash paneli, matnni formatlashga Hizmat qiladi. Bu tavsijanomada piktogramma klavishalaridan tashqari ro’yHatlar maydoni Ham bor. Formatlash piktogrammalar tavsijanomasi Ro’yhatlar maydoni. Ro’yhatlar maydonining pastga qaragan ko’rsatkichli klavishasi bo’lib, u orqali ro’yHat ochiladi va kerakli ehlement tanlanadi. Abzac chegaralarini belgilash

Buning uchun sichqonchadan Ham klaviaturadan Ham foydalanish mumkin. Abzac chegaralarini bildiruvchi markerlar gorizontal chizgichda uchburchak shaklida joylashgan bo’ladi. CHizgichning chap tarafidagi juqorida joylashgan marker abzacning birinchi satri qaerdan boshlanishi kerakligini bildiradi. CHizgichning past tarafiga joylashtirilgan o’ng va chap markerlar ehsa mos ravishda matnni qogozdagi chegaralarini belgilaydi. Ularning Holatlarini sichqoncha jordamida ushlab olib surish bilan o’zgartirish mumkin. Gorizontal koordinatalar chizgichining funkcija va piktogrammalari Varaqning jozuv boshlanadigan chap chegarasidan boshlab tabuljatorlar odatda Har 0,5 djuymga joylashtirilgan bo’ladi. [Tab] klavishasi bosilsa, Hujjat matniga chop ehtilmaydigan tabuljacija belgisi qo’yiladi va ko’rsatkich navbatdagi tabuljacija Honasiga ko’chib o’tadi. Tabuljatorlar Holatini o’zgartirish, shu chizgich bosh qismida joylashgan klavisha orqali amalga oshirilishi mumkin. Abzacni formatlash uchun klavishalar kombinacijasi Klavishalar kombinacijasi Vazifasi Ctrl + L Ajratilgan matn lavHasini joki ko’rsatkich turgan abzacni chapga tekislash Ctrl + E Ajratilgan matn lavHasini joki ko’rsatkich turgan abzacni markazga tekislash Ctrl + R Ajratilgan matn lavHasini joki ko’rsatkich turgan abzacni o’ngga tekislash Ctrl + J Ajratilgan matn lavHasini joki ko’rsatkich turgan abzacni ikki tarafga tekislash Ctrl + M chap maydondagi chetlanishni ko’paytirish Ctrl + Shift + M chap maydondagi chetlanishni kamaytirish Ctrl + T Abzacga manfiy chegara qo’yish Ctrl + Shift + T Abzacdagi manfiy chegarani kamaytirish Ctrl + 1 Satrlar orasiga 1 interval qo’yish Ctrl + 5 Satrlar orasiga 1, 5 interval qo’yish

Ctrl + 2 Satrlar orasiga 2 interval qo’yish Ctrl + 0 Abzac oldidagi intervalni 12 punktga ko’paytirish Ctrl + q Ishlatilajotgan usulda berilmagan abzac parametrlarini o’chirish Ctrl + Shift + N Doimiy parametrlarni qayta tiklash EHkranni bo’luvchi EHkranni bo’luvchi piktogramma, vertikal aylantirish chizigi juqori qismidagi uchburchak belgili piktogrammaning ustida, to’rtburchak shaklida berilgan bo’ladi EHkranni bo’luvchi Darchani ikkita barobar panelga ajratish uchun sichqoncha bilan shu piktogrammaga ikki marta bosiladi. Har Hil o’lchamdagi darchalar Hosil qilish uchun ehsa shu piktogrammani sichqoncha jordamida kerakli erga sudrab o’tkazish kerak. Asl Holiga keltirish uchun ehsa shu ishlar aksinchasiga bajariladi Holos. Ajratishlar ustuni Ajratishlar ustuni deb, Hujjat darchasining chap chegarasidan boshlab to abzacning chap chegarasiga qadar bo’lgan maydonchaga aytiladi. Error: Reference source not found Error: Reference source not found Ajratishlar ustuni Ajratishlar ustuni satr , abzac joki butun Hujjatni ajratish uchun ishlatiladi . Ish sohasi. Ish soHasi Word 2003 darchasining katta qismini ehgallaydi. Bu soHada matnlarni kiritish va formatlash, bezaklarni (illjustracija) joylashtirish va jadvallar tashkil qilish mumkin.

Ish soHasi Ish sohasida Hujjat tasviri ko’rinadi, bularga misol uchun: matn, grafika, jadvallar, ro’yHatlar, annotacijalar va raqamlar, shuningdek chop ehtishga tayjor Hujjatlarni keltirish mumkin. Ish soHasi ichida ko’rsatkich sichqoncha joki klavishalar orqali harakatlantirilishi mumkin. Orfografijani tekshirish. MS Wordda matnni kiritish davomida orfografijani tekshirish funkcijasi kiritilgan bo’lib, u Hato so’zlar ostiga to’lqinsimon qizil rangdagi chiziq tortib qo’jadi. Holatlar satridagi kitob tasviriga sichqoncha jordamida ikki bor shiqillatsak, dinamik tavsijanoma ochilib, u erda hato terilgan jumlani mumkin bo’lgan almashtirish ko’rinishini tanlashimiz joki shu jumlani lugatga kiritib qo’yishimiz mumkin bo’ladi. Dinamik tavsijanomani ochish uchun ostiga chizilgan jumla ustiga sichqonchani keltirib o’ng klavishasi bosilsa Ham bo’ladi. Holatlar satrida foydalanuvchi uchun ma’lumot Ham keltiriladi. Agar foydalanuvchi tavsijanoma satridan ehlement tanlasa, u Holda Holatlar satrida shu tavsijanoma joki buyruq Haqida qisqacha ma’lumotnoma beriladi. Holatlar satri amallarning qisqacha ta’rifini Ham berishi mumkin. Masalan, Hujjatning saqlanish vaqtida ushbu buyruqni bajarilishi, Hujjatning nomi va Hajmi Haqidagi ma’lumot paydo bo’ladi.

MS WORD ning fayl tavsijanomasi Hujjatlar bilan ishlovchi quyidagi buyruqlarni o’z ichiga oladi: Sozdat' buyrugi - jangi Hujjatlar joki shablonlarni jaratish uchun Hizmat qiladi. JAngi Hujjatlar Hosil qilish standart shakldagi Obo’chno’y shablonlarga asoslangan bo’ladi va bular ‘SHablonlar’ darchasidagi Normal.dot faylida saqlanadi. Boshqa shablonni tanlash ehsa Sozdanie darchasida amalga oshiriladi. Bu amalijot fayl tavsijanomasida Sozdat' buyrugi jordamida olib boriladi. Standart muloqot darchalari jangi Hujjat to’zishda bir qancha shablon turlarini, funkcional belgilar qo’yilmasini, ja’ni umumiylikni, Hatlar, fakslar, Hisobotlar, publikacijalarni, boshqa Hujjatlarni va WEB-saHifalarini o’zida mujassam ehtadi. Publikacija- shablonlarni, broshjuralarni, bjulletenlarni, dissertacijalarni boshqarish tizimlarini Hamda qo’llanma va matnlarni o’z ichiga oladi. Pis'ma i Fakso’- tarkibiga shaHsiy va milliy Hatlar, bulardan tashqari, fakslar Ham kiradi. Otcheto’- Hisobotlarni to’zish uchun ishlatiladigan shablonlar saqlanadi. Drugie - uchrashuvlar jadvali, majlislar ro’yHati va Hokazolar joylashgan. Otkro’t' buyrugi - tayjor Hujjatlarni ochish uchun ishlatiladi va u bajarilganda quyidagi muloqot darchasi Hosil bo’ladi (10.16.-rasm): Ushbu darchadagi fayllar ro’yhatidan keraklisi sichqoncha jordamida tanlanadi va Otkro’t' buyrugi bosiladi. Zakro’t' buyrugi - jordamida joriy darcha jopiladi.

SoHranit' va SoHranit' kak buyruqlari Hujjatlarni saqlash uchun Hizmat qiladi. Bu buyruqlar o’rtasidagi farq shundaki, SoHranit' kak buyrugi Hujjatlarni boshqacha nomlarda va boshqa joylarda saqlashni o’z ichiga oladi. Parametro’ Stranico’ buyrugi- qogozga chiqariladigan ma’lum bir o’lcham, format berishda foydaniladi va u quyidagi asosiy ko’rinishlarda bo’ladi: Polja (maydon) bo’limi: Matnni qogozga chiqarishdan oldin saHifada juqoridan, pastdan, chapdan va o’ngdan joylar tashlash uchun (darchadagi strelkalar jordamida) ishlatiladi. Darchada OK jordamida tanlangan parametrlar saqlanadi. Bajarilajotgan ishlarni Obrazec (namuna) nima bo’lganligi orqali ko’zatib borish mumkin. Razmer bumagi (qogoz o’lchami) Yuqoridagi darchada ehsa qogoz o’lchami, kengligi, balandligi beriladi. Orientacija bo’limida matnni Knijnaja (kitob, ja'ni qogozni bo’yi) va Al'bomnaja

(ehni) bo’yicha chop ehtish uchun ishlatiladi. Uolatni o’zgartirish uchun oq doirachaga sichqoncha strelkasini qo’yib, chap klavishini bosish orqali amalga oshiriladi. Predvaritel'no’y prosmotr buyrugi-matnni qogozga chiqarishdan oldin ehkranda ko’rish uchun ishlatilib, quyidagi muloqot darchasi Hosil bo’ladi): . Pechat' buyrugi-matnni qogozga chiqarish (printer) uchun ishlatiladi. Format tavsijanomasi Format tavsijanomasi rasmda ko’rsatilgan bandlardan tashkil topgan

EHndi Format tavsijanomasini ko’rib chiqamiz. SHrift bandi orqali quyidagilarni bajarish mumkin: 1. JOzajotgan jozuvimiz turini aniqlash. JUqorida keltirilgan muloqot darchasida jozuv turlari mavjud. HoHishga ko’ra sichqoncha orqali HoHlagan jozuv turini tanlash mumkin. 2. Matnni normal (obo’chniy) Holatda, qija (kursiv) Holatda, jarim qalin (polujirno’y), qija va qalin (polujirno’y kursiv) Holatlarda jozish imkonini beradi. 3. Harflar joki Harflar tizimi o’lchovini kattalashtirish (1638 gacha), kichqlashtirish (1 gacha). 4. Tagiga chizish (podcherkivanija) bo’limida ehsa jozuv tagiga chiziqli, to’gri, ikki chiziqli, chiziqlar chizish. 5. Harflarga ranglar berish. 6. Ta’sirlar bo’limida (ehffekto’) jozuv o’rtasidan chiziq o’tkazishimiz, jozuv juqorisiga joki pastiga kursatkich jozish mumkin. EHndi Interval (oraliq) bo’limini ko’rib chiqamiz: 1 Interval (oraliq) - jozajotgan jozuvlar, aniqrogi Harflar oraligini kengaytirib (razrejenn'iy) joki orasini zichlab (uplotnenno’y) jozish mumkin. 2. Polojenie (Holat) bo’limida jozajotgan Harflarni joki jozuvlarni satrdan juqoriroqda joki pastroqda jozish tanlanadi.

3. Velichina (kattalik) bo’limida - Harflar oraligini boshqacha usulda kengaytirish joki zichlashtirish mumkin. Bu ishni kursorni raqam jonidagi belgi ustiga keltirib bajariladi. JUqoridagi amallar bajarilishi Naprimer (namunada) ko’rib boriladi. Abzac bo’limida- jozajotgan matnlarni, she’rlarni va boshqa Hujjatlarni mos, qulay Holga keltiriladi. Buning uchun quyidagilarni bajarish lozim: 1. Otstup (chekinish) - kursor bilan belgilangan abzacni o’ngga joki chapga surishimiz mumkin. Bu bo’lim ko’proq she’rlar uchun Hosdir. Misralarni o’ngga joki chapga surib, ularni qogozga mos Holda joylashtirish mumkin. 2. Belgilangan abzacni oldingi abzacga joki misrani oldingi misraga jaqin joki o’zoqlashtirib joylashtirish mumkin. 3. Mejstrochn'iy (satrlararo) bo’limida satrlarni 1. 5 satrlik oraliqda, ikki, uch satrlik kenglikda joki minimum kenglikda jozishimiz joki shu Holatga keltirish; 4. V'iravnenie (tekislash) bo’limi orqali misralarni, abzaclarni o’rtaga, chapga, o’ngga joylashtirish; Numeracija bo’limida abzaclarni raqamlash, Harflarni katta-kichq qilib jozish; Obramlenie i Zapolnenie (ramkalash va to’ldirish) jordamida quyidagilar bajariladi: 1. Ramkalash uni uch Hil usuli mavjud, ja’ni: Net (ramkasiz), Ramka (ramkali), va Ten' (sojali). JOzajotgan matnlarni shu bo’lim orqali ramkalay olamiz va namuna orqali ehsa qanday shaklga keltirilganligini batafsil ko’rib boriladi. 2. Ramkani chizigini o’zgartirishda (qalin joki ingichka, shtriHli joki nuqtali, ikki chiziqli bo’limlardan foydalaniladi. CHiziqlar o’lchamini ehsa oldindan tanlash; 3. Cvet (rang) orqali- chiziqlar rangini o’zgartirish; Zapolnenie (to’ldirish) bo’limida chizilgan ramka foni rangini, O’zor (naqshi)ni o’zgartirish; Naqshni 5% dan boshlab HoHlagancha qalinlashtirish; Bajarajotgan amallar shu muloqot darchasida ko’zatib turiladi. Kolonki (ustunlar) bo’limida matnlarga ustun (kolonki) tanlaymiz. Ustunlar matnni ikkiga, uchga va Hokazo bo’laklarga ajratadi. CHizmada ko’rsatilgan ramkalarni sichqoncha jordamida tanlashimiz mumkin. Tanlaganimizdan keyin ehkrandagi

jozuv tanlagan ramkaga tushadi. Bu erda ustunlarga ajratibgina qolmasdan ularga raqam qo’yish va tanlagan ustunlarimiz oraligini kengaytmasini toraytirish mumkin. Bukvica (Harf) buyrugi Harflar turini, ularni katta-kichqligini, bosh Harflarni kattalashtirib jozish imkonini beradi. Spisok (ro’yHat) buyrugining uch bo’limi: Markerovann'iy (markerlash), Numerovann'iy (raqamlash), Mnogourovnev'iy (ko’p darajali) bor. Ro’yHatlarga belgi qo’yish (Markerlash) : WORD turli ro’yHatlarni Har bir satri boshiga qo’shimcha simvollarni qo’yish imkoniga ehga. Bu amallar belgilash buyrugi ostida amalga oshiriladi. Oddiy Holda bu belgilar qora doiracha shaklida bo’ladi. WORD bezak uchun ishlajotgan belgilarni o’z HoHishimizga ko’ra ularning o’lchovini, shaklini va rangini o’zgartira oladi. Standart belgilar (Markerlar): Ular ro’yHatda markerlar bilan bezash uchun quyidagilarni bajaradi: Ro’yHatdagi belgi qo’ymoqchi bo’lgan abzacni sichqoncha bilan belgilaydi; qurollar panelidan quyida ko’rsatilgan belgilash joki markerlash klavishasini bosiladi. Bu klavisha jordamida Ro’yHat (Spisok) muloqot darchasi mavjud bo’lgan belgilarni qo’ja oladi. Agar biz belgilarning o’lchami va shaklini o’zgartirmoqchi bo’lsak, quyidagilarni bajarish kerak : a) Ro’yHatdagi abzaclarni tanlash; b) Format ro’yHat buyrugini bajarish va belgilash (markerlash) bo’limini tanlash. v) Biz ishlamoqchi bo’lgan belgi turini tanlab, OK klavishasini bosiladi. Ro’yHatlarni raqamlash (Nomerovann'iy): Biz WORD jordamida Hech qanday qiyinchiliksiz ramkalangan ro’yHatlar to’zishimiz mumkin. Raqamlangan ro’yHatdagi abzaclar o’chirilganda, qo’shilganda joki joyi o’zgartirilganda, WORDning bu ro’yHat buyrugi avtomatik ravishda raqamlar ketma-ketligini to’grilaydi. Standart raqamlash Ro’yHatlarni raqamlash uchun quyidagi amallarni bajarishi kerak.

a) Raqam qo’ymoqchi bo’lgan abzacni sichqoncha bilan belgilaymiz; b) Formatlash asboblar panelidan quyida ko’rsatilgan raqamlash klavishasini bosamiz. Ro’yHatlarni ich-ichiga joylashtirish, boshqacha qilib aytganda, ko’p darajali ro’yHatlar (Mnogourovnev'iy). Ko’p darajali ro’yHat to’zish uchun quyidagi amallarni bajariladi: a) Raqamlamoqchi joki belgilamoqchi bo’lgan turli darajadagi ro’yHat bo’laklari joziladi; b) Ro’yHatdan ikkinchi darajaga qo’ymoqchi bo’lgan qismni belgilanadi. Agar ketma-ket joylashmagan bo’lsa, Har bir bo’lak uchun aloHida uchinchi punktni bajarish kerak. v) Formatlash asboblar panelidan *chekinishni ko’paytir*- klavishasi bosiladi. g) Ro’yHatdan uchinchi darajaga tushirmoqchi bo’lgan bo’limni belgilab, ‘chekinishni ko’paytir’ klavishasini (darajadan bitta kam marta ) bosiladi. Misol uchun ro’yHatdagi belgilangan bo’limni, abzacni to’rtinchi darajaga keltirish uchun ‘chekinishni ko’paytir’ (Uvelichit' Otstup) klavishasini uch marta bosish kerak. d) Butun ro’yHatni ko’p darajaga keltirish uchun ro’yHatni belgilab, format tavsijanomasidagi buyruqni bajariladi va 'ko’p daraja', bo’lishini ehkranga keltiriladi. Bizga to’gri kelgan ko’p darajali bezak, raqamlash turini tanlab, OK klavishasi bosiladi. Stil' (tur) Agar biz Hujjatimizdagi abzac joki bir bo’lakning tur ko’rsatkichlarini o’rganmokchi bo’lsak, o’sha bo’lakni belgilab, quyida keltirilgan ikki amaldan biri bajariladi. 1) format tavsijanomasidagi tur (stil') buyrugini bajarib, chiqqan tur darchasidan shu bo’lakka oid ko’rsatkichlarni ko’rib olishimiz mumkin. 2) Bizni qiziqtirgan ma’lumotlarni olish uchun, biz shu ma’lumotlarga aloqasi bo’lgan buyruqlarni bajarish bilan ma’lumotlarni olamiz. Bu usulni ishlajotganda biz bir qancha muloqot darchalaridan foydalanamiz va undagi Axborotlarni ehslab

kolishimizga to’gri keladi. Ularni Hammasini yigganimizdan so’ng abzac Haqidagi ma’lumotga ehga bo’lamiz. Tablica (jadval) tavsijanomasi MS WORD foydalanuvchilar uchun jadvaldan foydalanishning juda qulay usulini taklif qiladi. Tabuljatorlar jordamida jadvallarni formatlash, chiziqlar o’tkazish va Hokazolarni bajarish mumkin. MS WORD da boshqa ob’ektlardagi kabi jadvallar uchun Ham, WYSIWYG qqq (nimani ko’rsang shu bo’ladi) interfeys tashkil topgan. Jadvaldagi ustunlar ehnini, uni to’zgandan keyin Ham sichqoncha jordamida o’zgartirish mumkin. MS WORD avtomatik ravishda jadval formatlovchi apparat Table Autoformat mavjud (10.22.-rasm). Jadvallar to’zish. A sosiy piktografik tavsijanomada jadvallar bilan ishlash uchun piktogramma mavjud. JAngi jadval to’zish uchun kursorni jangi jadval joylashishi kerak bo’lgan joyga olib borib, jadvalni joylashtirish piktogrammasiga olib borib bosish kerak -Vstavit' tablicu. EHkranda jadval prototipi ko’rinadi. Sichqoncha orqali jadval kattaligini, ustunlar sonini va satrlarni aniqlash imkonini beradi.

Sichqonchadagi chap klavishani qo’yib jubormasdan, ko’rsatkichni jurgizib, jadval kattaligini o’zgartirsa bo’ladi. Agar klavishani qo’yib jubormasdan ko’rsatkichni jadvaldan chiqarib juborsak, u holda jadval kattalashadi. Klavisha qo’yib juborilishi bilan jadval Huddi shu o’lchamda Hujjatda tasvirlanadi va bu ehkranda ko’rinadi. Jadvaldagi barcha katakchalar bo’sh va bir hil o’lchamga ehga. Standartga muvofiq ehkrandagi ustunlar punktir chiziqlar bilan ajratilgan. Ular orqali jadvalning o’lchamlari haqidagi tasavvurga ehga bo’lish mumkin. Jadval bo’yicha harakatlanish. J adval bo’yicha yurish sichqoncha joki kursorni boshqaradigan klavishlar orqali boshqariladi. JAcheykadan jacheykaga o’tish Tab klavishasi orqali boshqariladi. Orqaga o’tish ehsa Shift + Tab klavishalari orqali amalga oshadi. Agar jadvalni oHirida turib Tab klavishasi bosilsa, MS WORD 7. 0 avtomatik ravishda Huddi shuncha jacheykalari bo’lgan jana bir satr tashkil ehttiradi. +uyida klavish funkcijalari joritilgan: Enter JAcheykaga jangi abzac kiritish Shift+Tab Satrdagi keyingi jacheykaga kursorni o’tishi Alt+Home Satrdagi birinchi jacheykaga kursorni joylashtirish Alt+PgUp Ustundagi birinchi jacheykaga kursorni olib borish Alt+PgDn Ustundagi oHirgi jacheykaga kursorni olib borish Ctrl+Tab JAcheykaga tabuljatorni qo’yish Jadvallarni qayta ishlash MS Wordda jadvalni taHrirlash va formatlashning ikki usuli bor: sichqoncha joki tavsijanoma buyrugi orqali. Uning qaysi birini tanlash foydalanuvchiga Havola. Sichqoncha bilan ishlash ishni tezlashtiradi. Jadvalni jangi ma’lumot bilan to’ldirish, uni olib tashlash, bir necha jacheykalarni birlashtirish, ustun qo’shish va olib tashlash uchun tavsijanoma buyruqlaridan foydalanish qulay Hisoblanadi. Jadvalga satr qo’shish

Tayjor jadvalga doim o’zgartirish kiritish mumkin. Jadvalga bir necha satr qo’shish uchun quyidagilarni amalga oshirish kerak. ‘ Sichqoncha jordamida: +ancha satr qo’shish kerak bo’lsa shuncha satrni markirovkalash (belgilash) lozim. Buning uchun kursorni jadvalning chap tomonidagi markirovka yo’liga qo’yish kerak. SHunda u o’ng va juqoriga yo’naltirilgan strelka tusini oladi. Va chap klavishani qo’yib jubormasdan, juqoriga ajratilmoqchi bo’lgan satrga yo’naltirish lozim. Tasvir o’zgaradi. ‘ Klaviatura jordamida: Table tavsijanomasidagi Insert Rows buyrugini tanlang. Agar tavsijanomada bunday buyruq bo’lmasa markirovka Hato bajarilgan. MS Wordda jangi satrlar markirovkaning juqori qismiga qo’yiladi. Agar satrni jadval oHiriga qo’ymqchi bo’lsangiz, jadvaldan keyingi kiritish kursorini abzac boshiga qo’yish lozim va Table tavsijanomasidagi Insert Rows buyrugini tanlash kerak. [Insert Rows] satr qo’yishdagi muloqotli darchani nechta satr qo’yish kerakliligini ko’rsatish mumkin. +o’shilajotgan satrdagi jacheykalar formati ustun jacheykalari formatiga to’gri keladi. Servis tavsijanomasi. Servis tavsijanomasi jordamida Hujjat matnidagi jozuvlarni orfografik Hatolarga tekshirish, so’zlarga sinonimlar tanlash, pochta konvertlarini jaratish va Hokazo ishlar bajariladi. Ularning ro’yHati Servis tavsijanomasining quyidagi bandlarida ko’rsatilgan (10.23.-rasm).

‘ Rasstanovka perenosov - jumlalarda bo’gin ko’chirishlarni joy-joyiga qo’yish; ‘ Tezaurus - sinonimlar qidirish; ‘ JAzo’k -matnlardagi so’zlarni Hatolarini tekshirishda Word 7.0 da mavjud tillardan birini tanlash; ‘ Avtozamena - matnni Hatolarini avtomatik Holda tekshirish; ‘ Slijanie - Hatlarni jaratish va ularni bosmaga chiqarish ; ‘ Konverto’ i nakleyki - konvert va pochta kartochkalariga manzillar jozish; ‘ Ispravlenija - matndagi Hatolarni to’grilashlar paytida ishlatish; ‘ Makros - makrobuyruqlar bilan ishlash; ‘ Parametro’ - matn muHarririning ishi va uolatini aniqlovchi opcijalarga yo’l ochish. ‘ Orfografija, Grammatika - matn Hatolarini tekshirish; Ushbu buyruq kiritilajotgan so’zni Word 7.0 eugaoe aeeai nieeotiradi, agar so’z lugatda bo’lmasa, uning ostiga qizil chiziq chizib qo’yiladi. Bu Holatda foydalanuvchi darHol Hatoni to’grilash imkonijatiga ehga. Buning uchun sichqonchaning o’ng klavishasi bosiladi. EHkranda kontekst tavsijanoma paydo bo’lib, unda shu so’zga jaqin so’zlar Word 7.0 tomonidan taklif ehtiladi va kerakli so’z tanlanib: ‘ Propustit' vsjo - tanlangan so’z butun seans davomida o’zgarishsiz qoladi;

‘ Dobavit' - ushbu so’zni lugatga kiritib qo’jadi. ‘ Statistika - Hujjat abzac, saHifalar, so’zlar va satrlar soni Haqidagi ma’lumotlarni olish mumkin bo’ladi. Buyruq bajarilgandan so’ng ehkranda (10.24.-rasm): ushbu darcha Hosil bo’ladi. Unda Hujjatdagi saHifalar, so’zlar, simvollar, abzaclar, satrlar soni to’grisidagi ma’lumotlar keltiriladi. Ushbu darcha zakro’t' klavishasi orqali bekitiladi. ‘ Ustanovit' zaHitu - foydalanuvchi o’zining shaHsiy matnlariga boshqalar tomonidan o’zgartirishlar kiritilishidan saqlaydi; Buyruq bajarilganda ehkranda quyidagi muloqot darchasi Hosil bo’ladi: Bu erda parol' kiritilib, Ok bilan chiqib ketiladi. ‘ Nastroyka - piktogrammalarni qo’yish, olib tashlash (o’chirish), almashtirish va ‘qaynoq’ klavishlar jaratish; Bu buyruq tanlanganda

muloqot darchasi ochiladi va u uch qismdan iborat bo’ladi. Gipermatn Hujjat yaratish Gipermatn Hujjati - bu Hujjat bo’lib o’z ichida grafik va matnli fayllarni bir Hujjatga murojat kiladi. Bu jaraen gipermant Hujjatni jaratish deb ataladi Word dasturi erdamida. Gipermurojat - rangli chizilgan matn eki grafik ob'ekt bo’lib u fayldan, fayl fragmentidan eki HTML betiidan Internetga murojat kiladi. Agar avtomatik gipermurojat uchirilmagan bulsa , Microsoft Word avtomat ravishda gipermurojat orkali veb-betlarga adreslar kiritish mumkin, janiy www.o’zpentathlon.narol.ru. Gipermanzilni o’zgartirish uchun sichkonchani ung tomonini bosib, Va Gipermanzilni o’zgartirish buyrugini tanlash kerak, sung ‘Teks’ maydoniga kerakli matnni kiritsh kerak. Gipermanzilni oddiy matnga o’zgartirish. Sichkonning ung tumasini Gipermanzilga bosib, ‘udalit' gipersso’lku’ buyrugi tanlanadi. Gipermanzilni tulik uchirish uchun gipermanzil ajratiladi va Del klavishasi bosiladi. Gipermanzilni ehlektron pochta manzilida eki Internet resursida jaratish uchun biror bir rasm eki ajratilgan mant bulagida sichkonning ung tugmasi bosiladi va ‘gipersso’lka’ buyrugi tanlanadi, sung ‘adres’ maydonida Internet resursida sizni kiziktiraetgan manzilni kiritasiz. SHunindek, Hujjatdagi kerakli manzilni kiritsa

Ham buladi. Masalan, www.o’zpentathlon.narod.ru. Kiritilsa gipermatn avtomat ravishda jaratiladi. Gipermanzilni ochish usullari. Gipermanzilda avtomatik ravishda utish uchun (giper manzilni ochish) foydalanuvchi CTRL klavishasini bosib turgan Holda gipermanzilda sichkoncha tugmasi bosiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Отахўжаев А.К., Жўраев Б.С. Молекуляр оптика. Самарқанд, Университет. 1992. 2. Волькенштейн М.В. Молекулярная оптика. М., Наука. 1958. 3. Фабелинский И.Л., Молекулярное рассеяние света. М. Наука. 1982. 4. Вебер А., Спектроскопия КРС в газах и жидкостях. М. Наука.1982. 5. Атахаджаев А.К., Тухватуллин Ф.Х. Спектралыное распределение интасивности в крыле линии рассеяния жидкостей и растворов. Ташкент, Фан. 1981. 6. Вкус М.Ф. Электрические и оптические свойства молекул и конденсированнх сред. Л.,1984. 7. Отажонов Ш. Молекуляр оптика. Тошкент, Университет. 1994. 8. Волькенштейн М.В., Строение и физические свойство молекул. М., Л., 1955.

Похожие

Matn muharrirlari, Word matn muharririda ishlash

Matn muharirlari bilan ishlash

Microsoft Word matn muharriri

Microsoft Word matn muharirida ishlash

Matn protsеssori - Microsoft Word dasturi