Ishlab-chiqarish logistikasi - Информатика и ИТ - Рефераты

Ishlab-chiqarish logistikasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

65.5 KB

Ishlab-chiqarish logistikasi Reja: 1.Ishlab-chiqarish logistikasi tushunchasi 2.Ishlab-chiqarishni tashkil etishning an’anaviy va logistik konsep- siyalari 3.Ishlab-chiqarish tizimlarining sifat va miqdor egiluvchanligi. 4.Qishloq xo‘jaligi ishlab-chiqarish logistikasida moddiy oqimlarni boshqa-rishning rag‘batlantiruvchi tizimlari 5.Qishloq xo‘jaligi ishlab-chiqarish logistikasida moddiy oqimlar boshqaru-vining yetaklovchi tizimlari. 6.Qishloq xo‘jaligi ishlab-chiqarishda moddiy oqimlarni boshqarishga logistik yondashuvni qo‘llashning samaradorligi.

1.Ishlab-chiqarish logistikasi tushunchasi Moddiy oqim, xom-ashyoning birinchi manbasidan oxirgi iste’molchigacha bo‘lgan yo‘lida qator ishlab-chiqarish bo‘g‘inlaridan o‘tadi. Bu bosqichda moddiy oqimlarni boshqarish, o‘ziga xos xususiyatlariga ega, va ishlab-chiqarish logistikasi deb atala-di. «Ishlab-chiqarish» atamasining ma’nosini eslatib o‘tamiz. Ma’lumki jamiyat ishlab-chiqarishi moddiy va nomoddiy qismlarga bo‘linadi (3.1-rasm). Ishlab- chiqa-rish logistikasi, moddiy ishlab-chiqarish sohasida yuz beradigan jarayonlarni ko‘rib chiqadi. 1.-rasm. Jamiyat ishlab-chiqarishining tuzilmasi Ishlab-chiqarish logistikasining maqsadi bu moddiy boyliklar yaratuvchi yoki saqlash, qadoqlash, joylash kabi moddiy xizmatlar ko‘rsatuvchi korxonalar ichidagi moddiy oqimlarni optimizatsiyalashtirishdir. Ishlab-chiqarish logistikasida o‘rga-niladigan obyektlarning tavsifiy belgisi – bu ularning hududiy ixcham joyla- shishidir. Adabiyotlarda ularni «logistikaning orol obyektlari» deb ham atashadi. Ishlab-chiqarish logistikasi doirasidagi logistik jarayon ishtirokchilarini ichki ishlab-chiqarish munosabatlari bog‘lab turadi (tovar-pul munosabatlari bilan bog‘langan makrodarajadagi logistik jarayon ishtirokchilaridan farqli ravishda). Ishlab-chiqarish logistikasida ko‘riladigan logistik tizimlar, ichki ishlab-chi- qarish logistik tizimlari nomi bilan yuritiladi. Ularga: sanoat korxonalarini, ombor inshootlariga ega ulgurji savdo korxonalarini, xo‘jalik hamda fermer xo‘ja-liklarini va boshqalarni kiritish mumkin. Моддий ишлаб чи қ ариш Номоддий ишлаб чи қ ариш Моддий неъматлар ишлаб-чи қ ариш Моддий хизматлар ишлаб-чи қ ариш Номоддий неъматлар ишлаб- чи қ ариш Номоддий хизматлар ишлаб-чи қ аришЖамият ишлаб-чиқариши

Ichki ishlab-chiqarish logistik tizimlarini mikro va makro darajalarda ko‘rib chiqish mumkin. Makrodarajada ishlab-chiqarish logistik tizimlari makrologistik tizimlar-ning unsurlari sifatida namoyon bo‘ladilar. Ular moddiy oqimlar manbalari bo‘lib, ushbu tizimlar ishining bir tekis borishini ta’minlaydilar. Makrologistik ti-zimlarni tashqi muhit o‘zgarishlariga moslashuvi, ularning ichidagi ichki ishlab-chi-qarish logistik tizimlari ishlab-chiqaradigan mahsulotning assortimenti va miqdo-rini tez o‘zgartira olish qobiliyatiga bog‘liq. Mikrodarajadagi ichki ishlab-chiqarish logistik tizimlari, bir-biri bilan o‘zaro munosabatda va aloqalarda bo‘lib, ma’lum birlikni, butunlikni vujudga kel-tirgan tizimchalar qatoridir. Bu tizimchalar: xaridlar, omborlar, zaxiralar, ishlab- chiqarishga xizmat ko‘rsatish, transport, axborot, sotish va kadrlardir. Ular moddiy oqimni tizimga kirishi, undan o‘tishi va chiqib ketishini ta’minlaydilar. Logis-tika konsepsiyasiga muvofiq ichki ishlab-chiqarish logistik tizimlarining yaratili-shi, korxona ichidagi ta’minot, ishlab-chiqarish va sotish bo‘g‘inlarining rejalari va ishlarini doimiy ravishda o‘zaro kelishilishi va to‘g‘rilanib borishi imkoniyatini ta’minlashi lozim. 2.Ishlab-chiqarishni tashkil etishning an’anaviy va logistik konsep- siyalari - Ishlab-chiqarishni tashkil etishning logistik konsepsiyasi quyidagi asosiy ho- latlarni o‘z ichiga oladi: - ortiqcha zaxiralardan voz kechish; - asosiy va transport-ombor operatsiyalarini bajarish uchun ortiqcha vaqtdan voz kechish; - iste’molchi buyurtmasi bo‘lmagan mahsulotlarni ishlab-chiqarishdan voz ke- chish; - uskunalar to‘xtab turishini yo‘q qilish; - sifatsiz mahsulotlarni yo‘q qilish; - xo‘jalik ichidagi noratsional tashishlarni yo‘q qilish; - yetkazib beruvchilarni hamkorlarga aylantirish.

Logistikadan farqli o‘laroq ishlab-chiqarishni tashkil etishning an’anaviy konsepsiyasi quyidagilardan iborat: mahsulotni iloji boricha yirik partiyalarda ishlab-chiqarish; «har extimolga qarshi» moddiy resurslarning maksimal katta zaxirasiga ega bo‘lish. Konseptual hollarning mazmuni shundan dalolat beradiki, ishlab-chiqarishni tashkil etishning an’anaviy konsepsiyasi «sotuvchi bozori» sharoitlari uchun eng qu-lay bo‘lsa, logistik konsepsiya «xaridor bozori» sharoitlari uchun eng qulaydir. Talab taklifdan ko‘p bo‘lsa, hech ikkilanmasdan aytish mumkinki, bozor konyuk-turasini hisobga olib ishlab-chiqarilgan mahsulot to‘liq sotiladi. Shuning uchun asosiy ishlab-chiqarish fondlari maksimal yuklash ustuvorlikga ega bo‘ladi. Shu bi-lan birga ishlab-chiqarilgan partiya qancha yirik bo‘lsa mahsulot birligining tan-narxi shuncha kam bo‘ladi. Mahsulotni sotish birinchi darajali muammo bo‘lmaydi. Bozorga iste’molchi «diktaturasi» kelishi bilan vaziyat o‘zgaradi. Raqobat sharoitida ishlab-chiqarilgan mahsulotni sotish vazifasi birinchi o‘ringa chiqadi. Bozor talabini muntazam emasligi va oldindan bilib bo‘lmasligi sharoitida katta zaxiralar yaratish va saqlash maqsadga muvofiq emasdir. Shu bilan birga, ishlab- chiqaruvchi bitta buyurtmani ham qo‘yib yubormaydi. Bundan, paydo bo‘lgan talabga tez javob qaytara oladigan, egiluvchan ishlab-chiqarish quvvatlariga ehtiyoj paydo bo‘-ladi. 3.Ishlab-chiqarish tizimlarining sifat va miqdor egiluvchanligi. Ishlab-chiqarish o‘z mahsuloti assortimenti va miqdorini tez o‘zgartira olgan taqdirdagina, bozor sharoitida faoliyat yuritishi mumkin. 70-yillargacha, butun du- nyo, bu masalani ombordagi tayyor mahsulot mavjudligi hisobiga yechardi. Bugungi kunda esa logistika, talab o‘zgarishiga, ishlab-chiqarish quvvatlarining zaxiralari hisobiga moslashishni taklif etadi. Ishlab-chiqarish quvvatlari zaxirasi, ishlab-chiqarish tizimlarining sifat va miqdor egiluvchanligi mavjudligi yuzaga keladi. Sifat egiluvchanligi universal xizmat ko‘rsatuvchi personal (xodimlar) va egiluvchan ishlab-chiqarish mavjudligi

hisobiga ta’minlanadi. Miqdor egiluvchangligi har xil usullar bilan ta’minla-nishi mumkin. Masalan, xo‘jaliklarda asosiy ishchilarning maksimal sonini 20% dan oshmasligi qolgan 80% mavsumiy ishchilar bo‘lishi mumkin. Shunday qilib xo‘- jalik 200 ta xodimga ega bo‘lib, lozim bo‘lganda, 1000 ta kishigacha jalb etish imko-niyatiga ega. Ish kuchi rezervi (zaxirasi) mehnat vositalari rezervi (zaxirasi) bilan to‘ldirilib turadi (3.2 rasm) -rasm. Ishlab-chiqarish quvvati egiluvchangligi 4.Qishloq xo‘jaligi ishlab-chiqarish logistikasida moddiy oqimlarni boshqa-rishning rag‘batlantiruvchi tizimlari Ichki ishlab-chiqarish logistik tizimlari doirasidagi moddiy oqimlarning boshqa-ruvi har xil usullar bilan amalga oshirilishi mumkin. Ushbu usullardan, bir- biridan prinsipial farq qiluvchi, ikkita asosiysini alohida ko‘rib chiqish lozim, bular itaruvchi va yetaklovchi boshqaruv usullaridir. Birinchi variant «rag‘batlantiruvchi tizim» deb nom olgan, va uning ishlab- chiqarishni tashkil etish tizimi 3.3-rasmda ko‘rsatilgan. Moddiy oqim, ishlab- chiqarishni boshqarish-ning markaziy tizimidan kelgan buyruqga binoan oldingi bo‘g‘indan iste’molchi tomon «itarib chiqariladi». Ишлаб чи қ ариш қ уввати Универсал ходимлар Эгилувчан ишлаб- чи қ ариш Ускуналар захираси Иш кучи захирасиСифат эгилавчунлиги Ми қ дор эгилавчунлиги Бош қ арув тизими Хом-ашё омбори 1-б ў лим 2-б ў лим 3-б ў лим

rasm. Ishni ishlab-chiqarish logistik tizimi doirasidagi moddiy oqim boshqaruvini rag‘batlantiruvchi tizimining prinsipial sxemasi. Oqimlarni boshqarishning rag‘batlantiruvchi modellari, ishlab-chiqarishni tashkil etishning an’anaviy uslublari uchun xarakterlidir. ishlab-chiqarishning logistik tashkil etilishi uchun ularni qo‘llashning qulay imkoniyati, hisoblash texnikasini ommaviy tarqa-lishi munosabati bilan paydo bo‘ldi. Ularning birinchilari 60-yillarda ishlab-chiqargan, xo‘jalikning barcha bo‘limlari (ta’minot, ishlab-chiqarish va sotish) reja va xarajatlarini, kelishilishi va operativ to‘g‘irlanishi imkonini beradi (real vaqtdagi doimiy o‘zgarish-larni hisobga – olgan xolda). Ushbu tizimlar kiritilishi natijalarini bitta jumlada ifoda etish mumkin: «Bir necha haftada ishlab-chiqariladigan ishlab-chiqarish rejasini, en- dilikda bir necha soatda ishlab-chiqarishimiz mumkin». Mikroelektronika yordamida murakkab ishlab-chiqarish mexanizmini bir butun qilish imkoniyatiga ega itaruvchi tizimlar, unga qaramasdan o‘z imkoniyatlarining tabiiy chegara-lariga ega. Boshqaruv tizimi, bo‘limdagi ishlab- chiqarish vaziyatiga ta’sir etadigan omil-larni qay darajada hisobga olsa va baholasa, ushbu bo‘limdagi «itarib chiqariladigan» mod-diy oqim parametrlari ham shunchalik optimal bo‘ladi. Ammo boshqaruv tizimi korxona ko‘p sonli bo‘limlarining har biri bo‘yicha qancha ko‘p omillarni hisobga olishi lozim bo‘lsa, uning dasturiy, axborot va texnik ta’minoti ham shunchalik takomillashgan va qimmat bo‘la-di. Amaliyotda, rag‘batlantiruvchi tizimlarning turli xil variantlari mavjuddir. Ular-ning yaratilish imkoniyati hisoblash texnikasini ommaviy qo‘llanilishiga bog‘liqdir. Ita-ruvchi tizimlari boshqaruv avtomatizatsiyasining yuqori darajasi bilan tavsiflanadi, va bu avtomatizatsiya quyidagi asosiy funksiyalarni amalga oshirish imkonini beradi: ishlab-chiqarish zaxiralarining joriy boshqaruvi va nazoratini ta’minlash; korxonaning ta’minot, ishlab-chiqarish, sotish xizmatlari rejalari va xarakatlari-ni, real vaqt miqyosida, kelishilishi va operativ to‘g‘irlanishi.

Rag‘batlantiruvchi tizimlarining zamonaviy, rivojlangan variantlarida bashorat qi-lishning ham turli xil masalalari yechiladi. 5.Qishloq xo‘jaligi ishlab-chiqarish logistikasida moddiy oqimlar boshqaru-vining yetaklovchi tizimlari. Ishlab-chiqarishdagi logistik jarayonlarni tashkil etishning ikkinchi varianti, mod-diy oqimlarni boshqarishning prinsipial boshqacha usuliga asoslangan. U «yetaklovchi ti-zim» deb nomlanadi. Bu ishlab-chiqarishni tashkil etishning shunday tizimiki, unda zarur mahsulotlar keyingi bo‘g‘indan oldingisiga lozim bo‘lgan taqdirdagina yetkaziladi. Bu yerda markaziy boshqaruv tizimi korxonaning har xil bo‘limlari orasidagi moddiy oqimlar almashinuviga aralashmaydi, va ular uchun joriy ishlab-chiqarish vazifalarini belgilamaydi. Ayrim texnologik bo‘g‘in ishlab-chiqarish texnologik zanjirining oxirgi bo‘g‘ini oldida vazifa qo‘yadi. Yetaklovchi tizimning amal qilish mexanizmini tushunish uchun, 3.4.- rasmdagi misolni ko‘rib chiqamiz. Faraz qilaylik meva qayta ishlash korxonasi 1500 birlik mahsulot (meva sharbati) ishlab-chiqarishga buyurtma qabul qildi. Bu buyurtmani boshqaruv tizimi qadoqlash (tayyor mahsulot) bo‘limiga jo‘natadi. Qadoqlash bo‘limi buyurtmani bajarish uchun sharbat bo‘li-midan 1500 ta qadoq mahsulotga ketadigan sharbat so‘raydi. Sharbat bo‘limi o‘z zaxirasidan so‘ralgan mahsulotni yetkazadi va uni o‘rnini to‘ldirish uchun qayla bo‘limidan 1500 ta qadoq sharbat ishlab-chiqarish uchun qayla so‘raydi. Qayla bo‘limi o‘z zaxiralaridan so‘ralgan mah-sulotni yetkazadi va uni o‘rnini to‘ldirish uchun ombordan meva so‘raydi. Shunday qilib mod-diy oqim har bir oldingi bo‘g‘in tomonidan «tortib olinadi». Бош қ арув тизими а)хом-аше омбори б) қ айла б ў лими в)шарбат б ў лими г) қ адо қ лаш б ў лимиСотиш бозори

Shartli belgilashlar: - моддий оқим, - ахборот оқими, а) - мева етказилиши б) - қайла етказилиши в) -шарбат етказилиши г) - тайёр маҳсулот д) - мевага буюртма е) - қайлага буюртма ж) - шарбатга буюртма rasm. Ishlab-chiqarish logistik tizimi doirasidagi moddiy oqim boshqaruvini yetaklovchi tizimining prinsipial sxemasi. Bunda ayrim bo‘lim xodimlari, markaziy boshqaruv tizimiga nisbatan, optimal buyurtma o‘lchamini aniqlovchi, ko‘proq o‘ziga xos omillarni hisobga olish imkoniya-tiga ega. 6.Qishloq xo‘jaligi ishlab-chiqarishda moddiy oqimlarni boshqarishga logistik yondashuvni qo‘llashning samaradorligi. Ma’lumki, ishlab-chiqarish korxonasidagi materialning 95-98% vaqti ortish- tushirish va transport-ombor ishlariga to‘g‘ri keladi. «Bosh», «Simens», «Mitsubisi» va «Djeneral motors» firmalari ma’lumotla- riga ko‘ra, korxonada moddiy oqimlarni boshqarishga logistik yondashish, logistik operatsiyalar majmui bajarilishini maksimal optimallashtirishga imkon beradi. Korxonada moddiy oqimlarni boshqarishga logistik yondashuvni qo‘llashdan vu-judga keladigan umumiy samaraning tarkibiy qismlari quyidagilar: 1. Ishlab-chiqarish bozorga mo‘ljallangan. Kam hajmdagi va individual ishlab-chiqarishga samarali o‘tish mumkin bo‘ladi. 2. Yetkazib beruvchilar bilan hamkorlik munosabatlari o‘rnatiladi. 3. Uskunalar to‘xtab turishi qisqaradi. Bu, ish joylarida kerakli materiallar doimo mavjud bo‘lishi bilan, ta’minlanadi. 4. Ishlab-chiqarayotgan mahsulot sifati oshadi. 5. Ishlab-chiqarish sikli kamayadi va xarajatlar minimallashtiriladi. Ishlab-chiqarish jarayoni bilan bog‘liq xarajatlarni kamaytirish imkonini be- radigan sabablarga to‘laroq to‘xtalib o‘tamiz.  Zaxiralar optimizatsiyasi – logistikaning markaziy muammolaridan biri. Zaxiralarni saqlash, moliyaviy mablag‘lar ajratilishini, moddiy texnika baza va

mehnat resurslarining katta qismining ishlatilishini talab qiladi. Ishlab-chiqa-rishni tashkil etishning zamonaviy logistik uslublarini qo‘llayotgan qator G‘arbiy Yevropa firmalari taj-ribalarining tahlili shuni ko‘rsatadiki, logistikani qo‘lla- nilishi ishlab-chiqarish zaxi-ralarini 50% ga kamaytirish imkonini beradi.  Yordamchi ishchilar sonini kamayishi. Tizimlilik (ishni tizimli amalga oshi-shi) darajasi qancha past bo‘lsa, mehnat jarayoni shunchalik aniqlanmagan bo‘ladi, bu esa ishning katta hajmlarini bajarishda yordamchi ishchilarga bo‘lgan ehtiyoj shuncha-lik ortishiga olib keladi.  Materiallar yo‘qotilishini kamayishi. Istalgan logistik operatsiya – bu po- tensial yo‘qotishlar. Logistik operatsiyalar optimizatsiyasi – bu yo‘qotishlarnig ka- mayishidir.  Ishlab-chiqarish va ombor maydonlari ishlatilishini yaxlitlash. Oqim ja- rayonlarining noaniqligi ko‘proq qo‘shimcha maydonlarni oldindan egallab qo‘yishga undaydi. Masalan, ulgurji savdo bazalari loyihasida, oqim jarayonlarining no-aniqligi ombor maydon-larini 30%ga oshirilishiga majbur qilgan.  Jarohatlarning kamayishi. Logistik yondashuv o‘z ichiga mehnat xavfsizligi tizimini ham kiritadi.

Adabiyotlar ro‘yxati 1. Anikin B.A. Logistika: Ucheb.posobiye. M.: Infra M. 2000 g. 2. Anikin B.A Praktikum po logistike. Uchebnoye posobiye. Moskva Infra-M 2002 g. 3. Gadjinskiy A.M. “Logistika” M 2003 g.– 407 s. 4. Gadjinskiy A.M. Praktikum po logistike. M.: IVS «Marketing», 2001 g. 5. Mirotin L.B., Sergeyev V.I. Osnovi logistiki. Uchebnoye posobiye. Moskva, “Infra-M”, 1999 g. 6. Nerush Y.M. Logistika. Uchebnik dlya vuzov.-3-ye izd., pererab. i dop.- M.: YUNITI-Dana, 2003 g. 7. Nerush Y.M. “Kommercheskaya logistika” M “Banki i birji” Izdatelskoye obyedineniye “YUNITI” 1997 g.-240 s. 8. Sarkisov S.V. Upravleniye logistikoy. Uchebnoye posobiye. Moskva ZAO «Biznes-shkola «Intel-Sintez» 2001 g. 9. Samatov G‘.A. Y.K.Qoriyeva. B.Payziyev. Raqobat muhitida xalqaro transport tizimi faoliyatining logistik ishonchligi. Toshkent 2003 y. 10. Chudakov A.D. Logistika. Uchebnik. M.: OOO «Izdatelstvo RDL», 2001 g. 11. Ballou R.H. Basic Buisness logistics. New York, 1987 g. 12. Cristopher M. The Strategy of distribution management. London, 1986 y. 13. Kearney A.T. Logistics Productivity the Competitive edge in Europe. – Chicago, 1994 y. 14. Magee J., Capacino W., Rosenfiueld D. Modern logistics management. – New York, 1986 y.

Похожие

Axborot logistikasi

Dasturiy mahsulotni foydalanishga chiqarish

Strukturali programmalash. Kichik xajimdagi programmalarni ishlab chiqarish usullari. Katta xajimdagi programma loyihalarni tadbiq qilish yo`llari

Internet reklamani ishlab chiqish vositalari interaktiv reklamani ishlab chiqish

Kiritish – chiqarish va aloqa qurilmalari, ularning interfeyslari