IBM PC Kompyuterlari haqida umumiy ma’lumotlar - Информатика и ИТ - Рефераты

IBM PC Kompyuterlari haqida umumiy ma’lumotlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

63.5 KB

IBM PC Kompyuterlari h aqida umumiy ma’lumotlar Reja: 1. ShEXM qurilmalari. 2. Sistema bloki. 3. Egiluvchan magnit disklar. 4. Qattiq magnit disklar. 5. Manitorlar. 6. Klaviatura. 7. Printerlar. 8. Yordamchi qurilmalar.

1. ShEXM qurilmalari. Shaxsiy kompyuterning umumiy ko’rinishi 1-rasmda ko’rsatilgan. Ammo mazkur rasmda kompyuterning imkoniyatlarini yanada oshiruvchi bir necha qo’shimcha qurilmalar ko’rsatilgan emas. ShK ning asosiy tashkil etuvchilari quyidagi qurilmalardir: Sistemalar bloki- mazkur blok tezkor xotira, riyoziy va mantiqiy amallarni bajaruvchi elektron sxemalardan iborat. Magnit disklari bilan ishlovchi blok (disk yurituvchi) - odatda bu blok sestema blokiga o’rnatilgan bo’lib, egiluvchan magnitli disklardagi axborotni ukib va axborotni saqlash ishlarini bajaradi.

Qattiq disklar bilan ishlovchi blok-“ vinchester” deb ham nomlanuvchi bu blok sistema blokiga o’rnatilgan bo’lib, qattiq magnitli disklardagi axborotni o’qish va axborotni yozish ishlarini bajaradi. Displey- matn va tasvir ko’rinishdagi axborotlarni ekranga chiqarish qurilmasi. Klaviatura- kompyuterga buyruq va axborotni kiritish qurilmasi. Printer- matn va tasvir ko’rinishidagi axborotlarni bosmaga chiqarish qurilmasi. 2. Sistema bloki. IBM PC kompyuteri sistema bloki quyidagilardan iborat: Asosiy mikroprotsessor- kompyuter ishini boshqaradi va barcha xsoblashlarni bajaradi. Tezkor xotira- kompyuter tomonidan bajariladigan dasturlar va ana shu dasturlar uchun zarur bo’lgan axborotlar tezkor xotiraga yuklanadi. Tezkor xotira xajmi odatda 640 Kbiytga teng, ammo uning xajmini oshirish imkoniyatlari ham mavjud. Elektron sxemalar (kontrollerlar) - kompyuterning turli qurilmalari ishini boshqarib turadi. (monitor, disk yurituvchi va x.k.) Kiritish-chiqarish portlari- bu portlar yordamida protsessor tashki qurilmalar bilan axborot almashadi. Maxsus portlar ichki qurilmalargagina xizmat qiladi. Umumiy portlarga esa sichqoncha, printer, tarmoq adapteri va turli boshqa qo’shimcha qurilmalarni ulash mumkin. Umumiy portlar ikki turga ega: parallel (LPT1 – LPT2 kabi belgilanadi) va asinxron ketma-ket (COM1 – COM2 kabi belgilanadi). 3. Egiluvchan magnitli disklar. Egiluvchan magnitli disklar yoki disketlar (EMD) dastur, xujjat, matn kabi axborotlarni bir kompyuterdan boshqasiga o’tkazish, saqlab qo’yish uchun xizmat qiladi. Turli kattalikdagi EMDlar mavjud bo’lib, asosan kattaligi 5,25 dyuym va kattaligi 3,5 dyuymga teng disketlardan ko’proq foydalaniladi. Bundan tashqari, turli EMDlarga axborotni turli zichliklarda yozish mumkin. Masalan, 5,25 dyuymli disklardan ikkilik zichlikdagisiga ( Double Side / Double Density , DS / DD kabi belgilanadi) 360 Kbayt axborot yozish mumkin bo’lsa,yuqori

zichlikdagi ( Double Side / High Dtnsity , DS / HD kabi belgilanadi) ana shu kattalikdagi diskga 1,2 Mbayt axborot yozish mumkin. Kattaligi 3,5 dyuymli disklar uchun quyidagi jadvalni ilova qilish mumkin: Turi Formatlanmagan disk xajmi Formatlangan disk xajmi DD 1 Mbayt 720 Kbayt HD 2 Mbayt 1,44 Mbayt 5, 25 dyuymli EMDlardan foydalanishda foydalanuvchidan extiyotkorlik talab qilinadi: bunday disklarni egish yoki ochik magnit katlamli joylariga kul tekkazish mutlako mumkin emas: disk yurituvchiga disk oxista qo’yilishi shart: disklar kogoz giloflarda saqlanmogi kerak. Foydalanishdan avval yangi disk turiga ko’ra MS DOSning format tashki buyrugi bilan formatlanadi, ya’ni axborotlarni tartibli yozish xolatiga keltiriladi. EMDlarda axborotni tasdifan uchirilishdan saqlash uchun maxsus teshik yoki kirkimlar mavjud. Axborotni saqlash uchun 5,25 dyuymli disketlar da bunday kirkim yopishuvchan kogoz bilan berkitilishi kerak. Tushunarliki, bunday vaziyatda diskga axborotni yozish ham mumkin emas. Kattaligi 3,5 dyuymli disklarda axborotni o’chirishdan saqlash uchun aksincha bunday teshikni ochib qo’yish etarli. Bunday disklar katta disklarga nisbatan ancha chidamlirok, ko’proq axborot saqlay oladi va umuman foydalanish uchun ham birmuncha qulayroq. Ammo bu ikki kattalikdagi disklarda ham ba’zan noto’g’ri foydalanish tufayli, ba’zan esa, disk yurituvchining yomon ishlashi tufayli axborot “yukolishlari” ruy berishi mumkin. Bunday vaziyatlarda kumak berishi mumkin bo’lgan maxsus dasturlardan foydalanishni o’rganish foydadan xoli emas. 4. Qattiq magnitli disklar. Qattiq magnitli disklarda kompyuter bilan ishlash uchun zarur bo’lgan barcha dasturlar masalan, operatsion sistema, matn muharrirlari, turli dasturlash tillari fayllari va x.k. saqlanadi. Vinchester kompyuter bilan ishlashda katta qulayliklar yaratadi. Xajmi jixatidan juda katta bo’lgan dasturlarni vinchestersiz ishga tushirish ba’zan mumkin ham emas.

Foydalanuvchi uchun vinchesterlar avvalo biri-biridan xajimlari bilangina farq qiladi. Bugo’ngi kunda 10 Mbaytdan tortib, bir necha yuz Mbaytgacha bo’lgan vinchesterli kompyuterlar mavjud. 5. Monitorlar. Monitor (displey) matn va tasvir ko’rinishdagi axborotlarni ekranga chiqarish qurilmasidir. Monoxrom va rangli monitorlar mavjud bo’lib, ular matn yoki grafika xolatlaridan birida ishlaydilar. Matn xolatida monitor ekranini shartli ravishda belgi urinlari kataklariga bo’lib chiqish mumkin. Bunday kataklarning soni ko’pincha gorezontaliga 80, vertikaliga esa, 25 bo’ladi. Har bir katakda mazkur bobning boshida kayd etilgan 256 belgilardan birini (maxsus belgilar, lotin alifbosi bosh va kichik harflari, rioziyot hamda tinish belgilari, psevdografika belgilari va x.k.) ko’rsatish mumkin. Lotin yozuviga mos kelmaydigan har qanday harf yoki belgini maxsus drayversiz monitorda ifoda etib bo’lmaydi. Bugo’ngi kundagi kirilitsaga asoslangan alifbomiz uchun ham maxsus drayverlar mavjud. Ammo ana shunday drayverlar ham ushbu masala uchun mutlako to’liq echim bo’la olmaydi. Etuk davlatlarda yaratilgan aksariyat dasturlar lotin yozuvigagina asoslangan. Ana shuning uchun ham lotin yozuviga asoslangan yangi alifboga utar ekanmiz, uzbek tilimizdagi tovishlarni ifoda etuvchi har bir harf lotin yozuviga zid bo’lmagani ma’kul. Rangli monitorlarda har bir katak faniga va undagi belgiga turli ranglar berish imkoniyati mavjud. Ana shundan foydalanib, montorga rang-barang, juda chiroyli yozuvlar yozish mumkin. Monoxrom monitorlarda esa, matn bo’lagini ajratish ajratilgan qismdagi harflarni yoritibrok ifoda etish, tagiga chizish yoki inversiya usuli (och fanda tuk harflar) bilan amalga oshiriladi. Monitorning grafika xolatida ekranga turli grafiklar va tasvirlar chiqariladi. Bu xolatda ekrandagi matnlarni turli shiriftlarda yozish mumkin. Mazkur xolatda rangli monitor ekranni turli ranglarni qabul qila oluvchi mayda nuqtalardan tashkil topadi. Bu nuqtalarning soni monitorning ana shu xolatdagi imkoniyat darajasini belgilaydi. Masalan, “imkoniyat darajasi 640 x 480, 16” yozuvi, ekranda

gorizantaliga 640, vertikaliga 480 nuqta mavjudligini va bu nuqtalar 16 xil rang qabul qila olishini ko’rsatadi. 6. Klaviatura. Tugmalari soniga ko’ra standart (84) va kengaytirilgan (101) klaviaturalari mavjuddir. Bundan tashqari, klaviaturalar lotin harflarining joylashuviga ko’ra ham farqlandi: amerika va angliya standarti - QWERTY, frantsuz stanbarti - AZERTY. Klaviaturada lotin alifbosi harflari ingliz yozuv mashinasidagi kabi tartibda joylashgan. O’, Q , G’ , H harflari uchun esa, klaviaturada maxsus tugmalar mavjud emas, ya’ni bu harflarni uzbek yozuv mashinasidagi kabi tartibda joylashtirib bo’lmaydi. Odatda kompyuter ishga tushirilishi bilan lotin alifbosining bosh va kichik harflarini kiritish xolatida ishlaydi. Kichik harflarni kiritish uchun harfga mos keluvchi tugmani bosish, bosh harflarni kiritish uchun esa, [Shift] tugmasi bilan mos keluvchi tugmani birgalikda bosish kerak. Kirillitsa alifbosining kichik va bosh harflari ham shu uslubda kiritiladi, ammo avvalo kompyuter kirillitsa alifbosi hariflarini kiritish xolatiga o’tkazilishi kerak. Bir alifbo xolatidan boshqa alifbo xolatiga o’tkazish turlicha amalga oshirilishi mumkin. Chunki kompyuterning lotin alifbosidan uzga alifbo bilan ham ishlashi uchun xotiraga maxsus drayverlarning yuklanishi shart, yuqorida aytilgan xolatlarning almashinuvi esa, ana shu turli drayver-dasturlarda turlicha belgilanishi mumkin. Masalan: chap va o’ng [Shift] tugmalarining baravar bosilishi, [Alt] tugmasining bosilishi. Bizningcha, uzga alifbo xolatiga o’tish uchun o’ng [Alt] tugmasidan foydalanish, Ỳ,Í,G,X harflarini kiritish uchun esa, kirillitsa xolatida [Ctrl] tugmasi bilan birgalikda mos ravishda U,K,G,X tugmalaridan birini bosish mukammalrokdir. Klaviaturada raqam, turli belgi va harfli tugmalardan tashqari maxso’z xizmatchi tugmalar ham mavjud: 1. [Return] turlari satrni tugallash va kiritish uchun xizmat qiladi. Masalan, kiritish satrida MS DOS buyrugi yozilgach, mazkur tugmalardan birini bosish kerak.

2. [Del] – kursor o’rnida turgan belgini o’chirish tugmasi. 3. [Ins] – uchirib yozish yoki surib yozish xolatlariga o’tkazish tugmasi. Birinchi xolatda taxrirlanayotgan harf uchirilib, uning o’rnini kiritilgan harf egallaydi. Ikkinchi xolatda esa, satrdagi kursordan boshlab o’ngdagi barcha harflar o’ngga bittaga surilib, taxrirlanayotgan harfning avvalgi o’rnini kiritilgan harf egallaydi. 4. [BS] (Back Space) – kursordan chapda turgan belgini o’chirish tugmasi. 5. [dxdy ], [  ], [  ], [  ] –kursorni mos tomonga harakatlantiruvchi tugmalar. 6. [Home], [End]-kursorni mos revishda satr boshiga va satr so’ngiga keltiruvchi tugmalar. 7. [PgUp], [PgDn] –kursorni mos ravishda saxifa boshiga va saxifa so’ngiga keltiruvchi tugmalar. 8. [Num Lock] –qo’shimcha klaviaturani ishga tushirish tugmasi. Raqamlarni qo’shimcha klaviaturadan kiritish uchun ishlatiladi. 9. [Esc] –voz kechish tugmasi, qandaydir amallarning bajarilishidan voz kechish uchun, ba’zi dasturlardan chiqish uchun ishlatiladi. 10. [F1]  [F12] –maxsus amallarni bajarish tugmalari. Bu tugmalarning vazifalari bajariluvchi dasturda belgilanadi. 11. [Ctrl] va [Alt] –bu tugmalar ham [Shift] tugmasi kabi uzga tugmalarning vazifasini o’zgartirish uchun ishlatiladi. Masalan [Alt] va [X] tugmalarining baravar bosilishi aksariyat dasturlar uchun dasturdan chiqishni anglatadi. [Alt] tugmasini bosib turib, biror belgi kodi kiritilsa, ekranda ana shu belgi namoyon bo’ladi. 7. Printerlar. Printer (bosmaga chiqarish qurilmasi) axborotni kogozga chiqarish qurilmasidir. Bugo’ngi kunlarda ishlab chiqarilayotgan deyarli barcha turdagi printerlar matn ko’rinishidagi axborotlar bilan birgalikda tasvir ko’rinishidagi axborotlarni ham bosmaga chiqara oladi. Ba’zi printerlar xatto rangli tasvirlarni ham bosmaga chiqara oladi.

IBM PC bilan ishlashi mumkin bo’lgan mingdan ortik madelli printerlar mavjud. Odatda matritsali, sepuvchi, literli va lazer turidagi printerlar ishlatiladi. 8. Yordamchi qurilmalar. Sichqoncha- kompyuterga axborot kiritish qurilmasi. Kompyuterga ulanuvchi simi bilan birgalikda xakikatdan ham sichqonchani eslatuvchi bu kul rang qutichaning ikki yoki uch tugmasi mavjud. Bundan tashqari, uning ostiga zuldir- sharcha o’rnatilgan bo’lib, tekis satx ustida sichqonchaning surilishi natijasida anashu zuldir aylanadi, bu esa uz navbatida ekrandagi kursorni harakatlantiradi. Sichqoncha bilan kursorni harakatlantirishdan tashqari, undagi tugmalar yordamida dastur ishini boshqarish imkoniyatlari ham mavjud. Albatta, barcha dasturlar sichqoncha bilan ishlashga muljallangan emas, ammo shunday dasturlar mavjudki, ularning ishini sichqonchasiz boshqarish juda kiyin. (Masalan, tasvir muharrirlari.) Skaner- kogozdagi matn va tasvir ko’rinishdagi axborotni kompyuterga o’qish- kiritish qurilmasi. Skanerlar yordamida xatto qo’ lyozmalarni h am o’qish imkoniyatini beruvchi dasturlar mavjud. Bunday dasturlar matnni klaviaturadan terib kiritishga vaqtni tejaydi. Plotter- turli tasvirlarni va grafiklarni bosmaga chiqarish qurilmasi. Chizma chizgich- turli chizmalarni bosmaga chiqarish qurilmasi. 2x2x formatli kogozlarga muljallangan bunday qurilmalar ham mavjud. Tarmoq qurilmasi- bir necha kompyuterlarni maxalliy tarmoqka birlashtirish, bu bilan tarmoqdagi kompyuterlar o’rtasida axborot almashish imkonini beruvchi qurilma. Strimmer- KMDdagi katta xajimdagi axborotlarni saqlash qurilmasi. Bu qurilma oddiy magnitafonlarning kassetalariga o’xshash, ammo ulardan bir oz kattarok. Eng oddiy strimmer 60Mbayt axborotni saqlay oladi. Bugo’ngi kunda juda katta xajmdagi axborotlarni saqlash imkonini beruvchi strimmerlar mavjud.

ADABIYoTLAR . 1. Nurmuhamedov T.A. IVM RS va MS DOS bilan tanishuv . T. “Mexnat” 1994 y 2. Figurnov V.E. IVM RS dlya polzovatelya . Qayta ishlangan nashr . M, Infra, 1995 y. 3. Raxmonkulova S.I. IVM RS shaxsiy kompyuterida ishlash. T. “Shark” 1998y

Похожие

IBM PC шахсий компьютер курилмалари

IBM PC процессорларининг архитектураси в микроархитектураси

Reprоduksiоn fotoapparatlar haqida umumiy ma’lumotlar

AutoCAD dasturi haqida, dasturning interfeys (muloqot oyna)lari haqida umumiy ma’lumotlar

Zamonaviy kompyuter qurilmalari va imkoniyatlari