ЭҲМ да диагностикалаш тизимларини кўриш

Загружено в:

14.01.2023

Скачано:

0

Размер:

330.09765625 KB

Скачать

ЭҲМ да диагностикалаш тизимларини кўриш Режа: 1. ЭҲМ ёрдамида бошқариш 2. Тармоқ машиналарида қўлланиладиган ЭҲМлар тури 3. Текшириш жараёнлари ва системалари хақида тушунча 4. Автоматик созловчи тизимлар ишлаши 5. Системаларни технологик жараён билан боғлиқлиги, диагностика усуллари ва ускуналари 6. VOS- Бошқарув маълумот системаси 7. Кузатиш жараёнида олинган маълумотларни қайта ишлаш 8. ЭВМ билан машина ўртасидаги боғловчи системалар 9. Электрикавий чиқиш сигналли сезгир элементлар 10. Рақамли ўзгартиргичлар

Тармок машиналарига қўлланиладиган ЭҲМлар тури. Текшириш жараёнлари ва системалари ҳақида тушунча, системаларни технологик жараён билан боғлиқлиги диагностика усуллари ва ускуналари. Кузатиш жараёнида олинган малумотларни қайта ишлаш ва технологик жараёнга ўзгартириш киритиш усуллари. ЭВМ билан машина ўртасидаги боғловчи системалар. Тармоқ машиналарида диагностикалаш системаларини тузиш усуллари (корхона турлари буйича). Кузатиш қийматларини танлаш ва бошқариш тизимларини ихтиро қилиш. 1. ЭҲМ ёрдамида бошқариш Ҳозирги кунда тенологик жараёнларни бошқариш ва малумотларни йиғиш учун ракамли ЭҲМ ва ташқи қўшимча мосламалардан фойдаланилади. Малумотни қайта ишлаш учун ва ЭҲМ ўрнига аналог машинасидан фойдаланиш кўпроқ ўрин эгаллаган. Лекин Кўп ҳолларда уларни куллаш чекланган чунки маълумот ва кийматлар хардоим тўғри келмайди. Шунинг учун кўп ҳолларда рақамли аналог кўринишидаги мосламалардан фойдаланилади. Рақамли ҳисоб машиналари маълумотларни кўп вақт сақлаш имконини, малумотларни қайта ишлашни, программа тузиш ва маълумот талабга қараб ўзгартирилишини таминлайди. Хозирги кунда кўп технологик малумотлар ЭВМ ёрдамида қайта ишланяпти ва бошқариляпти. Назорат қилинаётган маълумот ЭҲМ ёрдамида онлайн ҳолатда ва реал вақтда кузатилиши мумкин ёки маълум вақтда саклаиб қайта ишланиши , талабга нисбатан солиштирилиши керак бўлса бошқарилиши мумкин. Бу ҳолдаги услубнинг афзаллиги шундан иборатки, олинган маълумот тезда ЭВМ орқали текширилади ва қайта ишланади, тезлик ЭВМ тезлиги билан ўлчанади. Агарда текширлаётган нуқталар узоқ жойлашган бўлса бир-бирига нисбатан, бу ҳолда мини ва микро ЭҲМ лардан фойдаланиш мумкин маълумот бирламчи кўринишда қайта ишланади.

Қўйилган масала мураккаб бўлса агарда ечими бир нечта микро процессорлар ёрдамида ҳал килинса, бошқарув системасида ЭВМ қўллаш мақсадга мувофиқ бўлади. ЭВМ қўлланилган машинани ишга тушириш қийин бўлади, лекин кўп муаммолар ҳал этилади.масалан ; БИР ТУРДАН ИККИНЧИ ТУРГА ЎТИШ ОСОНЛАШАДИ. Созлаш осонлашади, куввати кўпаяди, қўшимча мосламалар ва ёрдамчи блокларни кўпайтириш мумкин. ЭҲМ ёрдамида ишлаётганда кўпроқ ўлчовчи мосламаларга эътибор бериш керак (интерфесларга), нега деганда улар ҳар тоифада бўлади ва стандартлаштирилмаган. Иш жараёнида асосий муаммо программалаштириш чунки ҳар доим янги масала ечими керак бўлади, мураккаб масала ечими кўп харажат талаб қилади, баъзи ҳолларда унинг киймати ЭҲМ қийматидан кўп бўлиши мумкин. Шунга қарамай саноатда бошқарув ЭҲМ ёрдамида бўлса кўп фойда келтиради. 2. Тармоқ машиналарида қўлланиладиган ЭҲМлар тури 1. ЭҲМ турлари. 2. Назорат даврида қўллануви ЭҲМ турлари. 3. Микро ЭҲМ лар. Олдинга қўйилган масалага қараб ЭҲМ турлари турлича бўлиши мумкин. Енгил программалашувчи бошқарув системалари. Ҳисоблаш системалари асосан фақат бир йўналишда ишлатилиши мумкин, энг содда код типидаги маълумотлар ечимини топади. Маълумот код тарикасида киритилади ва логин системалар бирлигида ишлайди. Программалашувчи ЭҲМ бу типдаги ҳисоблаш системалари маълумотни қабул қилишга ва қайта ишлашга онлайн ҳолатида ишлайди ва энг янги турларига киради. Улар кўп турдаги ўлчаш асбобларига уланиши мумкин ва клавиш ёрдамида программа тузиш имконини беради. ЭҲМ кайта килинган сигнални тез ва осон қабул қилади, қайта ишлайди, бунинг учун программаси бузилиши керак. Кўп холларда улар алфабит-сонли мослама билан таъминланган.

Микро –ЭҲМ бу турдаги ЭҲМлар машина ишлаб чиқарувчи корхона томонидан ишланади ва марказий бўлимга эга хотира қисми ва маълумотни киргазиш ва чиқариш бўлимларига эга бўлиши керак. Шуни айтиш керакки бу система авзаллиги машина ва технология билан тўлиқ мослашган бўлади. Кўпчилик ЭҲМлар ҳозирги кунда бир нечта машинани бошқариш имконига эга, лёки н бу ҳолат маълумотларни қайта ишлашда вақтни кўп сарифлашга ва аниқликни камайишига сабаб бўлади. Фақат кам ЭҲМлар ўз хотирасига эга бўлади, чунки уларда ассемблер ва капиляторлар ўрнатилмаган. Хотира асосан программада сақланади ва кам миқдордаги маълумот сақланади. Хотира асосан кичик яримўтказгичда сақланади агар қувват узилса хотира ўчади, шуниг учун программа бир кўринищда сақланиб ёзилган бўлади. Бу эса ЭҲМ турини фақат шу машина ва технология учун қўллаш мумкинлигидан далолат беради. Назорат олиб бориш даврида ўлчанаётган қийматлар асосан келтирилган ёки ўзгартирилган, яни физик ва механик кўринишга келтирилган ҳолда олиб борилади. Бир грухх ҳолларда қийматни ўлчаш учун кимёвий ёки механик эффектлар асосида амалга оширилади. Яна шуни ҳисобга олиш керакки икки хил қиймат назорати амалда алоҳида ёзилади ва қайта ишланади. Бу ўзгартиришлар икки йўналиш бўйича бўлиши мумкин. Агарда қийматлар назорат даврида қўшилса, олинган маълумот нотўғри чиқади ва қайта ишлашни талаб этади Асосан қийматларни ўлчаш даврида ўзгартиргичларни электрон қийматга айланишини таъминлаш мақсадга мувофиқ, яни ток кучига қаршилик ва кучланиш. Иккинчи томондан босим кучи ёки ўзгарувчан ток кучигамас балки акси бўлиши мумкин, бу ҳолларда алтернатив муқобил ўзгартиргичлардан фойдаланилади. Ҳозирги кунда янги ўлчаш усулларини ихтиро қилиниши билан олинаётган сигнал кучайтирилгани ҳисобига ва янги ўзгартиргичлар қўлланилгани кўп ҳолларда қийматларни аниқ ва тез ўлчаш имконига эга

бўлади. Бундан ташқари янги материалларни қўлланиши физик қийматларни юқори аниқликда ўлчаш имконига эгамиз. Яримўтказгичларни электроникада қўлланиши ўлчаш усулини такомиллаштиришни таъминлади. Буни тензодатчик ўрнига яримўтказгич қўллаш мумкин яни ташқи кўриниши жуда кичик ва аниқлиги юқори. Олинган маълумотни қайта ишлаш ЭҲМ ёрдамида амалга оширилади. Бошқарув системасида ЭҲМ аналог машиналари ўрнига асосий ўринни эгаллаган. Фақат уларга рақамли ўзгартиргичлар қўлланиши керак. Рақамли машиналар маълумотни қайта ишлашдан ташқари хотирада сақлаш имконига хам эга, бу эса маълумотни тахлили ва унга қараб бошқарув системасига ўзгартириш киритиш имконини беради. Назорат даврида қўлланувчи ЭҲМ турлари. Олдинга қўйилган талаб ва муаммога қараб ЭҲМ турлари қўлланилиши мумкин. Шу турдаги ЭҲМ грухлари билан танишиб чикамиз. Эркин программалаштирувчи бошқарув системалари. Бу турдаги системалар олдиндан масалани ечимини билган ҳолда танланади ва маълум йўналишларда қўлланиш кўзда тутилган. Уларда команда бериш соддалаштирилган ва аниқ масалани ҳал қилишга асосланган. Бундай ҳолларда система жуда сёки н ишлайди. Масалан фақат ип таранглигини назорат қилиши мумкин. Кўп ҳолларда қиймат олинади ва бошқарилади. Бошқарув системаси асосан логик қисимдан иборат ва ҳисоблаш учун вақт йўқ яни солиштириш йўли билан масалани ечими топилади. Программалаштирувчи ЭҲМ турлари онлайн усулида қийматни қабул қилиши ва қайта ишлаши ҳозирги кунда кўп тарқалган. Улар ёрдамида стандарт алоқа канали орқали турли хил ўлчаш асбобларини улаш имконига эга бўламиз ва турли программалар ёрдамида машина билан алоқада бўламиз. Улар стандарт алоқа канали орқали хар турдаги ўлчаш асбоблари билан алоқа қилишлари мумкин, уларга клавиш қўллаши кераги йўқ. Нотбук системасидаги ЭҲМ турлари ҳам назорат қилинувчи сигнални қайта

ишлашлари мумкин фақат уларда мулоқат қилиш тили фақат керакли функционал режимда ишлайди. Кўп ҳолларда улар алфавит –рақамли ёки ёзиш имкониятига эга. Микро ЭҲМ лар. Бу турдаги ЭҲМ ларни одатда истеъмолчи ўзи йиғиши керак, чунки амалда қўлланувчи ЭҲМ хотираси, имкониятлари ва маълумотни киргазиш ва қайта ишлаш аниқлашади. Бунда истеъмолчи муаммони ҳал қилишда тўғридан тўғри машина имкониятлари ҳисобга олган ҳолда ЭҲМ имкониятларини аниқлайди. Ҳозирги кунда ЭҲМ машина билан 16 бит сиғимда ишлаши 4% масалани ҳал қилади. Агарда қайта ишлаш даврида қилинган хатоликни ҳисобга олинса бу кўрсатгик икки баробар камаяди. Факат кам турдаги ЭҲМлар хотирага асосий программаларни ёзиш имконига эга. Хотира асосан программа учун ишлатилади. Маълумотни сақлаш учун асосан ярим ўтказгичлардан фойдаланилади ва тўғридан тўғри алоқа қилиш имконига эга бўлиб, фақат электр энергияси узулган ҳолда алоқа тўхтайди. Программаси алоҳида маълум муаммони ҳал қилиш учун ёзилади ва истеъмолчи томонидан олдиндан берилган масала ечими бўлади, бу ЭҲМ лойиҳалаштириш даврида амалга оширилади, яни микросхема махсус ҳисобланади. Шундан келиб чиққан ҳолда айтиш мумкунки кичик ЭҲМ хотирасига кичик ва сода программалар ёзилади. Программалар юқори даражали тилларда машинага киритилади ва кросс-компиляторлар орқали керак бўлганда ўзгартириш имконига эга. Келтирилган маълумотларга қараганда микро ЭҲМ турлари фақат кичик сиғимли масалаларни ечишда ишлатилади. Катта ҳажмдаги маълумот учун ЭҲМ имкониятини микро процессорларни қўшиш йўли билан ҳал қилинади. Мини –ЭХМлар бу Кўп ҳолларда қўлланувчи ҳисоблаш машиналари туркимига кирада ва асосий компютер билан биргаликда ишлайди.

Мини ЭҲМлар асосан хотира блоги 8-256 К сиғимли қилиб олинади ва ассаблаер тилида ишлайди ёки юқори тиллардан фойдаланилади. Кўп ҳолларда сўз узунлиги 32 бит сиғимни ташкил қилади. Катта ва кучли ЭҲМ турлари кўп ҳолларда катта сиғимдаги маълумотларни ишлашга мўлжалланган ва бошқарув системасида машина кампьютери билан биргаликда ишлайди. Қўлланиш даврида яна кўшимча маълумотлар билан таъминланиши керак. Масалан маълумотлар тўплами яъни библиотека, методик программалар ва техник маълумотлар. 3. Текшириш жараёнлари ва системалари хақида тушунча 1. Автоматик созловчи тизимлар ишлаши 2. Хато бўйича созлаш Назорат қилинаётган қиймат миқдорини ўлчаш вақти ЭҲМ ёрдамида аниқланади ва бошқарилади. Программалаштириш усулида энг сода кўринишда қийматларни аниқлаш хамма каналларни сурк усулида амалга оширилади. Сигналлар ўзгариш частотасига қараб сўров вақти турлича бўлиши мумкин. Шу каторда сигнални ўлчаш билан биргаликда олинган маълумот кайти ишланади ўлчаш вақти ва ҳисоблаш ички соат билан назорат қилинади қайта ишлаш вақти ўлчаш вақтига таъсир килмайди. Ўлчаш интервали хар доим бир хил бўлиши керак.Назорат килувчи мослама ёрдамида ташка улчанетган қиймат маълумоти ва ҳисоблаш вақти орасидаги доим мосланиб турилади. Вақтини доимий созлш каютер ёрдамида амалга оширилади. Қийматларни ўлчаш даврида хар доим қиймат миқдорини ва тузилишини аниқлаш имконига эга бўлмаслиги мумкин. Маълум сабабларга кўра ўлчагич имкониятларига боғлиқ ёки таннархи қиммат бўлиши мумкин. Бу ҳолларда бошқа усуллар тадбиқ этиб ёки қўшимча моделларни қўллаб масалани ечимини топиш мумкин.

Агарда қийматни ўлчаш даврида ва қайта ишлаш даврида фарқи катта бўлса динамик аниқлик киритиш даркор. Баъзи ҳолларда махсулот ишлаб чиқариш билан назорат қилиш вақти мос келмайди ва уларга ўзгартириш киритиш учун динамик боғлиқлик коэффициенти киритилади. Масалан лента машинасида лента нотекслигини ўлчаш махсулот олингандан сўнг амалга оширилади ва механизмни созлаш кеч бажарилади. Аниқлик олдин киритилса бу ходиса рўй бермайди. 4. Автоматик созловчи тизимлар ишлаши Исталган автоматик созловчи мослама созловчи обьектига маълум ўзгариш қонунлари билан таъсир этади. Созловчи обьект ва созланувчи маҳсулот автоматик созловчи тизим (АТС) деб номланади. Пилтани созлаш схемаси тезликни ўзгариши чиқарувчи таъминловчи. Автоматик созловчи схемаси ташқи таъсир остида расмда кўрсатилган. Ўлчовчи мосламани сезувчи элементи ИУ (чўзувчи приборни киришида ўрнатилган) тўхтовсиз пилтани қалинлигини ўлчаб туради. Сигналлар пилтани қалинлиги бўйича пропорционал бўлади. Ўлчовчи мосламадан кўпайтирувчи мосламага узатиб беради. Кўпайтирилган сигнал эслатувчи мослама ЗУга юборилади. ЗУ сигнални τ вақтгача камайтириб беради, яъни сигнал олинган жойидан то ўзгартирилган жойигача олиб борилади. Вақт бўйича сурилган сигнал эслатувчи мосламадан ўзгартиргич Пга узатиб берилди. Ўзгартиргич сигнални бошқа қулай шаклга (электр сигнал, босим ва ҳ.к) ўзгартириб беради. Ўзгартирилган сигнални кўпайтирувчи У2 мосламага йўналтиради ва сервомеханизм СМга узатилади ва бу сигнал сурулишга ўзгартирилади. Сервомеханизмдан сигнал бажарувчи ИМ механизмга узатилади ва (3) ёки (4) функционал боғлам орқали V 2 ёки V 1 тезликларни ўзгартириб беради. Биринчи боғлам бўлса таъминловчи орган двигатель Д орқали ҳаракатга келтирилади, иккинчи боғлам бўлса чиқарувчи органлар доимий частота билан ҳаракат қилади, ишчи органлар эса ўзгарувчан ҳаракат қилишади. Созлашни таъминловчи органлар орқали бажарилса унинг битта

камчилиги бор, бажарувчи механизмни ишлаб чиқиш анча мураккаб бўлади. Гиперболали қонунни амалга ошириш қийин бўлади. Шунинг учун иккинчи усул нисбатан қулайроқ. Автоматик созлаш тизими ташқи таъсирда ишлайдиган бўлса, хатолари қуйидагича бўлади: кўпинча бошқа ташқи таъсирлар (структурани нотёки слиги, толаларни чўзиш майдонида ностационар ҳаракати ва ҳ. к.) регулятор орқали назорат қилинмайди. АСТни яна бир камчилиги шундаки g 2 параметрини ўлчаш мумкин эмас. Тизим бўлинган бўлади. Шунинг учун уни бўлинган ёки очиқ тизим дейилади. Бу усулни афзаллиги-тузилишини соддалиги. Хато бўйича созлаш g 2 (t)-созланувчи параметри. g(t)-созланувчи параметри вақт ичида ўзгаради, у ҳолда АСТ ни вазифаси қуйидагича ифодаланади: (6) АСТни бажариш -демак х(t)=0. Умумий ҳолда хато бўйича созлашда 3 элемент мавжуд бўлиши шарт: берувчи, сезувчи ва солиштирувчи. Берувчи элемент g(t) параметрини шакллантиради. Сезувчи элемент g 2 (t)ни ҳақиқий ўлчамини ўлчайди. Солиштирувчи элемент x(t)=g 0 -g 2 (t) хатони ўлчайди. АСТни ишлаш сифати g(t) билан g 2 (t) ни фарқи. (7). x(t) функция АСТ ни хоссасини ифодалайди.

Ўлчовчи элемент ИУ чўзувчи приборни чиқарувчи цилиндридан кейин ўрнатилади ва чиқарилаётган толани массасини ўлчайди. Сигнални солиштирувчи элементга узатиб беради. Солиштирувчи СЭ элемент иккинчи жойига берувчи таъсирни сигнали киритилади. Солиштирувчи С7 элементни чиқарувчи жойида хато сигнали ишлаб чиқилади. Бу сигнал преобразавател П ўзгартирилади ва уни кўпайтирувчи У элементда кўпайтирилиб уни сервомеханизм СМга туширилади ва кейин бажарувчи ЧМ механизмга етказиб берилади. Агар кирувчи пилтани массаси ўрта (номинал) сигналдан фарқ қилинса у ҳолда бажарувчи ЧМ механизмдан чиқарувчи жуфтли тезлигини ўзгартириш, шундай бўлиши керакли сигнални хатоси иложи борича кам бўлиши талаб қилинади. Хато бўйича ишлайдиган АСТ тизимлари афзаллиги қанча бўлмасин кўп сигналлар киритилса хам тизим уларни қабул қилади ва уларга тегишли сигнални ишлаб чиқаради. Ташқи таъсир бу тизимда фақат хатони ўлчайди ва х≠0 регулятор созловчи сигнални ишлаб чиқаради. Тизимга хато киритилса, унга тезда жавоб беради ва хатони камайтиради. Регулятор объектига таъсир қилади, обьект ўз навбатида регуляторга таъсир қилади. Шу туфайли бу тизимлар ёпиқ тизимлар дейилади. Ёпиқ тизимларда камчиликлар ҳам мавжуд чўзувчи прибордаги ўзгариш датчик ўлчаган кесимидаги ўзгариши АСТ орқали тўғирланмайди. Агар тўлқинли узунлигини сезувчи элементдан чўзувчи прибордаги ўзгарадиган

кесимигача бўлса, уни созлай олмайди. Бу вазифани фақат узун тўлқинли бўлса созлаш мумкин. Бу система ЭҲМ билан боғланган ҳолда бошқарув осон бажалиши мумкин. 5. Системаларни технологик жараён билан боғлиқлиги, диагностика усуллари ва ускуналари 1.Рақамли кўринишга келтириш бўлимлари. 2. « VOS » - Бошқарув маълумот системаси 3. Мониторнига чақириш Махсус бўлимлардан ташкил топган аналог сигналини рақамли кўринишга келтирувчи ўзгартиргичлар технологик жараён қийматларини назорат қилиш даврида ЭҲМ имкониятларини кенгайтириш учун тадбиқ этилган. Агарда узатиш учун сақланган маълумот бир неча разрядли рақамлардан ташкил топган бўлса уни машина тилидан компьютер тилига махсус мослама ёрдамида ўзгартирилади. Бу олинган маълумотни қайта ишлашга имкон беради ва бошқарув системасига хабар берилади. Масалан тензодатчик ёрдамида ўлчанаётган куч ип таранглиги бўлса уни назорат қилиш даврида олинган маълумот ҳисобига таранглик микдорига қараб созловчи ёрдамида ўзгартириш киритиш мумкин. Бу ҳолда иш бажарувчи механизм билан компьютер орасида боғловчи бўлиши керак. Ташқи маълумот ЭҲМ га турли йўллар билан узатилиши мумкин. Буларни ичида энг кўп тарқалгани ЭҲМ ёрдамида ташқи мосламаларни кетма кет сўроқлаши ва маълумотни ёзиб олиши мумкин. Асосан маълумот рақамли кўринишида шакилланади ва уни компьютер хотирасига киритиш учун маълум ўзгартиришлар амалга оширилиши керак. Асосий кўрсатгич ўлчаган маълумотни тарировка қилиш ва куч ёки тезлик ёки тезланиш ёки бошқа турдаги маълумотлар қаторида сақланиши керак.

Боғловчи системалар асосан ташқи ёки ички ҳолда учрашиши мумкин. Ташқиси алоҳида ишланган ва системага уланади. Ички ўзгартиргичлар система ичида жойлашган яни чип программаси иштирокида ишни амалга оширада. Оператор орқали мулоқат асосан клавиш орқали ва монитор ёрдамида амалга оширилади. Махсус клавишали ва индекацияли системалар автоматлашган ўлчас системаларида масалани ечимини топиш учун ишлатилади. Маълумотни киритиш учун тайёр кийматлаи шаблонлардан фойдаланилади, масалан: Кнопка босилгач ЭҲМ координатлар орқали экранга керакли операцияни тахлал қилади ва 25-50 мс вкдда масала ечими келтирилади. Ҳозирги кунда махсус дисплей экранида матин ва масала ечими келтириши мумкин. Диагностика тести ва тест маълумотлари кайт этилади. Дисплей энг тез ишловчи учун ҳозирги кунда машиналар дисплейлар билан таъминланган. Электрон система ўрнига плазма турида ишловчи ойначалар ёки катта экранли қурилмалардан фойдаланилади. Бошқарув системалари фабрика ва заводларда бирлаштирилган бўлса хамма маълумотни бир ерга йиғиш ва асосий бошқарув системасидан назорат қилиш имконига эга бўлинса, машина системасидан мулоқат учун фойдаланиш керак бўлмайди. Масалан ип ўраш машинаси системасида дисплей машина бошқаруви вазифасини бажаради. 6. VOS- Бошқарув маълумот системаси Жуда қулай ва интелектуал марказлашган система Бу бошқарув системаси кўп қийматли параметрларни қайта ишлашга асосланган. ОS системаси эгулувчан ва ўраш машинаси билан боғлиқ бошқарув тизимига эга. Катта ва енгил суюқ-кристалли экранга эга, экранда турли оператив қийматларни кўрсатиш имконига эга, ип ўраш циклидан тортиб то ортиқча

босим ва ип таранглигигача. Графиклар ёрдамида анализ қилиш ва масала ечимини аниқлаш ва бошқариш системасига тузатишлар киритиши мумкин. VOS системаси марказий бошқарув пултига маълумот бериб тўриш имконига эга. Расмда пулт умумий кўриниши келтирилган. Мониторниг чақириш Икки усулдан бирини танлаш мумкин. 1 –экран клавиатураси орқали 2- маълум тугмачани босиш йўли билан (F1 - F8). Бирчи босишда. Тугмачага керакли маълумотни сақлаб қолиш мумкин ва чақириш имконига эга. Экран формати талабга қараб танланади. Экран формати талабга қараб бўлиниши мумкин. Масалан ишлаб чиқариш унумдорлиги, ип таранглиги, хизмат кўрсатиш сифати, ва бошқалар. Хар бир оператор учун боғланиш имконини беради. Дисплей хар қандай тилда гаплаша олади.

7. Кузатиш жараёнида олинган маълумотларни қайта ишлаш 1.Параллел қайта ишлаш. 2.Кетма-кет қайта ишлаш усуллари. 3. Олинган маълумотни ўқиш. Ип ўраш машинаси бошқарув тизими. Аналог кўринишидаги маълумотларни ЭҲМ ёрдамида қайта ишлаш асосан қуйидаги босқичлардан бошланади: филтирлаш жараёни, ҳисоблаш жараёни, сақлаш бўлими, фиксация бўлими ва рақамли ўзгартиргич орқали амалга оширилади. Масалани доимийлигига қараб бу бўлимларнинг баъзилари керак бўлмаслиги мумкин. Асосий бўлимлар 1-расмда келтирилган. Расм келтирилсин. Расм-1 Ишлаб чиқилган модуллар ёрдамида олинган сигнал қайта ишланади ва кейинги босқичга узатилади. Алоҳида ҳолларда сигнал тозаловчи филтрлардан ўтказилади. Филтирловчи қисимлар керакли блоклардан йиғилади ва керакли техник талабларга жавоб бериши керак. Ташқи таъсирни камайтириш учун ўлчаётган сигнал частотали модулятор орқали модуляция қилинади ва узатилади. Бу ҳол масалани ечимини кенгайтиради. Кўп ҳолларда сигнал аналог кўринишда узатилади бу эса сигнални қайта рақамли кўринишга келтиришни талаб қилади. 2-Расмда кўрсатиган сигнал қиймати рақамли кўринишга келтирилиши мисол тариқасида берилган. Сигнални узатиш.

Амплитудаси кучайтирилган сигнал ташқи мухит таъсирига учрамаслиги учун узоқ масофаларга узатиш сигнал миқдорини камайтиришга олиб келади ва унинг формаси ва характерига ўзгартириш киритада. Шуниг учун ракам тариқасида узатилган сигналга ташқи таъсир бўлмаслигини таъминлаш керак. Бунинг учун ЭҲМ тизимида назорат этувчи система бўлиб, уни рақамли кўринишда узатилишини таъминлайди. Олинган маълумотни тез узатишни таъминлаш учун кўп учрайдиган хатоликларга аҳамият берилади. Хатоликни код тариқасида корректировка қилиш мумкин. Бузилиш фарқини тузатиш учун хар бир кодга бир разряд қўшиш мумкин яъни тоқ ва жуфт сонлар кўринишида. Олинган маълумотни ўқиш ва ҳисоблаш. Аналог кўринишида олинган сигнал олдин ўқилади ва дискрет кўринишига келтирилади. Тўғридан-тўғри аналог сигнални ҳисоблаш фақат сигнал частотаси дикретлаш частотасидан катта бўлса. Шеннон теоремасига асосан ҳисоблаш даври сигнал ўтиш вақтидан икки баробар кам бўлиши керак. Агарда бу қиймат миқдори фарқ қилса бошқа турдаги ҳисоблаш усулларидан фойдаланилади. Мултиплексорлар ва квантлаш усуллари. Мултиплексорлаш бу бир неча сигнални алоҳида-алоҳида ажратиб ҳисоблаш. Квантлаш - бу қабул қилинган сигнални кодланган рақамли чиқиш сигналига айлантириш. Бунинг учун рақамли ўзгартиричлардан фойдаланилади. Ўлчанаётган сигнал турига қараб ўзгартиргичлар қабул қилиниши мумкин. 3- расмда ўрнатиган ўзгартиргичлар жойлашиши келтирилган.

3-расм. Датчиклар жойлашиши. «VOS” – системаси фақат назорат системаси бўлмасдан яна технологик жараённи бажарувчи система хам ҳисобланади. Хизмат кўрсатувчи ишчилар учун маълумот беради ва керак бўлганда топшириқни амалда бажаради. «VOS» доим кузатув натижасида монторинг олиб боради. Технологик жараёнга ўзгартириш киритиш даркор бўлганда маълумотни дисплейга ёки назорат сигнал лампочкасига хабар беради. Бу сигнал ҳарбир ишчи ўрнида алоҳида назорат пулти орқали кузатилади. Машина ишлаш жараёнида бундай тизим ишчи мехнатини енгиллаштиради. Масалан. Ип ўраш машинаси бошқарув тизими. Машинани бошқаришдан ташқари хар бир машинада керакли технологик жараён камчилиги кўрсатилади ва лампочка ёнади. Технологик жараён тугашини кўк лампочка кўрсатади. Қизил ранг лампочка ишчини хизмат кўрсатиш учун огоҳлантиради. Сариқ ранг лампочка операторга хабар беради ва дисплей экранида носозлик тўғрисида маълумот кўрсатилади. Бу ип ўровчи машина ишчига осон ват ёзда камчиликни топиш имконини беради ва меҳнат унумдорлигини оширади. Дисплей «VOS» и индикатори Ишчи хизматчи учун чақирувлар кўриниши.

> Автоматни ечиш > Ғалтак ва ип сифати > Ип ўраш жараёни камчилигини аниқлаш > Ўраш жараёни камчиликлари > ғалтак > барабанча > назорат элементлари камчиликлари > Ип таранглиги носозлиги > Ўраш траверсаси носозлиги > Электр энегия таъминлаш носозлиги ва бошқалар Бошқарув операторини чақириш > Ғалтак билан ишлаш > Ўралган ғалтакни алмаштириш > Ип ўраш жараёни камчиликлари ва ғалтак сифати > Ифлосликлардан тозалаш кераклиги > Патронларни алмаштириш ва назорат қилиш ва бошқалар. Келтирилган хамма мисоллар ЭҲМ хотирасида ёзилган ва керак вақтда экранга узатилади ва ишчи назорат вақтида хизмат кўрсатади. Назорат саволлари: 1. Маълумотлар қандай рақамли кўринишга келтирилада? 2. Хатолик нимага таъсир қилади? 8. ЭВМ билан машина ўртасидаги боғловчи системалар 1.Қийматларни ўлчаш мосламалари. 2. Механикавий чиқиш сигналли сезгир элементлар. 3. Пневматикавий чиқиш сигналли сезгир элементлар 4. Электрикавий чиқиш сигналли сезгир элементлар. 8.1. Ўзгартиргични асосий турлари Ўлчайдиган ўзгартиришларни бевосита (непосредственно) амалга ошириш мумкин, шу билан сезгир элемент ўлчанаётган физик катталикни кейинги ишлаб чиқаришга яроқли катталикка ўзгартиради (масалан,

пьезоэлектрик усул билан кучларни ўлчашда). Бошқа ҳолларда сезгир элемент ишлаб чиқарган силжишлар кейинчалик электрикавий ёки пневматикавий катталикка ўзгартирилади. Бу ҳолда механо-электрикавий ўзгартиришдан олдин ўлчанаётган физик катталикни механо-механикавий ўзгартириш бўлади. Конкрет ўлчаш усулларни кейинчалик таърифлашда бу масалалар тўларок ёритилади. 8.2. Механикавий чикиш сигналли сезгир элементлар Кўп ҳолларда механо-электрикавий ўлчайдиган ўзгартиргичдан олдин масштабни ёки катталик турини механикавий ўзгартиргични қўйиш лозим. Температурани ўлчашда кўпинча температурани силжишга ўзгартирадиган сезгир элемент қўлланади (иссиқлик таъсирида чўзилиш ҳисобига), кейинчалик электрик усулда ўлчанади. Мисол сифатида биметалли ва манометрикавий температурани сезадиган элементларни келтириш мумкин. Кучланишлар ва чўзилишлар, уларни механикавий вибратор частотасига таъсири бўйича аниқланиши мумкин (симли тензометр ва босимни симли ўлчагич). Ушбу принципда газларни зичлигини ўлчаш асосланган (зичликни камертонли ўлчагич). 8.3. Пневматикавий чикиш сигналли сезгир элементлар Сув сатҳини гидростатик (пьезометрик) усули билан ўлчаганда сувнинг ичидан тўхтовсиз газ пуфланади. Газнинг босими сув сатҳини ўлчови бўлади. Бу ўзгартиргични кириш катталиги сув сатҳи бўлади, чиқиш катталиги эса газнинг босими бўлади. Улар механик ёки электрик усуллар ёрдамида ўлчанадилар. Газлар ва суюқликлар сарфи босимларини фарқланиш усули ёрдамида ўлчашда ростлаш қурилмасининг олдида ва кетида бўлган босимларнинг фарқи сарф ўлчами бўлади. Ўзгартиргични кириш физикавий катталиги муҳитни сарфи бўлади, чиқиш - босимни аниқлашда хар қандай усуллар ёрдамида ўлчаш мумкин бўлган босимларнинг фарқи.

9. Электрикавий чиқиш сигналли сезгир элементлар 9.1. Актив сезгир элементлар. Пьезоэлектрикавий сезгир элементлар. Пьезоэлектрикавий сезгир элементларни ишлаш принципи эластик деформация таъсирида бир хил кристалларнинг юзаларида электростатик зарядлар ҳосил бўлишига асосланган. Уш бу пьезо-S°KT номли заряд кварц, турмалин, сегнетли туз, титан барияси ва бошқа моддалар кристаллида ҳосил бўлади. Пьезоэлектрикавий сезгир элементлар тез ўзгарадиган жараёнларни назорат қилиш имконини беради, чунки зарядлар ҳосил бўлиши инерциясиз бўлади. Ўлчаш ишлари учун кўпинча паст температурли сезгирликга ва юқори эластикликга (8-10 10 Н/м 2 ) эга кварц қолланади, жуда кичик силжишларни ўлчаш имконини беради. Пьезо ўзгартиргични хусусиятлари. Кириш катталиги: куч, босим. Чиқиш катталиги: электрикавий заряд. Реостатли датчикларни хусусиятлари. Кириш катталиги: тўғри чизиқли ёки бурчакли силжишлар. Чиқиш катталиги: электрикавий қаршилигини ўзгариши. Ўлчаш диапазони: тўғри чизиқли 60 мм гача, бурчакли 355°. Ўлчаш хатоликлари: 0,1-0,3 %. Динамик хусусияти (частотали диапазони) потенциометр олдидан ўрнатилган механик авий ўзгартиргичнинг параметрларига боғлиқ. Тўғри чизиқли ўлчамларда 5 гц гача ва бурчакли ўлчамларда 1000 гц гача. Афзаллиги: ўлчашларни кичик хатолиги, ўлчашларда юқори ижозатга эгалиги, ҳисоблаш тизимларда қўлланиши. Камчилиги: обмотка билан ползунни ейилиши, электрикавий контактни бузилиши. Тенозорезисторларни хусусияти. Кириш катталиги: силжишлар. Чиқиш катталиги: электрикавий қаршилигини ўзгариши.

Ўлчаш диапазони: 5 мкм (эластик элементнинг механик авий чозилиши ёки сиқилиши). Ўлчаш хатоликлари: 0,05 %. Частотали диапазони: 0-10 гц. Афзаллиги: ўлчаш хатоликларини кичиклиги, қўлланишининг универсаллиги, нархи пастлиги, тебранишларга барқарорлиги. Камчилиги: сезгирлигини пастлиги, катта юкланишларни талаб этиши, температура ва намлик ўзгаришига сезгирлиги, клейлаш ишларни пухта бажаришни талаб этиши. 9.2. Электрикавий қаршилиги намлик ўзгаришига боғлиқ сезгир элементлар Намликни ўлчашларда каттиқ ва газсимон моддаларни намлиги аниқланади. Каттиқ ва газсимон материалларни электр ўтказувчанлиги уларнинг намлигига боғлиқ. Электрўтказувчанлигини ўлчашда электрикавий қаршиликни ўлчаш усуллари қўлланиши мумкин. Масалан, икки электродлар орасига текширилаётган мухитни жойлаштириб намликни ўлчайдиган мослама қўлланади. Газ намлигини ўлчашда хлор-литийли сезгир элементли намлик ўлчагич ўзини яхши кўрсатмоқ. Унинг ишлаш принципи шабнам (роса) нуктасини аниқлашга асосланган. Намлик ўлчагични хусусияти. Кириш катталиги: намлик таркиби. Чиқиш катталиги: электрикавий қаршилигини ўзгариши. Ўлчаш диапазони: 0-30 % намликга нисбатан. Ўлчаш хатоликлари: нисбатли намликни бир неча проценти. Афзаллиги: тез ҳаракатлиги, хизмат кўрсатишни оддийлиги. Камчилиги: ўлчамларни натижалари ва уларни тасвирлаш назоратланаётган материални ҳолатига ва мухит ҳароратига боғлиқлиги. 9.3. Фототранзисторни ва фотодиодни хусусияти Кириш катталиги: ёритилганлик.

Чиқиш катталиги: электрикавий қаршилик. Сезгирлиги: 30 мА/лм (фотодиод) ва 130 мА/лм (фототранзистор). Частотали диапазони: 0-50 3 гц (диод) ва 0,3-10 3 гц (транзистор). Афзаллиги: кичик инерциялиги. Камчилиги: ҳаракатсизлик токни температурага боғлиқлиги, спектрал хусусиятини салбийлиги (неблагоприятная характеристика). Терморезисторлар. Температурани ўлчашда яримўтқазгични қаршилиги температурага боғлиқлигини температурани ўлчашда қўлланади. Металли (симли) қаршилик термометр вазифасини бажариши мумкин. Қаттик легирланмаган металлар қаршилигини температурали коэффициенти терморезисторлар хусусиятини белгилайди. 9.4. Қаршилк терморезисторларни хусусияти Кириш катталиги: температура. Чиқиш катталиги: қаршилик. Ўлчаш диапазони: никелли сезгир элементларни (-200) (+150) Ўлчаш хатоликлари: ўлчаш схемасига боғланган ҳолда ±0,5°С дан ±6°С гача. Афзаллиги: ўлчаш аниқлигини юқори даражада таъминлаш имкони борлиги. Камчилиги: катта инерцияга эгалиги. Қаршиликларни яримўтқазгичли термометрлар (терморезисторлар). Яримўтқазгичларни омли қаршилигини катта манфий (отрицательний) температурали коэффициентга эгалиги ажралиб турадиган хусусият бўлади. Температура кўтарилганда терморезисторни қаршилиги камаяди. Қаршилиги ўзгарувчан бошқа сезгир элементлар. Босимни ўлчаш учун кўмирли сезгир элементлар (контактли қаршиликни сезгир элементлар). Бу сезгир элементлар устунчага йиғилган кўмирли дисклардан иборат. Дискларга таъсир қилувчи босим ўзгарилса, уларнинг орасидаги контактли қаршилик хам ўзгаради. Қаршиликни юкланишга боғлиқлиги гистерезисни 1 % дан 3 % гача ўзгариши орқали аниқланади.

Кўмирли сезгир элементларни конструкцияси оддий, катта юкланишларда ишлай олади ва қувватли чиқиш сигналга эгалар, шу сабабли сигнални кетинги кучланишини талаб этмайди ва яхши динамик хусусиятларга эгалар (чегаравий частотаси~30 кГц). Ўлчаш хатолиги 3-5 % ташкил қилади, шу сабабли бу сезгир элементлар оддий ўлчаш масалаларни ечиш учун қўлланадилар. Термоанемометрлар. Электрўтқазгич R қаршиликга эга бўла туриб J токни ўтқазиб вақт бирлигида стационар шароитида Q=PR (Дж/с, Вт) га тенг иссиқлик қувватини тарқатади. Ҳаво электр ўтқазич атрофидан доимий тезликда оқиб ўтишида электр ўтқазич ва атрофдаги муҳит орасидаги температурани маълум фарқи ўрнатилади. Хаво оқимининг тезлиги ва муҳит температураси ўзгариши электр ўтқазгични температураси ва унинг қаршилигини ўзгаришига олиб келади. Термоанемометрли сезгир элементлар оқимлар тезлигини ўзгаришини ва уларни йўналишини ўлчашда, ҳамда температурани динамик ўзгаришини ўлчашда қўлланади. Термоанемометрларни хусусиятлари. Кириш катталиги: чизиқли силжиш, оғиш бурчаги. Чиқиш катталиги: ўзгарувчан кучланишли токни индуктивлигини ўзгариши. Ўлчаш диапазони: катушка узунлигини 80 %. Ўлчаш хатоликлари: 1-3 %. Частотали диапазони: 0-10 гц. Афзаллиги: юқори сезгирлиги, конструкцияни оддийлиги, ейилишини йўқлиги, якорнинг катта силжишларида қўлланиши. Камчилиги: хусусиятларини нозиклиги, ташқи магнит майдони таъсирларига сезгирлиги. Назорат саволлари: 1.Ўзгартиргичлар маълумотни қандай ўлчайди? 2. Диагностика системасида ўзгартиргич вазифаси нимадан иборат?

3. Ярим ўтказгичли сезгир элемент турлари. 10. Рақамли ўзгартиргичлар Режа: 1.Паралел ва кетма-кет улаш. 2. Тензометрик модуль LTR212 Ишлаш усулига қараб рақамли ўзгартиргичлар икии хилга бўлинади: Параллел ўзгартиргичлар ва кетма –кет ўзгартигичларга. Параллел ўзгартиргичлар ҳамма коэффициентларни баравар ўзгартиради. Кетма-кет ўзгартиргичларда ҳамма коэффициентлар олдинма кейин аниқланади. Бу жараённи сёки н амалга оширилади параллел ҳолга нисбатан фақат схемалада камроқ элементлар иштирок этади. Бу камчиликларни камайтириш учун икки системани қўшиш усулидан фойдаланиш мумкин. Аналогли ўзгартиргичлар асосан олинган маълумотга қараб боғланишга эга ва назорат қийматини кузата олади. Расмларда икки усулдаги улаш схемаси келтирилган. . 2.1- Расм. Параллел ҳолат учун. Параллел усул учун сарф харажатларни ва кам сиғимга эгалигини ҳисобга олиб назорат даврида бу тизимдам кам фойдаланилади. Асосан кетма-кет усулда ва уларнинг қўшилмаси тариқасида системалар кўп тарқалган бўлиб, масала ечимини топишда ва маълумотларни тез рақамга айлантиришда кўп қўлланилади. Бу турдаги тизимлар тезлиги агарда 10 разрядли ишланган бўлса бир секундда 100 минг дан ортиқ операцияни амалга ошириши мумкин.

10.1. Тензометрик модуль LTR212 Мослама вазифаси LTR212 модули тензометрия усулида қўлланилади. Бюу модуль LTR212 ҳар хил шароитларда тензометрик ўлчаш усулида 8 та йўналиш бўйича маълумотларни ЭҲМ базаси билан боғлайди ва динамик ҳамда статик қийматларни ўлчашга ёрдам беради. Рақамли филтрлаш процессор ёрдамида амалга оширилади уни базаси ADSP-2185M элементидан ташкил топган. Бу модул аналог –рақам алмаштиргич тизими асосида қурилган бўлиб тўртта сигма-дельта бўлимдан иборат. АЦП бошқарув қисми интерфейс ЛТР модулидан ташкил топган. Бу бўлимда асосан маълумот қайта ишланади ва бошқарув бўлими ҳисобланади. Назорат қилинувчи сигнал тўғридан – тўғри АЦП кириш қисмига узатилади. Асосий кучланиш АЦП учун тензадатчиклар кучланиши ҳисобланади. Яна шуни айтиш керакки, бошқарув асосий компютер ёрдамида амалга оширилади. Интерфейс асосида ҳамма йўналишлар учун қўшиш ва бошқариш имконияти га эга.

$ФОЙДАЛАНГАН АДАБИЁТЛАР 1. Аугамбаев М. и др. Основы планирования научно – исследовательского эксперимента. Т. 1993г. (658/ А-27). 2. Закин Я.Х., Рашидов Н.Р.”Основы научного исследования”. 1979\1983 (001/3- 389). 3. Тихомиров В.Б. Планирование и анализ эксперимента. М., 1974 (677.6\т-462). 4. Мухамедов Б.Э. Метрология, технологик параметрларни ўлчаш усуллари ва асбоблари. Т. 1991. (389/ М-96). 5. Бородюк В.П. и др. Статистические методы в инженерных исследованиях (лабораторный практикум). М, 1983. 6. Айзенберг Л.Г. и др. Технологические измерения и контрольно измерительные приборы в тёки стильной и легкой промышленности. Уч. пос. М, 1990 (67/А-361). 7. Алявдин Л.А. Планирование и анализ исследовательского эксперимента применительно легкой промышленности. М, 1969. (67\А-608). 8. Шкатов Е. Ф. Технологические измерения и КИП на предприятиях химической промышленности. Уч. пос. М., 1986. (66/Ш- 663). 9. Петров И.К. Технологические измерния и приборы в пищевой промышленности. М., 1985, 681/П-305). 10.Туричин А.М. Электрические измерения неэлектрических величин. М, 1966, (621,31/ Т-879).$

ЭҲМ да диагностикалаш тизимларини кўриш

14.01.2023

0

330.09765625 KB

Похожие