Jamiyatni axborotlashtirish, informatsion jarayon haqida tushuncha - Информатика и ИТ - Рефераты

Jamiyatni axborotlashtirish, informatsion jarayon haqida tushuncha

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

47 KB

Jamiyatni axborotlashtirish, informatsion jarayon haqida tushuncha Reja: 1. Jamiyatni axborotlashtirish, ilg’or axborot texnologiyasini joriy etish zaruriyati. 2. Informatsion jarayonlarning rivojlanish bosqishlari. 3. Fanning predmeti va mazmuni.

O’zbekiston qishloq xo’jaligi iqtisodiy erkinlashtirish sharoitida jadal rivojlanib bormoqda. Qishloq xo’jaligining har bir sohasida yuqori ko’rsatkishlarga erishilmoqda. Shu bilan birgalikda zamonaviy texnik vositalardan mukammal foydalanishni biluvchi malakali mutaxassislarga ham talab oshib bormoqda. Korxonalarni texnik jihatdan qayta qurollantirish, kam chiqitli va chiqitsiz texnologiyalardan, ilg’or konstruksiyalimateriallardan foydalanish dasturlarini amalga oshirish natijasidagina mehnat unumdorligii o’stirish,mahsulot sifatini yaxshilash, aholining xarid talabini qondirish, ilm-fan ishlab chiqarish tarmoqlarini, ayniqsa elektronika, asbobsoslik hisoblash texnikasi, aloqa vositalari ishlab chiqarishlarini rivijlantirish vasifasi kelib chiqadi. Bularning hammasi axborotlashtirishning ulkan imkoniyatlaridan eng samarali foydalanishni, uning bozor munosabatlariga o’tish davridagi jarayonlariga ta’sirini kuchaytirishning eng dolzarb vazifasiga aylantirilmoqda. Axborotlantirish zamonaviy dunyo taraqqiyotining eng muhim yo’nalishlaridan biri hisoblanib, jahon fan texnikasining iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyot yutuqlarini o’zida mujassamlashtirgandir. Axborotlar texnologiyasi iqtisodiy masalalarni hal qilishda quyidagi asosiy jarayonlarni o’z ichiga oladi: 1. Axborotni yig’sh va ro’yxatdan o’tkazish. 2. Uni qayta ishlash va joyiga uzatish. 3. Ma’lumotlarni kodlantirish. 4. Ma’lumotlarni saqlash va izlash. 5. Iqtisodiy axborotlarni qayta ishlash. 6. Axborotlarni chop etish va axborotdan foydalanish. 7. Qaror qabul qilish va boshqaruv ta’sirini ishlab chiqish. Ma’lumki, iqtisodiy axborot hamma jarayonlarning yuzaga kelishda ishtirok etadi, lekin qator holatlarda ba’zi jarayonlar ishtirok etmaydi. Ularning amalga oshirilish har xil bo’ladi. Shu o’rinda ba’zi jarayonlat qaytarilishi mumkin.

Jarayon tarkibi, ularningt shakllanishi va xususiyati ko’p jihatdan iqtisodiy ob’ektga bog’liq. Axborotning shakllanishidagi asosiy jarayonlarning bajarilish xususiyatini ko’rib chiqamiz: Axborotni yig’sh va ro’yxatdan o’tkazish; axborotni yig’sh va ro’yxatdan o’tkazish har xil iqtisodiy ob’ektlarda har xil kechadi. Bu jarayon boshqarish jarayonlari avtomatlashtirilgan xalq xo’jaligi ob’ekti faoliyatini aks etgan boshlang’ch iqtisodiy hisobotni yig’sh va ro’yxatdan o’tkazish, amalga oshiriladigan ishlab chiqarish korxonalari, firmalar va boshqalarda ancha murakkabdir. Shu o’rinda boshlang’ich ma’lumotning ishonchli, to’liq va mukammal bo’lishiga katta e’tibor beriladi. Korxonada axborotni yig’ish va ro’yxatdan o’tkazish har xil xo’jalik operatsiyalarini bajarish vaqtida sodir bo’ladi. Masalan:tayyor mahsulotlarni qabul qilish, yuborish va boshqalar. Avval axborot yig’iladi, keyin mustahkamlanadi. Keltirilgan hisobotlar, misol uchun, ish joylarining o’zida ishlab chiqarilgan detallar, brak detallarning soni va boshqalar hisoblashnatijasida lelib chiqadi. Haqiqatdan axborotni yig’sh uchun o’lchash ishlari, hisob-kitob, material ob’ektlarini taqqoslash, alohida bajaruvchilarning vaqtinchalik va sonli xarakterdagi ishlarini hisob-kitob qilish kabilar amalga oshiriladi. Axborotni yig’ish uni ro’yxatdan o’tkazish bilan birga olib boriladi. Boshlang’ich hujjatlarga yozish asosan qo’lda bajariladi, shuning uchun yig’sh va ro’yxatdan o’tkazish jarayonlari hozircha mehnat talab etiladigan ishligicha qolmoqda. Korxonani boshqarishning avtomatlashtirilgan sharoitida asosiy e’tibor axborotlarni ro’yxatdan o’tkazishning texnik asosidan foydalanishga qaratiladi. Axborotlarni ro’yxatdan o’tkazishning texnik asosi o’z ichiga quyidagilarni oladi:sonli o’lchov operatsiyalarini ro’yxatdan o’tkazish, EHM aloqa kanallari orqali axborotlarni yig’ish, uzatish va boshqalar.

Iqtisodiy axborotlarni uzatish har xil iqtisodiy ob’ektlarda turlicha amalga oshiriladi. Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimida axborotni yig’ish va ro’yxatdan o’tkazish ko’pincha uni qayta ishlashdan ajratilgan holda olib boriladi. Ma’lumki axborotni yig’ish va uzatish ish joylarining o’zida amalga oshiriladi, uni qayta ishlash esa hisob-kitob markazida olib boriladi. 2. Axborotlarni uzatish. . Axborotlarni uzatish turli usullar bilan amalga oshiriladi, kur’er yordamida, pochta orqali yuborish, transport vositalari bilan etkazish, uzoq masofalarga aloqa kanallari orqali uzatish va boshqalar. Uzoq masofalarga aloqa kanallari orqali uzatish vaqtni va xarajatni qisartiradi. Uni amalga oshirish uchun esa turli maxsus texnik vositalar kerak bo’ladi. Ba’zi axborotlarni yig’sh va ro’yxatdan o’tkazishning texnik vositalari ish joylariga o’rnatilgan datchiklardan olinayotgan axborotlarni yig’b, EHM ga uzatadi. Axborotlarning qayta ishlash markaziga aloqa tarmoqlari orqali etib kelishi asosan ikki usulda amalga oshiriladi: 1) mashina tashuvchilarda 2) bevosita EHM da maxsus dasturli va apparatli vositalar yordamida amalga oshiriladi. Axborotni uzoq masofaga uzatish usuli doim o’sib, rivijlanib bormoqda. Bu usul ko’p qirrali tarmoqlararo tizimda katta ahamiyatga ega. Chunki distatsion uzatish bir boshqaruv bosqichidan ikkinchisiga axborotning o’tishini tezlashtiradi va ma’lumotlarni qayta ishlashga ketadigan umumiy vaqtni tejaydi. 3.Mashinali kodlashtirish. Mashinali kodlashtirish-bu mashina tashuvchilariga axborotni EHM da qabul qilingan kodlarda yuzish jarayonidir. Bunday axborotlarni kodlashtirish berilgan boshlang’ich hujjatlarni magnit disklarga o’tkazish yoli bilan amalga oshiriladi, so’ngra EHM da qayta ishlash uchun kiritiladi. 3. Iqtisodiy axborotlarni yig’ish va saqlash. Iqtisodiy axborotlarni yig’ish va saqlash –axborotlardan ko’p marta foydalanish, axborotlarni doimiy qo’llash,

boshlang’ich ma’lumotlarni qayta ishlashgacha ularni to’plash kabi zaruriyatlardat kelib chiqadi. Axborot, Kompyuterlashtirish, xisoblash texnikasi, axborot texnologiyasi, modellash, ma’lumotlar manbai, dasturlashtirish, shaxsiy kompyuterlar, dastur bilan ta’minlash va shu kabi ilmiy tushunchalar jamiyatni axborotlashtirishning eng muxim xususiyatlarini ifoda etadi. Axborot- ijtimoiy, tabiiy fanlarning, tafakkur ilmining taraqqiyoti natijasida yuzaga kelgan bilim va ma’lumotlar, kishilarning amaliy faoliyati davomida to’plagan tajribalari majmui, demak inson axborot oqimi ichra yashar ekan, turli- tuman voqealar, xodisalar va jarayonlarning bir-biriga aloqadorligi, o’zaro munosabati mohiyatini tahlil etish, mushoxada va muloxaza qilib ko’rish, tabiat va jamiyatning rivojlanish qonunlari qanday amal qilayotganligini anglab yetish maqsadida ko’pdan ko’p so’zlarga, dalil va raqamlarga murojaat qiladi. Axborot tufayli nazariyot amaliyot bilan birlashadi. Axborot texnologiyasi- bu usullar tizimi va axborotlarni yig’ish, saqlash, izlash, qayta ishlash, uzatish yo’lidir. U informatikaning predmeti xisoblanadi hamda boshqaruv amaliyotini o’tkazishni, ishlab chiqarishni boshqarishni, ilmiy izlanishlar va sanoat miqyosida korxonalarning tashkil topishini, ularning texnik rivojlanishi natijasida xalq xo’jaligining yangi tarmoqlarini yuxaga keltiradi. Axborot texnologiyasi boshqarish jarayonlarini aks ettiruvchi iqtisodiy axborotlarni o’lchash, jamlash, saqlash, qayta ishlash kabi amallarni bajaradi. Axbotot texnologiyasini o’rganish uch qismdan iborat: Axborot texnologiyalari tashkil qilishning nazariy asoslari o’rganikadi, bundan asosiy e’tibor axborot tizimini yaratish tamoyillari, rivojlantirish bosqichlari, iqtisodiy axborotning xususiyatlari, tuzilishi va qayta ishlash jarayonlariga qaratilgan. Axborot texnologiyasitizimining unsurlari: xisoblash texnikasining tuzilishi, foydalanish usullari, ma’tematik va dasturiy ta’minoti va uning faoliyatini belgilovchi lingvistik erganomik va umumiy ta’minotlarni o’rganadi.

Boshqarish sub’ekt faoliyatiga ta’luqli bo’lgan iqtisodiy masalalarni echish yo’llari o’rganiladi. Axborot texnologiyasi tizim sifatida boshqarish sub’ektida shakllanadi.Shu sababli xam axborot texnologiyasi boshqarish sub’ektining ustqurmasi xisoblanadi.Demak axborot texnologiyasining shakllanishi uchun quyudagi unsurlarning bo’lishi majburiydir. 1. mutaxasislar 2. nexnik vositalar 3. axborotlar Shuning uchun xam axborot texnologiyasi boshqarish funksiyalarini ifodalovchi axborotlarni yig’ish, jamlash, uzatish, saqlash va boshqa jarajonlarni amalga oshiruvchi inson- mashina tizimi deb yuritiladi. Bu tizimni yaratish uchun bir qancha tamoyillar ishlab chiqarilgan. Hisoblash texnikasi to’g’risida to’xtalsak birinchi marta 1623 yili nemis olimi Vilgelm Shikkard tomonidan ixtiro qilindi. 1645 yili buyuk fransuz matematigi Blez Paskal o’zining xisoblash mashinasini yaratdi. Paskalning mashinasi bo’yi 30-4- sm, eni 15, balandligi 10sm bo’lgan jez qutichadan iborat edi. Qo’shish, Ayirish amallarni bajarar edi. 1673 yil nemis matematigi Gotfrid Leybnits 4, arifmetik amalni bajaradigan va ildiz chiqaradin xisoblash mashinasi yaratikdi. 1623 yildan boshlab hisoblash texnikasi asta- sekin rivojlanib, hozirgi kunda murakkab tizimga ega bo’lgan vositaga aylandi. Fan va texnikada qilingan yutuqlar natijasida 1946 yilda birinchi “ENIAK” nomli EHM yaratildi. AQSHdagi Pensilvaniya universitetida amerikalik olim Dj. Neyman (1903-1957) axborotlarni saqlash imkoniga ega bo’lgan elektron lampalar yordamida raqamli hisoblash mashinasini yaratdi. Fan va bu EHM 18.000 ta elektron lampadan tuzigan bo’lib, 30 tonna og’irlikka ega va 150 m2 xonani egallagan. Sobiq ittifoqda 1951 yili olim Lebedev rahbarligida Elektron hisoblash mashinasi yaratilgan. EHM o’zining

rivojlanish tarixini 50- yillardan boshlab, to xozirgi kunlarga qadar bir necha avlodlarni o’z boshidan o’tkazdi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. S.S.G’ulomov va boshqalar. Axborot tizimlari va texnologiyalari. Toshkent ,2000 y 2. Кenjaboev O. Zamonaviy axborot texnologiyalari. T. 1999 y. 3. Шафрин Ю. Основ компьютерное информационное технологии. M., 1999 г. 4. Норалиев Н.Х. ва бош=. Информатика. Ы=ув =ылланма Тошкент 2004 й. 5. Автоматизированное информационное технологии в экономике: Учебник. Под.ред. Проф. Г.А.Титоренко. M :Компьютер, 1998 г 6. Raxmonqulova S. IBM PC kompyuterlaridan foydalanish. Toshkent 2000 y 7. Информатика. Базовой курс. Под. ред. С.В,Симоновича - СПБ. 2003 г 8. Информационное технологии бухгалтерского учета. Учебник - СПБ-2002 г. 9. Maraximov A.R., Raxmonqulova S.I., Internet va undan foydalanish asoslari. T. 2001y. 10. Alimov К., AbduvohidovА. Boshqaruv jarayonining axborotli texnologiyasi. Toshkent. 1994. 11. Axвortlashtirish to’g’risida O’zbekiston Respublikasi qonuni. 2004y. 12. Elektron raqamli imzo to’g’risida. O’zRQ 2004 y 13. Elektron tijorat O’zRQ 2005 y. 14. www.ziyonet.uz

Похожие

Ijtimoiy informatika va jamiyatni axborotlashtirish qonuniyatlari

HTML haqida tushuncha

Informatsiya haqida tushuncha

HTML haqida tushuncha

Axborot texnologiyalari haqida tushuncha