Интернетнинг тадбиркорлар учун имкониятлари - Информатика и ИТ - Рефераты

Интернетнинг тадбиркорлар учун имкониятлари

Загружено в:

22.09.2023

Скачано:

0

Размер:

750 KB

Интернетнинг тадбиркорлар учун имкониятлари Режа: 1. Интернет ёрдамида кадрларни танлаш ва уларнинг малакасини ошириш Электрон офис 2. Электрон реклама ва маркетинг 3. Электрон тўлов ( SMS тўлов) 4. Электрон тижорат 5. Интернет дўкон 6. Эълонлар майдончаси 7. Электрон биржа

Интернет билан ишлашни ўргандик. унинг имкониятлари билан танишдик. Энди ушбу имкониятлардан тадбиркорликда фойдаланиш имкониятлари билан батафсил танишайлик. Бу ерда фақатгина бошланғич маълумотларни ва тавсияларни келтирамиз. ушбу имкониятлар сизни қизиқтиради деган умиддамиз. Интернет ёрдамида кадрларни танлаш ва уларнинг малакасини ошириш Интернет таълим тизимига ҳам жадаллик билан кириб боряпти. Тараққиёт ривожланиши таълимни ривожлантиради ва таълим ривожланиши тараққиёт ривожланишига олиб келади. Бу узлуксиз жараёндир. Шунинг учун доимо ходимларнинг малакаси муҳим бўлиб келган. Бугун эса ходим малакаси янги билимларга узвий боғлиқ бўлиб қолди. Шундай қилиб, корхонага қуйидаги вазифалар қўйилади: • Малакали ходимларни топиш • Ходимлар малакасини мунтазам равишда оширишни таъминлаш Малакали ходимларни топишда Интернетдан фойдаланиш мумкин. Бунинг учун иш ва мутахассислар омбори мавжуд корхоналардан фойдаланилади. Масалан, www.uzjobs.com , www.olam.uz ва www.resume. uz веб-саҳифаларида номзодлар маълумотномасини (резюме ёки CV) қайд этадилар ва корхоналар вакансияларни эълон қиладилар, яъни корхона вакансия ҳақидаги эълонларни ушбу саҳифаларда эълон қилиши мумкин. натижада вакансияга номзодлар маълумотномалари тез кунда йиғилади. Маълумотномаларни ўрганиб, мос номзодларни танлашингиз мумкин. номзодга бўлган талабларни эълонда тўлиқ бериш мақсадга мувофиқ. Вакансия ҳақидаги эълонда талаблар тўлиқ берилган бўлса, шунчалик мос номзод топилиши тезлашади. Биринчидан, талабларга мос номзодларгина сизга мурожаат этади ва вақтингизни мос бўлмаган маълумотномаларни ўрганишга сарф этмайсиз. Бу имкониятдан фойдаланиш учун одатда ушбу веб-саҳифаларда корхона рўйхатдан ўтиши зарур.

Келинг, www.olam.uz веб-саҳифасида вакансияга эълон бериш тартиби билан танишайлик. Авваламбор, веб-саҳифани очиш зарур, натижада саҳифа очилади. Создать почтовый ящик OLAM.UZ майдонида Войти тугмачасини босинг. натижада қуйидаги дарча ҳосил бўлади. да юзага келади. ушбу шаклда мос майдонларни киритишингиз зарур. “*” билан белгиланган майдонларни албатта киритиш зарур. Маълумотни тўлиқ бериш зарурлигини унутманг. Майдонларни тўлдиргандан сўнг Сохранить тугмачасини босинг. натижада эълон Новые Вакансии бўлимида ҳосил бўлади. Резюме майдонида номзодлар маълумотномалари билан ҳам танишиш мумкин. Бунинг учун Резюме тугмачасини босиш зарур. натижада Резюме менюси ҳосил бўлади. унда маълумотномаларни вақт, шаҳар, ёши каби кўрсаткичлар бўйича саралаш мумкин. Масалан, вақт бўйича саралаш мумкин. Вакансия ҳақидаги эълонларни ва маълумотларни корхона саҳифасида, ҳамроҳлар саҳифасида ва ахборот порталларида, форумларда бериш мумкин. Масалан, www.uforum.uz форумининг Трудоустройство ( http://uforum.uz/forumdisplay.php?f=367 ) бўлимидан фойдаланиш мумкин. унда эълонни жойлаштириш мумкин. Топшириқ: унда Регистрация тугмачасини бо- сиш зарур. натижада Регистрация майдони ҳосил бўлади. ушбу майдонда «*» билан белги- ланган майдонларни тўлдиринг ва қуйида жойлашган Зарегистри - роватьс я тугмачасини босинг. на- тижада веб-саҳифадаги шахсий хо- нангизга кирасиз. Шахсий хонадаги ўзгартиришингиз маълумотларни ёки янгилаб боришингиз мумкин. Хонага кириш учун Мой кабинет тугмачасини босиш зарур. Кабинетдан чиқиш учун эса Выйти тугмачасини босиш зарур. қилингандан Веб-саҳифада қайд сўнг вакансия ҳақидаги эълонни киритиш мумкин. Бунинг учун Раз - местить вакансию тугмачаси бо- силади. натижада мос шакл экран-

www.uzjobs.com , www.olam.uz ва www.resume.uz веб-саҳифалари билан танишинг. Улардан бирида корхонангизни қайд қилинг. Улардан биридаги резюмеларни сараланг ва танишиб кўринг. Ходимлар малакасини мунтазам равишда оширишни таъминлаш учун Интернетда кўп имкониятлар мавжуд. Қуйида ушбу имкониятлар билан танишиш мумкин. Анъанавий усулда малакани ошириш учун ходимларни ўқиш пайтида ишдан озод қилишга тўғри келади. Интернет ёрдамида эса малакани ишдан ажралмаган ҳолда амалга ошириш мумкин. Бу масофадан ўқитиш усули ёрдамида амалга оширилади. Масофадан ўқитиш - бу Интернет тармоғи орқали сизга қулай бўлган вақтда ва жойда ўқишдир. Масофадан ўқитишнинг айнан шу афзалликлари ўқувчиларни ўзига жалб қилмоқда. Масофадан ўқитишнинг қуйидаги имкониятлари мавжуд: • Қулай вақтда ўқиш имконияти • Қулай жойда ўқиш имконияти • Дарсларда қатнашиш зарурати йўқ • Ўқиш интерактив тарзда бўлиши • Ўқувчи ва ўқитувчига юқори талаб қўйилиши • Билимлар амалий ва сифатли бўлиши • Интернет бўйича малакаларнинг ошиши • Харажатларнинг камайиши: ўқув хона, кутубхона, ётоқхона ва хўжалик хизмати кабиларга харажат зарурати йўқ. Масофадан ўқитиш бу мустақил ўқишдир. У ўқувчининг мустақил фикрлаш, таҳлилий фикрлаш, вазиятларни баҳолаш ва унинг ечимини тез аниқлаш ҳамда башорат қилиш каби қобилиятларини ривожлантиради. Масофадан ўқитиш жараёни қуйидагича амалга оширилади: • Ўқувчи масофадан ўқитишни ташкил қилувчи веб-саҳифада рўйхатдан ўтиши зарур. • ундаги курслар тавсифи билан танишиши ва улардан зарурларини танлаши керак.

• Танланган курс ёки курсларга ариза жўнатиши зарур. • Ариза масофадан ўқитиш ташкилотчиси маъмурияти томонидан кўриб чиқилади ва хулосаси ҳамда ўқиш учун таклиф ўқувчига юборилади. • Таклиф ўқувчи томонидан ўрганиб чиқилади ва ҳисоб бўйича пул тўланади. • Ўқувчи курс билан ишлаш учун рухсат олади ва курсда ўқиш тартиблари, дарс жадвали билан танишади. • Ўқитувчи йўлланмалар ва топшириқлар бериб боради. Ўқувчи курс материаллари билан ишлаб топшириқларни бажаради ва ўқитувчига юборади. Ўқитувчи топшириқни текшириб, ўқувчига жавоб қайтаради. Зарур ҳолда, кўрсатмалар беради. • Ўқитувчи билан мулоқот асосан электрон почта, форум ва видеоконференция орқали амалга оширилади. • Ўқиш жараёнида ўқувчи модуль, қўлланма, кўрсатма ва электрон кутубхона ва дарсликлардан фойдаланади. Одатда ўқув материаллар курс серверида жойлашган бўлади. • Ўқиш индивидуал шаклда олиб борилади ва ўқитувчи ўқувчининг қобилияти, хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда, ўқув жараёнини бошқаради. • Ўқувчи курс топшириқларини муваффақиятли бажаргандан сўнг имтиҳон топширади. • Имтиҳон натижалари асосида гувоҳнома почта орқали юборилади. Агар талаба баъзи бир узрли сабабларга асосан вақтида ўқишни битира олмаса, унга индивидуал график асосида курсни битиришга имкон берилади. Одатда, ишлаётган мутахассислар ёки талабалар малакасини ошириш ёки янги мутахассисликни эгаллаш мақсадида масофадан ўқийдилар. Кўпгина йирик корхоналар мутахассислари малакасини ошириш ёки ўзгартириш учун ушбу услубдан фойдаланмоқда, айниқса, корхона филиаллари ходимлари малакасини оширишда жуда қулайдир. Бу ходимларни кундалик иш фаолиятидан узилмаган, ҳаттоки сафарларни давом эттирган ҳолда янги билим ва кўникмаларни эгаллаш имкониятини

беради, яъни ходимларнинг малака ошириши корхона фаолиятига фақатгина ижобий таъсир кўрсатади. Баъзи корхоналар ўз масофавий курсларига эга. Масофадан ўқитиш фақатгина дастлабки қадамда асосий молиявий харажатлар талаб этади. Тайёр курсни ривожлантириш учун кўп харажат талаб этилмайди. Шунинг учун корхона имкониятларини ҳисобга олган ҳолда, ходимлар малакасини ошириш сиёсатини ва режаларини тузиш тавсия этилади. Интернет имкониятларидан фойдаланган ҳолда, ходимлар малакасини ошириш муҳимдир. Масалан, корхона электрон кутубхонасини яратиш фойдалидир. Чунки унда барча зарур ҳужжат ва материалларни жойлаштириш мумкин. ушбу кутубхона материалларидан мижозлар ва ҳамкорлар ҳам фойдаланиши мумкин бўлади. Мунтазам равишда, ходимлар учун он-лайн учрашувлар ташкил этиш мумкин. уларга бошқа электрон кутубхоналардан, форумлардан фойдаланиши учун шароит яратиш муҳимдир. Ҳозирги кунда республикамизда баъзи корхоналар масофадан ўқитишдан фойдаланмоқда. Олий ва ўрта махсус таълим муассасаларида масофадан ўқитишни татбиқ этишга жиддий эътибор берилмоқда. Масофадан ўқитиш услуби ва курслари ҳақида батафсил www.dl.uz саҳифада танишиш мумкин. Баъзи таълим муассасалари ва марказлар масофадан ўқитишни таъминламоқда. Масалан, http://e.tuit.uz ва www.softline.uz вебсаҳифалардаги курслар билан танишиш мумкин. Шундай қилиб, Интернетда мутахассислар малакасини ошириш имкониятлари билан танишдингиз. Топшириқ: http://e.tuit.uz/ ва www.softline.uz веб-саҳифалари билан танишинг. Ўз устида ишлаётган ва малакасини Интернет орқали ошираётган ходимларни рағбатлантиришни унутманг.

Уларда мавжуд бўлган курслар тавсифи билан танишинг. Корхона ходимлари малакасини ошириш режасини тузинг. Электрон офис Электрон офис иш жараёнини такомиллаштиради. Ҳужжатлар тайёрланиши тезлашади ва тайёрланиш сифати ошади. Чунки бир ҳужжат устида бир-неча ходим ишлаш имкони яратилади. Ҳар бир ходим ўз фикр ва мулоҳазаларини ҳужжатда акс эттиради. Бу эса ходимлар масъулиятини оширади. Электрон офис – бу корхонанинг фаолиятини ягона ахборот тармоғи доирасида олиб бориш имкониятидир. Бу корхона ҳужжатлари, лойиҳалари ва режаларини биргаликда, корхона ахборот тармоғи доирасида муҳокама қилиш, тайёрлаш ва улар билан ишлаш имкониятини яратади. Бунда ходимлар орасидаги масофанинг узоқлиги аҳамиятга эга эмас, яъни бир офисда жойлашган корхона учун ҳам бир-неча офисларда жойлашган корхоналар учун ҳам электрон офисдан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир. Электрон офис корхона фаолиятида қуйидаги қулайликларни яратади: • Идоралараро электрон ҳужжат айланиши тизими яратилади. • Топшириқларни бошқариш тизими яратилади. • Мижозларга хизмат кўрсатиш бошқарилади. • Ҳисоботлар тайёрланиши бошқарилади. • Тўловларни амалга ошириш бошқарилади. • Лойиҳаларни режалаштириш, яратиш, бошқариш ва амалга ошириш бошқарилади. • Корхона марказлаштирилган электрон маълумотлар омбори яратилади. • Корхона ходимлари корхона янгиликларидан ва жараёнларидан офисда, уйда ва сафарда хабардор бўлиш имконига эга бўладилар. • Корхона ходимлари корхона анжуманлари, мунозара ва музокараларида қатнаша оладилар. • Корхона ишчиларининг бир жойда ишлаши зарурати йўқолади.

• Бир неча корхона офисларида ҳужжат устида биргаликда ишлаш имконияти яратилади. • Корхонада ҳужжат айланиши жараёнини автоматлаштирилишини таъминлайди. • Ахборот хавфсизлиги воситалари ёрдамида корхонада маълумотлар ҳимоясини таъминлаш мумкин. Электрон офис-афзалликларга эгадир. Бунда иш вақти тежалади, сарф харажатлар қиймати камаяди ва ишлаб чиқариш самарадорлиги ошади. Кўпгина йирик корхоналар офислари дунёнинг турли мамлакатларида жойлашган бўлади. ушбу корхоналар ходимлари марказий офисдан узоқда жойлашганига қарамай, корхона электрон офиси ёрдамида корхона иш фаолиятида фаол қатнаша оладилар. Бунинг учун улар электрон офисга Интернет орқали кирадилар ва корхона ҳужжатлари ва лойиҳалари билан ишлаш имкониятига эга бўладилар. Корхона раҳбарлари ходимлар ҳисоботларини йиғиш, ходимлар ишини кузатиш ва уларга зарур ҳолда фикр ҳамда тавсиялар билан ёрдам бериш имконига эга бўладилар. Бу албатта иш самарадорлигини оширади ва корхона даромадида акс этади. Масалан, Жаҳон Банки , Cisco ва Microsoft корхоналари шу усулда ишлайди. Кичик корхоналар учун ушбу усулдан фойдаланган афзалдир. Чунки кичик офисда ҳужжатлар устида муҳокамани ва мулоқотни электрон офис орқали олиб борган маъқул. ушбу имконият бошқа ходимларнинг ишига халақит бермайди. Ҳаттоки, мижозлар билан мулоқот ҳам электрон офис орқали амалга оширилади ва бу ҳам бошқа ходимлар эътиборини тортмайди. Ҳозирги кунда республикамизда идораларда электрон ҳужжат айланиши тизимларини киритиш ва ушбу тизимларнинг идоралараро ўзаро ишлашини таъминлашга эътибор каттадир. Бу борада «Ўзбекистон Республикаси электрон ҳужжат айланишининг идоралараро тизимини яратиш концепцияси» яратилган ва тасдиқланган. Ушбу концепция Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ахборот- коммуникация технологияларини янада ривожлантириш бўйича қўшимча

чоралар тўғрисида»ги Қарорига мувофиқ ишлаб чиқилган. Бу концепцияни амалга ошириш борасида ишлар олиб борилмоқда. Бу давлат корхоналари учун ўзаро ҳужжатлар алмашувини қулайлаштиради. Корхонада электрон офисни татбиқ этиш учун қуйидагиларни амалга ошириш зарур: • Корхона электрон ахборот алмашуви тизимини яратиш • Ҳужжат айланишини таъминлаш учун ҳужжатлар стандартини ва улар устида ишлаш тартибларини яратиш зарур. Бу тартиблар ҳужжатларни таҳрирлаш ва таҳрирлашни қабул қилиш тартибларини бошқаришни ўз ичига олиши зарур. • Ахборот хавфсизлигини таъминлаш тартибларини яратиш ва уни ходимларга етказиш зарур. • Электрон ҳужжатлар омборида ходимлар ва мижозлар фойдаланиши мумкин бўлган бўлимларни очиш тавсия этилади. • Топшириқларнинг бажарилиши ва назорати тартибини яратиш муҳим. • Ҳисоботларнинг тайёрланиш ва шакллантириш умумий тартибларини яратиш зарур. • Келаётган ҳужжатларни электрон шаклини яратиш ва уни электрон ҳужжатлар омборига жойлаштириш тартибини яратинг. • Мижозлар ва ҳамкорлар билан ишлаш мулоқот тартибларини яратинг. • Ходимларни электрон офисдан фойдаланиш тартиблари билан таништиринг. Зарур бўлса, семинарлар ташкил этинг. Ушбу тизимни яратиш учун мутахассислар хизматидан фойдаланиш мақсадга мувофиқ. Чунки ишончли тизимни яратиш учун мутахассислар хизмати зарурдир. ушбу тизим ишлашини таъминлаш учун масъул ходимни тайинлаш зарур. ушбу ходим тизим ишини бошқаради. Агар корхона бир неча филиалларга эга бўлса, ушбу филиалларни электрон офисга боғланг ва филиал ходимларини ундан фойдаланиш тартиблари билан таништиринг. Баъзилар Интернет имкониятларидан фойдаланишга кўникиши қийин бўлади. улар анъанавий мулоқотни Интернет орқали мулоқотдан устун

қўядилар. Телефон орқали маълумотларнинг берилишига эътибор берган бўлсангиз керак. Ахборотни бундай усулда етказилиши натижасида ахборот тўғри ва тўла юборилмайди. Шунинг учун электрон офис имкониятларидан унумли фойдаланаётган ходимларни рағбатлантириш ва дастлаб фойдаланаётган ходимларга ёрдам бериш зарур. Электрон офис афзалликлари дарҳол кўринади. Корхона раҳбари барча бўлимлар ишини бошқариш имконияти ва ходимлар эса маслаҳатчиларга, яъни ёрдамчиларга эга бўлади. Бу эса корхона иши самарадорилигини сезиларли оширади. Топшириқ: Корхонангизда электрон офис яратиш имкониятларини ўрганиб ва уни татбиқ этиш учун режа ишлаб чиқинг. Интернет реклама ва маркетинг Электрон офис яратгандан сўнг реклама ва маркетинг олиб бориш ҳам қулайлашади. Интернет реклама ва маркетинг учун имкониятлари билан юқорида танишган эдик. Келинг, уларни эслатиб ўтайлик: • Интернет энг унумли оммавий ахборот воситасидир. унинг фойдаланувчилари сони дунёда 2 миллиарддан ортиқ, Ўзбекистонда 8 миллионга етди. Интернет тармоғида маълумотлар саҳифадансаҳифага ўтиши тез амалга ошади. • Корхона ҳақидаги маълумотларни тўлиқ ва катта ҳажмда ёритиш имконияти. • Корхона ҳақидаги маълумотларни доимий равишда янгилаб туриш мумкин, яъни мижозлар доимо охирги маълумотлардан фойдаланади. • Корхона ҳақидаги маълумотлар 24 соат давомида ҳар куни фойдаланувчилар эътиборига ҳавола этилади, яъни корхона ҳақидаги маълумотларни дунёнинг ихтиёрий нуқтасида ва ихтиёрий вақтда олиш имкониятини яратади.

• Корхона ҳақидаги маълумотларни замонавий усулларда ёритиш имконияти. Бу саҳифа дизайнини яратиш орқали амалга оширилади. • Корхона фаолияти, маҳсулотлари ва хизматларига қизикиш уйғотган мижозлар сонини билиш мумкин. Бу махсус ҳисоблагич ёрдамида аниқланади. • Корхона мижозлари географиясини аниқлаш мумкин. Махсус ҳисоблагич ёрдамида қайси давлат фойдаланувчилари вебсаҳифага ташриф қилганини кўриш мумкин. ушбу маълумотни таҳлил қилиш натижасида қайси давлат мижозлари қизиқиш уйғотганини аниқлаш мумкин. Бу бизнес доирасини кенгайтириш учун муҳимдир. • Ҳамкор ва мижозлар билан тезкор боғланиш имконияти. Интернет орқали ихтиёрий жойдан ва ихтиёрий пайтда талаблар, таклифлар ва фикр- мулоҳазалар юборилиши мумкин. Хат бир зумда корхона почта қутисига тушади. Сиз ҳам жавобни тезда жўнатишингиз мумкин. Одатда жавоб шакллари аввалдан тайёрланиши мақсадга мувофиқ. ушбу шакллар ёрдамида мижозларга жавобларни тезда тайёрлаш ва жўнатиш мумкин, яъни мижозлар билан ишлаш вақти ҳам сезиларли қисқаради. Мижозларга 2 кун давомида жавоб ёзиш зарурлигига эътибор беринг. 2 кундан сўнг унинг қизиқиши сўнади. Интернетнинг барча фойдаланувчилари сизнинг мижозингиз бўлиши мумкин. • Интернет бу халқаро бозорга ва инвестициялар бозорига чиқишнинг энг тезкор ва арзон йўлидир. • Интернет ёрдамида маркетинг тадбирларини тезда ва арзон ўтказиш мумкин. Бунда сўровларга мижозлар кенг доирасини жалб этиш мумкин. • Интернет ёрдамида турли танлов ва фестивалларда иштирокчи ва ташкилотчи сифатида иштирок этиш мумкин. Танловлар ўтказишда мижозлар ёшини ва тоифаларини ҳисобга олиш имконияти мавжуд. Хўш, бу имкониятларни қандай амалга ошириш мумкин. Энди ушбу имкониятларни амалга ошириш тартибларини келтирамиз.

• Интернетдаги реклама ва маркетингнинг барча турларидан фойдаланиш. Бу қуйидагилардан иборат: • Веб-саҳифалар • Баннерли рекламалар • Конференциялар, учрашувлар • Электрон манзил ёрдамида ахборотномалар жўнатилишини ташкил этиш • Веб-саҳифа – бу корхонанинг виртуал офисидир. Виртуал офисни яратишда қуйида келтирилган тавсияларга жиддий эътибор беринг. • Офис дизайни мижозлар эътиборини жалб қилганидек, виртуал офис дизайни ҳам муҳимдир. Шунинг учун веб-саҳифа дизайнини яратишга эътибор беринг. • Веб-саҳифа номини танлашда уни корхона фаолиятини акс эттириши ва эслаб қолишга осон бўлишига эътибор беринг. Масалан, www.bfu.uz • Веб-саҳифа фойдаланувчи компьютерида тез очилиши зарур. Агар корхона бош саҳифаси 30 секунддан кўпроқ вақтда очилса, фойдаланувчининг унга бўлган қизиқиши сўнади. Катта расмлар ҳажми 20 Кб ва кичик расмлар ҳажми эса 4-5 Кб бўлиши мақсадга мувофиқ. Анимациялар кўп бўлмагани ёки умуман бўлмагани маъқул. • Веб-саҳифа мазмуни таркиби журнал каби бўлиши зарур, яъни ундаги саҳифаларга ўтиш тартибли бўлиши керак. Веб-саҳифа мижози мақсадлари ва корхона таклифлари дарров кўзга ташланиши зарур. Мижоз уни қидиришга вақт сарф қилмайди. Саҳифа бўлимлари топишга қулай бўлиши зарур. • Веб-саҳифада матн шрифти ранги ва катталиги ўқишга қулай бўлиши зарур. Оддий ранглардан фойдаланган маъқул. Вебсаҳифа мазмуни билан эътиборни жалб қилгани мақсадга мувофиқдир. Чунки китоб мазмуни билан қизиқарли бўлгани каби, веб-саҳифа ҳам айнан мазмуни билан фойдаланувчиларга қизиқарли бўлади. Доимо веб-саҳифага янги маълумотларни жойлаштириб мижозлар эътиборини тортинг.

• Веб-саҳифадаги расмда корхона фаолиятини ифодалангани маъқул. Масалан, муҳокама, иш жараёни ёки байрам тантанасида олинган расмлар фойдалидир. • Веб-саҳифада овоз бериш, саволномалар ёрдамида маркетинг тадбирларни амалга ошириш мумкин. Масалан, янги маҳсулотларга бўлган талабни ўрганиш мумкин. Ёки хизмат кўрсатиш сифатини аниқлаш мумкин. • Веб-саҳифада RSS (Really Simple Syndication) хизматини ташкил этиш мумкин. ушбу хизмат ихтиёрий веб-саҳифадан автомат тарзда RSS саҳифадаги ўзгаришлар ҳақида маълумотларни олиш имконидир. Веб-саҳифадан RSS олиш учун унинг қайси бўлимлари маълумотлари сизни қизиқтиришини кўрсатишингиз зарур. • Баннер – одатдаги баннер вазифасини бажаради. у одатда кичкина расм ёки плакат бўлиши мумкин. Баннерни чертиш натижасида баннер реклама қилувчи саҳифага ўтилади. Масалан, корхона янги маҳсулотлари баннерини веб-саҳифасида жойлаштириши мумкин. Баннерни чертиш натижасида экранда янги маҳсулот тафсифланган саҳифа очилади. Корхона веб-саҳифаси баннерини турли вебсаҳифаларда реклама учун жойлаштириш мумкин. Масалан, ҳамкорлар саҳифаларида, информацион порталларда, каталогларда ва оммабоп саҳифаларда жойлаш мумкин. Баннер таклифни тасвирлагани мақсадга мувофиқ, шунда у мижозларни ўзига жалб этади. Битта саҳифага 2 тадан ортиқ баннерни жойлаштирманг. Корхонага тегишли бўлмаган баннерни корхона веб-саҳифаси юқорисида жойлаштирманг. Акс ҳолда, саҳифангиз мижозлари баннер орқали бошқа саҳифага ўтиб кетади. Одатда ҳамкорлар баннерлари билан алмашади. • Конференциялар, учрашувлар ёрдамида реклама ва маркетинг тадбирларини доимо олиб бориш мумкин. Масалан, корхона янги маҳсулотлари тақдимоти конференциясини ўтказиш мумкин. Буни форум

ёрдамида ўтказиш мумкин. Конференция ва учрашувларни муваффақиятли ўтказиш учун уларни ташкил этиш бўйича тавсияларни эсланг. улар 5-бобда келтирилган. ушбу тадбирларни бошқаринг, акс ҳолда, кўзланган мақсадга эриша олмайсиз. Одатда конференция қатнашчилари мавзуга оид бўлмаган саволлар билан қатнашчиларни чалғитади ёки қатнашчилар ўртасида низо келтириш учун хабарлар ёзиши мумкин. Бу троллинг деб аталади. Конференция ва учрашувлар мавзуси, санаси ҳақидаги маълумотларни аввалдан тарқатган маъқул. Мижозларни ушбу тадбирлар ҳақида веб-саҳифа янгиликлари, баннерлар ва ахборотномалар ёрдамида огоҳлантириш мумкин. Агар тадбирлар реал вақтда ўтказилса, маълумотномада тадбир мавзуси, мақсади, ўтказилиш манзили, санаси ва вақти кўрсатилади. Вақт кўрсатилмаса, тадбирда ихтиёрий вақтда қатнашиш мумкин бўлади. Форумни корхона веб-саҳифасида ўрнатиш ёки форумларда корхона бўлимини очиш мумкин. Масалан, www.bfu.uz форумида корхона форумини очиш мумкин. унда мунтазам равишда, мижозлар ва ҳамкорлар билан конференция, учрашув, саволномалар, виртуал қабулхона яратиш мумкин. • Электрон манзил ёрдамида корхона ахборотномалари жўнатилишини ташкил этиш мумкин. Масалан, мунтазам равишда, корхона янги маҳсулотлари ва хизматлари, янги лойиҳалари, натижалари ва фойдали тавсиялар яратиш ва манзилларга юбориш мумкин. Одатда ушбу ахборотномани олиш учун мижозлар рўйхатдан ўтиши зарур. Бу Сизга мижозлар омборини яратишга ёрдам беради. Ахборотномадаги янги билим ва қизиқарли маълумотлар унинг мижозлари сонини кескин оширади. ушбу тизимни веб-саҳифада ўрнатиш зарур. Шу билан бирга, корхона янгиликларини ҳамкорлар ёки оммабоп веб-саҳифалар ахборотномаларида тарқалишини ташкил қилиш мумкин. Баъзи корхоналар ахборотномаларни тарқатишда ҳамкорлик қилишади. Ахборотномаларда маълумотлар тушунарли, қисқа ва расмлар ёрдамида тавсифланади. Ахборотномалар мижозлари одатда қизиқарли маълумотларни ҳамкасблари ва дўстларига юборадилар. Бу эса корхона маҳсулотлари ва хизматларига янги мижозларни

жалб этади. Ахборотномалар ёрдамида сўровномалар ва тадқиқотлар олиб бориш мумкин. Шундай қилиб Интернет ёрдамида рекламани йўлга қўйиш ва маркетинг тадбирларини ташкил этиш тартиблари билан танишдик. ушбу тавсияларни корхонада амалга ошириш имкониятларини кўриб чиқинг. Топшириқ: Корхонанинг Интернет ёрдамида реклама ва маркетинг тадбирлари ўтказиш бўйича режасини ишлаб чиқинг. www. chamber.uz ва www.bfu.uz саҳифаларида реклама ва маркетинг тадбирларига мисолларни топинг ва уларнинг турларини аниқланг. Электрон тўлов (SMS To‘lov) Электрон тўловлар – бу Интернет орқали тўловларни масофадан амалга ошириш имкониятидир. Яъни фойдаланувчи банк билан мулоқотни ва пул муомалаларини Интернет орқали амалга оширади. Масалан, Интернет дўконда сотиб олинган маҳсулот пулини Интернет орқали тўлайди. Ёки корхона маҳсулотларни сотиб олиш учун ёки хизматлардан фойдаланиш учун тўловни Интернет орқали бажаради. Электрон тўловни Интернет ҳамён деб атасак бўлади. Интернет ҳамёндаги виртуал пул миқдорини Интернет орқали билиш ҳам мумкин. Электрон тўлов электрон тижоратнинг муҳим элементларидан бири ҳисобланади. Банк билан мулоқот банк веб-саҳифаси орқали амалга оширилади. Мулоқотни ва тўловларни амалга ошириш учун банк веб-саҳифасида махсус механизм (дастур) бўлиши зарур. Одатда ушбу хизматдан фойдаланиш учун рухсатни банк офисида олиш мумкин. Ҳисоб билан дунёнинг ихтиёрий нуқтасидан фойдаланиш ва тўловларни амалга ошириш мумкин, яна бир афзаллиги тўлов бир зумда амалга оширилади. Банк веб-саҳифасида ишлаш тартиблари одатдаги веб-саҳифалар ишлаш тартиби каби амалга оширилади. Бунда фойдаланувчи шахсий хонаси орқали

тўловларни амалга ошириши ёки ҳисобидаги тўловлар билан танишиши мумкин. Электрон тўловлар қуйидаги турлари мавжуд: • Банк тўлови фойдаланувчига банкнинг он-лайн хизмати ёрдамида тўловларни амалга ошириш имконини беради. • Кредит карточка шахсий тўлов воситасидир. унинг ёрдамида мижоз товар ва хизматларни нақд пулсиз усулда тўлаши мумкин. • Электрон пул — Электрон чўнтакдаги пуллар ёрдамида тўлов амалга оширилади. • СМС тўлов — дўкон ўз электрон тизимига буюртмани ва сўровни мижозга юборади. Интернетда электрон тўловлар хавфсизлигини таъминлаш муҳим масаладир. ушбу вазифа билан барча банклар шуғулланади. Интернетда электрон савдо ривожланиши электрон тўлов имкониятларини кенгайтирмоқда. натижада харидорлар бевосита уйдан ёки офисдан туриб, маҳсулотларни сотиб олиш имконига эга бўлмоқда. «SMS-To‘lov» тизими Ўзбекистон Савдо-саноат палатаси мутахассислари томонидан яратилган. ушбу тизим мобил телефон ёрдамида смс юбориш орқали тўловни амалга оширишга имкон беради. ушбу хизмат ёрдамида қуйидаги тўловларни амалга ошириш мумкин: • Коммунал хизматлар учун тўлов • Интернет хизмати тўловлари • Мобил телефон тўловлари • Савдо-саноат палатаси хизматлари тўловлари Электрон тижорат Электрон тижорат — бу Интернет орқали сотиш ва сотиб олиш имкониятидир. Электрон тижоратни e-тадбиркорлик деб ҳам атайдилар.

Интернетда бугун озиқ-овқат, дори-дармондан тортиб, турли техник воситалар ва технологияларни сотиб олиш ва сотиш, яъни корхона офисидан чиқмасдан туриб, савдо-сотиқни амалга ошириш мумкин. Бу технология жадал тарзда ривожланмоқда. Бу савдо-сотиқ муомаласидан юридик ва жисмоний шахслар кенг фойдаланмоқда. Баъзи корхоналар эса савдо-сотиқни тўлиқ Интернетда амалга оширмоқдалар. ушбу технологиядан фойдаланувчи соҳалар доираси турли-тумандир. Электрон тижорат келиб чиқишига, ўтган аср 80-йилда Интернет давлат бюджетининг каттагина қисмидан маҳрум бўлганлиги ва ўзини-ўзи таъминлаши зарурати сабабчи бўлди. Шунинг учун Интернетдан ва унинг ресурсларидан тижорат мақсадида фойдаланишга ўтилди. Бунда даромадлар Интернет хизмати ва реклама ҳамда Интернет билан таъминлаш ҳисобига олина бошланди. Электрон тижоратнинг қуйидаги турлари мавжуд: • В2В (Business to business) – Юридик шахслар орасидаги савдосотиқ муомаласи бўлиб, унда корхона бошқа корхона билан савдо-сотиқни амалга оширади. Бу электрон тижоратнинг энг перспектив йўналишларидан биридир. Бу Интернетдаги махсус савдо майдонида амалга оширилади. Одатда, корхона ушбу майдонни ташкил этади. Майдонда савдо-сотиқ жараёни тезда амалга оширилади. Масалан, корхона офис учун мебелни Интернет орқали сотилиши билан шуғуллансин. Бошқа корхона офис учун мебель сотиб олмоқчи бўлсин. Буюртмачи корхона таклиф ва нархларни ўрганиб чиқиб, сотувчи корхонага буюртма беради. Буюртма сотувчи корхонанинг савдо майдонидаги таклифлари ёрдамида тузилади. Сотиб олувчи корхона буюртмани яратгандан сўнг ҳисоб асосида буюртмага пул ўтказади. Сотувчи корхона буюртмани тайёрлайди ва буюртмачи кўрсатган манзилга етказади. Буюртмачи буюртма бажарилишини Интернет орқали кузатиши ва назорат қилиши мумкин. Одатда, ушбу савдо муомаласи улгуржи муомалалар учун фойдаланилади. Бу усулда вақт ва маблағ тежалади. Чунки хизмат сафари зарурати йўқолади, телефон ва факсга

зарурат бўлмайди, ходим вақти тежалади. Энг асосийси, савдо-сотиқ муомаласи тезда амалга оширилади. • В2С (Bisiness to Customers) – Юридик шахс ва жисмоний шахс ўртасидаги савдо-сотиқ муомаласи. ушбу савдо муомаласи чакана савдони амалга оширишда фойдаланилади. Масалан, китоблар, кийим-кечак, техник воситалар, дори-дармонлар ва озиқ-овқат маҳсулотларини сотиб олиш мумкин. Мижоз савдо шаҳобчасига бормасдан туриб, зарур маҳсулотни сотиб олиши мумкин. Бунда буюртма нархи тўлови савдо майдонида амалга оширилади. Бунинг учун мижоз махсус шаклда кредит карточка рақамини киритади. Шундан сўнг сотувчи кредит карточкани текшириб, муомалани амалга оширади. ушбу технология асосида Интернет савдо шаҳобчалари ишлайди. улар билан қуйида танишамиз. • С2С (Customers to Customers) – жисмоний шахслар ўртасидаги савдо- сотиқ муомаласи. Бу чакана савдо муомаласидир. ушбу усулда турли маҳсулотларни ва хизматларни сотиш ва сотиб олиш мумкин. Масалан, китоб, кийим-кечак маҳсулотларини, техник хизматларни, таъмирлаш хизматларини, техник воситаларни сотиш ёки сотиб олиш мумкин. Бунга эълонлар тахтаси мисол бўла олади. Одатда ушбу савдо муомаласи нархлар арзонлиги билан мижозларни ўзига жалб этади. Айниқса, дўстингизга совға юборишда бу хизмат қўл келади. Совғани электрон дўкондан бемалол танлаб, уни махсус қоғоз ёки қутига жиҳозлашни ва манзилга кўрсатилган санада етказишни буюртма қилишингиз мумкин. Демак, электрон тижорат қуйидаги афзалликларга эга: - Маҳсулотлар турли-туманлиги. - Мос турдаги ва нархдаги маҳсулотни тез топиш имконияти. - Маҳсулот батафсил тавсифи мавжудлиги (ҳозирги кунда маҳсулот тавсифи билан танишиш билан бирга, унинг ташқи кўринишини кўриш имконияти мавжуд). - Дунёнинг ихтиёрий нуқтасидан савдо-сотиқ муомаласини амалга ошириш имкониятининг мавжудлиги.

- Савдо-сотиқ муомаласининг тезкорлиги. - Қоғоз тежалиши. - Маҳсулотни топиш учун вақтнинг тежалиши (маҳсулотни топиш учун дўконма-дўкон юриш, дўконга бориш ва уни қидириш зарурати йўқлиги). - Буюртмани дунёнинг ихтиёрий нуқтасига етказиш мумкинлиги. Республикамизда электрон тижорат имкониятларидан фойдаланилмоқда. ушбу савдо-сотиқ муомалаларини амалга ошириш ва ушбу хизматни амалга оширувчи корхоналар мавжуддир. Бу эса ушбу усулларни юридик ва жисмоний шахслар доирасида кенг тарқалишининг омилидир. Топшириқ: Электрон тижорат билан шуғулланувчи корхоналар вебсаҳифаларини топинг ва уларнинг таклифлари билан танишинг. Корхона электрон тижорат асосида савдо-сотиқни амалга ошириш имкониятларини ўрганинг. Интернет дўкон Интернет-дўкон - инглиз тилидан «online shop» ёки «e-shop» бўлиб, Интернетдаги дўконни англатади. Интернет дўкон бу Интернетда маҳсулотлар савдосини амалга оширувчи вебсаҳифадир. Фойдаланувчилар Интернет дўкон маҳсулотлари билан танишиб, буюртма бериши ва сотиб олиши мумкин бўлади. Сотиб олинган маҳсулотлар буюртмачи кўрсатган манзилга етказилади. Одатда етказишга бир неча соат ёки бир-неча кун кетади. Озиқовқат моллари одатда бир-неча соат давомида етказилади. Бошқа моллар эса бир- неча кун давомида етказилади. Агар Интернет дўкон бошқа мамлакатда жойлашган бўлса, етказишга кўпроқ вақт талаб этилади. Тез етказиш имкониятлари ҳам мавжуд, лекин бу ҳолда етказиш нархи баланд бўлади. Одатда Интернет дўконлар мамлакат доирасида молларни бепул етказади. Дўконга бориш, уни қидириш, дўконма-дўкон юриш зарурати йўқолиши, вақт ва асабнинг тежалиши, маҳсулотни кўрсатилган манзилга етказилиши ушбу технологияни оммавийлаштирмоқда. Бу усул ёрдамида

дори-дармондан тортиб, санаторийларга чипта сотиб олиш мумкиндир. Сотувчи корхона буюртмалари асосида маҳсулотларга бўлган талабларни ўрганиш имконига ҳам эга бўлади. Интернет дўкондаги нархлар одатдаги дўкондагидан арзонроқ бўлади. Чунки одатдаги дўконни бошқариш учун жой, омбор, ишчилар, сотувчилар, маъмурий ходимлар, техника, коммуникациялар кабилар зарур бўлади. Бу анчагина харажат талаб этади. Интернет дўкон учун улардан баъзилари зарур бўлади. Масалан, омборхона, коммуникациялар, маъмурий ходимлар кабилардир. Интернет дўконда савдо-сотиқ муомаласи қуйидаги жараёнларни ўз ичига олади: • Интернет дўкон молларини ўрганиш • Буюртмани яратиш • Буюртмани расмийлаштириш • Тўловни амалга ошириш • Буюртманинг етказилиши Қуйида ушбу жараёнлар тавсифини келтирамиз. • Интернет дўкон молларини ўрганиш – Авваламбор, Интернет дўкон саҳифасига кириш зарур. унда одатда моллар каталоги берилади. Дўконда моллар расми, тавсифлари, ўлчамлари келтирилади. Интернет дўкон мижоз талаблари ва хоҳишларини ҳисобга олади. Масалан, мижоз молнинг рангини ёки шаклини танлаш имкониятига эга бўлади. Мижоз танлаган молларни виртуал саватчага ташлайди. Виртуал саватчада мижоз танлаган моллар рўйхати ҳосил бўлади. Агар бирор молни сотиб олиш истаги йўқолган бўлса, уни саватчадан олиш мумкин. Ёки саватчага молларни қўшиш мумкин. Молларни танлашда уларнинг ўлчамига эътибор беринг. Баъзи моллар расмда катта кўринади, аслида эса ўлчамлари кичик бўлади. Шунинг учун молнинг ўлчамларини

текширинг. Шундай қилиб, мижоз фақатгина дўкон расталарида айланиб, зарур молларни танлаши ва саватчага ташлаши етарли. • Буюртмани яратиш – Мижоз виртуал саватчада маҳсулотларни йиғиб, дўкон учун буюртма яратади. Рўйхатда молларнинг коди, номи, нархи, сони ва жами нархи кўрсатилади. Буюртмани текшириш ва зарур ҳолда ўзгартиришлар киритиш мумкин. Буюртмани расмийлаштириш – буюртма тайёрландан кейин Заказать ёки Купить тугмачалари ёрдамида буюртма расмийлаштирилади. натижада кейинги босқичда тўлов амалга оширилади. Буюртмани телефон, электрон манзил ёрдамида ҳам амалга ошириш мумкин. Бу маълумотлар одатда дўкон саҳифасида берилади. • Кредит карточка • Банк тўлови • Электрон пул • СМС тўлов • нақд пул – Буюртма нархи буюртма етказилганда нақд пул ёрдамида тўланади. Тўлов амалга оширилгандан сўнг буюртма қабул қилинади ва расмийлаштирилади. • Буюртманинг етказилиши – Дўкон мижоздан буюртмани қаерга, қачон ва қайси вақтда жўнатилишини сўрайди. Мижоз манзил, сана ва вақтни кўрсатиши зарур. Баъзи дўконлар алоқа учун телефонни сўраши мумкин. Буюртма жавоблар асосида мижозга курьер ёки почта орқали етказилади. Дўкон ўз курьер хизматига эга ёки курьер хизмати кўрсатувчи корхона хизматидан фойдаланиши мумкин. Тўловни амалга ошириш – буюртма учун тўлов усули сўралади. Қуйидаги тўлов ти- зимларидан бирини танлаш зарур:

Шундай қилиб, корхона учун зарур молларни Интернет дўкондан сотиб олиш мумкин. Бу корхона учун қулайликлар яратади, яъни молни сотиб олиш учун дўконни топиш, у ерга бориш ва олиб келиш зарурати бўлмайди. Интернет дўкон хизматларидан мунтазам равишда фойдаланилса, Интернет дўкон корхона учун имтиёзлар бериши мумкин. Шунинг учун Интернет дўконнинг ушбу афзалликлари унинг фойдаланувчилари доирасини кенгайтиради. Интернет дўконни яратиш учун мутахассислар хизматидан фойдаланиш зарур. Чунки Интернет дўкон веб-саҳифасида савдосотиқни амалга ошириш механизмини ишга тушириш зарур бўлади. Бу механизм маҳсулотларни Интернет дўконга қўйиш ва олиш, уларнинг қидирувини, тўловни амалга ошириш, омборхона ишини автоматлаштириш, буюртмаларни яратиш ва бошқариш каби вазифаларни амалга ошириши зарур. Шу билан бирга, молиявий ва солиқ ҳисоботларни тайёрлаш ҳам зарурлигини унутмаслик керак. Интернет дўкон албатта қайд қилиниши зарур. Ҳозирги кунда ахборотни сотувчи дўконлар ҳам мавжуд. Уларнинг асосий маҳсулоти ахборот ҳисобланади. Масалан, иш биржаси, жамоа тармоқлари, танишиш веб-саҳифаларидир. Одатда, ушбу саҳифалардан фойдаланиш учун рўйхатдан ўтиш зарур. Ушбу имконият бепул бўлади. Лекин веб-саҳифаларнинг бошқа имкониятларидан фойдаланиш бепул бўлмайди. Шу билан бирга, ушбу тармоқлар фойдаланувчилар омборига эга бўлади. Ушбу маълумотлар тадбиркорлар учун фойдалидир. Интернет дўкон оммавий бўлганлиги учун унда реклама бериш фойдали. Шунинг учун Интернет дўконлар реклама хизматларидан ҳам фойда олиши мумкин. Мисол тариқасида, Интернетдан маҳаллий ва халқаро Интернет дўконларини мустақил равишда топинг. Корхонага зарур бўлган маҳсулотлар сотувчи Интернет дўкон маҳсулотларини ўрганинг. Топшириқ:

www.yarmarka.uz веб-саҳифани очинг. Унда сизга қизиқарли бўлган маҳсулотлар тавсифи билан танишинг. Бирор маҳсулотни буюриш тартиби билан танишиб кўринг. Он-лайн консультант орқали буюртма қилиш тартиблари билан танишинг. Эълонлар майдони Дастлаб янгиликлар ва эълонларни чоп этиш вазифасини BBS бажарар эди. у айнан шу мақсадда яратилган. BBS (инглиз тилидаги Bulletin Board System сўзининг бош ҳарфларининг қисқартмаси бўлиб, у эълонларнинг электрон тахтаси деб таржима қилинади. BBS хизматларини бепул ва пуллик кўрсатувчи корхоналар мавжуд. Интернет тараққиёти натижасида ушбу вазифани бепул бажарувчи турли саҳифалар яратилди. уларда юридик ва жисмоний шахслар янгилик ва эълонларни эълон қилади. Эълонлар турли мавзуда бўлиши мумкин. Масалан, корхона маҳсулот ва хизматларини реклама қилиши ёки жисмоний шахслар шахсий молларни ёки хизматларни таклиф этиши мумкин. Бу қуйидаги эълонларни ўз ичига олиши мумкин: тренинглар, компьютер техникасини сотиб олиш, компьютер техникасига техник хизмат кўрсатиш, ишлатилган компьютерни сотиш, таржимонлик хизматлари кабилардир. Баъзи журнал ва газеталар ҳам веб-саҳифаларга эга. улар ҳам эълонлар ва янгиликларни чоп этадилар. Республикамизда электрон эълон майдонлари кенг тарқалган. Энг оммабоп веб-саҳифа www.torg.uz саҳифасидир. унда турли мавзудаги эълонлар ва янгиликлар эълон қилинади. Агар сиз бирор маҳсулотни сотиб олмоқчи бўлсангиз, ушбу сайтда мос эълонлар билан танишишингиз зарур. Шу билан бирга, агар бирор маҳсулотни сотмоқчи бўлсангиз, ушбу саҳифадан фойдаланишни тавсия этамиз. унинг кўриниши қуйидагичадир: Ушбу веб-саҳифа қидирув тизимига ҳамда каталогларга эга. ушбу имкониятларЭълонлар майдони – бу эълонлар жойланган майдондир. Уни эълонлар электрон тахтаси ҳам деб атайдилар.

ёрдамида Сизга керакли бўлган таклифни тезда топиш мумкин ёки маҳсулотингизга бўлган талабгорлар билан тезда боғланишингиз мумкин. Электрон эълонлар каталоги мавзулар бўйича бўлимларга ажратилган. Бўлим мавзуси асосида зарур эълонни бериш ёки топиш мумкин. Мисол тариқасида, «Компьютерная техника» бўлими эълонлари билан танишайлик. Эълонларни саралаш имконияти мавжуд. Буни экраннинг ўнг томонида жойлашган Фильтр менюси ёрдамида амалга ошириш мумкин. Саралашни амалга ошириш учун саралаш тартибини белгилаш ва применить тугмачасини босиш зарур. Саралашни сотиш, сотиб олиш, алмаштириш, ижарага бериш ва совға қилиш ҳақидаги эълонлар бўйича амалга ошириш мумкин. нархи бўйича ҳам саралаш имконияти мавжуд. Эълонларни қўшиш тартиби жуда осондир. Бунинг учун Эълонни қўшиш/Добавить объявление тугмачасини босинг. у экраннинг ўнг томонида жойлашган. натижада экранда дарча ҳосил бўлади. Дарча мазмуни ва эълон бериш тартиби билан танишинг. Эълон бериш учун рўйхатдан ўтиш зарур. Кейин эълонни киритинг. Эълонда фото ва видеофайллар эълонини киритгандан сўнг юклаш мумкин. Эълонни киритишда зарур бўлимни рўйхатдан танлаш зарур. Эълонни киритиш учун махсус шаклдан фойдаланилади. Эълонда боғланиш учун маълумотларни тўлиқ бериш мақсадга мувофиқ, яъни корхона номи, электрон манзил, телефон рақами, вебсаҳифа манзили киритилади. Дастлаб эълон мавзуси ва муаллифи экранда акс эттирилади. Эълонни тўлиқ ўқиш учун унда сичқонча тугмачаси босилади. Эълонлар майдонлари сони кундан-кунга кўпайиб бормоқда. Баъзи майдончаларда эълон бериш учун рўйхатдан ўтиш зарурати йўқ. Баъзи

майдонларда чекли эълонларни бепул бериш мумкин. Ҳар бир майдонча ўз тартиб, қоидаларини ўрнатади. Баъзи эълонлар майдони аниқ мавзуларга бағишланган бўлади. Айрим майдонлар дам олишга оид эълонлардан ташкил топади. Масалан, компьютер техникасига оид эълонлар ёки шаҳар маданий ҳаётига тегишли бўлган эълонлар. Эълонлар майдонида эълонни қўшгандан сўнг у майдон администратори томонидан кўриб чиқилади. Эълоннинг веб-саҳифага жойлашиши администратор хулосасига боғлиқ бўлади. Бундай веб-саҳифаларда эълонлар администратор томонидан модерация қилинади, яъни бошқарилади. Баъзи майдонларда эълонлар модерация қилинмайди. Эълонларни модерация қилган мақсадга мувофиқ. Чунки баъзи фойдаланувчилар хазил сифатида ёки зарар қилиш мақсадида ноўрин эълонларни қўшиши мумкин. Шунинг учун эълонлар майдони фойдаланувчилари эътиборини ноўрин эълонлардан халос этиш учун эълонларни модерация қилиш мақсадга мувофиқ. Эълон мазмуни қанчалик тўлиқ бўлса, шунчалик эълонда кўрсатилган мақсадга тезроқ эришилади. Мазмун аниқ, тушунарли ва зарурий тавсифларга эга бўлиши ва боғланиш учун телефон ва электрон манзилни ўз ичига олиши зарур. Масалан, компьютер сотмоқчи бўлсангиз, эълонда компьютер тавсифини ва телефон ёки электрон манзилни кўрсатиш зарур. Эълонларни бир-неча рўзномада чоп этгандек, эълонни бир-неча эълонлар майдончаларида жойлаштириш мақсадга мувофиқ. Агар эълон фойдаланувчилар эътиборини тезроқ жалб қилишини истасангиз, эълонни эълонлар майдончасининг кўзга кўринарли жойида беришингиз зарур. Бунда баннерлардан фойдаланиш тезроқ натижа беришини ҳисобга олинг. Шундай қилиб, корхона маҳсулотлари ва хизматлари ҳақидаги маълумотларни кенг оммага ёйиш учун эълонлар майдонлари хизматидан фойдаланиш самаралидир. Топшириқ:

Интернетда Ўзбекистондаги эълонлар майдонларини топинг ва улардаги эълонлар билан танишинг. www.torg.uz веб-саҳифасида рўйхатдан ўтинг. Ундаги каталоглар билан танишинг. Корхонангиз маҳсулотлари ҳақида эълонни мос бўлимга киритинг. Электрон биржа Электрон тижоратнинг кўринишларидан бири электрон биржадир. Анъанавий биржалар фаолиятини Интернет орқали самарали амалга ошириш мумкин. Масалан, электрон иш биржалари мавжуд. Электрон иш биржаси ёрдамида иш ёки корхонага ходимлар топиш мумкин. Бунинг учун махсус электрон биржа саҳифалари мавжуд. Биржа бу қимматбаҳо қоғозларни ёки маҳсулотларни сотиш ёки сотиб олиш мумкин бўлган жойдир. Электрон биржа ушбу мулоқот Интернет орқали бажарилишини таъминлайди. Интернет электрон биржа мижозлар фаолиятини енгиллаштиради ва уларнинг доирасини кенгайтиради. Анъанавий биржада савдогарлар трейдер деб аталади. Шартномаларни брокерлар тузадилар. Брокерлар бу савдогарларнинг вакилларидир. Биржа савдосида брокерлар экрандаги маълумотларни кузатиб борадилар ва шартномаларни тузиш учун биржа майдонида югуриб юрадилар. Компьютерлар ёрдамида эса брокерлар шартномаларни иш жойида тезда тузадилар, яъни Интернет брокерлар ишини енгиллаштиради. Ҳозирги кунда Интернетнинг ихтиёрий фойдаланувчиси турли биржаларда ўз компьютеридан иштирок эта олади. Биржа сервердан ва мижозлар

компьютерларидан ташкил топади. Биржани администратор ўз компьютери орқали бошқариб боради. Трейдерлар Интернет биржага офисдан боғланиши мумкин ва биржа фаолиятида қатнашиши мумкин. Ҳар бир трейдер биржада иштирок этиши учун аввал руйхатдан ўтиши зарур. Трейдер қайдномаси ёрдамида муомалаларни амалга ошириш мумкин. Топшириқ: Интернет биржаларни Интернетда топинг ва уларнинг фаолияти билан танишинг. Масалан, www.uzjobs.com биржаси иши билан танишинг.

Адабиётлар : 1. « Ахборотлаштириш » тўғрисидаги » Қонун , Тошкент шаҳри , 1993 йил 7 май . 2. Постановление Кабинета Министров Республики Узбекистан «О мерах по организации разработки программы развития компьютерных и информационных технологий на 2001-2005 годы, обеспечения широкого доступа к международным информационным системам «Интернет» (23 мая 2001 г. №230) 3. Указ Президента Республики Узбекистан "О дальнейшем развитии компьютеризации и внедрении информационно-коммуникационных технологий" (30 мая 2002 г. № УП-3080) 4. Постановление Кабинета Министров Республики Узбекистан «О дальнейшем совершенствовании деятельности в сфере информационнокоммуникационных технологий» (27 сентября 2002 г. № 36). 5. Постановление Президента Республики Узбекистан «Об организации информационно-библиотечного обеспечения населения республики» (20 июня 2006 года) 6. Тадбиркорлар учун компьютер. Компьютердан бизнесда қандай қилиб, унумли фойдаланиш мумкин. Қўлланма, Тошкент, 2010. 7. Берченко Н., Березовская И. Самоучитель по работе в Интернете и каталог ресурсов. Минск, 1999 г. 8. Нехаев С. А., Кривошеин Н.В. Основные понятия прикладной интернетики, Москва, 2001 г. 9. Материалы конференции по телемедицине, Ташкент, 2010 г.

Похожие

Интернетнинг ишлаш тартиби

Интернетнинг турли сохаларга тадбиги

Интернетнинг моҳияти ва мазмуни

Интернет ҳақида нималарни билиш зарур

Интернет технологиялари ҳақида нималарни билиш зарур