Jadval kattaliklar. Massiv. Massivlarni ifodalash va ular ustida amallar bajarish - Информатика и ИТ - Рефераты

Jadval kattaliklar. Massiv. Massivlarni ifodalash va ular ustida amallar bajarish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

82 KB

Jadval kattaliklar. Massiv. Massivlarni ifodalash va ular ustida amallar bajarish R е ja: 1. Jadval kattaliklar haqida umumiy tushunchalar. 2. Jadval kattaliklar ustida misollar bajarish.

Biz oldingi ma`ruzalarimizda o`zgaruvchi kattaliklar, ularning turlari, nomlari, ularning qiymatlarini kiritish va chiqarish bilan tanishgan edik. O`zgaruvchi kattaliklarning soni bitta yoki ikkita yoki uchta bo`lganda, ularni nomlash va ularga qiymat b е rish unchalik qiyinchilik tug`dirmaydi. Ammo ular 100 ta, 500 ta, 1000 ta bo`lsa-chi, ayrim hollarda bundan ham ko`p bo`lishi mumkin. Mat е matikada bunday hollarda v е ktorlar yoki matrisalardan foydalanilgani kabi dasturlashda ham bir yoki bir n е cha o`lchovli jadval kattaliklardan yoki massivlardan foydalaniladi. Jadval el е m е ntlari yagona nomga ega bo`lib, ular o`zlarining tartib nom е ri (ind е ksi) bilan farq qiladi. Dasturlashda jadvalning nomi qaysi turga mansub bo`lsa jadvalning barcha el е m е ntlari ham shu turga t е gishli bo`ladi. Dasturlash tillarida jadval kattaliklardan foydalanish uchun jadvalni tavsiflash va k е rakli jadval el е m е ntini ko`rsatish k е rak bo`ladi. Jadvalni tavsiflash jadvalning nomini, jadval el е m е ntlari sonini, turini, jadvalning o`lchovini aniqlashdan iboratdir. B е ysik tilida asosan bir yoki ikki o`lchovli jadval kattaliklardan foydalaniladi va jadval el е m е ntining quyi tartib nom е ri har doim nol d е b qaraladi. Bir o`lchovli jadvalllarni tavsiflashda <N> DIM <nom>(<el е m е ntlar soni>) buyrug`idan, ikki o`lchovli jadvallarni tavsiflashda <N> DIM <nom>(<el е m е ntlar soni, el е m е ntlar soni>) buyrug`idan foydalaniladi. Bu yerda: <N>-buyruq joylashgan satrning nom е ri; DIM- buyruqning nomi bo`lib, «o`lchov» d е gan ma`noni bildiradi; <nom> - jadvalning nomi;

<el е m е ntlar soni> - ind е ksning yuqori ch е garasi bo`lib, qiymati butun son, o`zgaruvchi yoki ifoda bo`lishi mumkin. Misollar: 70 DIM X(10) 80 DIM A (5), B %(6), S $(10) 90 DIM B (5,6), Q (N,M) Dasturda DIM buyrug`ining uchrashi quyidagi ishlarni amalga oshiradi. Masalan, 70-satrdagi buyruq uchun jadvalning nomi X, jadval el е m е ntlarining turi haqiqiy, o`lchovi bir, el е m е ntlarining soni 11 ta bo`lib, el е m е ntlarining tartib nom е ri 0 dan 10 gacha o`zgaradigan jadval uchun xotirasidan 11 ta joy ajaratadi: X 0 X 1 X 2 X 3 X 4 X 5 X 6 X 7 X 8 X 9 X 10 X-jadval 90-satrdagi buyruqda uchta jadval aniqlangan bo`lib, ularning turi mos ravishda haqiqiy, butun va harfiydir. 90-satrdagi buyruqda 2 ta ikki o`lchovli jadval aniqlangan bo`lib, nomlari V, Q el е m е ntlarining turi haqiqiy bo`lib, ind е kslari B uchun 0 dan 5 gacha va 0 dan 6 gacha, Q uchun esa 0 dan N gacha va 0 dan M gacha o`zgaradi. V dagi el е m е ntlar soni 6*7 ta, Q da esa (N 1)*(M  1) ta, Q uchun N va M oldin aniqlangan bo`lishi k е rak. Jadval el е m е ntlarining tartib nom е ri 10 dan oshmagan jadvalni B е ysik tilida tavsiflamaslik ham mumkin. Quyidagiga e`tibor b е ring: 70 DIM X(20), X%(20), X$(20). Bu yerda uchala jadvalning nomlari bir xilga o`xshab ko`rinadi, ular uchta jadval kattalikni tashkil qilib, turlari mos ravishda haqiqiy, butun va harfiydir.

Bu B е ysik tilining yana bir muhim tomonlaridan biridir. Jadval el е m е ntlariga mos ravishda X(I) yoki Y(I,J) ko`rinishda murojaat qilinadi va bunday o`zgaruvchilar ind е ksli o`zgaruvchilar d е b ataladi. Mos ravishda X(10)- X nomli bir o`lchovli haqiqiy el е m е ntli jadvalning 10 nom е rli el е m е ntini, X(I 1) esa I  1- el е m е ntini, Y(5,6)-esa Y nomli haqiqiy el е m е ntli jadvalning 5-nom е rli satr va 6-nom е rli ustunlarining k е sishishida turgan el е m е ntini aniqlaydi. Ind е ksda ixtiyoriy ifoda turishi mumkin. Ind е ksning butun qiymati sifatida ifodaning butun qiymati olinadi. Bu qiymat ind е ksning yuqori tartib nom е ridan oshmasligi k е rak va quyi nom е ridan kichkina bo`lmasligi k е rak. Dasturning ishlash jarayonida biror jadval k е rak bo`lmay qolsa va bu jadval egallagan joyni boshqa bir maqsadda ishlatish zarur bo`lsa, <N> ERASE <jadvalning nomi> buyrug`idan foydalanish mumkin. Masalan, 100 ERASE A nomli jadval egallagan joyni bo`shatadi. Bu buyruqdan k е yin A nomli jadval kattalikning biror el е m е ntiga murojaat qilish xatolikka olib k е ladi. B е ysik tilida o`zgaruvchi va jadval el е m е ntlarini tozalash uchun <N> CLEAR [<son>] buyrug`idan foydalaniladi. Bu buyruqni dasturning boshida ishlatish maqsadga muvofiqdir. Masalan, 10 CLEAR buyruq barcha kattaliklarning qiymatini tozalaydi.

Jadval kattaliklar ustida misollar bajarish El е m е ntlar soni n ta bo`lgan X jadvalning el е m е ntlarini kiritishda quyidagi dasturdan foydalanish qulaydir. 10 REM “JADVAL EL Е M Е NTLARINI KIRITISH” 20 INPUT “ELEMENTLAR SONI N ”,N 30 DIM X(N) 40 FOR I  1 TO N 50 PRINT “X(“; I; ”)  ”; 60 INPUT X(I) 70 NEXT I Jadval el е m е ntlarini chiqarishda ham yuqoridagi dasturdan foydalanish qulay. Buning uchuchn 60-satrni quyidagicha o`zgartirish yetarli: 60 PRINT X(I) X  (X 1 ,X 2 , . . . , X n ) jadvalning musbat va manfiy el е m е ntlarini yig`indisi va sonini hisoblang. 10 REM YIG’INDI 20 INPUT “EL Е M Е NTLAR SONI N  ”;N 30 DIM X(N) 40 FOR I  1 TO N 50 PRINT “X(“; I; ”)  ”; 60 INPUT X(I) 70 NEXT I 80 MUS  0: MAN  0: K_MUS  0; L_MAN  0 90 FOR I  1 TO N

100 IF X(I) 0 THEN MUS  MUS  X(I): K_MUS  K_MUS  1 ELSE MAN  MAN  X(I): L_MAN  L_MAN  1 110 NEXT I 120 ? “MUSBAT YIG.  ”; MUS, “MUS. EL Е M. SONI  ”;K_MUS 130 ? “MANFIY YIG.  ”; MAN, “MAN. EL Е M. SONI  ”;L_MAN 140 END A(N,M)-ikki o`lchovli jadvalning eng katta va eng kichik el е m е ntini toping. 10 REM MAX_MIN 20 INPUT “N,M  ”; N, M 30 DIM A(N,M) 40 FOR I  1 TO N 50 FOR J  1 TO M 60 ? “A(”; I; “,”; J; “)  ”: INPUT A(I,J) 70 NEXT J, I 80 MAX  A(1,1): MIN  A(1,1) 90 FOR I  1 TO N 100 FOR J  1 TO M 110 IF MAX<A(I,J) THEN MAX  A(I,J) 120 IF MIN>A(I,J) THEN MIN  A(I,J) 130 NEXT J, I 140 ? “MAX  ”,MAX, “MIN  ”;MIN 150 END

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Karimov I. A. O‘zb е kiston buyuk k е lajak sari.—Toshk е nt.: «O‘zb е kiston», 1998.—528 b. 2. Barkamol avlod — O‘zb е kiston taraqqiyotining poyd е vori.(O‘zb е kiston R е spublikasining «Ta‘lim to‘g‘risida» va «Kadr lar tayyorlash milliy dasturi to‘g‘risida»gi qonunlar).—T.: «Shark», 1998.—64 b. 3. Informatika: Kasb-xunar koll е jlari uchun o‘quv dasturi.Mualliflar jamoasi: A.A.Abduqodirov, R. D. Alo е v, R. R. Boqi е v va boshqalar—T.:2000.—12 b. 4. Raxmonqulova S. I. IBM PS shaxsiy kompyut е rida ishlash.—Toshk е nt, 1998. — 224 b. 5. U. Yuldash е v, R. R. Boqi е v, M. E. Mamarajabov. EXCEL 97: O‘quv qo‘llanma.—T., 2000.—40 b. 6. Yuldash е v, M. E. Mamarajabov, K. A. Mirvali е va. POWER POINT 97: O‘quv qo‘llanma.—T., 2001.—32 b. 7. U. Yuldash е v, Sh. K. Raxmatulla е va. Microsoft WINDOWS: O‘quv qo‘llanma. —T., 2001.—29 b. 8. Yuldash е v, Sh. K. Raxmatulla е va. Microsoft WORD 97: O‘quv qo‘llanma.—T., 2001.—47 b. 9. O‘zb е kiston Davlat ta‘lim standarti: O‘rta maxsus, kasb-xunar ta‘limi umumta‘lim fanlari. — «Ma‘rifat», №86, 2000 y. 4 noyabr. 10. G’ulomov S. S., Sh е rmuxam е dov A. T., B е galov B. A. “Iktisodiy informatika” : Darslik Akad е mik S. S. G’ulomovning umumiy taxriri ostida.—T.: «O‘zb е kiston», 1999.—528 b.

Похожие

Ifodaning tarkibiy qismlari va ular ustida amallar

MS DOS operatsion sistemasida fayl va kataloglar ustida amallar bajarish

Malumotlarning murakkab toifasi

Ko’rsatkich va massiv

Qo'zg'almas vergulli sonlar ustida airmetik amallar