logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Информатика и ИТ
  4. Kompyuter konfiguratsiyasi va linux

Kompyuter konfiguratsiyasi va linux

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

87.5 KB
Скачать
Kompyuter konfiguratsiyasi va linux Kompyuterda qanday OT o`rnatilishidan qat`iy nazar, birinchi qilinadigan ish – kompyuterni o`rnatish jarayoniga tayyorlash. Qurilmalarni to`g`ri tanlash va disklarni to`g`ri bo`limlarga ajratish drayver muammolarisiz kompyuterni uzoq muddat ishlashi ta`minlaydi, ma`limut yo`qolishni bartaraf qiladi. Kompyuter konfiguratsiyasiIBM PC shaxsiy kompyuterlar davri 1978 yildan boshlangan. Aynan shu paytlarda i8086 protsessori vujudga keldi va x86 protsessorlar oilasini boshlab berdi. Bizlarning uyimizdagi kompyuterlarning protsessori aynan x86 protsessori avlodi xisoblanib Pentium, Celeron, Athlon yoki Duron nomlariga ega. Bu protsessorlar i8086 protsessorni emulyatsiyalash rejimiga ega.Uch o`n yillik rivojlanish davr davomida x86 protsessorlari tuzilishiga revolyutsion o`zgarishlari kiritildi. Ilk bor protsessorlar 8-16-razryadli arifmetika va ma`lumotlar shinasi bilan ishlagan bo`lsa, zamonaviy protsessorlar 64-razryadli arxitekturaga ega, masalan, Itanium va Athlon 64. Eng keng tarqalganlari 32-razryadli protsessorlar: 386 dan Pentium 4 va ularga o`xshash AMD korporatsiyasi chiqargan protsessorlari.Protsessorning quvvatiga qarab, foydalanuvchi kompyuterga u yoki bu OT ni o`rnatadi. Eski protsessorlar bilan zamonaviy OT lar ishlay olmaydi, Yangi protsessorni ikoniyatlaridan eski OT to`liq foydalana olmaydi.Eng kam resurs talab qiladigan OT bu Windows 95, i386, i486DX protsessorlarida da optimalroq ishlay oladi. Bundan tashqari operativ hotira va diskdagi xajmga alohida talablar mavjud.Linux OT uchun xam shaxsiy kompyuterlarning apparat qismlariga ma`lum bir chegaralar mavjud. Linuxning universal distributivlarini i386 dan Pentium 4 protsessorlarida va uning AMD analoglarida ishlatish mumkin. Demak protsessor 32-razryadli amallarni bajara olishi zarur. Ichki arxitekturasi IBM PC dan farqli bo`lgan, masalan uyali aloqa telefonlarida shu qurilmalar uchun alohida Linux versiyalari ishlatiladi.12Operatsion tizim yadrosi va qobiqlar Oxirgi o`n yillik ichida zamonaviy OT ga qo`yiladigan talablar xaqida tasavvurlar shakillanib bo`ldi. Bunda standart sifatida Windows tizimi olindi. Windows foydalanuvchiga sichqoncha bilan qulay ishlashi uchun grafikli interfeysni taqdim etadi. Oldingi versiyalardagi tekst interfeysli MS DOS zamonaviy Windows tizimlarida deyarli ishlatilmaydi. Bundan tashqari Windows 9x ning grafikli interfeys qobig`i OT ning yadrosi bilan bevosita bog`liqdir. Undan oldingi Windows 3.11 tizimida avval MS DOS yuklanar edi va win commandasi bilan grafikli interfeys ishga tushirilar edi.Linux OT da Windowsdan farqli ikki qism mavjud, bular:Birinchi qismi – OT ning yadrosi. Uning tarkibidagi dasturlar turli xil qurilmalarni ishini mohiyatini yagona standartga keltiradi, bu esa amaliy dasturlarni kompyuterning ixtiyoriy qurilmasiga yagona standart bo`yicha murojaat etishni imkonini beradi. Shuni inobatga olish kerakki, Linux OT ning yadrosi barcha distributivlari uchun bir xildir. Faqatgina yadro vaqt o`tishi bilan dasturchilar tomonidan yangilanib boriladi, uning tarkibiga yangi qurilmalar bilan ishlash imkoniyatlari qo`shiladi, ammo ishlash jarayoni bir xil.Ikkinchi qismi – foydalanuvchi bilan interfeysni yaratuvchi dasturlar. Odam yadro bilman bevosita emas, balki bilvosita, maxsus qulay interfeysni ta`minlovchi qobiq- dasturlar bilan muloqotda bo`ladi. Xattoki qobiq-dastur MS DOS ga o`xshash interfeys xamda Windowsga o`xshash interfeysga ega bo`lishi mumkin. Linux uchin qobiq-dasturlar judayam xilma-xil, qaysi birini tanlash foydalanuvchining ixtiyoriga xavola.Noodatiy tuyulmasin, lekin xar qanday OT ining bosh vazifasi – bu fayllar bilan ishlashi, negaki aynan fayllar axborotning bo`limas birligi xisoblanadi. Rasm chizamizmi, matn teramizmi, musiqa yaratamizmi, barchasi – fayllar bilan ishlashdir. Amaliy dasturlar esa fayllar bilan ishlash uchun sodda va qulay interfeysni ta`minlaydilar. Windowsda buning uchun Проводник dasturi mavjud, boshqa dastur yaratuvchilar Total Commander ni tavsiya qilishadi.Linuxda xam fayllar bilan ishlashni osonlashtiradigan fayl menejerlari mavjud. Albatta bu dasturlarning interfeyslari Windowsnikiga o`xshab ketadi, negaki xar qanday OT da fayllar ustida bir xil yaratish, nusxalash, tartiblash, o`chirish amallari bajariladi. Linuxdagi Midnight Commander Norton Commander ni deyarli to`liq nusxasi.OT ni modullarga bo`lish yadroni faqatgina kerak bo`ladigan qurilmalar bilan ishlash imkonini yaratadi. Eski kompyuterda modullarni shunday tanlash mumkinki, xattoki tezkor kompyuterda bajariladigan vazifalarni bajarish mumkin.13Linux dasturlarini raqamlashWindows foydalanuvchilari unda ishlatiladigan tushunchalarga shunchalik ko`nikib qolishganki, xar qandany noodatiy qoida-qonuniyatlar tushunmovchiliklarga olib keladi. Lekin o`zga mamlakatlarga kelib qolib albatta bu mamlakat qonun- qoidalari, urf-odatlari, madaniyatini o`rgana boshlaysiz. Shuning uchun boshqa bir OT ni o`rganishni boshlaganda, shu OT da ishlatiladigan tushunchalarga ko`nikishingiz kerak bo`ladi.Linuxni Windowsda sezilaril farqi – bu fayllar, ichki va tashqi qurilmalarni nomlanishlari.Linuxda fayllarning nomlanishi Fayl nomlai 255 ta belgidan iborat bo`lib o`z ichiga faqatdina / belgisini va 0 kodli belgini olmagan bo`lishi shart.Windows tizimidagi kabi fayl kengaytmalarini nuqta bilan ajratish shart emas. Kengaytmalarni umuman ishlatmasa xam bo`ladi.Fayllar bilan OT ni qobiqlar ishlagani sababli, fayl nomida quyidagi belgilarning qatnashishi tavsiya etilmaydi:!   @   #   $   &   ~   %   *   (   )   [   ]   {   }   &#39;   “   \   :   ;   >   <   `   va   probel.Linuxda dasturlarning versiyasi xaqidagi ma`lumotlar bevosita fayl nomida aks ettiriladi. Misol uchun asosi Red Hat distributividan kelib chiqgan distributivlarida uchraydigan fayl nomlanishlari:abiword 2.0.1 1.i386.rpmxam common 0.6.3 - 14.noarch.rpmkdegames 3.1.4 2.i386.rpmKo`zga tashlanadigan birinchi xolat, bu fayl nomlarida nuqtaning ko`p uchrashi. Bu fayllarni nomlanishini quyidagicha izoxlash mumkin. Avval oxiridan boshlaymiz,rpm - Red Hat Packet Manager – RPM maxsus paketlar8 bilan ishlashga mo`ljallangan fayl.i386 – x86 protsessorning 3 avlodi va undan uyqori protsessorlariga mo`ljallangan dastur.noarch - protsessor turiga bog`liq emas.2.0.1 1 - versiyasiabiword   – nomi.8 Paket – Linux tizimida bir necha dasturlarni, ularning ochiq kodlarini yoki boshqa bir fayllarni o`z ichiga jamlagan maxsus fayl. RPM dastiri orqali bu paketlarni tizimga o`rnatish va o`chirich amallarni bajarish mumkin. 14Albatta bu nomlanishi majburiy emas, lekin bu qoidaga amal qilish fayllarni oqishni soddalashtiradi.Dasturlarning Beta-versiyalari xam mavjud. Bu versiyalar yaratilgan va xali ma`lum bir foydalanuvchilar guruxi tomonidan sinalmagan xisoblanadi.Versiyaning birinchi raqamida 0 soni – dasturning norasmiy versiyligini bildiradi. Ikkinchi raqamida toq son bo`lsa – bu dastur versiyasi xali to`liq tugallanmagan xisoblanadi.Yadro va murakkab yoki tijorat dasturlari uchun versiya raqamlaridan tashqari fayl nomida beta, p, pre indekslarini uchratish mumkin.Linux OT protsessori x86 oyilasiga tegishli va i386 avlodidan boshlab xar qanday kompyuterga o`rnatilishi mumkin. i386 uchun mo`ljallangan dasturlar i586 da xam bemalol ishlaydi, lekin bu dasturni shu i586 uchun optimallashtirish tavsiya etiladi. Shundagin i586 ning to`liq imkoniyatlarini ishlatish mumkin bo`ladi.i386 da ishlaydigan dastur i586 dan eski degan gap not`g`ri albatta. Shunchaki dastur aynan shu protsessor turida optimal ishlashi ta`minlanadi. Ko`pchilik xolladra dastur yaratuvchilar o`zining dasturlarini oxirgi versiyalarini protsessorning barcha turlari uchun aloxida fayllarbilan ajratadi, masalan:openssl 0.9.7a 23.i386.rpmopenssl 0.9.7a 23.i586.rpmopenssl 0.9.7a - 23.i686.rpmLinux distributivini zamonaviy kompyuterga o`rnatishda xech qanday muammo chiqmaydi. Lekin eski i386, i486 protsessorli noutbukga Linuxni ornatish uchun aloxida aynan shu protsessor turiga mos distributivni tanlash zarur.Linuxda fayllarni arxivlashArxivlashdan maqsad bir necha fayllarni, ma`lumotlarga zarar etkazmaydigan qilib, xajmi va son jixatidan kamaytirish. Unix tizimlarida arxivlashdan oldin fayllar butun bir paketga yig`iladi, keyinchalik bu paket xajmni kamaytirish maqsadida arxivlanadi. Paket fayllar nomida odatda tar, va arxivlangan fayllar nomida gz,   bz,   gzip,   bzip indekslarini uchratish mumkin. Paketga jamlangan va arxivlangan fayllar nomida esa tar.gz,   tar.bz,   tar.gzip,   tar.bzip indekslar mavjudligidir.Linuxda dasturlarni o`rnatilishini osonlashtirish maqsadida turli xil paket o`rnatish tizimlari ishlatiladi. Paketga dasturning barcha modullari, kerakli fayllari jamlanib arxivlanadi. Masalan, Red 15Hat asosida yaratilgan distributivlarda RPM tizimi ishlatiladi. Debian asosida yaratilgan distributivlarda DEB.Qurilmalarni nomlash qonun- qoidalariWindowsda xar qanday tashqi qurilma, aloxida mohiyatga ega bo`lgan tizimdir. Yangi qurilmalarning paydo bo`lishi, ularga yangi interfeyslarni yaratishga majbur etadi. Misol uchun USB interfeysi sodda universal tizim bo`lishiga qaramay, Windows tizimiga o`rnatilishi va sozlanishi ko`p yillar davomida qiyinchiliklar keltirdi. CD-ROM qurilmalarini esa bir-biriga to`g`ri kelmaydigan fayllarni saqlash standartlari mavjud. Bundan tashqari qurilmatar ishlab chiqaruvchi firmalarnin ko`pgina drayverlari Microsoft korporatsiyasi tomonidan tan olinmagan.Linuxda esa xar qanday qurilmalar fayllar ko`rinishida aks ettirilgan. Diskga, printerga yoki skanerga oddiy fayllar bilan ishlagandek murojaat qilinadi. Bu esa yangi qurilmalarni OT ga integratsiyalash jarayonini osonlashtiradi. Yangi ishlab chiqilgan protsessorlarda avval Linux tizimi ishlaydi, keyinchalik esa Windows.Bosh katalog Linuxda qurilmalar fayllar ko`rinishida bo`lganligi sababli, kompyuterning arxitekturasi foydalanuvchi uchun fayl tizimi ko`rinishida taqdim etiladi. Ma`lum bir kataloglarda kiritish- chiqarish qurilmalari fayllari joy olgan bo`lsa, boshqa kataloglarda foydalanuvchi fayllari va dastur fayllari joy olgan.Linuxda fayylar bilan ishlash qulay bo`lishini ta`minlash maqsadida, bosh katalog tushunchasi kiritilgan va u quyidagi belgi bilan ifodalanadi:Kompyuterga o`rnatilgan vinchesterlar sonidan qat`iy nazar, bosh katalog xar doim bitta bo`ladi. Bu esa Linux va Windows orasigagi katta farqdir. Windows tizimida xar bir disk uchun alohida bosh katalog mavjuddir.Qolgan fayllar tuzilishi odatiy ko`rinishga ega. Masalan, foydalanuvchilarning shaxsiy fayllari /home katalogida joylashgan: /home/lobar/document.docyoki/home/nodira/rasm.jpg 16OT uchun muhim bo`lgan sistema fayllari   /bin,   /sbin, konfiguratsiya fayllari /etc,   qurilmalar fayllari /dev katalogida joylashgan.Tashqi qurilmalarning nomlanishiTashqi qurilmalar: modem, diskovod va boshqalarga odam uchun tushunarli bo`lgan nomlar beriladi.Egiluvchan disklar diskovodi Linux OT da/dev/fd0/dev/fd1nomlariga ega, ya`ni birinchi diskovod /dev katalogida fd0 fayli (Windows OT da bu A: disk), ikkinchi diskovod /dev katalogidagi fd1 fayli (Windows OT da bu B: disk). Windows OT da A: diskni nomini faqat B: diskga o`zgartirish mumkin va aksincha, Linuxda bu fayllarni nomini xoxlagancha o`zdartirish mumkin.Odatda bu turdagi diskovod kompyuterda bitta bo`lganligi sababli u/dev/floppylink9 fayli ko`rinishida bo`lib /dev/fd0 fayl tarkibini ifodalaydi.COM10-portlar nomlanishiXisoblash texnikasida ishlatiladigan ketma-ket interfeysli COM-portlar shaxsiy kompyuterlardan avval xam mavjud bo`lgan. Ilk bor ularni terminallarga (klaviatura va monitor) ulanishda ishlatilgan. Asosan tashqi modemlarni yoki PS/2 interfeysli sichqonchani ulashda ishlatiladi. Ba`zi bir uyali aloqa telefonlari xam kompyuterga shu port orqali ulanadi. Windows tizimida COM-portlar COM1,   COM2,   COM3 kabi nomlanishiga ega.Linux tizimida COM-portlar/dev/ttyS0/dev/ttyS1/dev/ttyS29 Link fayl – bu shunday bir faylki, boshqa bir faylning tarkibini ifodalaydi. Link faylni o`zgarishi, o`zi ifodalagan faylni o`zgarishiga olib keladi. Link faylni o`chirilishi, o`zi ifodalagan faylni ochirilishiga olib kelmaydi.10 COM – (o`qilishi “KOM”) bir EXM dan boshqa EXM yoki qurilma bilan axborot almashini ta`minlovchi maxsus qurilma.17nomlanishga ega.COM-portga modem qurilmasi ulangan bo`lsa, uning uchun maxsus/dev/modemlink fayli xosil qilinadi. Bu faylni maxsus modem bilan ishlaydigan dastur orqali yoki o`zimiz maxsus kommanda bilan xosil qilishimiz mumkin.Hard disk (vinchester) larning nomlanishiWindowsda fdisk dasturi yordamida yaratilgan diskning asosiy bo`limi C: deb nomlanadi. Diskni qaysi bir IDE shinasiga ulashingizdan qat`iy nazar. Bu albatta Windows tizimining afzalligi.Zamonaviy BIOS tizimi yordamida biz qaysi bir diskdan yuklanishi kerak bo`lganligini tanlash imkoniniyati mavjud. IDE interfeysi.Odatda IDE interfeysiga ega bo`lgan sistema platalarida ikkita IDE razyom mavjud. Xar bir IDE interfeysi ikkita kanalga ega. Bu esa bitta shleyf orqali xam vinchester, xam CD-ROM ni ulash imkonini beradi. Bunda albbata ularni ajratish maqsadida, ularning biri Master, ikkinchisi Slave bo`lishi shart. Linuxda vinchesterlarni nomlanishi aynan ulanish joyiga bog`liqdir.Birinchi (Master) vinchester IDE ning birinchi kanalida /dev/hda deb nomlanadi.Ikkinchi (Slave) vinchester IDE ning birinchi kanalida /dev/hdb deb nomlanadi.Birinchi (Master) vinchester IDE ning ikkinchi kanalida /dev/hdc deb nomlanadi. Ikkinchi (Slave) vinchester IDE ning ikkinchi kanalida /dev/hdd deb nomlanadi.Vinchesterning ulanish joyi yoki Master/Slave turi o`zgartirilganida Linuxni yuklaydigan konfiguratsiya fayllarga xam o`zgarishi kiritish zarur. Negaki Linux tizimi yuklanmay qoladi. Konfiguratsiya fayllarni o`zgartirish maxsus egiluvchan disk yoki maxsus CD disk yordamida amalga oshiriladi. SCSI interfeysi.Oxirgi paytlari SATA turidagi vinchesterlar keng tarqalmoqda. Bu vinchesterlarni nomlanishi quyidagicha:18Birinchi SCSI-disk /dev/sda deb nomlanadi.Ikkinchi SCSI-disk /dev/sdb deb nomlanadi.Uchinchi SCSI-disk /dev/sdc deb nomlanadi.Disklar bo`limlarining nomlanishi.Windows foydalanuvchilari fdisk orqali yaratilgan disk va ularning bo`limlarining turi xaqida o`ylab xam o`tirmaydilar.Linuxda bo`lim nomlari vinchester nomi va bo`lim tartib raqamidan tashkil topadi. Masalan, agar vinchester birinchi IDE kanalga Master bo`lib ulansa, Windowsdaga C: va D: lar misolida:C: disk - /dev/hda1 deb nomlanadi.D: disk - /dev/hda5 deb nomlanadi./dev/hda1 nomidan shu ma`lumki, bo`lim asosiy xisoblanadi. Asosiy bo`limlar faqat 4 ta bo`lishi mumkin: /dev/hda1,   /dev/hda2,   /dev/hda3 va /dev/hda4.Mantiqiy D: disk esa kengaytirilgan bo`limda /dev/hda5 nomiga ega. Shu bilan birga E: disk - /dev/hda6,   F: disk - /dev/hda7   nomlarga ega bo`ladi. Nazariy jixatdan kengaytirilgan bo`limda 60 ta mantiqiy disklarni xosil qilish mumkin.Agar vinchester IDE ning ikkinchi kanaliga Master bo`lib ulangan bo`lsa, unda:C: disk - /dev/hdc1 deb nomlanadi.D: disk - /dev/hdc5 deb nomlanadi.Agar vinchester IDE ning birinchi kanaliga Slave bo`lib ulangan bo`lsa, unda:C: disk - /dev/hdb1 deb nomlanadi.D: disk - /dev/hdb5 deb nomlanadi.Fayl tizimlariVinchesterni xarid qilib kompyuterga o`rnatganimizdan keyin, bu diskka birdaniga ma`lumot yozish va xatto o`qish imkoniga ega bo`lmaymiz. Xattoki Windows va Linuxda bu diskni ko`ra olmaymiz. Diskni ko`rish uchun, uni avvalo bo`limlarga bo`lib formatlash. Windowsda xali xam MS DOS da ishlatilgan format   dasturi (kommandasi) ishlatiladi. 11 Diskni formatlash – bu jarayonda diskga oldindan tanlangan fayl tizimi joriy qilinadi. Bunda oldingi ma`lumotlar ochib ketadi.19Avval fdisk dasturi yordamida disk bo`limlarga bo`linadi. Bo`lingan bo`limlar format dasturi yordamida formatlanadi. Natijada fayllarni saqlash uchun fayl tizimi shakillanadi. Windows OT lari uchun FAT fayl tizimi odatiydir. FAT ning FAT16, FAT32 turlari mavjud. Ko`p foydalanuvchilik Windows 2000/XP OT larida NTFS fayl tizimi ishlatiladi.FAT va NTFS ning bir biridan farqi shundaki, FAT tiziminda fayllar ustida bajariladigan ammallar qayd qilinmaydi. Masalan, katta bir faylni bir joydan ikkinchi joyga ko`chirilgan vaqtda, elektr manbai uzilib, kompyuter ochib qolsa, bu fayl chala yozilib qoladi. NTFS fayl tizimida fayl ustida bajarilayotgan amallar diskning maxsus joyida qayd qilib turiladi. Odatda bu joyning xajmi 4 Mb bo`lib jurnal deb ataladi. Fayl ustida amal to`liq bajarib bo`lingandan keyingina, uni diskda ko`rishimiz mumkin. Bunga o`xshash fayl tizimlari jurnalli fayl tizimlari deb ataladi.Linuxda xam o`ziga tegishli fdisk dasturi yordamida bo`limlar xosil qilinadi va fayl tizimi shakillantiriladi.Windows tizimi faqatgina FAT va NTFS fayl tizimlari bilan ishlaydi, Linux esa bulardan tashqari turli xil fayl tizimlari bilan ishlay oladi. Odatda Linux diskda ext2 va fayl tizimini shakillantiradi. Linux uchun bular asosiy xisoblanib ularning farqi: ext3   fayl tizimi jurnalga ega, ext2 esa yo`q.Swap12 bo`limi.Kompyuterning operativ hotirasining chegarasi mavjud bo`lganligi sababli, shunday xolatlar vujudga keladiki, dasturni yuklash uchun operativ xotiradan joy etmay qoladi. Bunday xollarda operativ hotirada kam ishlatiladigan ma`lumotlarni diskga yozib joy bo`shatish amali bajariladi. Bu ma`lumotlarga ehtiyoj bo`lib qolsa, ular operativ hotiraga qaytariladi. Aynan shu jarayon swaping deb ataladi. Windows tizimida swap uchun vinchesterda fayl yaratiladi. Masalan: win386.swp yoki pagefile.sys. Bu fayl xajmi operativ xotira xajmiga, diskning bo`sh joy xajmiga va OT versiyasiga bog`liq bo`ladi.Linux tizimida Windows kabi swap mexanizmini ishlatish mumkin, lekin bu usul ko`pgina dasturlarning ishlash tezligini kamaytirib qo`yadi. Buni bartaraf qilish maqsadida UNIX tizimlarida, jumladan Linuxda diskda maxsus swap bo`limi ajratiladi. Bu bo`limning xajmi odatda operativ xotira xajmidan ikki barobar katta qilib tanlanadi.Ulanish nuqtasi.Windows tizimida kataloglar tuzilishi lotincha xarfli bo`lim nomidan boshlanadi. Linuxda esa ulanish nuqtasi bitta. Bunda, savol paydo bo`ladi, qolgan vinchesterlar, bo`limlar, fayl 12 Swap – (to`g`ri tarjimasi – almashtirish) Operativ hotiradagi ma`lumotlarni vaqtincha diskga saqlash va kerak bo`lgan paytda operativ xotiraga qaytarish.20tizimlari qayerda ? Undan tashqari qurilmalar fayl ko`rinishida aks etgan. Linuxda “fayl tizimini ulash” tushunchasi mavjud. Xar qanday qurilma, diskga murojaat qilishdan oldin u fayl tizimning ma`lum dir nuqtasiga (katalogiga) ulab qo`yilishi zarur. Bunda ulanish nuqtasi ixtiyoriy bo`lishi mumkin. Odatda Linuxda /mnt katalogi aynan ulash nuqtalarini o`z ichida saqlash uchun mo`ljallangan. Bu katalogda odatda barcha tashqi qurilmalar alohida katalog sifatida ulanadilar.Egiluvchan diskli diskovod - /mnt/floppyKompakt diskli diskovod - /mnt/cdromBu katalogda Windows yoki MS DOS bo`limlarini ulash mumkin, Masalan:C: disk - /mnt/windows/CD: disk - /mnt/windows/DVinchesterda bo`limlarning tuzilishiBu mavzuda ko`rilayotgan masalalar barcha OT lari uchun muhim xisoblanadi. Diskni bo`limlarini xajmlarini o`zgartirish o`zimizning ixtiyorimizdadir. Shaxsiy kompyuterlarda MS DOS tizimi uchun diskini 4 ta asosiy bo`limlarga bo`lish odatiy bo`lib qoldi.Bunda vinchesterning 0-yo`li bosh yuklovchi yozuv uchun ajratiladigan bo`ldi. Bu yozuv o`z ichida OT ni yuklovchi dastur va diskdagi bo`limlar xaqidagi ma`lumotlarni saqlaydi. Bunda 0-yo`lning faqat 1-sektori band bo`ladi. Unung xajmi esa atigi 512 baytni tashkil etadi. Qolgan sektorlar ishlatilmaydi. Foydalanuvchi ma`lumotlari vinchesterning 1-yo`ldan yozila boshlanadi.Asosiy bo`limlar o`z ichida mantiqiy disklarga bo`linishi mumkin. Windows tizimida ko`pincha ikki asosiy bo`limli tizilma qo`llaniladi. (rasm 2.1) C: D:Rasm 2.1.C:D: E: F:Rasm 2.2.MS DOS texnologiyasi qo`llanila boshlaganidan bo`shlab Microsoft korporatsiyasi dasturchilari oldida diskni ko`p bo`limlarga bo`lish muammolari paydo bo`la boshladi. Oldingi versiyalar bilan 21ishlashini ta`minlash maqsadida rasm 2.2. da ko`rsatilganidek tuzilma taklif etilgan. Bunda diskning ikkinchi kengaytirilgan bo`limida bir qancha bir biri bilan ketma-ket bog`liq mantiqiy disklar yaratilishi mumkin. Bunda oradagi xar qanday bo`limni buzilishi, qolgan bo`limlarni xam buzilishiga olib keladi.Rasm 2.1. va 2.2. da ko`rsatilganidek MS DOS va Windowsda faqat ikkita asosiy bo`lim ishlatiladi. Qolgan ikkita asosiy bo`limlar ishlatilmaydi, yoki boshqa OT lar tomonidan ishlatiladi. Kompyuterga ikkinchi vinchester o`rnatilganda, uning xajmi yuqorida keltirilganidek ikki bo`limga bo`linadi.Asosiy bo`limlar jadvali.Asosiy 4 ta bo`limlar xaqidagi ma`lumotlar asosiy bo`limlar jadvalida saqlanadi. Bu jadval vinchesterning yuklanish sektorining 1beH (16 lik son) adresidan boshlanadi. Xar bir bo`lim ma`lumoti uchun 16 bayt ajratilgan. Bunda 1beH – birinchi bo`lim, 1ceH – ikkinchi bo`lim, 1deH – uchinchi bo`lim va 1eeH – to`rtinchi bo`lim xaqidagi ma`lumotni saqlaydi. Bo`lim elementining tuzilishi rasm 2.3. da keltirilgan. Birinchi 1 baytlik yuklanish belgisi bo`lib, bu bo`limda qaysi bir Windows 95/98/Me yoki MS DOS tizimini yuklanishini ko`rsatuvchi ma`lumot saqlanadi. Odatda birinchi asosiy bo`limda 80H qiymati, qolganlarda eso 00H qiymati bo`ladi.1beH boot Yuklanish belgisi+1 Hd Bo`linni boshlanishi: disk raqami+2 Sec/Cyl Bo`linni boshlanishi: sektor- silindr+4 Sys OT kodi +5 Hd Bo`limni tugashi: disk raqami+6 Sec/Cyl Bo`limni tugashi: sektor- silindr+8 Boshlang`ich sektor+0cH Sektorlar soniRasm 2.3.Keyingi 3 baytlar bo`limni boshlanishni fizik koordinatlarini ifodalaydi, ulardan: birinchishi – vinchesterning ichki diskning tartib raqami, keyingi ikkitasi – sektor va silindr raqami.Keyingi 1 bayt o`rnatilgan OT ni belgilaydi. Masalan, MS DOS da asosiy bo`lim uchun 06H, kengaytirilgan bo`lim uchun 05H, Windows uchun 0bH.Keyingi 4 baytlar bo`limni tugashi xaqida ma`lumotni ifodalaydi.Oxirida esa, bo`limning eng birinchi sektori raqami va bo`lim egallab turgan sektorlar soni keltiriladi.Bo`limlar jadvaliga faqat MS DOS dan murojaat qilish mumkin, negaki Windows bu ma`lumotlarga 22to`g`ridan to`g`ri murojaatni ma`n qiladi.Diskni bo`limlarga bo`lish qonun-qoidalari.MS DOS OT ning paydo bo`lishi bilanoq, foydalanuvchilar doimo diskni 4 ta asosiy bo`limlarga bo`lishni afzal ko`rishadi. Rasm 2.4. Bu bilan 4 ta mustaqil bo`limar xosil qilinib, ma`lumotlarni saqlash ishonchliligini oshiradi.Shu bilan birga ushbu bo`limlarning xajmini osonlikcha o`zgartirish imkoniyati mavjud. C: D: E: F:Rasm 2.4.Microsoft o`rnatgan ushbu tartibni fdisk dasturi yordamida o`zgartirish muvafaqiyatsiz oqibatlarga olib keladi. Buning uchun maxsus PowerQuest ( www.powerquest.com ) korporatsiyasining PartitionMagic dasturidan foydalanish afzalroq.23Boshqa operatsion tizimlar va WindowsDiskda Windows OT bilan birga unga raqobatdosh bo`lgan boshqa OT o`rnatilgan bo`lsa va Windows tizimida ishlaganda ehtiyotkor bo`lish zarur.Agar kompyuterda Linux tizimi alohida bo`limda o`rnatilgan bo`lsa, Проводник bu bo`limni alohida disk qilib ko`rsatadi. Bu disk FAT yoki NTFS tizimidan farqli bo`lisa va siz uni ochishga urinsangiz, Windows: “ Диск не отформатирован ”, (disk formatlanmagan) degan ogoxlantirish oynasi chiqadi Albatta “ Нет ” tugmasini bosish zarur, bo`lmasa o`rnatilgan Linux OT o`chib ketadi.Ikki vinchesterli Windows tizimida birinchi vinchesterni Master ulanishida birinchi asosiy bo`limiga C: nomi beriladi, Slave ulangan birinchi vinchesterni birinchi asosiy bo`limiga D: nomi beriladi. E:   nomi birinchi vinchesterni ikkinchi asosiy bo`limiga beriladi. Bunda Linix OT ni barcha asosiy bo`limlardan keyingi bo`limlarga o`rnatish tavsiya etiladi. ADABIYOTLAR 1. “Linux. Экспресс курс.” Валентин Соломенчук. 2. www.ziyonet.uz 3. www.nur.uz

Похожие

Yaratilish tarixi Linux va Unix OT larining farqlari Linux distributivlari Linux Otni o'rnatish bayoni
Linux Cent Osni o‘rnatish va dastlabki sozlash Linux ning standart papkalari
Windows OT va LINUX Ot ning farqi
Kompyuter tarmoqlari
Zamonaviy kompyuter qurilmalari va imkoniyatlari