Ўзбекистoн Республикaсидa aдвoкaтлик фaoлиятининг тaшкилий-ҳуқуқий aсoслaри - Юриспруденция - Рефераты

Ўзбекистoн Республикaсидa aдвoкaтлик фaoлиятининг тaшкилий-ҳуқуқий aсoслaри

Загружено в:

28.10.2023

Скачано:

0

Размер:

110.5927734375 KB

Ўзбекистoн Республикaсидa aдвoкaтлик фaoлиятининг тaшкилий-ҳуқуқий aсoслaри Режа: 1. Ўзбекистoндa aдвoкaтурa институтининг ривoжлaниш тaриxи ва aдвoкaтурa тўғрисидaги қoнунчиликнинг шaкллaниши 2. Ўзбекистон Республикасида адвокатлик фаолияти 3. тўғрисидаги қонунчилик 4. Малака комиссиялари ва 5. адвокатларнинг интизомий жавобгарлиги 6. Aдвoкaт мaқoмини oлиш, лицензия бериш, адвокат мақомини тўхтатиб туриш, лицензияни амал қилишини тўхтатиб туриш 7. Адвокатлик фаолиятининг ташкилий 8. шакллари ва адвокатларнинг касбий бирлашмалари 9. Адвокатлик фаолиятининг стандартлари

1. Ўзбекистoндa aдвoкaтурa институтининг ривoжлaниш тaриxи ва aдвoкaтурa тўғрисидaги қoнунчиликнинг шaкллaниши. Ўзбекистон ҳудудида юридик ёрдам институтининг пайдо бўлиши. Ўзбекистонда энг қадимий юридик институтлардан бири - адвокатуранинг ривожланишига, бошқа давлатларда бўлгани сингари, оила вакиллиги жиддий таъсир кўрсатган. Оила бошлиғи унинг ҳар бир аъзоси манфаатларини, шунингдек, оила бошлиғига ҳимоя қилишни сўраб мурожаат этган бошқа шахсларнинг манфаатларини ҳимоя қилган. Ҳар бир одамни ноҳақликдан ҳимоя қилиш ва ҳақиқат учун кураш ҳамма асрларда ҳаёт фаолиятининг негизини ташкил этган. Ҳақиқатга ва ҳуқуқий маърифатга қизиқишнинг кучлилиги шу билан изоҳланади. Бу масала тарихи Ўзбекистонга ҳам хосдир. Ўрта Осиёлик улуғ алломаларнинг барчаси - Абу Али ибн Сино, Абу Райҳон Беруний, Абу Наср Форобий, Абу Мансур ал-Мотуридий, Имом ал-Бухорий, Алишер Навоий, Мирзо Улуғбек ва бошқалар ислом ҳуқуқшунослиги - фиқҳни ўрганганлар, шариат қоидаларига асосланган қонунга риоя қилганлар, қонунга ҳурматсизликнинг зарарини оммага тушунтирганлар. Шу билан бирга Туркистон ўлкасида, шунингдек, Бухоро амирлигида, Хоразм хонлигида шариат (мусулмон ҳуқуқи) ва одат (одат ҳуқуқи) асосларида фаолият кўрсатган қозилар ва бий феодал судлари жиноят ва фуқаролик ишларини адвокатларнинг иштирокисиз кўрганлар. Шунга қарамасдан, ў рта асрларда ёқ Шарқда қозилар ҳузурида ислом ҳуқуқи - шариат билимдони бўлган махсус хизматчилар - муфтийлар ва аъламлар хизмат қилган. Улар қози топшириғига ёки даъвогарлар, жабрланувчилар, айбловчилар, жавобгарлар (судланувчилар) илтимосига кўра , арзномалар, шикоятлар, иш ҳужжатларини тузганлар . Масалан, Бухоро амирлигининг қозикалони ҳузурида ўн икки муфтий хизмат қилган. Кейинчалик, революциягача бўлган Туркистонда бутун Россияда бўлгани сингари подшоҳ судларида жиноят ва фуқаролик ишларини кўришда

адвокатлар – қасамёд қилдирилган вакиллар (ваколат берилган присяжнийлар) ва уларнинг ёрдамчилари иштирок этганлар. Ўзбекистон ҳудудида ўзи ўзини бошқарувчи ташкилот сифатидаги биринчи адвокатура - «Ҳимоячилар шў ъ баси» Санкт-Петербургда юридик маълумот олган Абдунаби Қуролбой ташаббуси билан 1879 йил да Қўқон шаҳрида ташкил этилди. Абдунаби Қуролбой биринчи ўзбек адвокати ҳисобланади. Қўқон адвокатлар шў ъ баси халқ орасида «закончи» деб ном олган ўндан ортиқ ҳуқуқ ҳимоячиларини бирлаштирди. 1899 йил да Тошкент суд палатаси ҳузурида ҳамда округ судлари қошида Россия қонунларига мувофиқ иш олиб борувчи ҳимоячиларнинг ҳайъатлари ташкил этилди. Россия ва Туркияда адвокатлик амалиётини ўрганиб қайтган Валихонхўжа томонидан 1915 йил да Бухорода ташкил қил ин ган «Кўнгилли адвокатлар шў ъ баси» иш бошлади. Адвокатлар шў ъ баси аъзолари Бухоро амирлиги қозикалони Шарифхон Садри Зиёга бир неча марта мурожаат этиб, аксарият ҳолларда йўқсилларнинг мулк, ер ва меҳнат ҳуқуқларига доир низолар одилона ҳал қилинишига эришдилар. Ўзбекистон ҳудудида адвокатура институтининг ривожланиши ва адвокатура тўғрисидаги қонунчилигининг шаклланиши. Ўзбекистон ҳудудида адвокатура институти 1918-1924 йилларда Туркистон АССРни ҳам ўз ичига олган РСФСР қонунчилигига мувофиқ фаолият олиб борди. 1917 йил 12-декабрда чақирилган Туркистон ўлкаси Халқ комиссарлари кенгашининг буйруғи, ҳимоя масалаларига доир асосий қоидаларига , шу жумладан, Суд тўғрисидаги 1-сон Декретга мос келарди. У ўлкада илгари амал қилган суд тизимини бекор қилди, адвокатура институтларини тугатди. Декретда айбланувчининг ҳимояга бўлган ҳуқуқи эълон қилинди, фуқаролик ҳуқуқларидан фойдаланувчи, ўз шаънига доғ туширмаган ҳар қандай фуқаро судда ҳимоячи ёки тарафлардан бирининг вакили сифатида иштирок этиши мумкинлиги қайд этилди. Тошкент шаҳар Кенгаши 1918 йил 16-январда инқилобий трибунал ташкил этиш тўғрисида қарор қабул қилди. Қарорда, жинсидан қатъи назар, йигирма ёшга тўлган, сиёсий ҳуқуқлардан

фойдаланувчи ҳар қандай фуқаро трибуналнинг суд мажлисида ҳимоячи сифатида иштирок этиши мумкинлиги кўрсатиб ўтилди. Ҳимоячилар институти бора-бора муайян ташкилий шаклларга эга бўла бошлади. 1919 йилнинг ўрталаридаёқ ҳуқуқ ҳимоячилари ҳайъатлари ва комиссиялари ТАССРнинг Олий трибуналида ҳам, вилоятлар трибуналларида ҳам мавжуд эди. Туркистон АССР Марказий ижроия комитетининг 1919 йил 6-майдаги Декрети билан «Туркистон республикасининг олий ва вилоят инқилобий трибуналлари тўғрисидаги Н изом» тасдиқланди. Низомга мувофиқ , ишда ҳимоя чи ни нг иштирок этиш и га йўл қўйиш ёки қўймаслик тўла трибуналга боғлиқ эди. Бироқ, ишда айбловчи иштирок э тс а, трибунал ҳимоячини ишга киритиши ёки тайинлаши шарт эди. Низомда назарда тутилган янги қоидага мувофиқ , Олий инқилобий трибунал ҳузуридаги «ҳуқуқ ҳимоячилари ҳайъати» аъзолари вилоят ижроия комитетлари томонидан тайинланар ва чақириб олинарди. Уларга мансабдор шахслар сифатида қаралар ва суд ь ялар билан бир қаторда Адлия халқ комиссарлиги сметаси бўйича маош тўланарди. Бутунроссия Марказий ижроия комитетининг 1920 йил 18 мартдаги Декрети билан янги «Инқилобий трибуналлар тўғрисидаги Низом» тасдиқланди. Низомга мувофиқ, ҳимоячилар ҳайъатларининг аъзоларидан ташқари, судланувчиларнинг яқинлари ёки қариндошлари ёки трибунал ишончини тўлиқ қозонган шахслар ҳам ҳимоячи бўлиши мумкин эди. Ҳимоячиларга хизмати учун суд белгилаган миқдорда ҳақ тўланарди. Бу ҳақ айбланувчилардан, тарафлардан ундириб олинарди ва Адлия халқ комиссарлиги сметаси бўйича республика даромадига киритиларди. 1920 йилда вужудга келган Бухоро ва Хоразм ХСРда эса амалда бўлган қозилар ва бийлар судларида ҳимоячилар йўқ эди, худди шундай ТАССР ҳудудида вақтинча сақланиб келаётган қозилар ва бийлар судларида ҳам шу аҳвол кузатилар эди. Бухоро республикасининг совет суд органларида ҳимоячилар институти эндигина ривожланиб келаётган эди, Хоразмда эса ҳимоячилар ҳайъатлари ҳали йўқ эди.

1922 йил 29 октябрда Туркистон республикаси Марказий ижроия комитети қарори билан РСФСР Адлия халқ комиссарлиги тасдиқлаган «Адвокатура тўғрисидаги низом» қўлланма сифатида қабул қилинганлиги эълон қилинди. 1924 йил 1 октябрда Бухоро республикаси ҳукумати “БХСР судлари қошида ҳуқуқ ҳимоячилари ҳайъатлари тўғрисида”ги Низомни тасдиқлади. Низомга кўра Бухоро республикаси судлари ҳузурида ҳуқуқни ҳимоя қилувчилар ҳайъатлари таъсис этилди. Округ судлари ташкил этилгунга қадар ҳуқуқни ҳимоя қилувчилар ҳайъатлари бевосита Адлия нозирлигига бўйсунган, у биринчи чақириқ ҳуқуқни ҳимоя қилувчилар ҳайъатлари аъзоларини тасдиқлаган. Кейинчалик янги аъзолар қабул қилиш ҳайъатнинг умумий йиғилиши қарорига мувофиқ амалга оширилган, қарорнинг нусхаси Адлия нозирлигига Республика давлат прокурорини хабардор қилинган ҳолда юборилган. Шундай қилиб, совет ҳокимиятининг дастлабки йилларида Ўзбекистон ҳудудида фуқароларнинг ўз ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилиш ҳуқуқини амалга ошириш имконияти тўлиқ адвокатуранинг мақоми ва жамиятдаги ўрнига боғлиқ эди. Адвокатура институтини «давлат тасарруфига ўтказиш»га уринишлар унинг жиноят ишлари бўйича суд иш юритувида иштирок этиш имкониятини анча камайтирарди. Боз устига, манфаатларни ҳимоя қилишга нисбатан синфий ёндашув фуқароларнинг қонун ва суд олдида тенгсизлигига, шунингдек, шахсларнинг айрим тоифалари ўз ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилиш ҳуқуқидан маҳрум этилишига сабаб бўлди. Ўрта Осиё республикаларида миллий давлат ҳудудий бўлиниши амалга оширилиб, Ўзбекистон ССР ташкил топганидан сўнг Республиканинг барча туманлари учун бир хил бўлган адлия органларини ташкил этиш бўйича ишлар амалга оширилди. Бу адвокатурага ҳам тўлиқ тааллуқли бўлди. 1925 йилда ЎзССР Марказий Ижроия Қўмитаси томонидан тасдиқланган Республика Адлия Халқ коммисарлиги тўғрисидаги Низомда ЎзССР АХК

ҳимоячилар ҳайъатлари фаолиятига ҳам раҳбарлик қилиши назарда тутилган. 1926 йил 29 сентябрда Ўзбекистон ССР суд тузилиши тўғрисидаги Низом қабул қилиниб, у 1927 йил 15 февралдан кучга киритилди. Шу ҳужжатга асосан, 1927 йил 14 декабрда ЎзССР Адлия Халқ коммисарлиги томонидан Ҳимоячилар Ҳайъатлари тўғрисидаги Низом тасдиқланди. Бу Низом илгари амалда бўлган ҳайъатлар тузилиши, уларнинг кадрлар билан тўлдириши, аъзоликка қабул қилиш шартлари ва адвокатларнинг хизмати учун ҳақ тўлаш принципларини сақлаб қолди. 1936 йилда қабул қилинган СССР Конституцияси, 1937 йилда қабул қилинган ЎзССР Конституцияси, 1938 йилдаги «Суд тузилиши тўғрисида»ги Қонун ва 1939 йилдаги «Адвокатура тўғрисида»ги Низомга мувофиқ, Ўзбекистон ССР ва унинг таркибига кирган Қорақалпоғистон АССРда адвокатларнинг вилоят ҳайъатлари ташкил этилди. Адвокатуранинг барча вазифалари шаҳар ва туман юридик маслаҳатхоналари орқали амалга ошириладиган бўлди. Ўзбекистонда адвокатура институтини ҳуқуқий тартибда солишнинг кейинги босқичи 1958 йилда Суд тузилиши тўғрисидаги қонунчилик асослари қабул қилиниши билан боғлиқдир. 1961 йил 30 майда ЎзССР Олий Кенгаши томонидан Адвокатура тўғрисидаги Низом тасдиқланди. Бу Низом 1979 йил 30 ноябрда СССР Олий Кенгаши томонидан “СССРда адвокатура тўғрисида” ги Қонун қабул қилингунда қадар ҳаракатда бўлди. “СССРда адвокатура тўғрисида”ги Қонунга асосан 1980 йил 12 ноябрда ЎзССР Олий Кенгаши “ЎзССРнинг адвокатура тўғрисида”ги Низомига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида Қонун қабул қилди. Низомнинг 1-моддасига мувофиқ, «...совет адвокатурасининг асосий вазифаси фуқаролар ва ташкилотларга одил судловни амалга ошириш, социалистик қонунийликка риоя этиш ва уни мустаҳкамлаш, фуқароларни совет қонунларини аниқ ва сўзсиз бажариш, халқ бойлигини авайлаб асраш, меҳнат интизомига риоя қилиш, бошқа шахсларнинг ҳуқуқлари, шаъни ва қадр-қимматига, социалистик жамият қоидаларига нисбатан ҳурмат руҳида

тарбиялашдан иборат» эди. Низомни таҳлил қилиб, шахс манфаатларидан кўра давлат манфаатлари устунлиги ўрнатилганлиги ҳақида хулоса қилиш мумкин. Адвокат “социалистик одил судлов ва социалистик қонунчиликни мустаҳкамлаш ишига хизмат қилиши” шарт эди, бу уни ўз навбатида давлат хизматидаги ва маълум сиёсий вазифаларини бажарувчи шахсга айлантирган. Низомнинг иккинчи бобида адвокатлар ҳайъатлари ва уларнинг органлари фаолияти тартибга солинган. 3-моддада адвокатлик фаолияти билан шуғулланувчи шахсларнинг ихтиёрий бирлашмаси сифатидаги адвокатлар ҳайъатининг ҳуқуқий ҳолати белгиланган, адвокатлар ҳайъатини олий юридик маълумотга эга бўлган му тахассис лардан таркиб топтириш тартиби белгилаб қўйилган. Адвокатларнинг ҳайъатлари халқ депутатлари Кенгашлари ташаббусига кўра тузилиши ҳам мумкин эди. Адвокатлар ҳайъатини ташкил этиш юзасидан таклифлар республика Адлия вазирлигига юборилиши лозим эди. Ў з навбатида, Адлия вазирлиги уларни Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгашига, халқ депутатлари вилоят ва Тошкент шаҳар Кенгаши ижроия комитетига тасдиқлаш ва рўйхатга олиш учун юборарди. Ушбу таомиллар бажарилганидан кейингина адвокатларнинг ҳайъатлари юридик шахсга айланар, банкда ўз ҳисоб варағини очар, ўз номи ифодаланган юмалоқ муҳр ва штампга эга бўларди. Умумий йиғилиш (конферен ц ия) адвокатлар ҳайъатининг олий органи, ҳайъат раёсати - унинг ижро этувчи органи, тафтиш комиссияси - назорат-тафтиш органи ҳисобланарди. 1980 йил да ги Низомда умумий йиғилишни (конферен ц ияни) чақириш муддати, унинг ваколатлари ва чақириш тартиби белгилаб қўйилганди. 1980 йилдаги Низом билан адвокатлар ҳайъати аъзоларига қуйидаги талаблар қўйилган: - СССР фуқароси бўлиш; - олий юридик маълумотга эга бўлиш; - юрист мутахассислиги бўйича камида икки йиллик меҳнат стажига эга бўлиш;

- уч ойгача бўлган муддатда синовдан ўтиш. Бу талаблар мутлақо ўринли эди, чунки адвокат фаолияти суд, прокуратура, милициядаги мутахассис-юрист ишидан бутунлай фарқ қилади. Зеро, адвокатнинг асосий вазифаси - фуқаронинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ёки ташкилотнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ ҳимоя қилишдан иборат. Бундан ташқари, Низомда адвокатнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари, шу жумладан, ҳайъат ва унинг органлари ишида фаол иштирок этиш, фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича вакил ва ҳимоячи бўлиш ҳуқуқи тартибга солинган эди. 1980 йил да ги Низомга мувофиқ, адвокатларнинг фуқаролар ва ташкилотларга юридик ёрдам кўрсатиш билан боғлиқ ишини ташкил этиш учун юридик маслаҳатхоналар ташкил этилиши мумкин эди. Бундай маслаҳатхоналар ташкил этиладиган жойни ҳайъат раёсати маҳаллий адлия органлари билан бамаслаҳат белгиларди. Низомда юридик маслаҳатхона мудирининг ҳуқуқ ва мажбуриятлари муфассал тартибга солинган, шунингдек, адвокатлар фуқаролар ва ташкилотларга кўрсатиладиган юридик ёрдам турлари кўрсатилган эди. 1980 йил да ги Низомда адвокатлар меҳнатига ҳ ақ тўлаш масалалари, меҳнат таътили, давлат ижтимоий суғуртаси бўйича нафақа олиш ҳамда пенсия таъминотига бўлган ижтимоий ҳуқуқлар тартибга солинган эди. Хусусан, адвокат меҳнатига юридик маслаҳатхона фуқаролар ва ташкилотларга юридик ёрдам кўрсатгани учун олган маблағлар ҳисобидан ҳақ тўланарди. 1980 йил да ги Низомда адвокатлар ҳайъати аъзоларини рағбатлантириш чоралари ҳамда уларнинг интизомий жавобгарлиги ҳам белгилаб қўйилган эди. Ўз касбий вазифаларни намунали бажарганлик, узоқ вақт ва бенуқсон ишлаганлик, фаол жамоатчилик фаолияти учун адвокатга ҳайъат раёсатининг ташаккури эълон қилиниши, пул мукофоти берилиши, қимматбаҳо совға

топширилиши, адвокат фахрий ёрлиқ билан тақдирланиши, Ҳурмат китоби ёки Ҳурмат тахтасига киритилиши мумкин эди. Фавқулодда интизомий чора сифатида адвокатга нисбатан ҳайъат аъзолари сафидан чиқариш чораси қўлланиларди. Интизомий чора қўлланилишидан олдин фактлар синчиклаб текширилиши, адвокатдан тушунтириш хати олиниши лозим эди, шундан кейингина интизомий иш қўзғатиларди. 1980-йил да ги Низомда интизомий жазони олиб ташлаш тартиби ҳам белгилаб қўйилган эди. Агар жазо тайинланган кундан эътиборан бир йил мобайнида адвокат янги ҳуқуқбузарлик содир этмаган бўлса, у ин тизомий жазога тортилмаган деб ҳисобланган. Меҳнатга виждонан муносабатда бўлганлик ва нуқсонсиз хулқ-атвор учун ҳайъат раёсати интизомий жазони муддатидан илгари олиб ташлаши мумкин бўлган. Тарих шундан гувоҳлик берадики, совет даврида адвокатура институтини ислоҳ этишга уринишларга қарамасдан, а двокатура кучсиз ва кам сонли эди: 1924 йилнинг май ойига қадар бўлган ҳолатга кўра , Туркистонда жами 108 нафар ҳимоячи бўлиб, шулардан 52 таси Сирдарё вилоятида, 18 таси Самарқанд вилоятида, 13 таси Туркманистон вилоятида, 14 таси Еттисой вилоятида, 9 таси Фарғона вилоятида иш олиб борар, Амударё вилоятида эса ҳимоячилар ҳайъатининг бирорта ҳам аъзоси йўқ эди. Ҳимоячиларнинг атиги 16 нафари маҳаллий миллат вакиллари эди. Ҳатто орадан ўн йил ўтгач, 1935 йил 1 январга келиб адвокатлар 122 кишини, шу жумладан , олий юридик маълумотлилар 35, ўрта маълумотлилар 30 кишини ташкил этди; улар орасида 35 нафари ўзбек эди. Ҳатто орадан чорак аср ўтгач, 1960 йилларнинг бошида республика адвокатлар ҳайъатида 420 киши банд бўлиб, шулардан 302 нафари олий юридик маълумотга эга эди. Бундан ташқари, 30-40 йилларда адвокатлар фаолиятининг самарадорлиги, айниқса, жиноят ишлари бўйича жуда паст эди. Адвокатларнинг жиноят ишларини юритишда иштирок этишига суд ходимлари, Адлия Халқ коммисарлиги раҳбарлари ва бошқа ҳуқуқни муҳофаза қилувчилар органлар ходимлари салбий муносабатда бўлишган.

1934 йил 1 декабрда ва 1937 йил 14 сентябрда СССР МИК томонидан қабул қилинган ва террористик ташкилотлар ва терористик актлар, контрреволюцион зараркунандалик ва қўпорувчилик тўғрисидаги ишлар бўйича суд ишларини юритишнинг алоҳида тартибини ўрнатган қарорлари, айниқса жуда салбий роль ўйнади. Судда бу ишларни кўриш соддалаштирилган тартибда, шу жумладан, айблов ва ҳимоянинг иштирокисиз амалга оширилган. Совет даврида адвокатура институти ўз вазифаларини эркин ва мустақил амалга оширолмаган. Адвокатлар ва адвокатлик фаолиятига маъмурий муносабатда бўлиш адвокатуранинг мақомини ҳар томонлама камситган. Мустақилликка эришилганидан кейингина Ўзбекистон Республикасида адвокатурани фуқаролик жамиятининг мустақил ҳуқуқий институти сифатида шакллантириш, унинг фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишга кўмаклашувчи, малакали юридик ёрдам кўрсатувчи мустақил ташкилот сифатида ривожланишига йўналтирилган ислоҳотлар амалга оширилди. 2. Ўзбекистон Республикасида адвокатлик фаолияти тўғрисидаги қонунчилик Ўзбекистон Республикасида адвокатлик фаолияти тўғрисидаги қонунчилик, яъни адвокатлик фаолиятининг ҳуқуқий асосларини қуйидагилар ташкил этади: 1. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси (1992 йил 8 декабрь); 2. Ўзбекистон Республикасининг “Адвокатура тўғрисида”ги Қонуни (1996 йил 27 декабрь); 3. Ўзбекистон Республикасининг «Адвокатлик фаолиятининг кафолатлари ва адвокатларнинг ижтимоий ҳимояси тўғрисида»ги Қонуни (1998 йил 25 декабрь);

4. Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал кодекси, Хўжалик процессуал кодекси, Жиноят-процессуал кодекси; 5. Ўзбекистон Республикасининг бошқа бир қатор қонунлари; 6. Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармон ва қарорлари; 7. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарорлари; 8. бошқа қонун ости ҳужжатлари. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Ўзбекистон Республикасининг ҳуқуқий тизими 1992 йил 8 декабрда қабул қилинган Ўзбекистон Республикаси Конституцияси нормаларига асосланади. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси давлат курилиши асослари, бошқарув шакли, сиёсий тузум, инсон ва фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари, давлат ҳокимиятининг ташкил этилиши ҳамда мамлакат давлат ва жамият ҳаётининг бошқа энг муҳим жиҳатларини тартибга солади. Ўзбекистон Республикасининг барча қонун ҳужжатлари Конституцияга асосланади ва унинг нормаларини янада аниқлаштиради ва ривожлантиради. Биронта қонун ҳужжатлари Конституцияга хилоф бўлиши мумкин эмас. Адвокатура институти ва адвокатлик фаолиятини тартибга солишга йўналтирилган конституциявий нормаларини шартли равишда иккига бўлиш мумкин: 1) адвокатура масалаларига бевосита дахл қилмайдиган умумий нормалар; 2) адвокатурани ташкил этиш ва адвокатлик фаолиятини амалга оширишни тартибга солувчи махсус нормалар. Биринчи гуруҳга кирувчи конституциявий нормалар, жумладан, инсон ва фуқароларнинг асосий ҳуқуқлари, эркинликлари ва бурчларини белгилайди. Бу нормалар адвокатура институтининг фаолият кўрсатишига заруриятни белгилайди. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 1–моддасида “Ўзбекистон – суверен демократик республика” деб белгилаб куйилган. Бу конституциявий нормадан адвокатура ва адвокатлик фаолияти учун муҳим

бўлган бир қанча ҳулосалар келиб чиқади. Биринчидан, демократик республика деган сўзни ўзи ҳуқуқий давлат деган маънони ҳам англатади. Чунки ҳуқуқий бўлмаган давлат ҳеч качон демократик ҳам булаолмайди. Ҳуқуқий демократик давлатда эса барча давлат органлари ва мансабдор шахсларнинг фаолияти қонун устуворлиги принципига асосланади. Давлат ҳокимияти ваколатлари халқ манфаатларини кўзлаб, Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ҳамда унинг асосида қабул қилинган қонунлар доирасида амалга оширилади. Қонун устуворлиги принципи давлат томонидан ўз ҳокимият ваколатларини суиистеъмол қилишга тўсиқ бўлиб хизмат қилади ва адвокатура институтининг унинг фаолиятига қонунга хилоф равишда аралашиш кафолатини таъминлайди. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 13-моддасида инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, шаъни, қадр-қиммати ва бошқа дахлсиз ҳуқуқлари олий қадрият деб эълон қилинган. Бу норма давлат томонидан инсон ва фуқаролар ҳуқуқ ва эркинликларининг тан олиниши ва уларга риоя этилишини таъминлаш мажбуриятини ўз зиммасига олинганлигини англатади. Шу туфайли давлатнинг муҳим мажбуриятларидан бири инсон ҳуқуқ ва эркинликларини, уларнинг субъектив ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг ишончли механизмини яратиш ҳамдир. Бу механизмнинг таркибий қисмини адвокатура ташкил этиб, унинг фаолияти жисмоний ва юридик шахсларга юридик ёрдам кўрсатиш орқали уларнинг ҳуқуқ, эркинлиги ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишдир. Ҳуқуқий демократик давлат фуқаролик жамияти мавжудлигини эътироф этибгина қолмасдан, балки фуқаролик жамиятининг институтларининг ҳар томонлама ривожланишига ёрдам кўрсатади. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 34-моддасига мувофиқ фуқаролар турли жамоат бирлашмаларига уюшиш ҳуқуқига эга. Адвокатура ҳам фуқаролик жамияти институти сифатида мустақиллик ва ўз ўзини бошқариш принциплари асосида фаолият кўрсатади, давлат эса унинг мустақиллигини кафолатлайди, бу мазкур институтнинг мавжуд бўлиши ва

самарали фаолият кўрсатишини муҳим шартидир. Ҳуқуқий демократик давлат ва фуқаролик жамияти муносабатлари ўзаро масъулият принципи асосида амалга оширилади. Давлат органлари ва мансабдор шахслар жамият ва фуқаролар олдида масъул бўлишлари билан бир қаторда ҳар бир шахс ва фуқаролик жамияти институтлари давлат олдида ҳам масъулдир. Мазкур механизм адвокатура фаолиятига ҳам тааллуқли бўлиб, адвокатлар, адвокатлик тузилмалари ва адвокатлар бирлашмалари органларининг қонунийлик принципига қатъий риоя этишликларини, давлат олдида бошқа мажбуриятларни бажаришларини, жумладан солиқлар тўлаш, қонунда белгиланган ҳолда бепул юридик ёрдам кўрсатиш каби мажбуриятларини бажаришларини тақозо этади. Ҳуқуқий демократик давлат ва фуқаролик жамияти мавжудлигининг ўзи давлат томонидан адвокатура институтининг унга юклатилган вазифаларнинг амалга оширилиши устидан назорат қилиш ҳуқуқини беради. Лекин бу назорат фақат қонун доирасида амалга оширилиб, адвокатуранинг ўз вазифаларини амалга ошириш борасидаги эркинлигини чеқламаслиги, шу билан бир вақтда адвокатлар, адвокатлик тузилмалари ва адвокатлар бирлашмалари томонидан қонунийлик принципига риоя этилишини кафолатлаш керак. Конституциянинг 11-моддасига кўра Ўзбекистон Республикаси давлат ҳокимиятининг тизими – ҳокимиятнинг қонун чиқарувчи, ижро этувчи ва суд ҳокимиятига бўлиниш принципига асосланади. Адвокатура кўрсатилган ҳокимият тизимларининг биронтасининг таркибига кирмасада, улар билан яқин ҳамкорликда ўз фаолиятини амалга оширади. Адвокатура Конституцияда назарда тутилган фуқароларнинг асосий ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилишда алоҳида роль уйнайди. Шунинг учун ҳам Конституциянинг 5-10 – бобларида назарда тутилган конституциявий нормалар адвокатура фаолиятига бевосита ўз таъсирини кўрсатади. Иккинчи гуруҳ конституциявий нормалар жумласига биринчи навбатда

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 116-моддаси киради. Мазкур модданинг 1-қисмида айбланувчи ҳимояланиш ҳуқуқи билан таъминланиши мустаҳкамлаб куйилган. Давлат ўзининг бу мажбуриятини адвокатура орқали амалга оширади. Кўрсатилган модданинг 2-чи қисмида тергов ва суд ишини юритишнинг ҳар қандай босқичида малакали юридик ёрдам олиш ҳуқуқи кафолатланиши, фуқароларга, корхона, муассаса ва ташкилотларга юридик ёрдам бериш учун адвокатура фаолият кўрсатиши, адвокатурани ташкил этиш ва унинг иш тартиби қонун билан белгиланиши мустаҳкамлаб куйилган. Бу конституциявий нормалар Ўзбекистон Республикасининг процессуал қонунларида, “Адвокатура тўғрисида”ги ҳамда “Адвокатлик фаолиятини кафолатлари ва адвокатларнинг ижтимоий ҳимояси тўғрисида”ги қонунларда ўз ривожини топган. Шундай қилиб, Ўзбекистон Республикаси Конституцияси мамлакатимизнинг асосий қонуни сифатида адвокатура ва адвокатлик фаолияти тўғрисидаги қонун ҳужжатларида янада аниқлаштирилиши ва ривожлантирилиши лозим бўлган асосий қоидаларни белгилайди. «Адвокатура тўғрисида»ги ва «Адвокатлик фаолиятининг кафолатлари ва адвокатларнинг ижтимоий ҳимояси тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунлари. «Адвокатура тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунида адвокатуранинг мақоми ва функциялари, адвокатура фаолиятининг принциплари ва ташкилий шакллари, адвокат мақомига эга бўлиш шартлари белгиланган, адвокатнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари, адвокатлик фаолиятининг турлари санаб ўтилган. Шунингдек, бу қонунда адвокат ёрдамчиси ва адвокат стажёрининг ҳуқуқий мақоми белгиланган, адвокатлик сирига тушунча берилган, адвокатлик фаолиятининг ва адвокатнинг ижтимоий ҳимояси кафолатлари акс эттирилган. Қонунда, шунингдек, малака комиссияларини тузишнинг умумий ҳуқуқий асослари, уларнинг таркиби, адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензияларни бериш шартлари, лицензиянинг амал қилишини тўхтатиб туриш ва тугатиш, адвокатнинг

интизомий жавобгарлиги кўрсатилган, адвокатура ва Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ўртасидаги ўзаро муносабатлар белгиланган. Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, «Адвокатура тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни қабул қилиниши адвокатура тарихида катта янгилик бўлди. Бу қонунда биринчи бор адвокатуранинг мустақиллиги; хусусий адвокатура институтининг барпо этилганлиги; адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш учун лицензиянинг мавжудлиги; адвокат ёрдамчиси ва стажёри фаолиятларининг тартибга солиниши; малака комиссияларини, шунингдек, Олий малака комиссиясини тузиш ва улар фаолиятини тартибга солиш; адвокат меҳнатига ҳақ тўлаш ишонч билдирувчи шахс ёки ҳимоя остидаги шахс билан тузиладиган битим (шартнома) асосида амалга оширилиши; ўз касбий фаолиятини амалга ошириш даврида адвокатга кенг ҳуқуқлар берилиши адвокатура институтининг мавқеи ошишига ишончли ҳуқуқий кафолатлар яратди. «Адвокатура тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунида адвокатлик фаолиятига таъриф берилмаган. Лекин 1-моддада адвокатура Ўзбекистон Республикаси Конституциясига мувофиқ, Ўзбекистон Республикаси фуқаролари, ажнабий фуқаролар, фуқаролиги бўлмаган шахсларга, корхоналар, муассасалар, ташкилотларга юридик ёрдам кўрсатиши белгиланган. Шу орқали ҳуқуқий ҳимоя конституциявий ҳуқуқ эканлиги айтилган. Бу Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 18- моддаси маъносидан ҳам келиб чиқади, яъни Ўзбекистон Республикасида барча фуқаролар бир хил ҳуқуқ ва эркинликларга эга бўлиб, жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахси ва ижтимоий мавқеидан қатъий назар, қонун олдида тенгдирлар. Шунингдек, Конституциянинг 22-моддаси ҳам - Ўзбекистон Республикаси ўз ҳудудида ҳам, унинг ташқарисида ҳам ўз фуқароларини ҳуқуқий ҳимоя қилиш ва уларга ҳомийлик кўрсатишни кафолатлайди. «Адвокатура тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг 2- моддасига асосан, Ўзбекистон Республикасида адвокатура тўғрисидаги

қонун ҳужжатлари мазкур Қонун ҳамда Ўзбекистон Республикасининг бошқа қонун ҳужжатларидан иборат. Ўзбекистон Республикаси «Адвокатура тўғрисида»ги Қонунида адвокатлик фаолияти ва адвокатларнинг ижтимоий ҳимояси кафолатлари етарли даражада акс эттирилмаганлиги сабабли 1998 йил 25 декабрда «Адвокатлик фаолиятининг кафолатлари ва адвокатларнинг ижтимоий ҳимояси тўғрисида»ги Қонун қабул қилинди. Мазкур қонунда адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқи, адвокатлик фаолиятининг асосий принциплари, адвокат қасамёди, адвокатнинг ваколати, адвокатнинг мустақиллигини таъминлаш кафолатлари, жумладан, адвокатнинг дахлсизлиги, адвокатлик фаолиятига аралашишга йўл куймаслик, адвокатлик фаолияти ҳимояланишини таъминлаш ва бошқа бир катор масалалар ўз ҳуқуқий ечимини топди. Адвокатура институтини ислоҳ этиш кўрсатилган қонунлар қабул қилингандан кейин ҳам давом этди. Жумладан, Ўзбекистон Республикасининг “Адвокатура институти такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва кушимчалар киритиш тўғрисида”ги 2008 йил 31 декабрдаги Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Жиноят–процессуал кодексига, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексига ва Жиноят ижриоя кодексига ҳамда юқорида кўрсатилган ҳар иккала қонунга катор ўзгартиш ва кушимчалар киритилди. Адвокатура институтини янада ислоҳ этишга йўналтирилган бу қонунда қуйидаги асосий қоидалар ўз ифодасини топди. Биринчидан, адвокатликка номзод шахсларнинг малакасига нисбатан қўйилаётган талаблар кучайтирилди, уларнинг юридик соҳа бўйича иш тажрибасига эга бўлиши ва адвокатлик тузилмаларида амалиёт ўташи белгиланди, шунингдек, адвокатларнинг касбга оид малакасини мунтазам равишда ошириш мажбурийлиги жорий қилинди. Адвокатурани махсус кўникмаларга эга бўлган юқори малакали мутахассислар билан таъминлаш мақсадида адвокатликка номзод

шахсларнинг малакасига нисбатан, юридик мутахассислик бўйича икки йиллик иш стажига эга бўлиш, шу жумладан, адвокатлик тузилмасида камида олти ой стажировка ўташ каби янги талаблар қўйилди. Шундан келиб чиқиб, адвокатнинг стажёри мақомини белгиловчи, унга қўйиладиган талаблар ва унинг стажировка ўташи билан боғлиқ нормалар қонунда мустаҳкамлаб қўйилди. Қонунда, шунингдек, адвокатнинг ўз билимларини доимий равишда такомиллаштириб бориши, Адвокатлар палатаси томонидан белгиланган тартибда уч йилда камида бир марта касбий малакасини ошириш шартлиги белгилаб қўйилди. Қонун адвокатнинг мустақиллигини таъминловчи қатор нормаларни назарда тутиш билан бирга бу мустақилликни таъминлаш воситаларидан бири сифатида адвокатга илмий ва педагогик фаолиятдан ташқари ҳақ тўланадиган бошқа турдаги фаолият билан шуғулланишни ман этади. Иккинчидан , адвокатурани ҳалол ва касб маҳорати юқори мутахассислар билан тўлдиришни таъминлайдиган самарали лицензиялаш тизимини ташкил этиш назарда тутилди. Илгари ҳаракатда бўлган адвокатлик фаолиятини лицензиялаш тизими ҳозирги кун талабларига жавоб бермай қолди. У лицензия олган шахсларнинг кўпчилигини амалда адвокатлик фаолияти билан шуғулланишини таъминлай олмади. Натижада лицензия олган 7000 шахсдан фақат 4000дан ортиғи адвокатлик фаолияти билан шуғулланди. Адвокатлик фаолиятини лицензиялашнинг самарали тизимини яратиш мақсадида қонунда белгиланган тартибда лицензия олган шахс уч ой ичида адвокат қасамёдини қабул қилиши ва якка тартибда ёки лицензияга эга бўлган бошқа шахслар билан биргаликда адвокатлик тузилмасини тузиши ёхуд фаолият кўрсатаётган адвокатлик тузилмаларидан бирига кириши шартлиги белгилаб қўйилди. Бундан буён қонуннинг бу талабини бажармаслик лицензияни чақириб олишга асос бўлади.

Бундан ташқари, қонунда адвокатлик фаолияти билан шуғулланишга ҳуқуқ берувчи лицензиянинг амал қилишини тўхтатиб туриш ва лицензиянинг амал қилишини тугатиш, шунингдек, адвокатлик мақомини вақтинча тўхтатиб туриш асослари аниқлаштирилди. Учинчидан , адвокатлик тузилмаларининг ваколатлари аниқлаштирилди ва ҳуқуқий мақоми белгилаб қўйилди. Қабул қилинган қонунда адвокатлик тузилмалари ҳар бир турининг ҳуқуқий ҳолатини белгиловчи нормалар мустаҳкамлаб қўйилди: - адвокатлик бюроси – адвокатлик фаолиятини якка тартибда амалга ошириш учун адвокат томонидан таъсис этилган адвокатлик тузилмаси; - адвокатлик фирмаси – шерикликка асосланган ва адвокатлик фаолиятини амалга ошириш учун икки ёки ундан ортиқ адвокатлар томонидан таъсис этилган адвокатлик тузилмаси; - адвокатлар ҳайъати – аъзоликка асосланган ва адвокатлик фаолиятини амалга ошириш учун ўнтадан кам бўлмаган адвокатлар томонидан таъсис этилган адвокатлик тузилмаси; - юридик маслаҳатхона - адвокатлик фаолиятини амалга ошириш учун Адвокатлар палатасининг ҳудудий бошқармаси томонидан ташкил этилган ва юридик шахс мақомига эга бўлмаган адвокатлик тузилмаси. Тўртинчидан , қонун инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилиш соҳасида фуқаролик жамиятининг асосий институтларидан бири бўлган адвокатуранинг самарали ўзини ўзи бошқарадиган марказлаштирилган тизимини ташкил қилишни назарда тутади. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2008 йил 1 майдаги ПФ – 3993 – сонли “Ўзбекистон Республикасида адвокатура институтини янада ислоҳ қилиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармонига мувофиқ, Ўзбекистон Адвокатлар ассоциациясининг негизида Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси ташкил этилди. Адвокатлар палатаси Ўзбекистон Республикаси барча адвокатларининг мажбурий аъзолигига асосланган бўлиб, унинг фаолияти адвокатларнинг

корпоратив бирлигини таъминлаш, адвокатларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, адвокатлик тузилмаларининг фаолиятини мувофиқлаштириш, адвокатнинг касб этика қоидаларига риоя этишини таъминлаш, адвокатларни касбий тайёрлаш ва малакасини ошириш ишларини ташкил қилиш, шунингдек, аҳолининг ҳуқуқий ёрдамдан эркин фойдаланиши учун шарт-шароит яратиш ва адвокатлар томонидан кўрсатилаётган ҳуқуқий ёрдамнинг юқори савияда бўлишини таъминлашга йўналтирилгандир. Шу муносабат билан қонунда Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси, унинг ҳудудий бошқармалари ҳуқуқий мақоми, Адвокатлар палатаси ҳамда унинг органлари ва мансабдор шахсларнинг асосий вазифалари, фаолиятини молиялаштириш манбалари ва бошқа масалалар ҳуқуқий тартибга солинган. Бешинчидан , адвокатлар томонидан касб этика қоидаларига риоя этилишини назорат қилиш механизмини ва адвокатларга нисбатан интизомий иш юритиш тизимини такомиллаштириш назарда тутилган. Қонун қабул қилингунгача бўлган амалиёт барча адвокатлар учун бир хил бўлган адвокатнинг касб этикаси стандартлари бўлмаганлиги ва ўз- ўзидан адвокатларнинг касб этикаси қоидаларига риоя этиши устидан назорат олиб бориш механизми ҳам мавжуд бўлмаганлигидан далолат беради. Ўзбекистон Адвокатлар ассоциацияси томонидан адвокатнинг касб этика қоидалари қабул қилинган бўлсада, унинг ҳаракати фақат ассоциация аъзоларига, яъни фаолият кўрсатаётган адвокатларнинг эллик фоизидан қамроғига тегишли эди. Чунки адвокатларнинг 50 % (эллик фоиз)идан кўпроғи бу ассоциацияга аъзо эмас эдилар. Шуни ҳам қайд этиш керакки, Адвокатнинг касб этика қоидаларига риоя қилиши амалда назорат қилинмас эди. Шунинг учун ҳам Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси мақомидан келиб чиққан ҳолда, унинг асосий вазифаларидан бири сифатида адвокатларнинг қонун ҳужжатлари ва Адвокатлар касб этикаси қоидалари ҳамда қасамёдига риоя қилиши устидан назорат олиб бориш қонунда белгилаб қўйилди.

Олтинчидан , жиноят процессида айблов тарафи ва ҳимоянинг процессуал ҳуқуқлари тенглиги таъминланди. Тортишув принципига асосланган жиноят процессида тарафларни тенглигини таъминлаш мақсадида адвокатнинг тенг ҳуқуқли иштирокчи сифатида қатнашиши учун қўшимча процессуал имкониятлар берилди. Адвокатга далиллар сифатида фойдаланиши мумкин бўлган маълумотларни мустақил тўплаш ва тергов органларига тақдим этиш ҳуқуқи ҳам берилди. Қонунда адвокат тўплаган материалларни далил сифатида ишга қўшиб қўйиш тўғрисидаги адвокат илтимосномаси суриштирувчи, терговчи, прокурор томонидан, албатта қаноатлантирилиши лозимлиги мустаҳкамлаб қўйилди. Бу ўз навбатида ҳимоя позицияси мустаҳкамланишига ва адвокатнинг исботлаш жарёнида иштирок этиш ҳуқуқини амалга ошириш кафолати кўчайтирилишига хизмат қилади. Ўз вақтида ҳимоячи билан таъминлаш имконини бериш мақсадида ушланган гумон килинувчи ва айбланувчи адвокатига ёки яқин қариндошига телефон орқали қўнғироқ қилиш ёхуд хабар бериш, биринчи сўроққа қадар ҳимоячи билан учрашувларнинг сони ва давом этиш вақти чекланмаган ҳолда у билан ҳоли учрашиш ҳуқуқига эга эканлиги қонунда мустаҳкамлаб қўйилди. Тергов ва судда сукут сақлаш айбсизлик презумпциясининг узвий қисми бўлганлиги туфайли, гумон қилинувчи ва айбланувчининг кўрсатувлар беришни рад этишга бўлган процессуал ҳуқуқларини тушунтириш, шунингдек, у берган кўрсатувлардан жиноят ишига доир далиллар сифатида унинг ўзига қарши фойдаланилиши мумкинлигини тушунтириш жиноят ишлари бўйича иш юритишни олиб борувчи мансабдор шахслар мажбурияти эканлиги қонунда белгилаб қўйилди. Қонунга кўра, ҳимоячига яна бошқа бир қатор ҳуқуқлар, шу жумладан, ишдан кўчирмалар олишда замонавий техника воситаларидан фойдаланиш ҳуқуқи берилди.

Ҳар бир шахснинг малакали ҳуқуқий ёрдамга бўлган ҳуқуқини кафолатловчи конституциявий нормани амалга ошириш мақсадида янги институт – гувоҳнинг адвокати институти жорий этилди. Шунингдек, адвокатнинг касб фаолиятига тўсқинлик қилганлик учун маъмурий жавобгарлик белгиланди. Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, қабул қилинган конуннинг кўрсатиб ўтилган ва бошқа нормалари жамиятда адвокатура институтини мавқеини янада ошириш билан бир қаторда инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини янада самарали ҳимоя қилинишига қўшимча имкониятлар яратди. Адвокатлик фаолияти процессуал қонунлар, жумладан, Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик процессуал кодекси, Хўжалик процессуал кодекси, Жиноят-процессуал кодекси билан ҳам тартибга солинади. Кўрсатилган процессуал кодекслар адвокатнинг тегишинча фуқаролик процессида, судда хўжалик низоларни кўриб чиқишда ва жиноят процессида иштирок этишининг ҳуқуқий асослари, тартиби ва адвокатнинг ҳуқуқ ва мажбуриятларини белгилайди. Бу ҳақида кейинги бобларда батафсилрок тўхталамиз. Шуни назарда тутиш керакки, адвокатлик фаолиятининг айрим ўзига хос жиҳатлари бошқа қонунларда ҳам назарда тутилиши ёки уларнинг нормаларидан келиб чиқиши мумкин. Масалан, судда оила ҳуқуқи билан боғлиқ низолар ҳал килинаётганда адвокат Ўзбекистон Республикаси оила кодекси нормаларига асосланиб фаолият юритади. Ёки бўлмаса хўжалик судларида банкротлик тўғрисидаги ишларни кўриб чиқишда адвокат Ўзбекистон Республикасининг “Банкротлик тўғрисида”ги Қонуни нормаларига асосланади. Ўзбекистон Республикасининг “Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси тўғрисида” ги Қонунида қаровсиз қолган ёки ҳуқуқбузарлик содир этган вояга етмаганни Вояга етмаганларни ижтимоий ҳимоя қилиш марказига жойлаштириш масаласини ҳал этишда судда адвокатнинг иштироки масалалари назарда тутилган. Шунингдек, инсон ҳуқуқ ва эркинликлари ҳамда қонуний

манфаатларни ҳимоя қилиш билан боғлиқ катор қонунларда фуқароларнинг адвокат томонидан кўрсатиладиган юридик ёрдамдан фойдаланиш масалалари тартибга солинган. Ўзбекистон Республикасида адвокатура институтини шаклланиши ва ривожланишида Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармон ва қарорлари муҳим омил бўлиб хизмат қилиб келмокда. Бунга Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2008 йил 1 майда қабул қилинган № ПФ- 3993-сонли “Ўзбекистон Республикасида адвокатура институтини янада ислоҳ қилиш чора-тадбирлари тўғрисида»ги Фармони яққол мисол бўлаолади. Ушбу Фармон суд-ҳуқуқ тизимини янада либераллаштириш, фуқароларнинг малакали юридик ёрдам олиш ҳуқуқини мустаҳкамлайдиган конституциявий нормани амалга ошириш, адвокатуранинг ташкилий мустақиллигини таъминлаш, уни юқори малакали кадрлар билан тўлдириш, адвокатларнинг мустақиллиги кафолатларини кучайтириш, адвокатлик касбининг обрўси ва нуфузини оширишга йўналтирилган. Адвокатура институтини янада ислоҳ қилиш фуқаролик жамияти институти ва инсон ҳуқуқ ва эркинликларини самарали ҳимоя қилишни ҳар тарафлама таъминлашга қаратилган суд-ҳуқуқ тизимини ислоҳ қилишнинг муҳим вазифаси саналади. Эътибор бериш керакки, Ўзбекистон Республикаси Президенти Фармони билан адвокатура биринчи маротаба қонун ҳужжати даражасида фуқаролик жамиятининг асосий институтларидан бири сифатида тан олинди. Ушбу Фармон адвокатура институтини ислоҳ қилишнинг асосий вазифаларини белгилаб берди: - инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилиш соҳасида фуқаролик жамиятининг асосий институтларидан бири бўлган адвокатуранинг самарали ўзини ўзи бошқарадиган марказлаштирилган тизимини ташкил қилиш; - адвокатликка номзод шахсларнинг малакасига нисбатан қўйилаётган талабларни кучайтириш, уларнинг юридик соҳа бўйича иш тажрибасига эга

бўлиши ва адвокатлик тузилмаларида амалиёт ўташини белгилаш, шунингдек, адвокатларнинг касбий малакасини мунтазам равишда ошириш мажбурийлигини жорий қилиш; - адвокатурани ҳалол ва касб маҳорати юқори мутахассислар билан тўлдиришни таъминлайдиган самарали лицензиялаш тизимини ташкил этиш; - адвокатлик тузилмаларининг ваколатларини аниқлаш ва ҳуқуқий мақомини белгилаб бериш; - жиноят процессида айблов ва ҳимоя тарафларининг процессуал ҳуқуқлари тенглигини таъминлаш; - ҳуқуқшунослик соҳасида махсус билимга эга бўлмаган шахсларнинг суд ишида иштирок этишига йўл қўйилмасликка қаратилган тарафлар вакиллиги институтини босқичма-босқич такомиллаштириш; - адвокатлар томонидан касб этикаси қоидаларига риоя этилишини назорат қилиш механизми ва адвокатларга нисбатан интизомий иш юритиш тизимини такомиллаштириш. Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармонида кўтарилган, адвокатура институтини янада ислоҳ қилиш билан боғлиқ масалалар Парламент томонидан қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг “Адвокатура институти такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва кўшимчалар киритиш тўғрисида”ги 2008 йил 31 декабрдаги ЎРҚ- 168 – сонли Қонунида ўз мантиқий ечимини топди. Ўзбекистонда адвокатура ва адвокатлик фаолиятини тартибга солишда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарорлари ҳам муҳим роль уйнайди. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси ташкил этиш тўғрисида”ги 2008 йил 27 майда қабул қилинган 112-сонли қарори Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатасини ташкил этишга ҳуқуқий асос бўлиб хизмат килди. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Адвокатлар

томонидан кўрсатилган юридик ёрдам учун давлат ҳисобидан ҳақ тўлаш механизмини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 2008 йил 20 июндаги 137-сонли Қарори билан гумон қилинувчи, айбланувчи ёки судланувчига адвокат томонидан кўрсатилган бепул юридик ёрдам бўйича харажатларни давлат ҳисобига ўтказиш масалалари тартибга солинган. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Адвокатлик фаолиятини лицензиялаш ва адвокатлик тузилмаларини ташкил этиш тартибини такомиллаштириш тўғрисида”ги 2009 йил 9 мартдаги 60-сонли қарори ва бу қарор билан тасдиқланган адвокатлик фаолиятини лицензиялаш тўғрисидаги Низом, Адвокатлик тузилмаларини давлат руйхатидан ўтказиш (ҳисобга олиш) тўғрисидаги Низом кўрсатилган фаолиятни лицензиялаш ва адвокатлик тузилмаларини давлат руйхатидан ўтказиш масалаларини тартибга солади. Мазкур масалалар кейинги бобларда батафсилрок ёритилади. Адвокатура ва адвокатлик фаолияти билан боғлиқ бир қатор масалалар бошқа қонун ости ҳужжатлари билан ҳам тартибга солиниши мумкин. Бундай ҳужжатлар жумласига Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2008 йил 2 декабрда 1878-сон билан давлат руйхатидан ўтказилган Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ва Молия вазирлигининг “Гумон қилинувчи, айбланувчи ёки судланувчига адвокатлар томонидан юридик ёрдам кўрсатиш бўйича харажатларни давлат ҳисобига ўтказиш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқлаш ҳақида”ги Қарори, Адлия вазирлигининг 2009 йил 14 мартдаги 68- мх – сонли бўйруғи билан тасдиқланган Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси ҳузуридаги Олий малака комиссияси тўғрисидаги низомни, Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси ҳудудий бошқармалари ҳузуридаги малака комиссиялари тўғрисидаги низомни, Адлия вазирининг 2009 йил 27 мартдаги 79-мх – сонли буйруғи билан тасдиқланган Адвокат стажерининг фаолиятини ташкил этиш тартиби тўғрисидаги низомни, Адвокат ёрдамчисининг фаолиятини ташкил этиш тартиби тўғрисидаги низомни ва бошқа бир катор қонун ости

ҳужжатларини киритиш мумкин. Юқорида кўрсатилган ҳуқуқий норматив ҳужжатларнинг барчаси адвокатура ва адвокатлик фаолиятини ташкил этишнинг турли соҳаларини ўзларида қамраб олиш билан бирга адвокатура институтининг қонунга мувофиқ мустақил фаолият кўрсатишини таъминлайди. Малака комиссиялари ва адвокатларнинг интизомий жавобгарлиги Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси ҳузуридаги Олий малака комиссияси . Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатасининг ҳудудий бошқармалари ҳузуридаги малака комиссияларининг қарорлари устидан келтирилган шикоятларни кўриб чиқиш ва Адвокатлар палатасининг ҳудудий бошқармалари ҳузуридаги малака комиссияларининг иш амалиётини умумлаштириш ва таҳлил қилиш учун Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси ҳузурида Олий малака комиссияси тузилади. Олий малака комиссияси Адвокатлар палатаси ва Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг қўшма қарорлари билан адвокатлар ҳамда Адлия вазирлиги ходимларидан тенг миқдорда тузилади. Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси Олий малака комиссиясига аъзоликка тавсия этилаётган адвокатларни танлашда мустақилдир. Олий малака комиссияси таркибига тажрибали, камида беш йиллик иш стажига эга бўлган, жонкуяр, ҳалол ва адвокатура манфаатларига содиқ адвокатлар киритилади. Олий малака комиссияси Адвокатлар палатаси ҳузурида ташкил этилсада, у Адвокатлар палатасининг органи ҳисобланмайди ва Адвокатлар палатасига ўз фаолияти ҳақида ҳисобот бермайди. У адлия вазирлиги олдида ҳам ҳисобдор эмас. Бу Олий малака комиссиясининг мустақиллигидан далолат беради. Бу мустақиллик адвокатларнинг мустақиллиги принципи билан узвий боғлиқдир. Чунки Олий малака комиссияси мустақил бўлмасдан туриб, ўзига юклатилган вазифаларни холисона бажара олмайди.

Олий малака комиссияси ўз фаолиятида Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларига ҳамда қонун ости ҳужжатларига амал қилади. Олий малака комиссиясининг моддий-техника ва молиявий таъминоти Адвокатлар палатаси томонидан амалга оширилади. О лий малака комиссиясининг ваколатлари . Олий малака комиссияси ўз зиммасига юклатилган вазифаларни бажариш учун: - талабгорлар, адвокатлар ва бошқа манфаатдор шахсларнинг шикоятларини кўриб чиқади ва улар бўйича тегишли қарорлар қабул қилади; - зарур бўлганда, манфаатдор шахслар ва тегишли ташкилотлардан қўшимча ҳужжатларни сўраб олади; - шикоятларни кўриб чиқиш вақтида тегишли малака комиссияларидан зарур ҳужжатларни талаб қилиб олади; - ўз Низомида назарда тутилган ҳолларда, талабгорлардан малака имтиҳонлари қабул қилади ва уларни топшириш натижалари бўйича қарорлар қабул қилади; - қарор қабул қилиш учун аҳамиятга эга бўлган янги очилган ҳолатларни ўрганади; - Адвокатлар палатасига малака комиссиялари иш амалиётини умумлаштириш ва таҳлил этиш билан уларнинг фаолиятини ўрганиш тўғрисида мурожаат қилади ҳамда умумлаштириш ва таҳлил натижалари бўйича қарорлар қабул қилади ; - Олий малака комиссиясининг қарорлари малака комиссиялари томонидан ижро этилиши мажбурийдир. Олий малака комиссияси ўз зиммасига юклатилган вазифаларни бажаришда: - Олий малака комиссиясига кўриб чиқиши учун киритилган масалаларни ҳар томонлама ва холисона кўриб чиқишга; - қонун ҳужжатларига, адвокатлик фаолиятининг асосий принципларига қатъий риоя этишга;

- адвокатлик фаолиятининг кафолатлари ва ҳимоясини, адвокатнинг дахлсизлигини, адвокатнинг фаолиятига аралашмасликни таъминлашга мажбурдир. О лий малака комиссиясининг ф аолиятини ташкил этиш . Олий малака комиссиясининг таркиби Адвокатлар палатаси ва Адлия вазирлигининг қўшма қарорлари билан адвокатлар ҳамда Адлия вазирлиги ходимларидан тенг миқдорда жами 10 кишидан, шу жумладан, Олий малака комиссиясининг ҳамраислари ва аъзолари уч йил муддатга тасдиқланади. Олий малака комиссиясининг ҳамраислари Олий малака комиссияси таркибига киритилган адвокатлар ва Адлия вазирлиги ходимларидан белгиланади ҳамда улар Олий малака комиссиясининг мажлисларида навбат билан раислик қиладилар, Олий малака комиссиясининг мажлисида раислик қилиши лозим бўлган ҳамраиснинг узрли сабабларга кўра ҳозир бўлмаганлик ҳоллари бундан мустасно. Олий малака комиссияси аъзолигига адвокатларнинг номзодлари адвокатлик фаолияти бўйича камида беш йиллик иш стажига эга бўлган адвокатлар орасидан тақдим этилади. Адвокат сурункасига икки муддат Олий малака комиссиясининг аъзоси бўлишга ҳақли эмас. Олий малака комиссиясининг аъзоси бўлган адвокатга нисбатан интизомий иш юритиш кўриб чиқилиши ёки Олий малака комиссияси аъзоси бўлган Адлия вазирлиги ходимининг малака имтиҳонини топшириши натижалари бўйича шикоят кўриб чиқилган ҳолларда, улар Олий малака комиссияси мажлисида қатнашишга ҳақли эмас. Олий малака комиссиясининг мажлиси, агар унда Олий малака комиссияси аъзоларининг камида учдан икки қисми қатнашса, комиссия ваколатли (кворумга эга) ҳисобланади. Кворум бўлмаган ҳолда, Олий малака комиссиясининг мажлисига ҳозир бўлган аъзолари томонидан мажлисни кейинга қолдириш тўғрисида қарор қабул қилинади, мажлис ўтказиладиган сана, вақт ва жой ҳақида қўшимча равишда хабар қилинади.

Олий малака комиссиясининг мажлислари заруратга қараб, лекин уч ойда камида бир марта ўтказилади. Адвокатлар палатаси Олий малака комиссиясининг ҳамраислари билан келишган ҳолда Олий малака комиссияси мажлиси ўтказилишидан камида ўн кун олдин мажлиснинг кун тартиби, санаси, вақти ва жойини белгилайди. Олий малака комиссияси қарорлари унинг мажлисида қатнашаётган Олий малака комиссияси аъзоларининг оддий кўпчилик овози билан қабул қилинади. Овозлар тенг бўлганда, раислик қилувчининг овози ҳал қилувчи ҳисобланади. Олий малака комиссиясининг қарорлари улар қайси мажлисда қабул қилинган бўлса, ўша мажлисда раислик қилувчи томонидан эълон қилинади. Олий малака комиссиясининг ишини юритиш Адвокатлар палатаси раиси томонидан тайинланадиган Олий малака комиссиясининг масъул котиби зиммасига юклатилади. Масъул котиб Олий малака комиссиясининг ва малака комиссияларининг аъзоси бўлиши мумкин эмас. Масъул котиб : - шикоятларни қабул қилади; - Олий малака комиссиясининг мажлисида кўриб чиқиш учун материалларни тайёрлашни амалга оширади ва уларнинг сақланишини таъминлайди; - Олий малака комиссияси аъзоларини, шунингдек, шикоят берган шахсларни ва бошқа манфаатдор шахсларни Олий малака комиссиясининг мажлиси ўтказиладиган сана, вақт ва жой тўғрисида хабардор қилади; - Олий малака комиссияси аъзолари ва манфаатдор шахсларнинг мажлисда ҳозир бўлганлигини текширади, ҳозир бўлмаганлик сабабларини аниқлайди ва бу ҳақда Олий малака комиссиясига ахборот беради; - Олий малака комиссияси мажлисларининг баённомаларини юритади; - раислик қилувчининг Олий малака комиссияси мажлисига тайёргарлик кўриш ва уни ўтказиш билан боғлиқ бошқа топшириқларини бажаради, шунингдек, бошқа вазифаларни ҳам бажаради.

Адвокатлар палатасига шикоятни бевосита юбориш йўли билан Олий малака комиссиясига берилган шикоят келиб тушган кундан бошлаб уч кун мобайнида, Адвокатлар палатасининг тегишли ҳудудий бошқармасидан шикоят билан боғлиқ барча ҳужжатлар ва материалларни талаб қилади. Олий малака комиссиясининг мажлисларида баённома юритилади, у мажлисда қатнашган Олий малака комиссиясининг барча аъзолари, шунингдек, масъул котиб томонидан имзоланади. Олий малака комиссиясининг қароридан рози бўлмаган Олий малака комиссиясининг аъзоси комиссия мажлисининг баённомасига киритиладиган ўзининг нуқтаи назарини ёзма шаклда баён этишга ҳақли. Олий малака комиссияси мажлисининг кун тартибига киритилган масалаларга қараб, баённомада : - Олий малака комиссияси мажлиси ўтказиладиган сана ва жой; - Олий малака комиссиясининг мажлисида қатнашган Олий малака комиссияси аъзоларининг рўйхати; - Олий малака комиссияси мажлисининг кун тартиби; - малака комиссиясининг қарори устидан келтирилган шикоят; - талабгорлар тўғрисидаги ахборот; - Олий малака комиссияси томонидан талабгордан қабул қилинган малака имтиҳони тўғрисидаги зарур маълумотлар; - шикоятда баён этилган важлар, Олий малака комиссияси аъзоларининг, манфаатдор шахсларнинг сўзга чиқишлари ҳамда тегишли ташкилотлар томонидан тақдим этилган ҳужжатларнинг асосий мазмуни; - Олий малака комиссияси аъзолари томонидан билдирилган фикр- мулоҳазалар; - шикоятни кўриб чиқиш натижалари бўйича овоз бериш якунлари; - Олий малака комиссияси мажлисининг кун тартибига киритилган ҳар бир масала бўйича қарорлар; - Олий малака комиссияси қарорлари устидан шикоят қилиш тартиби;

- қарор қабул қилиш учун зарур бўлган бошқа маълумотлар акс эттирилади. Олий малака комиссияси мажлиси баённомасининг нусхалари бир ҳафталик муддатда Адлия вазирлиги ва Адвокатлар палатасининг тегишли ҳудудий бошқармаларига юборилади. Олий малака комиссияси мажлисининг баённомасидан кўчирма қарор қабул қилинган кундан эътиборан уч кундан кечиктирмай масъул котиб имзоси билан манфаатдор шахсларга юборилади ёки тилхат олинган ҳолда топширилади. Олий малака комиссияси мажлисининг баённомасидан кўчирмалар Адвокатлар палатасининг муҳри билан тасдиқланади. Олий малака комиссияси мажлиси баённомасидан кўчирмаларда Олий малака комиссиясининг мажлиси ўтказилган сана ва жой тўғрисидаги маълумотлар, Олий малака комиссияси мажлисининг кун тартибига киритилган қисмидаги, тегишли манфаатдор шахсларга тааллуқли бўлган масала бўйича қарор ва ушбу қарор устидан шикоят қилиш тартиби баён этилади. Олий малака комиссияси томонидан ҳудудий бошқармалар ҳузуридаги малака комиссиялари қарорлари устидан шикоятларни кўриб чиқиш тартиби. Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси ҳудудий бошқармалари ҳузуридаги малака комиссиялари қарорларининг устидан келтирилган шикоятлар манфаатдор шахслар томонидан комиссия мажлисининг баённомасидан кўчирма олинган кундан эътиборан Олий малака комиссиясига бир ой ичида берилиши мумкин. Кўрсатилган муддатнинг ўтказиб юборилганлиги шикоятни қабул қилиш ва кўриб чиқишни рад этиш учун асос бўлмайди. Олий малака комиссияси муддат ўтказиб юборилганлиги сабабларини узрли деб топиб, ана шу муддатни тиклаши ва шикоятни мазмунан кўриб чиқиши мумкин. Шикоят ўз ичига шикоят берган манфаатдор шахснинг важлари, унинг фикрича, малака комиссияси қарорининг нотўғрилиги нимадан иборат эканлиги ва унинг илтимоси мазмунини олиши керак.

Шикоят Олий малака комиссияси томонидан у Адвокатлар палатасига келиб тушган кундан эътиборан кўпи билан бир ой ичида кўриб чиқилиши керак. Олий малака комиссиясининг аъзолари, шунингдек, шикоят келтирган шахслар ва бошқа манфаатдор шахслар комиссия мажлиси ўтказиладиган санадан камида ўн кун олдин мажлис ўтказиладиган сана, вақт ва жой ҳақида хабардор қилинади. Агар Олий малака комиссияси интизомий иш юритиш бўйича шикоятни кўриб чиқиш вақтида интизомий иш юритиш билан боғлиқ алоҳида масалаларни ўрганиш талаб этилади, деган хулосага келса, бундай ўрганишни ўтказиш вазифаси Олий малака комиссиясининг қарори билан ўз аъзоларидан бирининг зиммасига юклатилиши мумкин. Олий малака комиссияси фақат истисно ҳолатларда, шу жумладан, тегишли малака комиссиясининг холислиги ва беғаразлигига асосли шубҳалар мавжуд бўлган ҳолларда малака имтиҳони қабул қилади. Малака имтиҳони Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатасининг ҳудудий бошқармалари ҳузуридаги малака комиссиялари тўғрисидаги низомга мувофиқ, Олий малака комиссияси томонидан қабул қилинади. Олий малака комиссияси шикоятни кўриб чиқиб, ўз қарори билан: - малака комиссиясининг қарорини ўзгаришсиз қолдириш ва шикоятни қаноатлантиришни рад қилиш; - малака комиссиясининг қарорини ўзгартириш ва янги қарор қабул қилиш; - талабгор малака имтиҳони топшириши натижалари бўйича малака комиссиясининг қарорини бекор қилиш; - малака комиссияси қарорини бекор қилиш ва адвокатга нисбатан интизомий иш юритишни тугатиш; - шикоятни кўрмасдан қолдиришга ҳақли. Олий малака комиссиясининг адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензиянинг амал қилишини тўхтатиб туриш ва тугатиш

масалаларига дахлдор қарори у қабул қилинган кунда ёзма шаклда адвокатга гувоҳнома берган адлия органига тегишли қарор қабул қилиш учун етказилади. Олий малака комиссияси томонидан малака комиссиясининг қарорини ўзгаришсиз қолдириш ва шикоятни қаноатлантиришни рад қилиш тўғрисидаги қарор: - шикоят Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси ҳузуридаги Олий малака комиссияси тўғрисидаги Низом талабларига мувофиқ бўлмаган; - шикоятда баён этилган важлар тасдиқланмаган ҳолларда қабул қилинади. - Олий малака комиссияси томонидан малака комиссиясининг қарорини ўзгартириш тўғрисидаги қарор ва янги қарор: Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатасининг ҳудудий бошқармалари ҳузуридаги малака комиссиялари тўғрисидаги низом талаблари бузилган ҳолда, агар бундай қоидабузарлик малака комиссиясининг қарор қабул қилишига таъсир кўрсатган бўлса; - малака комиссияси томонидан асослантирилмаган қарор қабул қилинган ҳолларда қабул қилинади. Олий малака комиссияси томонидан талабгор малака имтиҳони топшириши натижалари бўйича малака комиссиясининг қарорини бекор қилиш тўғрисидаги қарор: - Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатасининг ҳудудий бошқармалари ҳузуридаги малака комиссиялари тўғрисидаги низом талаблари бузилган ҳолда, агар бундай қоидабузарлик малака комиссиясининг қарор қабул қилишига таъсир кўрсатган бўлса; - талабгор томонидан малака имтиҳонида берилган жавобларни баҳолашда малака комиссияси томонидан холислик ва беғаразлик таъминланмаган ҳолларда қабул қилинади. Олий малака комиссияси малака комиссиясининг талабгор томонидан малака имтиҳонини топшириши натижалари бўйича қарорини бекор қилиш

билан бир вақтда ўз қарори билан талабгорни малака имтиҳонини такрорий топшириш учун тегишли малака комиссиясига юборади ёки Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси ҳузуридаги Олий малака комиссияси тўғрисидаги Низом да назарда тутилган ҳолларда талабгордан малака имтиҳонини қабул қилади ва унинг малака имтиҳонини такрорий топшириши натижалари бўйича тегишли қарор чиқаради. Олий малака комиссияси томонидан малака комиссиясининг қарорини бекор қилиш ва адвокатга нисбатан интизомий иш юритишни тугатиш тўғрисидаги қарор: - Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатасининг ҳудудий бошқармалари ҳузуридаги малака комиссиялари тўғрисидаги низом талаблари бузилган ҳолда, агар бундай қоидабузарлик малака комиссиясининг қарор қабул қилишига таъсир кўрсатган бўлса; - малака комиссияси томонидан асослантирилмаган қарор қабул қилинган ҳолларда қабул қилинади. Олий малака комиссияси томонидан шикоятни кўрмасдан қолдириш тўғрисидаги қарор: - Олий малака комиссиясига шикоят берган шахснинг шикоятни кўрмасдан қолдириш тўғрисидаги аризаси келиб тушса; - судда худди шу масала бўйича фуқаролик иши қўзғатилган ёки иш бўйича суднинг тегишли қарори қабул қилинган бўлса; - адвокат интизомий иш қўзғатилишига сабаб бўлган шикоятни берган шахс билан ярашувга эришган ҳолларда қабул қилинади. Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси ҳ удудий бошқармалари ҳузуридаги малака комиссиялари ва улар фаолиятини ташкил этиш. Адвокат мақомига эга бўлишга талабгор шахслардан малака имтиҳонини қабул қилиш, адвокат қасамёдини қабул қилиш ҳамда адвокатлар томонидан қонун ҳужжатлари талаблари, Адвокатларнинг касб этикаси қоидалари, адвокатлик сири ва адвокат қасамёди бузилганлиги тўғрисидаги интизомий иш юритишни кўриб чиқиш учун Ўзбекистон

Республикаси Адвокатлар палатаси ҳудудий бошқармалари ҳузурида малака комиссиялари т узилади. Малака комиссиялари ўз зиммасига юклатилган вазифаларни бажариш учун: - талабгорлар, адвокатлар ва бошқа манфаатдор шахсларнинг мурожаатларини кўриб чиқади; - зарур бўлганда, манфаатдор шахслар ва тегишли ташкилотлардан қўшимча ҳужжатларни сўраб олади; - талабгорлар томонидан малака имтиҳонлари топширилиши натижалари бўйича қарорлар қабул қилади; - талабгорлар томонидан адвокат қасамёди қабул қилиниши натижалари бўйича қарорлар қабул қилади; - адвокатларга нисбатан интизомий иш юритишни кўриб чиқиш натижалари бўйича қарорлар қабул қилади. Малака комиссиялари ўз зиммаларига юклатилган вазифаларни бажаришда: - малака комиссияси кўриб чиқиши учун киритилган масалаларни ҳар томонлама ва холисона кўриб чиқишга; - қонун ҳужжатларига, адвокатлик фаолиятининг асосий принципларига қатъий риоя этишга; - адвокатлик фаолиятининг кафолатлари ва ҳимоясини, адвокатнинг дахлсизлигини, адвокатнинг фаолиятига аралашмасликни таъминлашга; - Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси ҳузуридаги Олий малака комиссиясининг қарорларини ижро этишга мажбурдир. М алака комиссияларининг фаолиятини ташкил этиш . Малака комиссияларининг таркиби ҳудудий бошқармалар ва адлия органлари раҳбарларининг қўшма қарорлари билан адвокатлар ҳамда адлия органлари ходимларидан тенг миқдорда 8 - 10 кишидан, шу жумладан, малака комиссияларининг ҳамраислари ва аъзолари уч йил муддатга тасдиқланади.

Малака комиссияларининг ҳамраислари малака комиссиялари таркибига киритилган адвокатлар ва адлия органлари ходимлари орасидан белгиланадилар ҳамда малака комиссияларининг мажлисларида навбат билан раислик қиладилар, малака комиссиясининг мажлисида раислик қилиши лозим бўлган ҳамраиснинг узрли сабабларга кўра ҳозир бўлмаганлик ҳоллари бундан мустасно. Бир шахс бир вақтнинг ўзида малака комиссиясининг ва Олий малака комиссиясининг аъзоси бўлиши мумкин эмас. Малака комиссиялари аъзолигига адвокатлардан номзодлар адвокатларнинг тегишли давлат реестрига киритилган ва адвокатлик фаолияти бўйича камида уч йиллик иш стажига эга бўлган адвокатлар орасидан тақдим этилади. Адвокат сурункасига икки муддат малака комиссиясининг аъзоси бўлишга ҳақли эмас. Малака комиссиясининг аъзоси бўлган адвокатга нисбатан интизомий иш юритиш кўриб чиқилиши ёки малака комиссияси аъзоси бўлган адлия органлари ходимидан малака имтиҳони ва адвокат қасамёди қабул қилинаётганда улар малака комиссияси мажлисида қатнашишга ҳақли эмас. Малака комиссиясининг мажлиси, агар унда малака комиссияси аъзоларининг камида учдан икки қисми қатнашса, комиссия ваколатли (кворумга эга) ҳисобланади. Кворум бўлмаган ҳолда малака комиссиясининг мажлисда ҳозир бўлган аъзолари томонидан мажлисни кейинга қолдириш тўғрисида қарор қабул қилинади, мажлис ўтказиладиган сана, вақт ва жой ҳақида қўшимча равишда хабар қилинади. Олий малака комиссиясининг қарорига биноан , малака комиссияларининг мажлисларида Олий малака комиссиясининг аъзолари кузатувчи сифатида иштирок этишлари мумкин. Малака комиссиясининг мажлислари заруратга қараб ўтказилади. Л екин мажлис уч ойда камида бир марта ўтказили ши лозим . Ҳудудий бошқармалар малака комиссиясининг ҳамраислари билан келишган ҳолда

комиссия мажлиси ўтказилишидан камида ўн кун олдин мажлиснинг кун тартиби, санаси, вақти ва жойини белгилайди. Малака комиссиясининг қарорлари унинг мажлисида қатнашаётган малака комиссияси аъзоларининг оддий кўпчилик овози билан, очиқ овоз бериш орқали манфаатдор шахслар иштирокисиз қабул қилинади. Овозлар тенг бўлганда, раислик қилувчининг овози ҳал қилувчи овоз ҳисобланади. Малака комиссиясининг қарорлари улар қайси мажлисда қабул қилинган бўлса, ўша мажлисда раислик қилувчи томонидан эълон қилинади. Малака комиссиясининг ишини юритиш ҳудудий бошқарма раҳбари томонидан тайинланадиган малака комиссиясининг масъул котиби (бундан кейинги ўринларда масъул котиб деб юритилади) зиммасига юклатилади. Масъул котиб малака комиссиясининг ва Олий малака комиссиясининг аъзоси бўлиши мумкин эмас. Масъул котиб : - талабгорлардан ҳужжатларни, шунингдек, адвокатларга нисбатан интизомий иш юритишга тааллуқли ҳужжатларни қабул қилади; - талабгорларга сабабларини кўрсатган ҳолда ҳужжатларни қайтариб беради; - малака комиссияси мажлисида кўриб чиқиш учун материалларни тайёрлашни амалга оширади ва уларнинг сақланишини таъминлайди; - малака комиссияси аъзоларини, шунингдек, қайси адвокатга нисбатан интизомий иш юритиш олиб борилаётган бўлса, ўша адвокатни ва бошқа манфаатдор шахсларни комиссия мажлисининг ўтказиладиган сана, вақт ва жойи тўғрисида хабардор қилади; - малака комиссияси аъзолари ва манфаатдор шахсларнинг мажлисда ҳозир бўлганлигини текширади, ҳозир бўлмаганлик сабабларини аниқлайди ва бу ҳақда малака комиссиясига ахборот беради; - малака комиссияси мажлисларининг баённомаларини юритади; - малака имтиҳонини топширмаган талабгорларнинг ҳисобини юритади;

- раислик қилувчининг малака комиссияси мажлисига тайёргарлик кўриш ва уни ўтказиш билан боғлиқ бошқа топшириқларини бажаради. Малака комиссиясининг мажлисларида баённома юритилади, у мажлисда қатнашган комиссиянинг барча аъзолари, шунингдек, масъул котиб томонидан имзоланади. Малака комиссиясининг қароридан рози бўлмаган малака комиссиясининг аъзоси комиссия мажлисининг баённомасига киритиладиган ўзининг нуқтаи назарини ёзма шаклда баён этишга ҳақли. Малака комиссияси мажлисининг кун тартибига киритилган масалаларга қараб, баённомада: - комиссия мажлиси ўтказиладиган сана ва жой; - комиссия мажлисида қатнашган комиссия аъзоларининг рўйхати; - комиссия мажлисининг кун тартиби; - талабгорлар тўғрисидаги ахборот; - талабгорнинг имтиҳон билетининг рақами ва унга киритилган саволлар мазмуни; - талабгорнинг имтиҳон билетида назарда тутилган саволларга жавоблари; - комиссия аъзолари томонидан берилган қўшимча саволлар ва талабгорнинг жавоблари; - талабгор томонидан малака имтиҳонини топшириш натижалари бўйича овоз бериш якунлари; - адвокат қасамёдини қабул қилаётган талабгорга берилган лицензия тўғрисидаги маълумотлар; - интизомий иш юритишга оид ҳолатлар, малака комиссияси аъзоларининг, манфаатдор шахсларнинг сўзга чиқишлари ҳамда тегишли ташкилотлар томонидан тақдим этилган ҳужжатларнинг асосий мазмуни; - интизомий иш юритишни кўриб чиқиш натижалари бўйича овоз бериш якунлари; - малака комиссияси аъзолари томонидан билдирилган фикрлар;

- комиссия мажлисининг кун тартибига киритилган ҳар бир масала бўйича қарорлар; - комиссия қарорлари устидан шикоят қилиш тартиби; - қарор қабул қилиш учун зарур бўлган бошқа маълумотлар акс эттирилади. Малака комиссияси мажлиси баённомасининг нусхалари бир ҳафталик муддатда Олий малака комиссиясига ва тегишли адлия органига юборилади. Малака комиссияси мажлисининг баённомасидан кўчирмалар қарор қабул қилинган кундан эътиборан уч кундан кечиктирмай масъул котиб имзоси билан манфаатдор шахсларга юборилади ёки тилхат олинган ҳолда топширилади. Малака комиссияси мажлисининг баённомасидан кўчирмалар ҳудудий бошқарманинг муҳри билан тасдиқланади. Малака комиссияси мажлиси баённомасидан кўчирмаларда комиссия мажлиси ўтказилган сана ва жой тўғрисидаги маълумотлар, комиссия мажлисининг кун тартибига киритилган қисмидаги, тегишли манфаатдор шахсларга тааллуқли бўлган масала бўйича қарор ва ушбу қарор устидан шикоят қилиш тартиби баён этилади. А двокатни жавобгарликка тортишнинг умумий асослари . Судда ишларни юритишда иштирок этувчи шахслар ҳуқуқбузарликлар содир этган тақдирда улар интизомий, маъмурий ёки жиноий жавобгарликка тортилиши мумкин. Адвокат жавобгарлигининг ўзига хос хусусияти шундаки, у ўз касб фаолиятини амалга ошириш жараёнида муайян иш юзасидан билдирган фикрлари учун жавобгарликка тортилиши мумкин эмас. Шуни ҳам қайд этиш керакки, адвокат мақоми тўхтатилган ёки тугатилган такдирда ҳам адвокат муайян ишни юритишда иштирок этган пайтида иш юзасидан ҳуқуқий нуқтаи назари туфайли жавобгарликка тортилиши мумкин эмас. Бу ҳолат адвокатлик иммунитети деб аталади. Адвокатлар бошқа фуқаролар ва судда ишларни юритиш иштирокчилари сингари ўз фикрини эркин билдириш, яъни одил судловни

амалга ошириш инсон ва фуқароларнинг ҳуқуқларини таъминлаш ҳамда ҳимоя қилиш масалаларида баҳс мунозараларда иштирок этиш ҳуқуқига эга. Адвокат оммавий баҳс, мунозараларда иштирок этганда қонун ва адвокатлар этикаси қоидалари талабларига риоя этиши лозим. Адвокат жиноят содир этганида фақатгина суднинг қонуний кучга кирган ҳукми билангина айбдор деб топилиши мумкин. Адвокатни жавобгарликка тортишга ўрнатилган чеклашлар унинг ўзига ишонч билдирувчи олдидаги фуқаролик ҳуқуқий жавобгарлигига татбиқ этилмайди. Жавобгарлик, бу айбдор шахснинг ўзининг ҳуқуққа хилоф хатти- ҳаракатлари учун жавоб бериш мажбуриятидир. Умумий коидага кўра, жавобгарлик қуйидаги турларга бўлинади: юридик, интизомий, моддий, жиноий ва маънавий. Лекин адвокат фақат жиноий, интизомий ва маъмурий жавобгарликка тортилиши мумкин. Интизомий жавобгарлик - бу интизомий ножўя ҳаракат содир этган адвокатга у ўз касб фаолиятини амалга оширилаётган адвокатлик тузилмаси ёки малака ҳайъати томонидан солинадиган интизомий чорадир. Интизомий ножўя ҳаракат бу адвокат томонидан содир этилган адвокатнинг қадр-қимматини ёки адвокатуранинг обрўсини туширадиган ҳаракат (ҳаракатсизлик), адвокатнинг ўз касб мажбуриятларини бажармаслиги ёки лозим даражада бажармаслиги, суднинг ёки адвокатура органларининг ўз ваколатлари доирасида қабул килган қарорларини бажармаслигидир. Адвокатга нисбатан қуйидаги интизомий жазо чоралари кўлланилиши мумкин: 1) огоҳлантириш (малака комиссияси қарорига асосан); 2) ҳайфсан; 3) жарима; 4) лицензиянинг амал қилишини олти ойгача муддатга тўхтатиб туриш;

5) лицензиянинг амал қилишини тугатиш. Шуни қайд этиш керакки, ҳайфсан ва жарима жазоси меҳнат интизомини бузганлиги учун адвокатга нисбатан адвокатлик тузилмаси томонидан Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат кодекси талабларига мувофиқ қўлланилади. Адвокатнинг интизомий жавобгарлиги. Интизомий иш юритишни қўзғатиш учун қуйидагилар асос бўлади: - адвокатура тўғрисидаги қонун ҳужжатларининг, Адвокатларнинг касб этикаси қоидалари, адвокатлик сирининг ва адвокат қасамёдининг адвокат томонидан бузилиши ҳудудий бошқарма ёки адлия органи томонидан аниқланганлиги; - адвокатнинг ноқонуний хатти-ҳаракатлари юзасидан жисмоний ёки юридик шахсларнинг мурожаатлари; - суднинг адвокатга нисбатан чиқарган хусусий ажрими. Юқорида кўрсатилган асослар мавжуд бўлган тақдирда, тегишли ҳудудий бошқарманинг ёки адлия органининг раҳбари малака комиссиясига важларни баён этган ҳолда адвокатга нисбатан интизомий иш юритишни кўриб чиқиш тўғрисида тақдимнома киритиш орқали мазкур адвокатга нисбатан интизомий иш юритиш қўзғатади. Тақдимномага у билан боғлиқ барча ҳужжатлар ва материаллар илова қилинади. Интизомий иш юритишни кўриб чиқиш тўғрисидаги тақдимнома ҳудудий бошқарма томонидан рўйхатга олинади ва барча ҳужжатлар билан бирга масъул котибга топширилади. Масъул котиб уларни қабул қилиб олган куннинг эртасидан кечиктирмай , адвокатни унга нисбатан интизомий иш юритиш қўзғатилганлиги тўғрисида хабардор қилади. Масъул котиб комиссия аъзолари ва манфаатдор шахсларни комиссия мажлисининг ўтказилишидан камида ўн кун олдин мажлис ўтказиладиган сана, вақт ва жой тўғрисида хабардор қилади. Масъул котиб қайси адвокатга нисбатан интизомий иш юритиш қўзғатилган бўлса, ўша адвокатни иш материаллари билан таништириши ва

ундан комиссия номига ушбу иш юритиш бўйича ёзма тушунтиришлар беришни талаб қилиши керак. Адвокатнинг тушунтириш беришни рад қилиши интизомий иш юритишни кўриб чиқишга ва интизомий жазо чоралари қўллашга тўсқинлик қилиши мумкин эмас. Ўзига нисбатан интизомий иш юритиш қўзғатилган адвокат: - интизомий иш юритиш қўзғатилишига асос бўлган барча материаллар билан танишиб чиқишга; - интизомий иш юритиш ҳолатлари бўйича ёзма шаклда тушунтиришлар беришга ва қўшимча маълумотлар тақдим этишга; - малака комиссияси ёки Олий малака комиссияси қарор қабул қилгунига қадар (агар бу унинг кўриб чиқиш предмети бўлса), интизомий иш қўзғатилишига сабаб бўлган шикоятни берган шахс билан ярашув чораларини кўришга ҳақли. Адвокат малака комиссияси мажлисининг ўтказиладиган санаси, вақти ва жойи тўғрисида белгиланган тартибда хабардор қилинганлигига қарамасдан , комиссиянинг мажлисига келмаган тақдирда, комиссиянинг қарори билан интизомий иш юритишни кўриб чиқиш кейинги мажлисга қолдирилиши ёки унинг иштирокисиз кўриб чиқилиши мумкин. Агар интизомий иш юритишни кўриб чиқишда малака комиссияси интизомий иш юритиш билан боғлиқ айрим масалаларни ўрганиш талаб қилинади деган хулосага келса, бундай ўрганиш комиссиянинг қарори билан унинг аъзоларидан бирининг зиммасига юклатилиши мумкин. Малака комиссияси томонидан адвокатга нисбатан интизомий жазо чоралари қўллаш тўғрисида қарор қабул қилинишида, содир этилган ҳуқуқбузарликнинг оғирлиги, унинг содир этилган ҳолатлари, адвокатнинг олдинги фаолияти ва хулқ-атвори эътиборга олинади. Адвокатга нисбатан интизомий иш юритишни кўриб чиқиш натижалари бўйича малака комиссияси қуйидаги қарорлардан бирини қабул қилади: - огоҳлантириш тўғрисида;

- лицензиянинг амал қилишини олти ойгача муддатга тўхтатиб туриш тўғрисида; - лицензиянинг амал қилишини тугатиш тўғрисида; - интизомий жазо чоралари қўллашни рад этиш ва интизомий иш юритишни тугатиш тўғрисида. Малака комиссиясининг лицензиянинг амал қилишини тўхтатиб туриш ёки тугатиш тўғрисидаги қарори, у қабул қилинган кунда ҳудудий бошқарма томонидан тегишли адлия органига ёзма шаклда маълум қилинади, адлия органи ўша куннинг ўзида малака комиссиясининг қарори асосида адвокат мақомини тўхтатиб туриш ва тугатиш тўғрисида буйруқ чиқаради. Интизомий жазо чоралари қўллашни рад этиш ва интизомий иш юритишни тугатиш тўғрисидаги қарор малака комиссияси томонидан, агар интизомий иш юритишни кўриб чиқиш вақтида у адвокатга нисбатан интизомий иш юритишни кўриб чиқиш тўғрисидаги тақдимномада баён этилган важлар тасдиқланмади деган хулосага келса, шунингдек, адвокатнинг интизомий иш қўзғатилишига сабаб бўлган шикоятни берган шахс билан ярашувга эришганлиги муносабати билан қабул қилинади. Адвокатнинг маъмурий жавобгарлиги. Адвокат унинг томонидан маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этилганида маъмурий жавобгаликка тортилади. Бу ҳолатда унга нисбатан Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисида кодексида назарда тутилган жазо чоралари қўлланилади. Адвокат умумий асосларда маъмурий жавобгарликка тортилиши мумкин, чунки қонунда адвокатнинг маъмурий жавобгарликка тортишнинг бошқалардан фарқ қиладиган махсус тартиби белгиланмаган. Маъмурий жазо чорасини қўллашнинг мақсади маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этган адвокат томонидан ва шунингдек, бошқа адвокатлар томонидан ҳам янги ҳуқуқбузарликлар содир этилишининг олдини олишдир. Маъмурий жазо чорасини қўллаш маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этган шахснинг қадр-қимматини камситиш ёки унга жисмоний азоб

бериш, шунингдек, унинг ишчанлик обрўсини тушуришни ўз олдига мақсад қилиб қўймайди. Адвокатнинг жиноий жавобгарлиги. Адвокатнинг жамиятда алоҳида мақомга эга эканлиги ва унинг фаолияти фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишга йўналтирилганлиги ҳамда бу вазифаларни бажариш учун адвокат маълум ҳуқуқий кафолатларга эга бўлиши талаб этилади. Шунинг учун ҳам қонун адвокатни жиноий жавобгарликка тортишнинг алоҳида тартибини белгилайди. Адвокатга нисбатан жиноят иши фақатгина Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори, Коракалпоғистон Республикаси прокурори, вилоятлар, Тошкент шаҳар прокурори ва унга тенглаштирилган прокурорлар томонидан кўзғатилиши мумкин. Адвокат адвокатлик фаолиятини амалга ошириш жараёнида қуйидаги жиноий ҳаракатларини содир этганлиги учун жиноий жавобгарликка тортилиши мумкин. 1. Тергов қилишга ёки суд ишларини ҳал этишга аралашиш . Адвокат тергов қилишга ёки суд ишларини ҳал этишга ноқонуний таъсир кўрсатиш мақсадида аралашса, яъни ишни ҳар томонлама тўлиқ ва холисона ўрганилишига тўсқинлик қилиш мақсадида суриштирувчи, терговчи ёки прокурорга ёхуд адолатсиз ҳукм, ҳал қилув қарори, ажрим ёки қарор чикарилишига эришиш мақсадида судьяга турли шаклда қонунга хилоф равишда таъсир ўтказса, Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 236 -моддаси 1- қисми билан жиноий жавобгарликка тортилади. Бу модда уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари, ёки уч йилгача озодликдан маҳрум қилишни назарда тутади. 2. Ёлғон гувоҳлик беришга мажбур қилиш . Ёлғон гувоҳлик бериш, яъни суриштирув олиб бориш, дастлабки тергов ёки ишни судда кўриш вақтида гувоҳ ёки жабрланувчининг била туриб, ёлғон кўрсатув бериши ёхуд экспертнинг била туриб нотўғри хулоса бериши, шунингдек, бир тилдан иккинчи тилга била туриб нотўғри таржима қилиш - энг кам ойлик иш

ҳақининг йигирма беш бараваригача миқдорда жарима ёки икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки олти ойгача қамоқ билан жазоланади. Суриштирув олиб бориш, дастлабки тергов ёхуд ишни судда кўриш вақтида гувоҳ ёки жабрланувчининг ёлғон кўрсатув бериши ёки экспертнинг ёлғон хулоса бериши ёхуд таржимонни нотўғри таржима қилиши учун пора эвазига оғдириб олиш, шунингдек, уларга ёки уларнинг яқин қариндошларига руҳий ёки жисмоний тазйиқ ўтказиш орқали ёлғон кўрсатув беришга мажбур қилиш - икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади. Жиноят кодексининг 238-моддасининг биринчи ёки иккинчи қисмида назарда тутилган ҳаракатлар уюшган гуруҳ манфаатларини кўзлаб содир этилган бўлса, уч йилдан беш йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади. Суриштирув ёки дастлабки тергов маълумотларини суриштирувчи, терговчи ёки прокурорнинг рухсатисиз ошкор қилиш - энг кам ойлик иш ҳақининг эллик бараваригача миқдорда жарима ёки уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёхуд уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади. 4. Aдвoкaт мaқoмини oлиш, лицензия бериш, адвокат мақомини тўхтатиб туриш, лицензияни амал қилишини тўхтатиб туриш, лицензияни амал қилишини тугатиш вa aдвoкaтлик фaoлиятининг кaфoлaтлaри «Адвокатура тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг 3- моддаси адвокат атамасига таъриф берди. Унга кўра олий юридик маълумотга эга бўлган ва адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензияни белгиланган тартибда олган Ўзбекистон Республикасининг фуқароси Ўзбекистон Республикасида адвокат бўлиши мумкин. Қонуннинг 3 1 -моддаси лицензия олиш учун адвокат мақомига эга

бўлишга талабгор шахс юридик мутахассислик бўйича камида икки йиллик иш стажига эга бўлиши, шу жумладан, адвокатлик тузилмасида (адвокатлик бюросида, адвокатлик фирмасида, адвокатлар ҳайъатида, юридик маслаҳатхонада) камида олти ой муддат стажировка ўтаган бўлиши кераклиги ҳамда малака имтиҳонини топшириши шартлиги белгиланган. Адвокат мақомига эга бўлишга талабгор шахс: 1) Ўзбекистон Республикаси фуқароси бўлиши; 2) олий юридик маълумотга эга бўлиши; 3) юридик мутахассислик бўйича камида икки йиллик иш стажига эга бўлиши, шу жумладан, адвокатлик тузилмасида камида олти ой муддат стажировка ўтаган бўлиши шарт. «Адвокатура тўғрисида»ги Қонуннинг 3-моддаси таҳлилидан адвокатлик фаолияти лицензияланадиган фаолият турларига киришини кўриш мумкин. Адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензия Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шаҳар адлия бошқармалари томонидан тегишли малака комиссияларининг қарорлари асосида берилади. Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2009 йил 14 мартда 1921 – сон билан руйхатга олинган ”Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси ҳудудий бошқармалари ҳузуридаги малака комиссиялари тўғрисида”ги Низомга кўра, адвокат мақомини олишга талабгор малака имтиҳонини топшириш учун доимий яшаш жойидаги Адвокатлар палатаси ҳудудий бошқармасига қуйидаги ҳужжатларни тақдим этади: - малака имтиҳонини топшириш тўғрисидаги ариза; - Ўзбекистон Республикаси фуқароси паспортининг нусхаси; - олий юридик маълумот тўғрисидаги дипломнинг нотариал тасдиқланган нусхаси; - меҳнат дафтарчасининг нотариал тасдиқланган нусхаси; - талабгор тўғрисидаги маълумотлардан иборат бўлган шахсий варақа;

- талабгор стажировка ўтаган адвокатлик тузилмаси томонидан берилган тавсифнома; - 3х4 см ҳажмдаги (сўнги 12 ой ичида олинган) 2 дона рангли фотосурат. Талабгор томонидан малака комиссиясига бошқа ҳужжатлар ҳам тақдим этилиши мумкин. Адвокатлар палатаси ҳудудий бошқармасига тақдим этилган ҳужжатлар масъул котиб томонидан ҳужжатлар рўйхатини тузган ҳолда қабул қилиб олинади, унинг нусхаси (ҳужжатлар қабул қилиб олинган сана кўрсатилган ҳолда) талабгорга юборилади (топширилади) ва ҳужжатлар ҳудудий бошқарма томонидан рўйхатга олинади. Масъул котиб юқорида кўрсатилган ҳужжатларни қабул қилиб олганидан эътиборан икки кундан кечиктирмай талабгорнинг судланганлиги ёки судланмаганлиги тўғрисида маълумот олиш учун ички ишлар органларига, шунингдек, талабгорнинг муомалага лаёқатлилиги тўғрисида маълумот олиш учун тегишли органларга сўровнома юборилишини ташкил этади. Масъул котиб малака имтиҳонини топшириш учун материалларни тайёрлаб бўлганидан кейин уларни малака комиссиясининг тегишли ҳамраисига масалани комиссия мажлисининг кун тартибига киритиш учун тақдим этади. Масъул котиб томонидан талабгор тақдим этган ҳужжатлар ўрганиб чиқилгандан кейин улар талабгорга қуйидаги ҳолларда қайтариб берилиши мумкин: - талабгор малака имтиҳонини топшира олмаган кундан эътиборан бир йил ўтмасдан такроран малака имтиҳонини топшириш учун мурожаат қилса; - ҳужжатларнинг тўлиқ рўйхатини топширмаса ёки уларни лозим тарзда расмийлаштирмай тақдим этса;

- юридик мутахассислик бўйича камида икки йиллик иш стажига эга бўлмаса, шу жумладан, адвокатлик тузилмасида камида олти ойлик стажировкадан ўтмаган бўлса; - талабгор тақдим этган ҳужжатларда нотўғри ёки бузиб кўрсатилган маълумотлар мавжуд бўлса; - агар лицензиясининг амал қилиши тугатилган шахснинг Қонунга мувофиқ, талабгор бўлишга ҳақли бўлмаган уч йиллик муддат ўтмаган бўлса; - талабгор белгиланган тартибда муомалага лаёқатсиз ёки муомала лаёқати чекланган деб топилган, шунингдек, унинг судланганлик ҳолати тугалланмаган ёки судланганлиги олиб ташланмаган бўлса; - агар талабгор ўз ҳужжатларини қайтариб бериш тўғрисида ариза билан мурожаат этса. Ҳужжатлар талабгорга сабабларини кўрсатган ҳолда масъул котиб томонидан қайтариб берилади. Ҳужжатлар қайтариб беришнинг барча сабаблари бартараф этилгандан кейин такроран тақдим этилиши мумкин. Қонунда адвокатлик мақомига эга бўлишга талабгор бўла олмайдиган шахслар тоифалари белгиланган. Бу белгиланган тартибда муомалага лаёқатсиз ёки муомала лаёқати чекланган деб топилган, шунингдек, судланганлик ҳолати тугалланмаган ёки судланганлиги олиб ташланмаган шахслар. Бундан ташқари, Қонунда адвокат илмий ва педагогик фаолиятдан, шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатасидаги ва унинг ҳудудий бошқармаларидаги фаолиятдан ташқари ҳақ тўланадиган бошқа турдаги фаолият билан шуғулланишга ҳақли эмаслиги белгиланган. Бошқа ҳақ тўланадиган фаолият тури билан шуғулланишга тақиқ белгиланганлиги адвокатнинг мустақиллигини таъминлайди ва унинг ўз ишида диққатини жамлашга кўмаклашади, амалий малакали ёрдам кўрсатишга имкон беради. Адвокат мақомига эга бўлиш тартиби. Малака комиссиясининг талабгорга адвокат мақомини бериш ёки беришни рад этиш тўғрисидаги қарори одатда адвокатликка номзодларнинг барчаси имтиҳон топшириши билан қабул қилинади.

Малака имтиҳони масъул котиб томонидан талабгорлардан зарур ҳужжатлар қабул қилиб олинган кундан эътиборан бир ой ичида ўтказилади. Талабгор малака комиссияси мажлисининг ўтказилишидан камида ўн кун олдин мажлис ўтказиладиган сана, вақт ва жой тўғрисида хабардор қилинади. Талабгор малака комиссиясининг мажлисида узрли сабабларга кўра ҳозир бўлмаса, комиссия талабгор малака имтиҳонини комиссиянинг кейинги мажлисида топшириши тўғрисида қарор қабул қилади, мажлис ўтказиладиган сана, вақт ва жой ҳақида қўшимча равишда маълум қилинади. Талабгор малака комиссиясининг мажлисида ҳозир бўлмаган бошқа барча ҳолларда у томонидан тақдим этилган ҳужжатлар ҳудудий бошқармада кўпи билан бир ой сақланади. Ушбу муддат ўтгандан кейин масъул котиб кўрсатилган ҳужжатларни талабгорга қайтариб беради. Малака имтиҳони барча талабгорлар учун битта хонада, оғзаки ва ёзма шаклларда ўтказилади. Малака имтиҳони ўтказилаётган хонада бегона шахсларнинг бўлишига йўл қўйилмайди. Талабгорларга имтиҳон варақлари берилади, уларнинг ҳар бири ҳудудий бошқарма раҳбарининг имзоси ва муҳри билан тасдиқланади. Талабгорнинг имтиҳон билетидаги саволларга жавоблар тайёрлаши учун кўпи билан бир соат вақт берилади. Малака имтиҳони Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси Ўзбекистон Республикасининг Адлия вазирлиги билан биргаликда тасдиқлаган рўйхатдаги саволлардан тузилган имтиҳон билетлари асосида ўтказилади. Имтиҳон билетлари кўпи билан бешта, шу жумладан, ҳуқуқнинг амалий қўлланилиши соҳасига, улардан камида ярми ҳуқуқнинг турли тармоқлари назариясига оид саволларни ўз ичига олиши керак. Имтиҳон билетидаги саволларга талабгорнинг жавоблари имтиҳон варақларида акс эттирилади.

Имтиҳон билетидаги саволларга жавоблар тайёрлашда талабгор нинг : - бошқа талабгорлар билан суҳбатлашиши; - ахборот манбаи сифатида хизмат қилиши мумкин бўлган қонун ҳужжатларидан, адабиётлардан, ҳар қандай турдаги техника воситалари ёки бошқа ҳужжатлар ҳамда воситалардан фойдаланиши; - имтиҳон билетини топширмасдан олдин, хонадан чиқиши тақиқланади. Талабгор имтиҳон билетидаги саволларга оғзаки жавоб беради. Малака комиссиясининг аъзолари имтиҳон билетидаги саволларга аниқлик киритиш мақсадида талабгорга қўшимча саволлар бериши мумкин. Талабгор имтиҳон варағини топширганидан кейин малака имтиҳони ўтказилган хонани тарк этиши керак. Имтиҳон варағи малака комиссияси мажлисининг баённомасига илова қилинади. Малака имтиҳонини топшириш натижалари бўйича малака комиссияси қуйидаги қарорларнинг бирини қабул қилади: - талабгорни малака имтиҳонини топширган деб топиш тўғрисида; - талабгорни малака имтиҳонини топширмаган деб топиш тўғрисида. Малака имтиҳонини топшира олмаган талабгорнинг ёзма шаклдаги талабига биноан , у малака комиссияси мажлисининг баённомасидан кўчирма олган кундан эътиборан бир ой ичида ҳудудий бошқармага у томонидан малака имтиҳонини топшириш учун тақдим этилган ҳужжатлар қайтариб берилиши мумкин, ариза бундан мустасно. Талабгор томонидан талаб қилиб олинмаган ҳужжатлар малака комиссияси қарор қабул қилган кундан эътиборан уч йил давомида ҳудудий бошқарма архивида сақланади. Ушбу муддат ўтганидан кейин ҳужжатлар белгиланган тартибда йўқ қилиб юборилиши лозим. «Адвокатура тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига биноан, зарур билимлар ва касбий малакаларга эга бўлган шахсларга адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензиялар

бериш тўғрисидаги масалани ҳал этиш мақсадида Адвокатлар палатасининг ҳудудий бошқармалари ҳузурида адвокатлар ҳамда адлия органлари ходимларидан тенг миқдордаги малака комиссиялари тузилади. Адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензия малака комиссиясининг қарори асосида адлия органи томонидан берилади. Шундай қилиб, лицензия муайян фаолият билан шуғулланишга рухсат берадиган, давлат органи томонидан берилиши керак бўлган ҳужжатдир. Қонунда малака имтиҳонини топшира олмаган талабгор уни такроран топширишга камида бир йилдан кейин қўйилиши белгиланган. Шу билан бирга малака имтиҳонини муваффақиятли топширган талабгор лицензия олиш учун тегишли адлия органига уч ой ичида мурожаат қилиши керак. Бу муддатни ўтказиб юборган талабгор эса лицензия олиш учун адлия органига малака имтиҳонини такроран топширганидан кейингина мурожаат қилиши мумкин. Адвокатлик фаолиятини амалга ошириш ҳуқуқини берувчи лицензияни олиш тартиби. Лицензия олиш учун малака имтиҳонини муваффақиятли топширган талабгор адлия органига қуйидаги ҳужжатларни тақдим этиши керак: - лицензия бериш тўғрисидаги ариза, унда фамилияси, исми, отасининг исми ва Ўзбекистон Республикаси фуқароси паспортининг маълумотлари кўрсатилади; - Ўзбекистон Республикаси фуқароси паспортининг нусхаси; - олий юридик маълумот тўғрисидаги дипломнинг нотариал тасдиқланган нусхаси; - меҳнат дафтарчасининг нотариал тасдиқланган нусхаси; - талабгор тўғрисидаги маълумотлардан иборат бўлган шахсий варақа; - малака имтиҳонини топширганлиги тўғрисидаги малака комиссиясининг қарори; - талабгор томонидан унинг аризасини адлия органи кўриб чиқиши учун йиғим тўланганлигини тасдиқловчи ҳужжат.

Талабгордан бошқа ҳужжатларни тақдим этишни талаб қилишга йўл қўйилмайди. Ҳужжатлар адлия органига бевосита ёхуд почта алоқаси воситалари орқали, улар олингани ҳақидаги билдиришнома олинган ҳолда етказиб берилади. Лицензия олиш учун адлия органига тақдим этилган ҳужжатлар масъул шахс томонидан рўйхат бўйича қабул қилинади, рўйхатнинг нусхаси ҳужжатлар қабул қилинган сана тўғрисида белги қўйилган ҳолда талабгорга юборилади (топширилади) ва адлия органи томонидан рўйхатдан ўтказилади. Аризани кўриб чиқиш ва лицензия бериш тўғрисида ёки лицензия беришни рад этиш тўғрисида қарор қабул қилиш. Лицензия бериш тўғрисидаги аризани кўриб чиқиш учун талабгордан қонун ҳужжатларида белгиланган миқдорда йиғим ундирилади. Аризани кўриб чиқиш учун ундирилган йиғим суммаси адлия органи ҳисоб рақамига ўтказилади. Талабгор берган аризасидан воз кечса тўланган йиғим суммаси қайтариб берилмайди. Талабгорнинг аризаси адлия органи томонидан йигирма кун лик муддатда кўриб чиқилади. Алоҳида ҳолларда, келиб тушган ҳужжатлар қўшимча, шу жумладан, мустақил экспертизадан ўтказилганда адлия органи раҳбари ёки унинг ўринбосари ушбу муддатни 10 кундан ортиқ бўлмаган муддатга узайтириши мумкин. Талабгор аризасини барча зарур ҳужжатлар билан бирга кўриб чиқиш натижаларига кўра адлия органи лицензия бериш ёки лицензия беришни рад этиш тўғрисида қарор қабул қилади ва талабгорни қабул қилинган қарор тўғрисида уч кун лик муддатда хабардор қилади. Лицензия бериш тўғрисидаги қарор адлия органи раҳбарининг буйруғи билан расмийлаштирилади.

Лицензия бериш тўғрисида қарор қабул қилингани ҳақидаги билдиришнома талабгорга ёзма шаклда банк ҳисоб рақами реквизитлари ва давлат божини тўлаш муддати кўрсатилган ҳолда юборилади (топширилади). Лицензия талабгор давлат божи тўланганлигини тасдиқловчи ҳужжатни тақдим этгандан кейин икки кун лик муддатда берилади. Агар талабгор лицензия бериш тўғрисида қарор қабул қилинганлиги ҳақидаги билдиришнома юборилган (топширилган) вақтдан бошлаб уч ой ичида лицензия берганлик учун давлат божи тўланганлигини тасдиқловчи ҳужжатни адлия органига тақдим этмаса , адлия органи лицензиянинг амал қилишини тугатиш тўғрисида қарор қабул қилади. Лицензия белгиланган шаклда махсус бланкаларда расмийлаштирилади ҳамда адлия органи раҳбари томонидан имзоланади ва муҳр билан тасдиқланади. Лицензия бланкалари қатъий ҳисобда турадиган ҳужжат ҳисобланади, ҳисобга олиш серияси, тартиб рақами ва ҳимояланганлик даражасига эга бўлади. Лицензия бланкалари Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги буюртмасига биноан босмахона усулида "Давлат белгиси" давлат ишлаб чиқариш бирлашмасида тайёрланади. Лицензия бланкаларини сақлаш ва ҳисобга олиш тартиби Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан белгиланади. Лицензияни берган адлия органлари томонидан лицензия реестрлари юритилади. Реестр дафтари ип билан ти к илади, рақамланади ва унинг орқа тарафида бетлар сони, дафтарни юритиш санаси (йил, кун, ой) кўрсатилади ва унга адлия органи раҳбарининг муҳри ва имзоси қўйилади. Адлия органи қуйидаги ҳолларда лицензия беришни рад этиши мумкин: - талабгор малака имтиҳонини топширган кундан бошлаб уч ой муддат ўтгандан кейин малака имтиҳонини қайта топширмасдан мурожаат қилса;

- ҳужжатларнинг тўлиқ рўйхатини топширмаса ёки уларни номувофиқ равишда расмийлаштирса; - юридик мутахассислик бўйича камида икки йиллик иш стажи бўлмаса, шунингдек, адвокатлик тузилмасида камида олти ойлик стажировкадан ўтмаган бўлса; - талабгор томонидан тақдим этилган ҳужжатларда асоссиз ёки нотўғри маълумотлар мавжуд бўлса; - талабгор белгиланган тартибда муомалага лаёқатсиз ёки муомала лаёқати чекланган деб топилса, шунингдек, судланганлик ҳолати тугалланмаган ёки судланганлиги олиб ташланмаган бўлса; - лицензиясининг амал қилиш муддати туга тил ган шахс қонунга мувофиқ талабгор бўлиши мумкин бўлмаган уч йиллик муддат ўтмаган бўлса. Лицензия беришни бошқа сабабларга кўра рад этишга йўл қўйилмайди. Лицензияни беришни рад этиш тўғрисидаги қарор талабгорга ёзма равишда рад этиш саба б лари кўрсатилган ҳолда ҳамда уларни бартараф этиб ( агар сабаблар бартараф этиб бўлмайдиган хусусиятга эга бўлмаса ) , ҳужжатларни қайта кўриб чиқиш учун тақдим этиши мумкин бўлган муддат кўрсатилган ҳолда юборилади (топширилади) . Агар талабгор лицензия беришни рад этишга асос бўлган сабабларни бартараф этса, ҳужжатлар адлия органи томонидан талабгорнинг аризаси барча зарур ҳужжатлар билан бирга олинган кундан бошлаб ўн кун муддатда кўриб чиқилади. Лицензия беришни рад этиш тўғрисидаги қарорда кўрсатилган муддат ўтгандан кейин берилган ариза янги т дан топширилган ҳисобланади. Талабгор адлия органининг лицензия беришни рад этиш тўғрисидаги қарори юзасидан Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигига ёки судга шикоят қилиш ҳуқуқига эга. Талабгор лицензия олгандан кейин уч ой ичида адвокат қасамёдини қабул қилиши ва якка тартибда ёки лицензияга эга бўлган бошқа шахслар

билан биргаликда адвокатлик тузилмасини тузиши ёхуд фаолият кўрсатаётган адвокатлик тузилмаларидан бирига кириши шарт. Талабгор адвокатлик гувоҳномаси берилган кундан эътиборан адвокат мақомини олади, бу ҳақда Адвокатлар палатасининг тегишли ҳудудий бошқармаси адлия органи томонидан уч кунлик муддатда хабардор қилинади. Бундай хабарнома олинган пайтдан эътиборан адвокат Адвокатлар палатасининг аъзоси ҳисобланади. Адвокат мақомини тўхтатиб туриш. Ўзбекистон Республикасининг “Адвокатура институти такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиши ва қўшимачалар киритиш тўғрисида”ги қонуни “Адвокатура тўғрисида”ги Қонунга адвокатнинг мақомини тўхтатиб туриш деган янги норма киритди. Адвокатнинг мақомини тўхтатиб туриш – бу адвокатни адвокатлик вазифасини бажариш ва адвокатлар учун назарда тутилган ҳуқуқлардан фойдаланиш имкониятидан вақтинча маҳрум қилишдир. Қонунга кўра адвокат мақомини тўхтатиб туриш адвокатга гувоҳнома берган адлия органининг қарори билан қуйидаги ҳолларда амалга оширилади: - адвокат адвокатлик фаолияти билан бирга олиб бориб бўлмайдиган доимий лавозимга сайланганда ёки тайинланганда - иш даврига; - адвокат қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда бедарак йўқолган деб топилганда - бедарак йўқолган деб топиш ҳақидаги қарор суд томонидан бекор қилингунига қадар бўлган даврга; - адвокат ҳарбий хизматга чақирилганда - ҳарбий хизматни ўташ даврига; - суд томонидан адвокатга нисбатан тиббий йўсиндаги мажбурлов чораларини қўллаш тўғрисида қарор қабул қилинганда, агар суднинг мазкур қарори «Адвокатура тўғрисида»ги Қонуннинг 16-моддасига мувофиқ лицензиянинг амал қилишини тугатиш учун асос бўлмаса - тиббий йўсиндаги

мажбурлов чоралари суд томонидан бекор қилингунига қадар ёки ўзгартирилгунига қадар бўлган даврга; - «Адвокатура тўғрисида»ги Қонуннинг 15-моддасига мувофиқ, лицензиянинг амал қилиши тўхтатиб турилганда - лицензиянинг амал қилиши тўхтатиб турилган даврга; - адвокатлик тузилмаси тугатилганда ёки адвокат ундан чиққанида - адвокат томонидан уч ойдан ошмайдиган муддатда амалга ошириладиган бошқа адвокатлик тузилмаси ташкил этилгунига қадар ёхуд мавжуд адвокатлик тузилмаларидан бирига киргунига қадар бўлган даврга. Адвокат мақоми тўхтатилиши мазкур адвокатга нисбатан Ўзбекистон Республикасининг “Адвокатура тўғрисида”ги ва “Адвокатлик фаолиятининг кафолатлари ва адвокатларнинг ижтимоий ҳимояси тўғрисида”ги Қонунларга назарда тутилган кафолатларнинг ҳам тўхтатилишига асос бўлади. Бундан адвокатнинг мустақиллиги мустаснодир. Адвокатлик мақоми тўхтатилган адвокат бу қарор қабул қилингунга қадар адвокатлик фаолиятини амалга ошириш жараёнида муайян ишда қатнашган пайтда билдирган нуқтаи назари учун жавобгарликка тортилиши мумкин эмас (агарда адвокатнинг жиноий қилмиши қонуний кучга кирган суд ҳукми билан аниқланган бўлмаса). Адвокатлик мақомини тўхтатиб туриш ҳақидаги қарор қабул қилинган кундан эътиборан адвокат мақоми тўхтатилади. Адлия органи уч кунлик муддат ичида адвокатнинг гувоҳномасини олиб қўяди, бундан адвокат бедарак йўқолган деб топилган ҳол мустасно ва Адвокатлар палатасининг тегишли ҳудудий бошқармасига адвокат мақоми тўхтатилганлиги ҳақида хабар беради. Адвокат мақомининг тўхтатиб турилиши адвокатнинг Адвокатлар палатасига аъзолиги тўхтатиб турилишига сабаб бўлади. Адвокат мақоми тўхтатиб турилган шахс адвокат мақомини тўхтатиб туриш учун асос бўлган ҳоллар тугатилганидан кейин уч ой ичида адвокатлик фаолиятига киришиши керак. Мазкур талабни бажармаслик

лицензиянинг амал қилиши қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда тугатилишига сабаб бўлади. Лицензиянинг амал қилишини тўхтатиб туриш. Адвокат ўз фаолиятида қонун ҳужжатлари талабларига қатъий риоя этиши, ўз ҳуқуқларини суиистеъмол қилмаслиги, вазифаларини ҳалол ва виждонан бажариши керак. Адвокатнинг қонун ҳужжатлари талабларини бузиши, шунингдек, адвокатлик касб этикаси қоидаларига риоя этмаслиги, ҳуқуқбузарликлар содир этиши маълум ҳолатларда адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензиянинг амал қилишини тўхтатиб туришга асос бўлиши мумкин. Лицензиянинг амал қилишини тўхтатиб туриш – бу адвокатни адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ва адвокатларга тегишли ҳуқуқлардан фойдаланиш имкониятидан лицензиянинг амал қилишини тўхтатиб туриш асослари бартараф қилингунга қадар маҳрум қилишдир. Қонунга кўра лицензиянинг амал қилишини тўхтатиб туриш адвокатга гувоҳнома берган адлия органининг қарори билан қуйидаги ҳолларда амалга оширилади: - адвокат жиноий жавобгарликка тортилганда, у айбланувчи тариқасида жалб этилган пайтдан бошлаб ва суд ҳукми қонуний кучга киргунига қадар ёхуд реабилитация қилувчи асосларга биноан уни жиноий жавобгарликдан озод этиш тўғрисида қарор қабул қилингунига қадар; - адвокат томонидан адвокатура тўғрисидаги қонун ҳужжатлари талаблари, Адвокатнинг касб этикаси қоидалари, адвокатлик сири ва адвокат қасамёди бузилганлиги аниқланганда (малака комиссиясининг қарорига асосан); - Адвокатлар палатаси ҳудудий бошқармасининг ёки адлия органининг ўз ваколатлари доирасида қабул қилинган, шу жумладан, адвокатнинг зиммасига аниқланган қоидабузарликларни бартараф этиш мажбуриятини юклайдиган қарорлари адвокат томонидан бажарилмаганда ёки лозим даражада бажарилмаганда (малака комиссиясининг қарорига асосан).

Лицензиянинг амал қилишини тўхтатиб туриш муддати олти ойдан ошиши мумкин эмас, адвокат жиноят ишида иштирок этишга айбланувчи тариқасида жалб қилинган ҳол бундан мустасно. Лицензиясининг амал қилиши тўхтатиб турилган шахс лицензиянинг амал қилишини тўхтатиб туришга олиб келган ҳолатларни, агар улар бартараф этиб бўлмайдиган хусусиятга эга бўлмаса, кўрсатилган муддатда бартараф этиши шарт. Адлия органининг лицензиянинг амал қилишини тўхтатиб туриш тўғрисидаги қарори устидан судга шикоят қилиниши мумкин. Лицензиянинг амал қилишини тўхтатиб туриш адвокат мақомининг тўхтатиб турилишига сабаб бўлади. Лицензиянинг амал қилишини тугатиш. Ўзбекистон Республикасининг “Адвокатура тўғрисида”ги қонунининг 16-моддасида адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензиянинг амал қилишини тугатиш асослари назарда тутилган. Бу асослар рўйхати тугалланган бўлиб, уларни кенгайтириб шарҳлашга йўл қўйилмайди. Лицензиянинг амал қилишини тугатиш - бу адвокатни адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ва адвокатларга тегишли ҳуқуқлардан фойдаланиш имкониятидан мутлақ маҳрум қилишдир. Қонунга кўра, лицензиянинг амал қилишини тугатиш адвокатга гувоҳнома берган адлия органининг қарори билан қуйидаги ҳолларда амалга оширилади: - адвокат лицензиянинг амал қилишини тугатиш тўғрисидаги ариза билан мурожаат этганда (агар ишонч билдирувчи шахс (ҳимоя остидаги шахс) буни талаб қилса), илгари қабул қилинган топшириқни бажариб бўлганидан сўнг; - агар талабгор лицензия бериш учун қарор қабул қилинганлиги тўғрисида билдиришнома юборилган (топширилган) пайтдан эътиборан уч ой ичида лицензия берганлик учун давлат божи тўланганлигини тасдиқловчи ҳужжатни адлия органига тақдим этмаган бўлса;

- ”Адвокатура тўғрисида”ги Қонуннинг 3 1 -моддаси олтинчи қисмида ва 3 1 -моддаси бешинчи қисмида назарда тутилган талаблар бажарилмаганда; - лицензия сохта ҳужжатлардан фойдаланилган ҳолда олинганлик факти аниқланганда; - лицензия бериш тўғрисидаги қарорнинг ғайриқонуний эканлиги аниқланганда; - адвокатнинг муомала лаёқати чекланганда ёки у белгиланган тартибда муомалага лаёқатсиз деб топилганда; - суднинг адвокатни жиноят содир этишда айбдор деб топиш ҳақидаги айблов ҳукми қонуний кучга кирганда; - касбига доир вазифаларини уч ой ичида узрсиз сабабларга кўра бажармаганда (малака комиссиясининг қарорига аоосан); - адвокат томонидан адвокатура тўғрисидаги қонун ҳужжатлари талаблари, Адвокатнинг касб этикаси қоидалари, адвокатлик сири ва адвокат қасамёди мунтазам равишда ёки бир марта қўпол равишда бузилганда, адвокатнинг шаъни ва қадр-қимматига доғ туширадиган ҳамда адвокатуранинг обрўсини туширадиган қилмиш содир этилганда (малака комиссиясининг қарорига асосан); - лицензиясининг амал қилиши тўхтатиб турилган шахс лицензиянинг амал қилиши тўхтатиб турилишига олиб келган ҳолатларни лицензиянинг амал қилиши тўхтатиб турилган муддатларда бартараф этмаганда (малака комиссиясининг қарорига асосан); - адвокат Ўзбекистон Республикаси фуқаролигини йўқотганда; - адвокат вафот этганда ёки суднинг уни вафот этган деб эълон қилиш ҳақидаги қарори қонуний кучга кирганда. Лицензиянинг амал қилиши суднинг қарорига кўра ҳам тугатилиши мумкин. Л ицензиянинг амал қилишини тугатиш тўғрисида қарор қабул қилинган санадан эътиборан л ицензиянинг амал қилиши тугати лади .

Адлия органининг лицензиянинг амал қилишини тугатиш тўғрисидаги қарори устидан судга шикоят қилиниши мумкин. Лицензиянинг амал қилишини тугатиш адвокат мақомининг тугатилишига сабаб бўлади. Адлия органи уч кунлик муддатда Адвокатлар палатасининг тегишли ҳудудий бошқармасини адвокат мақомининг тугатилганлиги ҳақида хабардор қилади, шунингдек, тегишли хабарни оммавий ахборот воситаларида эълон қилади. Адвокат мақомининг тугатилиши адвокатнинг Адвокатлар палатасига аъзолиги тугатилишига сабаб бўлади. 5. Адвокатлик фаолиятининг ташкилий шакллари ва адвокатларнинг касбий бирлашмалари Адвокатлик фаолиятининг ташкилий шакллари «Адвокатура тўғрисида»ги Қонуннинг 4-моддасида кўрсатилган. Адвокатлик фаолиятининг ташкилий шакллари - адвокатлик бюроси; адвокатлик фирмаси; адвокатлар ҳайъати; юридик маслаҳатхона. «Адвокатура тўғрисида»ги Қонунга мувофиқ адвокатлар ўз хоҳишига кўра, адвокатлик фаолиятини турли ташкилий шаклларда: ўз адвокатлик бюросини очиб, якка тартибда; бошқа адвокатлар (шериклар) билан адвокатлик фирмасини ёки аъзоликка асосланган адвокатлар ҳайъатини тузишга ёхуд фаолият кўрсатаётган шундай адвокатлик тузилмаларидан бирига киришга ёки юридик маслаҳатхонада ишлаган ҳолда адвокатлик фаолиятини амалга оширишга ҳақли. Адвокат ўз фаолиятини фақат битта адвокатлик тузилмасида амалга оширишга ҳақли. Адвокатлик бюролари, адвокатлик фирмалари ва адвокатлар ҳайъатларини рўйхатдан ўтказиш, шунингдек, юридик маслаҳатхоналарни ҳисобга олиш Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси белгилайдиган тартибда адлия органлари томонидан амалга оширилади. Адвокатлик тузилмаларининг ташкил этилиши, фаолияти, қайта ташкил этилиши ва тугатилиши, тузилмаси, штатлари, вазифалари, маблағларни сарфлаш тартиби, раҳбар органларининг ваколатлари, уларни

сайлаш тартиби ҳамда адвокатлик тузилмалари фаолиятига тааллуқли бошқа масалалар уларнинг уставлари (низомлари), таъсис шартномалари билан тартибга солинади. Адвокатлик бюролари, адвокатлик фирмалари ва адвокатлар ҳайъатлари улар рўйхатдан ўтказилган кундан эътиборан юридик шахс мақомини олади. Юридик маслаҳатхона ҳисобга олинган кундан эътиборан ўз фаолиятини амалга оширишга ҳақли. Адвокатлик тузилмалари фуқаролар ва юридик шахсларга юридик ёрдам кўрсатганлик учун улардан тушадиган пул маблағлари (даромадлар) ҳамда қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа маблағлар ҳисобидан таъминот олади. Адвокатлар қонунда белгиланган тартибда адвокатларнинг жамоат бирлашмаларини тузиши мумкин. Адвокатлик фирмаси ва адвокатлар ҳайъати уставлари билан айрим бир-бирига мос келадиган масалаларни кўриб чиқамиз. Адвокатлик фирмасида ёки адвокатлар ҳайъатида ўз фаолиятини амалга оширадиган адвокатларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари. Мазкур адвокатлар қуйидаги ҳуқуқларга эга: - адвокатлик тузилмаси фаолияти билан боғлиқ масалалар муҳокама қилинаётганда иштирок этиш; - адвокатлик тузилмаси ишини яхшилаш бўйича таклифлар киритиш; - адвокатлик тузилмаси нинг раҳбар органларига сайлаш ва сайланиш; - адвокатлик тузилмаси фаолияти тўғрисида ахборот олиш, ҳужжатлар билан, шу жумладан, адвокатлик тузилмаси нинг молиявий фаолияти билан боғлиқ ҳужжатлар билан танишиш; - адвокатлик тузилмаси таркибидан чиқиш; - адвокатлик тузилмаси таркибидан чиққанида, адвокат томонидан адвокатлик тузилмаси мулки қилиб топширилган мол-мулк қиймати доирасида унинг мол-мулкининг бир қисмини ёки ана шу мол-мулк қийматини олиш, ҳар ойлик тўловлар бундан мустасно;

- адвокатлик тузилмаси тугатилганида, адвокат томонидан адвокатлик тузилмаси мулки қилиб топширилган мол-мулк қиймати доирасида фирманинг кредиторлар билан ҳисоб-китоблар қилинганидан кейин қолган мол-мулкининг бир қисмини ёки ана шу мол-мулк қийматини олиш ҳуқуқига эга. Адвокат лар қонун ҳужжатларига, фирманинг Шериклик шартномасига (ҳайъатнинг Таъсис шартномасига) в а адвокатлик тузилмаси Устав и га мувофиқ бошқа ҳуқуқларга ҳам эга бўлиши мумкин. Умумий масалаларни ҳал этишда адвокат ларнинг ҳуқуқлари тенг ва улар киритган мулкий улушга, адвокатлик фаолияти стажига ҳамда бошқа шартларга боғлиқ бўлмайди. Адвокат лар нинг мажбуриятлари : - адвокатлик тузилмаси нинг шериклик шартномаси (ҳайъатнинг Таъсис шартномасига) ва Устав талабларига риоя этишлари ҳамда уларни бажаришлари; - адвокатлик тузилмаси нинг фаолиятида фаол иштирок этишлари; - адвокатлик тузилмаси раҳбар органларининг ўз ваколатлари доирасида қабул қилган қарорларини ижро этишлари; - адвокатлик тузилмаси таъминоти учун ҳар ойлик тўловларни ўз вақтида тўлашлари; - адвокатлик тузилмаси фаолияти тўғрисидаги махфий ахборотни ошкор қилмасликлари шарт. Адвокат лар қонун ҳужжатларига, Фирманинг шериклик шартномасига (ҳайъатнинг Таъсис шартномасига) ва Уставга мувофиқ бошқа мажбуриятларни ҳам бажарадилар. Адвокатларга бошқа адвокатлик тузилмасида адвокатлик фаолиятини амалга ошириш тақиқланади. Улар фақат битта адвокатлик тузилмасида фаолият кўрсатишлари мумкин. Адвокатлик тузилмаси таркибидан чиқариш ва меҳнат шартномасини бекор қилиш асослари.

Адвокат қуйидаги ҳолларда адвокатлик тузилмаси таркибидан чиқарилади ва у билан меҳнат шартномаси (контракт) бекор қилинади: - адвокатнинг аризасига биноан; - адвокатни муомалага лаёқатсиз ёки муомала лаёқати чекланган деб топиш тўғрисидаги суднинг қарори қонуний кучга кирганда; - адвокат томонидан адвокатнинг шаъни ва қадр-қимматига доғ туширадиган ҳамда адвокатуранинг обрўсини туширадиган қилмиш содир этилган ҳолда; - адвокат томонидан ўз мажбуриятлари бажарилмаган ёки лозим даражада бажарилмаган ҳолда; - адвокат унда судланганлиги олиб ташланмаган ёки судланганлик ҳолати тугалланмаган ҳолат келиб чиқишига олиб келадиган жиноят содир этганликда айбдор деб топилганлиги тўғрисидаги суднинг ҳукми қонуний кучга кирганида; - адвокат томонидан адвокатлик тузилмасига қабул қилинаётганида ўзи тўғрисида ҳақиқатга тўғри келмайдиган маълумотлар берилган ҳолда; - адвокат нинг адвокат мақоми тугатилган ҳолда. Адвокатни адвокатлик тузилмаси таркибидан чиқариш қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа асослар бўйича ҳам амалга оширилиши мумкин. Адвокатни адвокатлик тузилмаси таркибидан чиқариш тўғрисидаги қарор адвокатлик тузилмасининг Олий органи томонидан қабул қилинади. Адвокатлик тузилмаларининг раҳбар органлари. Фирма ва ҳайъатнинг олий органи бўлиб тегишинча адвокатлик фирмаси Шерикларининг йиғилиши ва адвокатлар ҳайъати аъзоларининг Умумий йиғилиши ҳисобланади. Жорий раҳбарлик бошқарувчи томонидан амалга оширилади. Кўрсатилган адвокатлик тузилмалари Олий органларининг мутлақ ваколатлари масалалари ҳам ўхшаш: - адвокатлик тузилмаси фаолиятининг асосий йўналишларини белгилаш;

- адвокатлик тузилмаси Уставини тасдиқлаш, шунингдек, унга ҳамда Фирманинг шериклик шартномасига (ҳайъатнинг Таъсис шартномасига) ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш; - ички меҳнат тартиби қоидаларини ва бошқа локал ҳужжатларни тасдиқлаш; - адвокатлик фирмаси ва адвокатлар ҳайъати тузилмасини, харажатлар сметасини, ходимларнинг штатлари ва иш ҳақи миқдорларини тасдиқлаш; - бошқарувчини, унинг ўринбосарларини сайлаш ва лавозимдан озод қилиш (шу жумладан , муддатидан олдин озод қилиш); - аудиторлик текширувини ўтказиш тўғрисида қарор қабул қилиш; - адвокатлик тузилмасига шерикларни (аъзоларни) қабул қилиш ва чиқариш; - адвокатлик тузилмаси таъминоти учун ҳар ойлик тўловларнинг миқдорини белгилаш; - юридик ёрдам кўрсатиш учун ҳақ тўлаш шаклларини белгилаш; - адвокатлик тузилмаси ни қайта ташкил этиш ва тугатиш. Адвокатлар ҳайъатининг олий органи – Умумий йиғилиш – бундан ташқари ҳайъат филиалларини ташкил этиш ва фаолиятини тугатиш масалаларини ҳал этиш ҳуқуқига ҳам эга. Олий орган адвокатлик тузилмаси фаолияти билан боғлиқ бошқа масалаларни ҳам кўриб чиқиши мумкин. Олий органнинг мутлақ ваколатларига киритилган масалалар бошқарувчига ҳал этиши учун берилиши мумкин эмас. Олий орган йиғилиши, агар унда жами шерикларнинг (аъзоларнинг) камида учдан икки қисми иштирок этса, ваколатли (кворумга эга) ҳисобланади. Олий органнинг қарорлари баённомалар билан расмийлаштирилади. Бошқарувчи (бошқарувчи шерик) сайланадиган муддат, яъни ваколати муддати адвокатлик тузилмасининг Уставида белгиланади. Бошқарувчи (бошқарувчи шерик):

- адвокатлик тузилмасини самарали ишлашини таъминлайди; - адвокатлик тузилмаси номидан иш юритади ва уни ишончномасиз ифода этади; - хўжалик, фуқаровий-ҳуқуқий ва бошқа шартномалар тузади; - адвокатлик тузилмаси нинг ходимлари, шу жумладан, ҳайъат ходимлари ( шериклар ) , адвокатларнинг стажёрлари ва ёрдамчилари билан меҳнат шартномалари (контрактлар) тузади ва бекор қилади; - адвокатлик тузилмаси Олий органи қарорларининг ижросини таъминлайди; - адвокат томонидан ишни олиб боришга ордер бланкалари ҳисобини юритади, сақланилишини ва мақсадли фойдаланилишини таъминлайди; - адвокат томонидан ишни олиб боришга ордерни имзолайди ва беради; - буйруқлар, фармойишлар ва бошқа локал ҳужжатлар чиқаради; - адвокатлик ҳайъати аъзолари (фирмаси шериклари ) томонидан ўз касбий билимларини доимий равишда такомиллаштирилиб боришлари ва адвокатларнинг стажёрларини тайёрлашлари устидан назоратни амалга оширади; - қонун ҳужжатларига, ҳайъатнинг Таъсис шартномасига (фирма Шериклик шартномаси га) ва Уставга мувофиқ , адвокатлик тузилмасининг фаолияти билан боғлиқ ва адвокатлик тузилмаси Олий органининг мутлақ ваколатларига киритилмаган масалалар бўйича бошқа қарорлар қабул қилади. Адвокатлар ҳайъатининг бошқарувчиси бундан ташқари, ҳайъат филиаллари раҳбарларини тайинлаш ва лавозимдан озод қилиш масалаларини ҳам ҳал этиш ҳуқуқига эга. Бошқарувчи (бошқарувчи шерик) адвокатлик тузилмасининг олий органига ҳисобдордир. Адвокатлик бюроси, адвокатлик фирмаси ва адвокатлар ҳайъати тугатилиши ва қайта ташкил этилиши мумкинлигига эътиборни қаратиш лозим. Бунда қайта ташкил этиш масаласи фақат мазкур адвокатлик

тузилмалари ваколати доирасида бўлса, бу тузилмаларни тугатиш масаласи нафақат уларнинг қарорлари асосида, балки хўжалик суди қарори асосида ҳам амалга оширилиши мумкин. Адвокатлик тузилмаси ихтиёрий равишда тугатилганда, улар (тегишинча адвокат, Йиғилиш ва Умумий йиғилиш) томонидан тугатувчи тайинланади ҳамда қонунга мувофиқ тугатиш тартиби ва муддатлари белгиланади. Қонунда назарда тутилган ҳар бир адвокатлик тузилмасини қисқача кўриб чиқамиз. Адвокатлик бюроси. Адвокатлик бюроси адвокатлик фаолиятини якка тартибда амалга ошириш учун адвокат томонидан таъсис этилган, нотижорат ташкилоти бўлган адвокатлик тузилмасидир. Якка тартибда деганда, адвокат ўз фаолиятини ташкилий жиҳатдан бошқа адвокатлар билан доимий равишда бирлашмаган ҳолда амалга оширилиши тушунилади. Лекин шу билан бирга, мураккаб жиноят, фуқаролик ишлари ва ҳоказолар бўйича юридик ёрдам кўрсатишда адвокат бошқа адвокатлар билан кучларини бирлаштириш ҳуқуқига эга эмас деб тушунилмаслик керак. Шунингдек, адвокатлик бюросида адвокат ёрдамчиси ва стажёри ҳам фаолият кўрсатиши мумкин. Адвокатлик бюросининг таъсис ҳужжати муассис томонидан тасдиқланадиган уставидир. Бюро ўз фаолиятида Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларига, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг қарорларига, Ўзбекистон Республикаси Президенти фармонлари, қарорлари ва фармойишларига, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси қарорлари ва фармойишларига ҳамда бошқа қонун ҳужжатларига, шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси ва унинг ҳудудий бошқармалари қарорларига, Ўзбекистон Республикаси Адвокатларининг касб этикаси қоидаларига ва Уставга амал қилади. Бюрони бошқариш учун адвокат қуйидаги ҳуқуқларга эга: - бюрони самарали ишлашини таъминлайди; - бюро фаолиятининг асосий йўналишларини белгилайди;

- бюро Уставини тасдиқлайди, шунингдек, унга ўзгартириш ва қўшимчалар киритади; - ички меҳнат тартиби қоидаларини ва бошқа локал ҳужжатларни тасдиқлайди; - бюро тузилмасини, смета харажатларини, бюро ходимларининг штатлари ва иш ҳақи миқдорларини тасдиқлайди; - бюро номидан иш юритади ва уни ишончномасиз ифода этади; - хўжалик, фуқаровий-ҳуқуқий ва бошқа шартномалар тузади; - бюро ходимлари, шу жумладан, адвокатнинг стажёрлари ва ёрдамчилари билан меҳнат шартномалари (контрактлар) тузади ва бекор қилади; - адвокат томонидан ишни олиб боришга ордер бланкалари ҳисобини юритади, сақланилиши ва мақсадли фойдаланишини таъминлайди; - буйруқлар, фармойишлар ва бошқа локал ҳужжатлар чиқаради; - бюрони қайта ташкил этиш ва тугатиш тўғрисида қарор қабул қилади; - бюро фаолияти билан боғлиқ бошқа қарорлар қабул қилади. Бюрони қайта ташкил этиш ва тугатиш қонун ҳужжатларига ва адвокатлик бюроси Устав и га мувофиқ амалга оширилади Бюро ўз фаолияти натижаларини ҳисобини олиб боради ва белгиланган тартибда тегишли ташкилотларга ҳисоботлар тақдим этади. Адвокатлик фирмаси. Адвокатлик фирмаси шерикликка асосланган ва адвокатлик фаолиятини амалга ошириш учун адвокатлар томонидан таъсис этилган, нотижорат ташкилоти бўлган адвокатлик тузилмасидир. Адвокатлик фирмаси адвокатлик фаолиятини амалга оширишнинг жамоавий шакли ҳисобланади. Адвокатлик фирмасининг таъсис ҳужжати унинг муассислари томонидан тасдиқланадиган уставдир. Адвокатлик фирмаси оддий ёзма шаклда ўзаро шериклик шартномасини тузиш орқали таъсис этилади. Шериклик шартномасига кўра

адвокатлар - шериклар барча шериклар номидан юридик ёрдам кўрсатиш учун ўз саъй-ҳаракатларини бирлаштириш мажбуриятини олади. Шериклик шартномасида унинг амал қилиш муддати, шериклар томонидан қарорлар қабул қилиш тартиби, бошқарувчи шерикни сайлаш тартиби, унинг ваколатлари ва бошқа муҳим шартлар кўрсатилади. Адвокатлик фирмасининг умумий ишларини юритиш, агар шериклик шартномасида бошқача қоида белгиланган бўлмаса, бошқарувчи шерик томонидан амалга оширилади. Ишонч билдирувчи шахс (ҳимоя остидаги шахс) билан юридик ёрдам кўрсатиш ҳақидаги битим (шартнома) бошқарувчи шерик ёки барча шериклар номидан улар берган ишончномалар асосида бошқа шерик томонидан тузилади. Ишончномаларда ишонч билдирувчи шахслар (ҳимоя остидаги шахслар) ва учинчи шахслар билан битимлар (шартномалар) ҳамда келишувлар тузаётган шерик ваколатларининг барча чекловлари кўрсатилади. Мазкур чекловлар ишонч билдирувчи шахслар (ҳимоя остидаги шахслар) ва учинчи шахслар эътиборига етказилади. Шериклик шартномаси қуйидаги ҳолларда тугатилади: - шериклик шартномасининг амал қилиш муддати тугаганда; - шериклардан бири бўлган адвокатнинг мақоми тугатилганда ёки тўхтатиб турилганда, агар шериклик шартномасида бошқа шериклар ўртасидаги муносабатларда ушбу шартноманинг кучда қолиши назарда тутилмаган бўлса; - шериклардан бирининг талабига кўра шериклик шартномаси бекор қилинганда, агар шериклик шартномасида бошқа шериклар ўртасидаги муносабатларда ушбу шартноманинг кучда қолиши назарда тутилмаган бўлса. Шериклик шартномаси тугатилган пайтдан эътиборан унинг иштирокчилари ишонч билдирувчи шахсларга (ҳимоя остидаги шахсларга) ва учинчи шахсларга нисбатан ижро этилмаган умумий мажбуриятлар бўйича солидар тартибда жавобгар бўладилар.

Шериклардан бири шериклик шартномасидан чиққанда , у ўзи юридик ёрдам кўрсатган барча ишлар бўйича иш юритишни бошқарувчи шерикка топшириши шарт. Шериклик шартномасидан чиққан адвокат шериклик шартномасида ўзи иштирок этган даврда юзага келган умумий мажбуриятлар бўйича ишонч билдирувчи шахслар (ҳимоя остидаги шахслар) ва учинчи шахслар олдида жавобгар бўлади. Шериклик шартномаси тугатилганидан кейин адвокатлар янги шериклик шартномасини тузишлари шарт. Агар янги шериклик шартномаси аввалги шериклик шартномасининг амал қилиши тугатилган кундан эътиборан бир ой ичида тузилмаса, адвокатлик фирмаси адвокатлик тузилмасининг бошқа шаклига ўзгартирилиши ёки тугатилиши керак. Шериклик шартномаси тугатилган пайтдан эътиборан ва адвокатлик фирмаси адвокатлик тузилмасининг бошқа шаклига ўзгартирилгунига қадар ёхуд янги шериклик шартномаси тузилгунига қадар адвокатлар юридик ёрдам кўрсатиш тўғрисида битимлар (шартномалар) тузишга ҳақли эмас. Адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензияга эга бўлган ва адвокат қасамёдини қабул қилган шахслар, шунингдек, бошқа адвокатлик тузилмаларида ишлаётган адвокатлар фирмага шерикликка қабул қилинади. Фирма шериклигига қабул қилиш тўғрисидаги қарор Адвокатлик фирмаси шерикларининг йиғилиши томонидан қабул қилинади. Шерикни ишга қабул қилиш бошқарувчи шерикнинг буйруғи билан расмийлаштирилади. Фирма унинг шериги учун асосий иш жойидир. Бошқа адвокатлик тузилмасида ишлаётган адвокат фирма шериклигига қабул қилинганидан кейин уни ана шу тузилмадан чиқариш белгиланган тартибда амалга оширилади. Шериклар бошқарувчи шерикни камида уч ой олдин хабардор қилиб, истаган вақтда фирмадан чиқишга ҳақли.

Адвокатлик фирмасининг Олий органи ҳақида. Шериклар йиғилиши, агар унда жами шерикларнинг камида учдан икки қисми иштирок этса, ваколатли (кворумга эга) ҳисобланади. Шахсларни фирма шериклигига қабул қилишга, фирманинг Шериклик шартномасига ўзгартириш ва қўшимчалар киритишга доир масалалар бўйича Шериклар йиғилиши қарорлари бир овоздан, фирма фаолиятининг асосий йўналишларини белгилаш, фирманинг Уставини тасдиқлаш, унга ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш, фирмани қайта ташкил этиш ва тугатиш билан боғлиқ масалалар бўйича тўртдан уч қисмидан иборат кўпчилик овоз билан, бошқа масалалар бўйича эса, Шериклар йиғилишида иштирок этаётган шерикларнинг оддий кўпчилик овози билан қабул қилинади. Фирманинг ҳар бир шериги Шериклар йиғилишида битта овозга эга. Шерикни фирмадан чиқариш масаласи бўйича қарор ушбу шерикнинг овози ҳисобга олинмаган ҳолда Шериклар йиғилиши томонидан қабул қилинади. Шериклар йиғилиши бошқарувчи шерик томонидан заруратга қараб, аммо йилига камида бир марта чақирилади. Шериклар йиғилиши барча шерикларнинг камида учдан икки қисми ташаббусига кўра ҳам чақирилиши мумкин. Бошқарувчи шерик фирманинг Шериклик шартномасида, фирманинг шериклари томонидан бериладиган ишончномаларда ва Уставда белгиланган ўзининг ваколатлари доирасидан чиққан ҳолда қабул қилган қарорлари бўйича шахсан, шу жумладан моддий жавобгар бўлади. Фирманинг Шериклик шартномаси ва Устави мос келмаган ҳолда Устав қоидалари учинчи шахслар ва шериклар учун устувор кучга эга бўлишини эътиборга олиш зарур. Адвокатлар ҳайъати. Адвокатлар ҳайъати аъзоликка асосланган ва адвокатлик фаолиятини амалга ошириш учун адвокатлар томонидан таъсис этилган, нотижорат ташкилоти бўлган адвокатлик тузилмасидир. Адвокатлар ҳайъатлари таркибидаги аъзолар сони ўнтадан кам бўлмаслиги керак.

Адвокатлар ҳайъатининг таъсис ҳужжатлари унинг муассислари томонидан тасдиқланадиган устав ҳамда улар томонидан тузиладиган таъсис шартномасидир. Таъсис шартномасида муассислар адвокатлар ҳайъатига ўз мол- мулкини ўтказиш шартларини, ушбу ҳайъат фаолиятида иштирок этиш тартибини, адвокатлар ҳайъатига янги аъзоларни қабул қилиш, муассисларнинг (аъзоларнинг) унинг таркибидан чиқиш тартиби ва шартларини, шунингдек, адвокатлар ҳайъати муассисларининг (аъзоларининг) ҳуқуқ ва мажбуриятларини белгилайди. Адвокатлар ҳайъатида юридик ёрдам кўрсатиш тўғрисидаги битимлар (шартномалар) адвокат ва ишонч билдирувчи шахс (ҳимоя остидаги шахс) ўртасида тузилади ҳамда адвокатлар ҳайъатининг ҳужжатларида рўйхатдан ўтказилади. Адвокатлар ҳайъати юридик ёрдам кўрсатиш учун ўзи турган ердан ташқарида жойлашган филиаллар тузишга ҳақли. Ҳайъатда аъзолик. Адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензияга эга бўлган ва адвокат қасамёдини қабул қилган шахслар, шунингдек, бошқа адвокатлик тузилмаларида ишлаётган адвокатлар ҳайъатга аъзо сифатида қабул қилинади. Ҳайъат аъзолигига қабул қилиш тўғрисидаги қарор Адвокатлар ҳайъатининг умумий йиғилиши томонидан қабул қилинади. Ишга қабул қилиш ҳайъат бошқарувчисининг буйруғи билан расмийлаштирилади. Ҳайъат аъзосининг меҳнат шароитлари қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда тузиладиган меҳнат шартномаси (контракт) билан белгиланади. Ҳайъат унинг аъзоси учун асосий иш жойидир. Бошқа адвокатлик тузилмасида ишлаётган адвокат ҳайъат аъзолигига қабул қилинганидан кейин уни ана шу тузилмадан чиқариш белгиланган тартибда амалга оширилади. Ҳайъат аъзолари ҳайъатни камида уч ой олдин хабардор қилиб, истаган вақтда унинг таркибидан чиқишга ҳақли.

Адвокатлар ҳайъатининг Олий органи ҳақида. Умумий йиғилиш, агар унда жами аъзоларнинг камида учдан икки қисми иштирок этса, ваколатли (кворумга эга) ҳисобланади. Ҳайъатнинг Таъсис шартномасига ўзгартириш ва қўшимчалар киритишга доир масалалар бўйича Умумий йиғилиш қарорлари бир овоздан, ҳайъат фаолиятининг асосий йўналишларини белгилаш, ҳайъат Уставини тасдиқлаш, унга ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш, ҳайъатни қайта ташкил этиш ва тугатиш билан боғлиқ масалалар бўйича Умумий йиғилиш қарорлари ҳайъат аъзоларининг тўртдан уч қисмдан иборат кўпчилик овози билан, бошқа масалалар бўйича эса Умумий йиғилишда иштирок этаётганларнинг оддий кўпчилик овози билан қабул қилинади. Ҳайъатнинг ҳар бир аъзоси Умумий йиғилишда битта овозга эга. Ҳайъат аъзосини ҳайъатдан чиқариш масаласи бўйича қарор ушбу аъзонинг овози ҳисобга олинмаган ҳолда Умумий йиғилиш томонидан қабул қилинади. Умумий йиғилиш бошқарувчи томонидан заруратга қараб, аммо йилига камида бир марта чақирилади. Умумий йиғилиш барча ҳайъат аъзоларининг камида учдан икки қисми ташаббусига кўра ҳам чақирилиши мумкин. Бошқарувчи ҳайъатнинг Таъсис шартномасида ва Уставда белгиланган ўзининг ваколатлари доирасидан чиққан ҳолда қабул қилган қарорлари бўйича шахсан, шу жумладан, моддий жавоб беради. Ҳайъатнинг Таъсис шартномаси ва Устав қоидалари мос келмаган ҳолда, Устав қоидалари учинчи шахслар ва ҳайъат аъзолари учун устувор кучга эга бўлади. Юридик маслаҳатхона. Адвокатлик ҳайъатлари ва адвокатлик фирмалари ташкил этилмаган, шунингдек, якка тартибда фаолият кўрсатадиган адвокатлар бюро ташкил этишга ҳаракат қилмайдиган жойлардаги аҳоли ва юридик шахсларни малакали юридик ёрдам билан таъминлаш мақсадида Адвокатлар палатасининг ҳудудий бошқармаси томонидан юридик маслаҳатхоналар ташкил этилади.

Юридик маслаҳатхона - адвокатлик фаолиятини амалга ошириш учун Адвокатлар палатасининг ҳудудий бошқармаси томонидан ташкил этиладиган ва юридик шахс мақомига эга бўлмаган адвокатлик тузилмаси. Юридик маслаҳатхона тегишли ҳудудда юридик ёрдамга бўлган эҳтиёжларни қаноатлантириш учун адвокатлик тузилмаларининг сони етарли бўлмаган ҳолларда Адвокатлар палатасининг ҳудудий бошқармаси томонидан ташкил этилади. Тегишли ҳудудлардаги юридик ёрдамга бўлган эҳтиёж Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ва Адвокатлар палатаси томонидан тасдиқланадиган нормативларга мувофиқ аниқланади. Юридик маслаҳатхонанинг моддий-техника таъминоти тартиби ва шартлари, юридик маслаҳатхоналарга ишлаш учун юборилган адвокатлар учун хизмат хоналари ва зарурат бўлганда, турар жойлар ажратиш билан боғлиқ масалалар Адвокатлар палатасининг ҳудудий бошқармаси томонидан туман, шаҳар ҳокимлиги билан биргаликда ҳал қилинади. Юридик маслаҳатхона Адвокатлар палатасининг тегишли ҳудудий бошқармаси томонидан тасдиқланадиган низомга асосан иш олиб боради Юридик маслаҳатхонани бошқариш . Юридик маслаҳатхонага ҳудудий бошқарма бошлиғи томонидан тайинланадиган мудир раҳбарлик қилади. Мудир: - юридик маслаҳатхонани самарали ишлашини таъминлайди; - ҳудудий бошқарма қарорлари ижро этилишини таъминлайди; - адвокат томонидан ишни олиб боришга ордер бланкалари ҳисобини юритади, сақланилишини ва мақсадли фойдаланилишини таъминлайди; - адвокат томонидан ишни олиб боришга ордерни имзолайди ва беради; - ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларнинг тайинловига биноан, навбатчилик жадвалига мувофиқ, жиноят ишларида адвокатларни иштирок этишини таъминлайди; - юридик маслаҳатхонанинг адвокатлари томонидан ўз касбий билимларини доимий равишда такомиллаштириб боришлари ва

адвокатларнинг стажёрларини тайёрлашлари устидан назоратни амалга оширади; - юридик маслаҳатхона фаолияти билан боғлиқ бошқа ишларни юритади. Мудир ҳудудий бошқармага ҳисобдордир. Юридик маслаҳатхона ўз фаолияти натижаларини ҳисобини олиб боради ва ҳудудий бошқармага тегишли ҳисоботлар тақдим этади. Ҳудудий бошқарма юридик маслаҳатхонанинг фаолияти устидан назоратни амалга оширади. Юридик маслаҳатхона фаолиятини тугатиш қонун ҳужжатларига, Ҳудудий бошқарма тўғрисидаги низом ва юридик маслаҳатхона тўғрисидаги Низомга мувофиқ амалга оширилади. Адвокатлик бюролари, адвокатлик фирмалари ва адвокатлар ҳайъатларини рўйхатдан ўтказиш, юридик маслаҳатхоналарни ҳисобга олиш. «Адвокатура тўғрисида»ги Қонуннинг 4-моддасига мувофиқ, адвокатлик бюролари, адвокатлик фирмалари ва адвокатлар ҳайъатларини рўйхатдан ўтказиш, шунингдек, юридик маслаҳатхоналарни ҳисобга олиш Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси белгилайдиган тартибда адлия органлари томонидан амалга оширилади. "Адвокатура тўғрисида"ги Қонунга мувофиқ, рўйхатдан ўтказиш (ҳисобга олиш) Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шаҳар адлия бошқармалари томонидан амалга оширилади. Рўйхатдан ўтказиш (ҳисобга олиш) адвокатлик тузилмаси жойлашган жойдаги адлия органи томонидан амалга оширилади. Рўйхатдан ўтказиш учун адлия органига қуйидаги ҳужжатлар тақдим этилади: - муассис томонидан (бошқа муассислар томонидан бунинг учун ваколат берилган муассислардан бири томонидан) имзоланган рўйхатдан ўтказиш тўғрисидаги ариза;

- адвокатлик фирмаси ёки адвокатлар ҳайъатини ташкил этиш тўғрисидаги, уларнинг муассислари тўғрисидаги, уларнинг уставларини тасдиқлаш тўғрисидаги, раҳбарлик органларини шакллантириш тўғрисидаги (адвокатлик фирмалари ёки адвокатлар ҳайъатлари учун) маълумотларни ўз ичига олган таъсис йиғилишининг протоколи; - таъсис ҳужжатларининг давлат тилидаги, нотариал тасдиқланган иккита асл нусхаси; - муассислар лицензияларининг нусхалари; - малака комиссияларининг адвокатнинг қасамёдини муассислар қабул қилганлигини тасдиқлаш тўғрисидаги қарори, агар улар адвокат мақомига эга бўлмасалар; - давлат рўйхатидан ўтказиш учун белгиланган миқдордаги давлат божи тўланганлиги тўғрисида банкнинг тўлов ҳужжати; - икки нусхада муҳр ва штамп намуналари эскизи, агар мавжуд бўлса - эмблема ва бошқа рамзларнинг ҳам; - давлат статистика органи томонидан берилган адаштириб юбориш даражасида бир хил ёки ўхшаш номларнинг йўқлиги тўғрисидаги маълумотнома. Ҳисобга олиш учун адлия органига қуйидаги ҳужжатлар тақдим этилади: - тегишли ҳудудий бошқарманинг раҳбари томонидан имзоланган, юридик маслаҳатхона ташкил этиш зарурати асослари акс эттирган ҳисобга олиш тўғрисидаги ариза; - ҳудудий бошқарма раҳбарининг юридик маслаҳатхона ташкил этиш тўғрисидаги буйруғи; - юридик маслаҳатхона тўғрисидаги низомнинг нотариал тасдиқланган иккита асл нусхаси; - ҳисобга олиш учун белгиланган миқдорда давлат божи тўланганлиги тўғрисида банкнинг тўлов ҳужжати; - икки нусхада муҳр ва штамп намуналари эскизи.

Юридик маслаҳатхона тўғрисидаги низом тегишли ҳудудий бошқарма раҳбари томонидан тасдиқланади. Рўйхатдан ўтказиш тўғрисидаги ариза адлия органи томонидан йигирма кун муддатда кўриб чиқилади. Ҳисобга олиш тўғрисидаги ариза адлия органи томонидан ўн кун муддатда кўриб чиқилади. Аризани барча зарур ҳужжатлар билан бирга кўриб чиқиш якунларига кўра, адлия органи рўйхатдан ўтказиш (ҳисобга олиш) тўғрисида ёки рўйхатдан ўтказишни (ҳисобга олишни) рад этиш тўғрисида қарор қабул қилади ва ариза берувчини қабул қилинган қарор тўғрисида уч кун муддатда хабардор қилади. Рўйхатдан ўтказиш (ҳисобга олиш) тўғрисидаги қарор адлия органи раҳбарининг буйруғи билан расмийлаштирилади. Адвокатлик бюроси, адвокатлик фирмаси ва адвокатлар ҳайъати рўйхатдан ўтказилган тақдирда адлия органи томонидан, адвокатлик тузилмасини рўйхатдан ўтказиш тўғрисида ариза берган шахсга, қуйидагилар берилади: - қонун ҳужжатларига мувофиқ шакл бўйича рўйхатдан ўтказиш тўғрисидаги гувоҳнома; - адлия органининг муҳри билан тасдиқланган, "рўйхатдан ўтказилган" белгиси қўйилган таъсис ҳужжатлари; - икки нусхада муҳр ва штамп намуналари эскизи, агар мавжуд бўлса - эмблемаси ва бошқа рамзлари ҳам, "тасдиқланган" белгиси билан. Юридик маслаҳатхона ҳисобга олинганлиги ҳақида адлия органи томонидан ҳудудий бошқармага қуйидагилар берилади: - қонун ҳужжатларига мувофиқ шакл бўйича ҳисобга олиш тўғрисидаги гувоҳнома; - юридик маслаҳатхона тўғрисидаги низом, "ҳисобга қўйилди" белгиси билан; - муҳр ва штамп намуналарининг эскизлари, "тасдиқланган" белгиси билан.

Рўйхатдан ўтказиш (ҳисобга олиш) тўғрисидаги гувоҳномаларнинг бланкалари қатъий ҳисобда турадиган ҳужжат ҳисобланади, ҳисобга олиш сериясига, тартиб рақамига ва ҳимояланганлик даражасига эга бўлади. Гувоҳномаларнинг бланкалари Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг буюртманомаси бўйича босмахона усулида "Давлат белгиси" давлат ишлаб чиқариш бирлашмасида тайёрланади. Гувоҳномалар бланкаларини сақлаш ва ҳисобга олиш тартиби Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан белгиланади. Адвокатлар палатаси тўғрисида умумий тушунча. Адвокатлар палатаси Ўзбекистон Республикаси барча адвокатларининг мажбурий аъзолигига асосланган нотижорат ташкилотидир. Адвокатлар палатаси биргаликда юридик ёрдам кўрсатиш учун эмас, балки корпоратив манфаатларни таъминлаш мақсадида барча адвокатларнинг бирлашмасини ташкил этишини айтиб ўтиш лозим. Шу билан бирга Адвокатлар палатаси жамоат ташкилоти ҳисобланмайди, чунки адвокатларнинг унинг таркибига кириши ихтиёрий равишда амалга оширилмаган; шунингдек, у унинг аъзолари хоҳиши билан ҳам, бирор бир давлат органлари қарори билан ҳам тугатилиши мумкин эмас. Адвокатлар палатасига аъзолик адвокатлик фаолиятига рухсат этилишининг ажралмас шартидир. Адвокатлар палатаси ҳудудий бошқармалари ҳузуридаги малака комиссиялари тимсолида адвокатлик ҳамжамияти адвокат мақомини бериш ҳуқуқига эга. Адвокатлар палатаси ўз фаолиятини Ўзбекистон Республикаси Конституцияси, қонунлари ва ўз уставига асосланган ҳолда амалга оширади. Адвокатлик палатаси ташкил этилиши ва фаолият кўрсатилишига шу турдаги ташкилотларга тегишли бўлган қонун ҳужжатлари кўлланилади. Адвокатлар палатаси адвокатларнинг таъсис конференцияси томонидан ташкил этилади. Адвокатлар палатаси юридик шахс бўлиб, номуайян муддатга ташкил этилади. Адвокатлар палатаси ўз фаолиятида қонунийлик, аъзоларни тенг ҳуқуқлиги, ўз-ўзини бошқариш, ошкоралик ҳамда адвокатура анъаналари ва

ҳалкаро ҳуқуқнинг умумэътироф этилган принципларга риоя этган ҳолда фаолият кўрсатади. Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси қуйидаги мақсадларда тузилади: - фуқароларга, корхона, муассаса ва ташкилотларга малакали юридик ёрдам кўрсатилишини ташкил этиш ва таъминлаш; - адвокатларнинг ташкилий мустақиллигини таъминлаш; - адвокатурани юқори малакали кадрлар билан тўлдириш; - адвокатларнинг мустақиллиги кафолатларини кўчайтириш; - адвокатлик касбининг обрўси ва нуфузини ошириш. Адвокатлар палатаси ўзининг Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳрида тузиладиган ҳудудий бошқармалари билан биргаликда адвокатуранинг ягона ўзини ўзи бошқариш тизимини ташкил этади. Адвокатлар палатаси адвокатларнинг қонун ҳужжатларига мувофиқ амалга ошириладиган фаолиятига аралашмаслик принципи асосида фаолият кўрсатади. Адвокатлар палатасининг вазифалари ва ваколатларига ўхшаш вазифалар ва ваколатларга эга бўлган бошқа ташкилотларни ташкил этишга йўл қўйилмайди. Адвокатлар Адвокатлар палатаси ва унинг ҳудудий бошқармаларининг мажбуриятлари бўйича жавоб бермайди, адвокатларнинг мажбуриятлари бўйича эса, Адвокатлар палатаси ва унинг ҳудудий бошқармалари жавоб бермайди. Адвокатлар палатаси ва унинг ҳудудий бошқармаларининг ўз ваколатлари доирасида қабул қилган қарорлари барча адвокатлик тузилмалари ва адвокатлар учун мажбурийдир. Адвокатлар палатаси фаолиятини молиялаштириш Адвокатлар палатаси Конференцияси томонидан миқдори белгиланадиган кириш ва

аъзолик бадаллари ҳамда қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа маблағлар ҳисобидан амалга оширилади. Адвокатлар палатасининг асосий вазифалари. Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси мамлакатимизда инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилиш, фуқароларга ва юридик шахсларга юридик ёрдам кўрсатишни янада такомиллаштириш борасида олиб борилаётган ислоҳотлардан келиб чиқиб, ўзининг асосий вазифалари ва фаолияти йўналишларини белгилайди. Адвокатлар палатасининг асосий вазифалари ва фаолият йўналишлари унинг Уставида белгиланган. Улар қуйидагилардан иборатдир: - адвокатлик тузилмалари фаолиятини марказлашган ҳолда мувофиқлаштириб бориш; - адвокатурани янада ривожлантиришга, инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишда унинг обрў-эътибори ва аҳамиятини оширишга кўмаклашиш; - аҳолининг ҳуқуқий билими ва ҳуқуқий маданиятини оширишга қаратилган ҳуқуқий тарғибот ишларини амалга ошириш; - ислоҳотларнинг қонунчилик базасини ва ҳуқуқни қўллаш амалиётини такомиллаштириш, ҳуқуқий тартибга солишнинг яхлитлигини ҳамда қонунчилик нормаларининг бир хилда қўлланилишини таъминлаш бўйича таклифлар киритиш; - адвокатура манфаатларига дахлдор масалаларнинг давлат органлари томонидан ҳал этилишида, шу жумладан, адвокатура фаолиятини тартибга солувчи норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳаларини ишлаб чиқишда иштирок этиш, улар бўйича таклифлар тайёрлаш; - адвокатурага оид масалалар бўйича тушунтириш ва хулосалар бериш; - адвокатларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, уларнинг вакили сифатида қатнашиш, шу жумладан, судда ҳамда давлат ва хўжалик бошқаруви органлари билан бўлган муносабатларда;

- адвокатларни уларнинг касбий фаолияти билан боғлиқ бўлган турли таъқиблардан, асоссиз чеклашлар ва тажовузлардан ҳимоя қилиш чораларини кўриш; - адвокатларни, адвокат стажёрлари ва ёрдамчиларини касбий тайёрлаш ва малакасини ошириш ишларини ташкил қилиш; - республика шаҳар ва туманларида юридик маслаҳатхоналар ташкил этиш йўли билан аҳолининг юридик ёрдамга бўлган талабини қондириш; - адвокатура фаолияти тўғрисидаги статистик маълумотларни тўплаш ва ўрганиш, адвокатларнинг ижобий иш тажрибаларини оммалаштириш, адвокатлик тузилмаларига услубий ёрдам кўрсатиш; - Адвокатлар касб этикаси қоидалари, шунингдек, адвокатурага тааллуқли бўлган бошқа ҳужжатларни қабул қилиш ва ижросини таъминлаш; - адвокатлар томонидан қонунчиликка ва касб этикаси қоидаларига ҳамда адвокатурага тааллуқли бўлган бошқа ҳужжатларга риоя этилиши устидан назорат ўрнатиш; - м алака комиссиялари ишини ташкил этиш; - адвокатура тизимини ижтимоий ва иқтисодий ривожлантириш чора- тадбирларини ишлаб чиқиш; - адвокатлик фаолияти, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларига риоя қилиниши масалалари бўйича илмий-амалий анжуманлар, симпозиумлар, семинарлар ташкил қилиш ва ўтказиш; - оммавий ахборот воситаларини таъсис этиш ҳамда матбаа ва ноширлик фаолиятини йўлга қўйиш. Палата қонун ҳужжатлари билан тақиқланмаган, бевосита адвокатура фаолиятига тааллуқли бошқа вазифа ва функцияларни ҳам амалга оширади. Адвокатлар палатасининг органлари ва мансабдор шахслари. Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси ўз фаолиятини самарали ташкил этиш ва ўз олдидаги қўйилган вазифаларнинг муваффақиятли амалга ошириш учун ўзининг бошқарув органларини тузади.

Палатанинг юқори органи бўлиб, беш йилда бир марта чақириладиган Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатасининг конференцияси ҳисобланади. Навбатдан ташқари конференция Адвокатлар палатаси бошқаруви ташаббуси билан ёки палата аъзоларининг учдан бир қисмининг ташаббуси билан чақирилиши мумкин. Конференция делегатлари ҳудудий бошқармалар томонидан чақириладиган адвокатларнинг умумий йиғилишларида оддий кўпчилик овоз билан сайланади. Адвокатлар палатаси конференциясининг мутлақ ваколатига қуйидагилар киради: - Палата Уставини қабул қилиш, унга ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш; - Адвокатлар касб этикаси қоидаларини қабул қилиш; - Бошқарув таркибини тузиш ва унинг фаолият йўналишини белгилаш; - Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг тақдимномасига кўра Палата раиси ва унинг ўринбосарларини сайлаш; - Бошқарув раиси ҳисоботини, жумладан, Палатанинг таъминоти учун қилинган харажатлар сметасининг ижросини тасдиқлаш; - тафтиш комиссияси тўғрисидаги Низомни қабул қилиш; - тафтиш комиссиясини сайлаш ва унинг ҳисоботини тасдиқлаш; - Палатага кириш ва аъзолик бадаллари миқдорларини белгилаш. Конференция Адвокатлар палатасининг кундалик фаолиятига раҳбарлик қилиш ва унинг Уставида белгиланган вазифаларни амалга оширилишини таъминлаш мақсадида палатанинг ижро этувчи органи Палата Бошқарувини сайлайди. Бошқарув аъзолари Конференцияда қатнашган делегатлар орасидан очиқ овоз бериш йўли билан ҳар бир ҳудуддан иккитадан сайланади. Бошқарув аъзолигига сайланган ҳудуд вакили Бошқарув аъзолигидан чиқарилганда унинг ўрни Палатанинг ҳудудий бошқармаси томонидан тавсия этилган аъзо ҳисобидан тўлдирилади.

Ўз ваколати доирасида Бошқарув : - Конференцияни чақиради, унинг кун тартибини белгилайди, Конференцияни ўтказиш билан боғлиқ ташкилий тайёргарлик ишларини амалга оширади ва Конференция қарорлари бажарилишини таъминлайди; - Палатанинг жорий ва истиқболли режаларини белгилайди ва унинг бажарилишини таъминлайди; - Ҳудудий бошқармаларни тузади ва улар тўғрисидаги низомларни тасдиқлайди; - Палатага аъзолик ва кириш бадалларини тўлаш ва тақсимлаш тартибини белгилайди; - Палата ҳузуридаги Олий малака комиссиясини ташкил этади ; - адвокатлар томонидан қонунчиликка ва касб этикаси қоидаларига ҳамда адвокатурага тааллуқли бўлган бошқа ҳужжатларга риоя этилиши устидан назорат ўрнатади ва интизомий амалиётни ўрганиш, таҳлил этиш асосида тегишли кўрсатмалар, методик тавсиялар ишлаб чиқади; - адвокатларнинг ижтимоий ва касбий ҳуқуқларини ҳимоя қилади; - адвокатлик фаолияти, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари масалаларига тааллуқли қонун лойиҳаларининг муҳокамасида иштирок этади; - адвокатларни касб ий тайёрлаш ва малакасини ошириш ишларини ташкил қилади; - адвокатларнинг ахборот билан таъминланишини ташкил этади; - адвокатлик амалиёти стандартларини тасдиқлайди; - жиноят ишлар бўйича тайинлов асосида қатнашишнинг самарали механизмларини ишлаб чиқади ва амалиётга жорий этади; -Палата таъминоти учун қилинадиган харажатлар сметасини тасдиқлайди; - Бошқарув аъзоларининг вазифаларини тақсимлайди; - Бошқарув аппаратининг штатлар жадвалини тасдиқлайди;

- оммавий ахборот воситаларини таъсис этади ҳамда матбаа ва ноширлик фаолиятини йўлга қўяди; - қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда адвокатларни давлат мукофоти, орден ва медалларга тавсия қилади, шунингдек, белгиланган тартибда адвокатлик кўкрак нишонлари, эсдалик белгиларини таъсис этади ва адвокатларни тақдирлайди; - ўз ваколатлари доирасида бошқа вазифаларни амалга оширади. Бошқарув мажлиси Палата раиси томонидан заруриятга қараб, лекин ҳар уч ойда камида бир марта чақирилади. Мажлисда Бошқарув аъзоларининг ярмидан кўпи иштирок этган тақдирда, мажлис ваколатли ҳисобланади. Бошқарув қарори унинг мажлисида иштирок этаётган Бошқарув аъзоларининг оддий кўпчилик овози билан қабул қилинади. Овозлар тенг бўлиб қолган тақдирда Палата раисининг овози ҳал қилувчи ҳисобланади. Бошқарув аъзолари Бошқарувдаги ишларини адвокатлик фаолияти билан бирга олиб борадилар. Бошқарув аъзоларига Бошқарув фаолиятидаги ишлари учун белгиланган миқдорда ҳақ тўланиши ҳамда қилган харажатлари қопланиши мумкин. Палата раиси Палатанинг юқори мансабдор шахси ҳисобланиб, у Палатанинг кундалик фаолиятига раҳбарлик қилади. Палата раиси ва унинг ўринбосарлари сайланадиган кунга қадар камида беш йил адвокатура тизимида ишлаб келган адвокатлар орасидан сайланади. Палата раиси ва унинг ўринбосарлари Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг тақдимномасига кўра, Конференция сайлаган Бошқарув аъзолари орасидан беш йил муддатга Конференция томонидан ёпиқ овоз бериш йўли билан сайланади. Палата раиси ва унинг ўринбосарлари ўз вазифаларини бажариш даврида илмий, педагогик ва адвокатлик фаолиятидан ташқари ҳақ тўланадиган бошқа турдаги фаолият билан шуғулланиши мумкин эмас.

Палата раиси ва унинг ўринбосари адвокатлик фаолияти билан шуғулланишда бошқа адвокатларнинг ҳуқуқларини чекловчи ва касбий фаолиятига тўсқинлик қилувчи шароитлар ҳамда имтиёз яратмаслиги лозим. Палата раиси : - Палата ва ҳудудий бошқармаларнинг самарали фаолиятини таъминлайди; - ҳудудий бошқармалар бошлиқларини ва уларнинг ўринбосарларини лавозимларига тайинлайди ва лавозимларидан озод этади; - Бошқарув мажлисини чақиради, унинг кун тартибини белгилайди, мажлисга раислик қилади; - Конференция ва Бошқарув қарорлари ижросини таъминлайди ; - Палата номидан ишончномасиз иш юритади, шу жумладан, унинг манфаатларини ифодалайди ва юридик шахслар, фуқаролар ҳамда халқаро ташкилотлар билан битимлар тузади; - Палата фаолиятига доир буйруқлар, фармойишлар чиқаради ва бажарилиши мажбурий бўлган кўрсатмалар беради; - штатлар жадвалини тузади ва Бошқарув тасдиғига киритади; - лавозим йўриқномаларини тасдиқлайди; - Палата аппарати ходимларини ишга қабул қилади ва уларни эгаллаб турган лавозимларидан озод қилади; - ходимлар меҳнатига ҳақ тўлаш тартиби ва усулини белгилайди; - ходимларни рағбатлантиради ҳамда интизомий жазо чораларини қўллайди; - Палата бўлимлари ишини ташкиллаштиради ва мувофиқлаштиради; - Палата нинг молиявий-хўжалик фаолиятини ташкил этади; - тасдиқланган тушумлар ва харажатлар сметаси доирасида маблағларни тасарруф этади; - Палата фаолиятига тегишли бошқа вазифаларни ҳам амалга оширади.

Палата раисининг ўринбосарлари ўз фаолиятларини тақсимланган вазифаларига асосан амалга оширадилар, шунингдек, раис томонидан ўзларига юклатилган бошқа вазифаларни бажарадилар. Палата раиси ва унинг ўринбосарлари муддатидан олдин эгаллаб турган лавозимидан Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги тақдимномасига кўра Конференция томонидан озод этилиши мумкин. Палата раиси ва унинг ўринбосарлари эгаллаб турган лавозимларидан муддатидан олдин қуйидаги ҳолларда озод этилиши мумкин: - ўз аризасига биноан; - қонун ҳужжатларига биноан адвокатлик мақоми тугатилганда; - қонун ҳужжатлари ва Адвокатлар палатаси устави талабларини мунтазам равишда бузганда. Тафтиш комиссияси Палатанинг молиявий назорат органи ҳисобланиб, у Палата Конференцияси томонидан сайланади ва Конференцияга ҳисобот беради. Тафтиш комиссияси ўз фаолиятини Адвокатлар палатаси Уставига ва тафтиш комиссияси тўғрисидаги низомга асосан амалга оширади. Ҳудудий бошқармалар ҳузуридаги малака комиссиялар қарорлари устидан келтирилган шикоятларни кўриб чиқиш, малака комиссиялари иш тажрибасини умумлаштириш ва таҳлил қилиш мақсадида Палата ҳузурида Олий малака комиссияси тузилади. Палата тузилмасида фуқаролардан келиб тушган шикоятларни кўриб чиқиш, адвокатлар томонидан касб этика қоидаларига риоя этилиши устидан назорат қилиш ва адвокатларга нисбатан интизомий чоралар қўллаш бўйича таклиф киритиш ваколатига эга бўлган бўлим ташкил этилади. Палата вазифаларини бажариш ва унинг тўлақонли фаолиятини амалга ошириш мақсадида Бошқарув томонидан муайян йўналишлар бўйича доимий ёки вақтинча фаолият кўрсатувчи бошқа бўлимлар, комиссиялар тузилади, шунингдек, адвокатларни ижтимоий ҳимоясини амалга ошириш мақсадида Ижтимоий ҳимоя жамғармаси ташкил этилиши мумкин.

Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатаси Қарокалпоғистон Республикаси, Тошкент шаҳри ва вилоятларда ўзининг вазифалари ва фаолият йўналишларини амалга оширилишини таъминлаш мақсадида ҳудудий бошқармалар ташкил этади. Адвокатлар палатасининг ҳудудий бошқармалари юридик шахс бўлиб, Адвокатлар палатаси томонидан тасдиқланадиган низомлар асосида фаолият кўрсатади. Адвокатлар палатаси ҳудудий бошқармаларининг раҳбарлари Адвокатлар палатасининг раиси томонидан лавозимга (тегишли ҳудудда фаолият кўрсатаётган адвокатлар орасидан) тайинланади ва лавозимдан озод қилинади. 6. Адвокатлик фаолиятининг стандартлари Замонавий халқаро ҳуқуқда адвокат фаолиятининг ташкилий ва ҳуқуқий кафолатлари кўринишида тадбирлар мажмуаси, яъни инсон ҳуқуқларининг фундаментал ҳуқуқларидан бири бўлган ҳимояланиш ҳуқуқини таъминлашга қаратилган адвокатлик фаолиятининг халқаро стандартлари ишлаб чиқилган. Адвокатлик фаолияти стандартлари – бу халқаро актларда, амалдаги қонунчиликда назарда тутилган адвокатнинг процессуал ҳаракатлари сифатига қўйилган талаблар, шунингдек, самарали ишлаш имкониятини берадиган адвокатлик фаолияти амалиёти давомида тўпланган усул ва услублардир. Одатда, адвокатлик фаолияти стандартлари деганда, адвокатнинг касбий хислатлари ва ҳаракатларига қўйиладиган талаблар тушунилади. Бироқ, бизнинг фикримизча, адвокатлик фаолиятининг стандартлари бу билангина чегараланмайди, чунки улар амалда адвокатлик фаолиятини мустақил амалга ошириш кафолатлари ҳамдир. Халқаро миқёсда адвокатлик фаолиятини ҳуқуқий ва ахлоқий тартибга солиш асосини қуйидаги халқаро-ҳуқуқий актлар ташкил этади: 1. 1945 йил 26 июндаги БМТ Низоми. Ушбу ҳужжатга кўра, инсонларга, уларнинг миллати, жинси, тили, эътиқодидан қатъи назар

шундай шароит яратиш керакки, унда инсоний ҳуқуқлар ҳурмат қилинсин ва қонунийликка риоя қилинсин. 2. 1948 йил 10 декабрда Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси. Унда инсонларнинг қонун олдида тенглиги, айбсизлик презумпцияси, судда ишларни холис ва очиқ ҳолда кўрилиши ва энг муҳими ҳимоя кафолати принциплари белгилаб қўйилган. 1966 йил 19 декабрдаги Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакти. Ушбу пакт БМТ низоми ва Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларациясининг асосий қоидаларини тасдиқлайди. 4. БМТнинг жиноятларни олдини олиш бўйича Саккизинчи Конгресси томонидан 1990 йилда Нью-Йоркда қабул қилинган «Адвокатлар роли тўғрисида асосий қоидалар». Уларда қуйидагилар белгиланган: 1) қўрқитишсиз, тўсиқларсиз, ташвишларсиз ва ноўрин аралашишларсиз барча касбий мажбуриятларини амалга ошириш имконияти; 2) эркин бир жойдан иккинчи жойга кўчиш ва мижозларга ўз давлатида ва бошқа давлатларда консультациялар бериш имконияти; 3) касбий мажбуриятлар, стандартлар ва ахлоқ нормалари асосида амалга оширилган махсус ҳаракатлар учун жавобгарликка тортилмаслик, маъмурий, иқтисодий ва бошқа санкцияларнинг қўлланилмаслиги имконияти; 4) адвокат хавфсизлиги касбий мажбуриятларини бажариш вақтида хавф-хатар остида бўлса, у давлат томонидан тегишли равишда ҳимояланган бўлиши лозим; 5) агарда адвокат миллий қонунчилик ва уни қўллаш амалиёти билан дисквалификация қилинмаган бўлса, суд ёки маъмурий орган адвокатнинг мижоз манфаатларини ифодалаш ҳуқуқини тан олишни рад этмаслиги лозим; 6) тегишли маълумотлар, ҳужжатлар ва иш материаллари билан ўз вақтида, жиноят процессида эса – дастлабки тергов тугагач ва суд муҳокамасидан олдин танишиш имкониятини адвокатга таъминлаш ваколатли ҳокимият органларининг мажбурияти саналади.

5. 1988 йил декабрда БМТ Бош Ассамблеяси томонидан тасдиқланган, шаклидан қатъи назар ушлаб турилган ёки қамоққа олинган барча шахсларни ҳимоя қилиш принциплари тўплами. Ушбу ҳужжатга асосан ҳар қандай ушлаб турилган шахс адвокатдан юридик ёрдам олиш ҳуқуқига эга. 6. БМТнинг жиноятларнинг олдини олиш ва ҳуқуқбузарлар билан муомала қилиш бўйича Саккизинчи Конгресси томонидан 1990 йилда Гаванада қабул қилинган «Адвокатлар ролининг асосий принциплари». Бу ҳужжат қуйидагиларни белгилаб қўйган: - ҳуқуқшунослар ва юридик хизматларга мурожаат қилиш имконияти; - жиноят ишлари бўйича одил судловни амалга ошириш вақтида махсус кафолатлар; - кадрлар тайёрлаш ва уларнинг малакаси; - функция ва мажбуриятлар; - ҳуқуқшуносларнинг ўз мажбуриятларини бажаришда кафолатлари; - ишонч эркинлиги; - ҳуқуқшуносларнинг касбий ассоциациялари; - ҳуқуқшуносларнинг ўз мажбуриятларини тегишли равишда бажармаганликлари учун интизомий таъсир чоралари. 7. 1990 йил сентябрида Нью-Йоркда ҳуқуқшуносларнинг халқаро ассоциацияси томонидан қабул қилинган Юридик касбнинг мустақиллиги стандартлари қуйидагиларни белгилаб қўйган: 1) юридик касб ва юридик маълумотга эга бўлиш эркинлиги; 2) жамиятнинг ҳуқуқий таълими; 3) ҳуқуқшуносларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари; 4) ночор шахсларга юридик ёрдам кўрсатиш; 5) адвокатлар ассоциацияси вазифалари; 6) ҳуқуқшуносларни интизомий жавобгарликка тортиш асослари. Бундан ташқари, Европа Ҳамжамияти миқёсида интеграцияни янада ривожлантириш ва ҳамжамият давлатларида адвокатларнинг халқаро

фаолиятини кенгайтириш мақсадида «Европа Ҳамжамияти давлатлари адвокатлари учун қоидалар умумий кодекси» қабул қилинган. Адвокатларнинг жамиятдаги роли тўғрисида юқорида айтиб ўтилган ва бошқа бир қатор халқаро-ҳуқуқий актлар адвокатлик ҳуқуқи ҳалқаро стандартлари асосини ташкил этади. 7. Aдвoкaтлик фaoлияти вa узлуксиз юридик тaълим Фуқаролик жамиятини қуриш жараёнида биз суд-ҳуқуқ тизимини ислоҳ қилиш ва уни янада либерализациялаштиришга алоҳида аҳамият берамиз. Суд-ҳуқуқ тизимининг ташкилий қисми бўлиб фуқаролик жамияти ва ҳуқуқий давлат барпо этишда муҳим ўрин эгаллайдиган юридик таълим ҳисобланади. Сифатли юридик таълим ҳуқуқий сиёсатни ишлаб чиқадиган ва ҳаётга татбиқ этадиган, давлат ҳокимияти ва маҳаллий ўз-ўзини бошқариш органларида, турли хил ташкилотларда масъулиятли лавозимларни эгаллайдиган янги авлод ҳуқуқшуносларини тайёрлашда белгилаб берувчи поғона саналади. Бошқа сўзлар билан айтганда, юридик таълим олий таълимнинг ва олиб бориладиган суд-ҳуқуқ ислоҳотининг ҳал қилувчи соҳаси ҳисобланади. Ҳуқуқий давлат барпо этиш, суд-ҳуқуқ тизимини ислоҳ қилиш Президентимиз И.А.Каримовнинг чиқишларида бир неча бор таъкидланганидек юридик таълимни ривожлантиришни талаб қилади. Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг иккинчи чақириқ VI сессиясидаги маърузасида давлатимиз раҳбари тайёрланаётган кадрларнинг савиясига эътибор қаратди: «ҳуқуқшуносларни тарбиялаш иши ҳамон эскича олиб борилмоқда, ўқитиш дастурларининг сифати, айниқса, ҳуқуқнинг янги устувор йўналишлари бўйича, замонавий талабларга жавоб бермайди. Уларда эскича ёндашув ва тамойиллари ҳали-ҳануз сақланиб қолмоқда. Ўқитувчиларнинг ўзини қайта тайёрлаш ва касб маҳоратини ошириш тизими ҳамон паст савияда қолмоқда». Шунингдек бугунги кун талабларига жавоб бермайдиган юридик фан, ўзимизнинг юридик мактабимизнинг йўқлиги,

махсус адабиётлари нашрининг паст даражаси масалалари ҳам танқид қилинган. Албатта ҳозирги вақт талабларига жавоб берадиган ва давлатимизнинг суд-ҳуқуқ тизимини ислоҳ қилишда пойдевор бўлиб хизмат қила оладиган юридик таълимни шакллантириш учун вазифалар қўйилиб, ўта муҳим муаммолар кўтарилди. Юридик таълим фаолияти мазмунан қуйидагиларни ўз ичига олади: - юридик кадрларни бевосита тайёрлаш; ўз навбатида у ҳуқуқни ҳимоя қилиш органлари, давлат бошқарув органлари, иқтисод соҳасида фаолият олиб борадиган ҳуқуқшунослар, ўрта мактаблар, коллежлар, лицейлар ва олий ўқув юрталари ўқитувчилари, шу жумладан адвокатура ходимлари учун кадрлар тайёрлашга бўлинади; - юқорида айтиб ўтилган кадрларни қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш; - миллий юридик мактабни шакллантириш ва юридик фанларни ривожлантириш; - жиддий илмий база асосида ҳуқуқий тизимни ислоҳ қилиш билан боғлиқ бўлган дастурлар, қарорлар, қонунлар ва буйруқлар лойиҳаларини тузиш; - дарсликлар, ўқув қўлланмалар, монографиялар, рисолаларни ўз ичига оладиган махсус юридик адабиётларни тайёрлаш ва нашр этиш; - жамиятда ҳуқуқий маданиятни шакллантириш ва ошириш; ҳуқуқий жамият фуқароларининг янги авлодини тарбиялаш. Юридик таълимнинг асосий вазифаси ва мақсади тайёргарлик даражаси нафақат олий ўқув юртининг нуфузи, балки бутун жамият ривожланиши билан боғлиқ бўлган мутахассисларни тайёрлаш ҳисобланади. Тайёргарлик даражаси паст кадрлар жамият тараққиётини таъминлаб бера олмайди. Агар молия воситаларини бирор бир тарзда қайта тиклаб бўлса, ўрта-миёна мутахассисларни тайёрлашга сарф қилинган вақтни тиклашнинг ҳеч ҳам иложи йўқ.

Ҳозирги вақтда Ўзбекистонда ҳуқуқшуносларни тайёрлаш саккизта олий ўқув юртларида амалга оширилади: Тошкент давлат юридик институтида, Қорақалпоғистон, Самарқанд ва Фарғона давлат университетларининг юридик факультетларида, бошқа ўқув юртларида. Айтиб ўтиш лозимки, ҳуқуқшунослик соҳасидаги таълим сиёсати таълим соҳасида умуммиллий манфаатлар ва мақсадларни акс эттирган ҳолда шу билан бирга давлат ҳуқуқий тизимини ислоҳ этиш хусусиятларини эътиборга олишга ҳаракат қилади. Бугунги кунда таълим сиёсати Иттифоқ вақтидаги таълим сиёсатидан жиддий равишда фарқ қилади. Дунё ҳамжамиятига интеграциялашув талабаларга таълим беришнинг давлат стандартлари ва методларини қайта кўриб чиқишга ва мутахассисларни тайёрлаш сифатини ошириш устидан иш олиб бориш имкониятини берди. Бу борада адвокатларни талабалик давриданоқ тайёрлаш жараёни орқада қолиб кетмаслиги керак. Бу йўналишда Тошкент давлат юридик институтида «Суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлари» кафедраси ташкил этилган. Бу кафедрада адвокатура институти ҳам ўрганилади. Келажакда адвокатлик фаолиятининг мақоми, муаммолари ва такомиллаштириш йўлларини ўрганиш билан шуғулланадиган «Адвокатура» кафедрасини ташкил этиш мумкин. Бўлажак адвокатларни талабалик давридан тайёрлашда давлатнинг роли ҳақида гапирганда, айтиш керакки, ҳозирда жараёнларни динамикада ўрганишга эътибор қаратилмоқда, бу эса тингловчилар томонидан ўқув материалларини чуқурроқ ўрганишига олиб келади ҳамда педагог ва талабанинг ҳамкорлиги руҳи сезилиб турадиган ижодий атмосферани шакллантиради. Фуқароларга ҳуқуқий муаммолар бўйича консультациялар беришда талабалар иштирок этадиган юридик клиникалар фаолияти ҳам шу мақсадларга қаратилган. Бу олинган билимларни амалиётда қўллаш ва ўзини бўлажак адвокат сифатида намоён этиш имкониятини беради. Юқори малакали адвокатни тайёрлаш мақсади бўлганда адвокатура органларида ҳам амалиёт ўташни кўзда тутиш лозим. Бунинг учун юридик

олий ўқув юртлари адвокатлик тузилмалари билан талабаларнинг ишлаб чиқариш амалиётини ўташ ҳақидаги шартномаларини тузиши лозим. Ва бошиданоқ ҳозирги вақтда ишлаб чиқариш амалиётида мавжуд бўлган камчиликларни ҳисобга олиш лозим. Чунончи, ҳуқуқни ҳимоя қилиш органлари ва суд органларининг ходимлари амалиёт ўташ учун келган талабаларга такаббурона муносабатда бўлиб, ишлаб чиқариш амлиётини ўташ сифати устидан назоратни деярли амалга оширмайди. Бизнинг фикримизча, бу муаммони ишлаб чиқариш амалиётини ўташ бўйича имтиҳон натижалари учун тегишли ҳуқуқни ҳимоя қилиш ёки бошқа органлар ходими зиммасига юклатиш, адвокатура органларига нисбатан ҳам худди шундай чора кўриш орқали ечиш мумкин. Масалан, талаба ишлаб чиқариш амалиётини ўташ учун адвокатлик ҳайъатига юборилган. Бу ҳолда адвокатлик тузилмаси раҳбари зиммасига ишлаб чиқариш амалиётини ўташ сифати учун жавобгарлик юклатилган бўлиши лозим. Демак, назария ва амалиётнинг узлуксиз ўзаро таъсирини таъминлаш мақсадида ишлаб чиқариш амалиёти юқорида кўрсатиб ўтилган жойларда тегишли тарзда ташкил этилган бўлиши лозим. Ҳуқуқий билимлар мутахассис бутун ҳаёти давомида, яъни олий ўқув юртида таълим даврида ҳам, касбий фаолияти даврида ҳам такомиллаштириб борилиши керак. Жамиятни ислоҳ қилиш бевосита давлатдаги ҳуқуқшунослар малакаси савиясига боғлиқлигини эътиборга олиб, олий ўқув юртидан кейинги таълим тизимини такомиллаштириш доимий вазифа бўлиб ҳисобланади. Суд органлари кадрларини, адлия, адвокатура органлари ходимларини, давлат бошқарув органлари, мулк шаклидан қатъи назар корхона, ташкилот, муассасаларнинг ҳуқуқшунос кадрларини қайта тайёрлашни яхшилаш ва малакасини ошириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 25.06.1997 йилдаги « Ҳуқуқий тарбияни яхшилаш, аҳолининг ҳуқуқий маданияти даражасини юксалтириш, ҳуқуқшунос кадрларни тайёрлаш тизимини такомиллаштириш, жамоатчилик фикрини ўрганиш ишини

яхшилаш ҳақида »ги Фармонига асосан Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги қошида юристлар малакасини ошириш Маркази тузилган. Ўзбекистон Республикаси Бош прокуратураси қошида Олий ўқув курслари фаолиятини амалга оширади. Ички ишлар органлари ходимларини тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш ИИВ ўқув муассасаларидаамалга оширилади. Кўриб турганимиздек, амалда бевосита прокуратура ва тергов органлари ходимлари малакасини ошириш учун марказлар мавжуд. Юристлар малакасини ошириш Маркази эса кўпроқ суд органлари ходимлари, резервдаги судьялар ва бошқалар учун мўлжалланган. Энди эса ушбу Марказда адвокатлар ҳам малака оширишади. Шубҳасиз, юридик ёрдамни ҳам моддий, ҳам процессуал ҳуқуқ нормаларини биладиган саводли ҳуқуқшунослар кўрсатиши лозим. Қонунчиликда бўладиган ўзгаришларни, вақт талаби билан пайдо бўлган ҳуқуқнинг янги тармоқлари вужудга келишини эътиборга олиб, адвокат доимо ўзининг касбий даражаси ва савиясини юксалтириш устидан ишлаши лозим, шу жумладан, семинар, конференцияларда иштирок этиши, чет элда, МДҲ давлатларида малака ошириш ва стажировка тизимларда таълим олиши лозим. Касбий билимларнинг узлуксиз тўлдирилиб борилиши адвокатлик фаолиятини мустақил амалга оширилишини тартибга солувчи адвокатлик фаолиятининг принциплари ва нормаларига амал қилишнинг шартларидан бири ҳисобланади. Адвокатларнинг малакасини ошириш адвокатуранинг давлат билан муносабатларида унинг позициясини кучайтириш сифатида қараш лозим, бу ерда адвокатура етук фуқаролик жамиятининг элементи сифатида намоён бўлиши, унинг эркинлиги ва мустақиллигини оширилиши Президентимиз И.А.Каримовнинг «Кучли давлатдан кучли фуқаролик жамиятига ўтиш» концепциясини ҳаётга татбиқ этилишига олиб келади. Ушбу концепцияга асосан нодавлат нотижорат ташкилотларнинг роли оширилиши лозим. Шу каби адвокатлар малакасини ошириш янги дастурлари халқаро тажрибага

таянган ҳолда прогрессив моделларга интилиш орқали адвокатлик бирлашмаларининг ролини оширишга қаратилган. Мақсади адвокатлик фаолиятини ўрганиш бўлган ҳуқуқшунос кадрларни тайёрлаш, миллий ҳуқуқий мактабни шакллантириш, юридик фанларни ривожлантиришдан ташқари адвокатурани ислоҳ қилиш, ҳар бир инсон ҳаётида уни ролини оширишда яна бир муҳим аҳамиятга эга жиҳат бу аҳолининг ҳуқуқий тарбиясини яхшилаш, ҳуқуқий маданияти даражасини юксалтириш, ҳуқуқий информациянинг кенг доирасини ҳосил қилиш саналади. Шубҳасиз, қонун устуворлиги, давлатдаги фуқаровий тотувликни таъминлаш, ҳуқуқий давлат барпо этиш ва фуқаролик жамиятини шакллантиришнинг муҳим ташкил этувчиси ҳуқуқий маданият ҳисобланади. Жамиятнинг олға қараб интилиши ва давлатдаги ислоҳотларнинг муваффақияти аҳолининг ҳуқуқий онги ва ҳуқуқий маданиятига бевосита боғлиқ. Юксак ҳуқуқий маданият демократик жамият асоси ва ҳуқуқий тизим етуклиги кўрсаткичи саналади. Ҳуқуқий маданиятнинг аҳамияти даражаси ҳақида Ўзбекистон Республикаси Президентининг қуйидаги сўзлари далолат беради: «...халқимизнинг ҳуқуқий маданиятини юксалтириш давлат сиёсати даражасига кўтарилиши лозим». Давлат юридик таълим тимсолида ўз фаолиятини қуйидаги иккита йўналишда амалга ошириши лозим: бевосита ҳуқуқшунос-адвокатнинг касбий ҳуқуқий маданиятини шакллантириш ва юксалтириш ҳамда аҳолининг ҳуқуқий маданиятини юксалтириш. Касбий ҳуқуқий маданиятни ижтимоий-касбий гуруҳ сифатида ҳуқуқшуносларнинг мерос тартибида ўтиб келадиган ҳуқуқий бойликларни ҳуқуқий тарбия ва юридик таълим орқали ўрганиш ва амалий қўллаш ўлчови бўлиб ҳисобланган меҳнат тақсимоти билан шартланган жамият ҳуқуқий маданиятининг бир кўриниши деб тушуниш мумкин. Бизнинг фикримизча, келтирилган таърифни касбий-ҳуқуқий фаолиятнинг ўзига хос хусусиятини эътиборга олган ҳолда тўлдириш лозим.

Бу борада ҳуқуқшуносларнинг ҳуқуқий онги даражаси, уларнинг амалий фаолияти усули, юридик ҳамжамиятнинг ҳуқуқий ҳаётининг сифат ҳолати, шунингдек юридик таълим каби белгилар муҳим аҳамият касб этади. Уларнинг ҳар бирини ўрганиш махсус илмий таҳлил объекти бўлиши мумкин. Ўйлашимизча, ҳуқуқшуносларнинг ҳуқуқий маданияти нафақат билишнинг, балки олинган билимларни амалий ўрганиш ва қўллаш ўлчови бўлиб ҳам хизмат қилади. Ўз навбатида ушбу ўлчов ҳуқуқий тартибга солишнинг барча босқичларида ҳуқуқшуноснинг самарали иштирокига таъсир этади. Бу эса касбий ҳуқуқий фаолият ҳамда ҳуқуқий онг ўртасидаги боғлиқлик ҳақида далолат беради. Касбий ҳуқуқий фаолият бошқа шахсларнинг ҳуқуқларини бузмаган ҳолда ўз мажбуриятларини самарали бажарилиши ҳамда ўз ҳуқуқларини тўғри қўллай олиши даражасини олдиндан белгилаб беради. Ҳозирги шароитда ҳуқуқий маданият ҳуқуқий давлатни шакллантириш, суд-ҳуқуқ ислоҳотини амалга ошириш замини ҳисобланади. Бу айниқса суд-ҳуқуқ ислоҳотини самарали амалга оширишга ҳуқуқшунослар дахлдорлигини эътиборга олганда муҳим аҳамият касб этади. Ўқиш даврида ҳам, талабалар билан тарбия ишларини олиб бориш вақтида ҳам ҳуқуқшуносларнинг, шу жумладан адвокатларнинг касбий маданиятини шакллантириш жараёнига биринчи даражали эътибор қаратилиши лозим. Адвокатура институтини ислоҳ қилишнинг кейинги жиҳати: юридик таълимнинг вазифаларидан бири аҳолининг ҳуқуқий маданиятини юксалтириш соҳасидаги вазифаси ҳисобланади. Мамлакатимизда инсон ҳуқуқлари ва манфаатларини таъминлаш, ижтимоий ҳаётни демократизациялаштириш ва ҳуқуқий давлат асосларини шакллантириш шарт-шароитларини яратиш заруратидан келиб чиққан ҳолда аҳолининг ҳуқуқий билимлари ва онги даражасини юксалтириш, жамиятнинг сиёсий фаоллигини ошириш, ҳуқуқшунос кадрлар тайёрлаш тизимини такомиллаштириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг

« Ҳуқуқий тарбияни яхшилаш, аҳолининг ҳуқуқий маданияти даражасини юксалтириш, ҳуқуқшунос кадрларни тайёрлаш тизимини такомиллаштириш, жамоатчилик фикрини ўрганиш ишини яхшилаш ҳақида »ги Фармони қабул қилинган. Ушбу Фармон асосида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан ҳуқуқий тарбияни яхшилаш, аҳолининг ҳуқуқий маданияти даражасини юксалтириш, ҳуқуқшунос кадрларни тайёрлаш тизимини такомиллаштириш тўғрисида бир қатор қарорлар қабул қилинган. Одамларда ҳуқуқий маданиятни тарбиялаш, ҳуқуқий билимларни тарғибот қилиш юридик таълимнинг энг муҳим вазифаларидан бири саналади. Бу борада Тошкент давлат юридик институти, Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатияси университетида кенг қўлланадиган аҳолининг ҳуқуқий маданияти ва ҳуқуқий онги даражасини юксалтиришга қаратилган юридик клиникалар амалиёти эътиборга сазовор. Ушбу фаолиятнинг бирдан бир ажралиб турадиган хусусияти – бу аҳолининг у ёки бу масала бўйича ўзи мурожаат қилиши ҳисобланади. Ҳозирги шароитда юридик таълимнинг мақсад ва вазифаси фақат ҳуқуқшунос кадрлар тайёрлашдан иборат эмас. Юридик таълимнинг муваффақияти ва самараси ташқи ва ички омилларга боғлиқ, уларни муваффақиятли ечиш эса нафақат давлатга, балки профессор-ўқитувчилар таркибига ҳам боғлиқ. Бунда ҳуқуқий давлатнинг тараққий этиши ва жамиятнинг барча жабҳаларида ислоҳотлар амалга оширилиши истиқболлари бўлажак ҳуқуқшунослар, айниқса адвокатларга боғлиқлиги ҳақида унутмаслик лозим. Таълим тизимида адвокат касбига тайёрлаш дунёнинг барча давлатларида муҳим ўрин эгалайди, чунки бу касб давлатнинг муваффақиятли юксалишида йўл очиб берадиган аҳамиятга эга, унинг савияси давлатнинг миллий хавфсизлиги, яъни сиёсий, иқтисодий, экологик хавфсизлигига таъсир этади. Шундай қилиб, юқори малакали адвокатларни тайёрлаш мақсадида юридик таълимни такомиллаштиришда қуйидаги масалалар биринчи даражали ҳисобланади: замонавий информацион технологияларни жорий

қилиш ва уларни оммалаштириш (ўқув жараёнини компьютеризациялаштириш); таълим беришнинг замонавий интерактив методикалари; талабалар ишининг мустақил ишлаш қисмини кўпайтириш; ишлаб чиқариш амалиётини ўташ механизмини қайта кўриб чиқиш, малака ошириш марказини ташкил этиш ва адвокатларнинг малака ошириш дастурларини ишлаб чиқиш; бўлажак адвокатларнинг стажировкасини ташкил этиш; адвокатлик фаолияти тўғрисида махсус адабиётлар, дарсликлар, қўлланмалар нашр этилишини молиялаштириш; ҳозирги замон талабларига жавоб берадиган илмий тадқиқотлар ўтказиш; адвокатларнинг касбий фаолиятини, аҳолининг ҳуқуқий маданияти ва ҳуқуқий онгини юксалтириш масалаларига эътибор қаратиш. Албатта, бу тугал рўйхат эмас. Сўз охирида юридик таълимнинг сифатига фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари ҳимояси сифати, уларнинг хавфсизлиги, давлат ҳокимиятининг барча даражаларида қабул қилинадиган қарорлар сифати, демак, бутун жамият ва давлатнинг хавфсизлиги ҳам боғлиқлигини эслатиб ўтиш лозим. 8. Aдвoкaтлик фaoлиятининг сoлиққa тoртилиши Адвокатлик тузилмалари (адвокатлик бюроси, адвокатлик фирмаси, адвокатлар ҳайъати) ва адвокатларнинг алоҳида ҳуқуқий мақоми ҳисобга олинган ҳолда қонунга кўра уларга солиқ солиш ҳам ўзига хос хусусиятларга эга. Адвокатлик тузилмалари ва адвокатларнинг солиққа тортишнинг ўзига хос хусусиятлари Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексининг 64-бобида назарда тутилган. Адвокатлик тузилмалари ва адвокатларни солиққа тортишнинг ўзига хос хусусиятларини кўриб чиқишдан аввал, солиққа тортиш билан боғлиқ асосий тушунчаларни билиш зарур. Солиқлар деганда Солиқ кодексида белгиланган, муайян миқдорларда ундириладиган, мунтазам, қайтариб берилмайдиган ва беғараз хусусиятга эга бўлган, бюджетга йўналтириладиган мажбурий пул тўловлари тушунилади. Бошқа мажбурий тўловлар деганда Солиқ кодексида белгиланган давлат мақсадли жамғармаларига мажбурий пул тўловлари, божхона

тўловлари, шунингдек ваколатли органлар ҳамда мансабдор шахслар томонидан юридик аҳамиятга молик ҳаракатларни тўловчиларга нисбатан амалга ошириш учун, шу жумладан муайян ҳуқуқларни ёки лицензиялар ва бошқа рухсат берувчи ҳужжатларни бериш учун тўланиши лозим бўлган йиғимлар, давлат божи тушунилади. Солиқ тўловчилар – бу Солиқ кодексига мувофиқ зиммасига солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни тўлаш мажбурияти юклатилган жисмоний шахслар, юридик шахслар ва уларнинг алоҳида бўлинмаларидир. Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексида ишлатилган “юридик ва жисмоний шахслар” тушунчаси кодекснинг 16-моддасида берилган. Юридик шахс - Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларига мувофиқ ташкил этилган, ўз мулкида, хўжалик юритишида ёки оператив бошқарувида алоҳида мол-мулкка эга бўлган ҳамда ўз мажбуриятлари юзасидан ушбу мол-мулк билан жавоб берадиган, мустақил балансига ёки сметасига эга бўлган, ўз номидан мулкий ва шахсий номулкий ҳуқуқларга эга бўла оладиган ҳамда уларни амалга ошира оладиган, мажбуриятларни бажара оладиган, судда даъвогар ва жавобгар бўла оладиган ташкилот; чет давлатнинг қонун ҳужжатларига мувофиқ ташкил этилган чет эл ташкилоти; Ўзбекистон Республикасининг, чет давлатнинг қонун ҳужжатларига ёки халқаро шартномага мувофиқ ташкил этилган халқаро ташкилотлардир. Жисмоний шахслар – бу Ўзбекистон Республикаси фуқаролари, чет давлатлар фуқаролари, шунингдек фуқаролиги бўлмаган шахслардир. Нотижорат ташкилотлари деганда фойда олишни фаолиятининг асосий мақсади қилиб олмаган ва олинган даромадларни ўз қатнашчилари (аъзолари) ўртасида тақсимламайдиган юридик шахслар тушунилади. Ўзбекистон Республикасининг “Адвокатура тўғрисида”ги Қонунининг 4 1 , 4 2 , 4 3 – моддаларига кўра адвокатлик тузилмалари (адвокатлик бюроси, адвокатлик фирмаси, адвокатлар ҳайъати) нотижорат ташкилотлари ҳисобланади.

Ўзбекистон Республикасининг “Адвокатура тўғрисида”ги Қонунининг 3-моддасига кўра қонунда белгиланган тартибда адвокат мақомини ва адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини олган шахс адвокат деб ҳисобланади. Шундай қилиб, солиқ солиш нуқтаи назардан адвокат жисмоний шахсдир . Қонунда белгиланган солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни юридик шахслар (адвокатлик тузилмалари) ҳам ва жисмоний шахслар (адвокатлар) ҳам тўлаши шарт. Қонуннинг мазмунига кўра солиқларни жорий этишда солиқ тўловчилар ва солиқ солиш элементлари: солиқ солиш объекти, солиқ солинадиган база, солиқ ставкаси, солиқларни ҳисоблаб чиқариш тартиби, солиқ даври, солиқлар бўйича имтиёзлар ва улардан солиқ тўловчиларнинг фойдаланиш асослари белгиланиши лозим. Солиқ тўловчи – солиқ тўлаш мажбурияти юклатилган юридик ёки жисмоний шахс. Солиқ солиш объекти солиқ тўловчида солиқ ёки бошқа мажбурий тўлов ҳисоблаб чиқарилиши ва (ёки) тўланиши юзасидан мажбурият келтириб чиқарувчи мол-мулк, ҳаракат, ҳаракат натижасидир. Солиқ солинадиган база солиқ солиш объектининг солиқ ёки бошқа мажбурий тўловнинг ставкаси татбиқан белгиланган кўрсаткичлардаги қиймат, миқдор, физик ва бошқа тавсифларини ифодалайди. Солиқ ставкаси солиқ солинадиган базанинг ўлчов бирлигига нисбатан ҳисобланадиган фоизлардаги ёки мутлақ суммадаги миқдорни ифодалайди. Солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларнинг ставкалари, агар Солиқ кодексида бошқача қоида назарда тутилган бўлмаса, Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарори билан белгиланади. Солиқ ва бошқа мажбурий тўловни ҳисоблаб чиқариш тартиби солиқ даври учун солиқ солинадиган базадан, ставкадан, шунингдек имтиёзлар

мавжуд бўлса, шу имтиёзлардан келиб чиқиб, солиқ ва бошқа мажбурий тўлов суммасини ҳисоблаш қоидаларини белгилайди. Солиқ ва бошқа мажбурий тўловларни ҳисоблаб чиқариш солиқ тўловчи томонидан мустақил равишда амалга оширилади. Солиқ кодексида назарда тутилган ҳолларда, солиқ ва бошқа мажбурий тўловни ҳисоблаб чиқариш мажбурияти давлат солиқ хизмати органи ёки солиқ агенти зиммасига юклатилиши мумкин. Солиқ даври у тугаганидан кейин солиқ солинадиган база аниқланадиган ҳамда солиқ ёки бошқа мажбурий тўлов суммаси ҳисоблаб чиқариладиган даврдир. Солиқ даври бир неча ҳисобот даврига бўлиниши мумкин бўлиб, уларнинг якунлари бўйича ҳисоб-китобларни тақдим этиш ҳамда солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларнинг тўланиши лозим бўлган суммаларини тўлаш мажбурияти юзага келади. Жорий тўловларни тўлаш бўйича мажбурият юзага келган давр ҳисобот даври бўлмайди. Солиқ кодексида, бошқа қонунларда ва Ўзбекистон Республикаси Президентининг қарорларида назарда тутилган, бошқа солиқ тўловчиларга нисбатан айрим тоифадаги солиқ тўловчиларга бериладиган афзалликлар, шу жумладан солиқ ва (ёки) бошқа мажбурий тўлов тўламаслик ёхуд уларни камроқ миқдорда тўлаш имконияти солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар бўйича имтиёзлар деб эътироф этилади. Ўзбекистон Республикасининг “Адвокатура тўғрисида”ги Қонунига мувофиқ адвокатлик фаолияти Ўзбекистон Республикаси фуқаролари, ажнабий фуқаролар, фуқаролиги бўлмаган шахсларга, корхоналар, муассасалар, ташкилотларга юридик ёрдам кўрсатишга йўналтирилган. Адвокатлик фаолияти тадбиркорлик ҳисобланмайди, шу туфайли адвокат илмий ва педагогик фаолиятдан, шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Адвокатлар палатасидаги ва унинг ҳудудий бошқармаларидаги фаолиятдан ташқари ҳақ тўланадиган бошқа турдаги фаолият билан шуғулланишга ҳақли

эмас. Қонунда адвокатлик тузилмалари учун бундай чеклаш назарда тутилмаган. Чунончи кўрсатилган қонуннинг 4-моддасига мувофиқ адвокатлик тузилмалари фуқаролар ва юридик шахсларга юридик ёрдам кўрсатганлиги учун улардан тушадиган пул маблағлари (даромадлар) ҳамда қонун ҳужжатларида тақиқланмаган бошқа маблағлар ҳисобидан таъминот олади. Бундан шундай хулоса қилиш мумкин-ки, адвокатлар тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланишга ҳақли эмаслар, аммо адвокатлик тузилмалари қонунда тақиқланмаган ҳар қандай фаолият билан, шу жумладан тадбиркорлик фаолияти билан ҳам шуғулланишга ҳақли. Адвокатлар ҳайъатлари, адвокатлик фирмалари ва адвокатлик бюролари нодавлат нотижорат ташкилотлари сифатида фаолиятнинг адвокатлар томонидан юридик ёрдам (хизмат) кўрсатиш билан боғлиқ қисми бўйича солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар тўлашдан озод этиладилар. Аммо адвокатлик тузилмалари: - божхона тўловлари; - ягона ижтимоий тўлов; - автотранспорт воситаларини олганлик ва (ёки) вақтинчалик олиб кирганлик учун Республика йўл жамғармасига йиғим; - тўлов манбаида ушлаб қолинадиган солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни бошқа солиқ тўловчилар учун урнатилган тартибда тўлайдилар. Адвокатлар ҳайъатлари, адвокатлик фирмалари ва адвокатлик бюролари (адвокатлар томонидан юридик ёрдам кўрсатиш билан боғлиқ бўлмаган) тадбиркорлик фаолиятини амалга оширган тақдирда, солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар Солиқ кодексида тадбиркорлик фаолиятини амалга оширувчи юридик шахслар учун назарда тутилган тартибда тўланади. Ўзбекистон Республикасининг “Адвокатура тўғрисида”ги Қонунининг 11-моддасига мувофиқ адвокат ўзи томонидан кўрсатилган юридик ёрдам учун жисмоний ва юридик шахслардан ҳақ олиш (гонорар) ҳуқуқига эга. Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексининг 392-моддасига мувофиқ адвокатлар томонидан юридик ёрдам (хизмат) кўрсатганлик учун олинган

гонорарлар суммаларига жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи солинади. Адвокатнинг даромадлари жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи объектидир. Адвокатнинг даромади адвокат томонидан юридик ёрдам (хизмат) кўрсатганлик учун олинган сумма билан адвокатлар ҳайъатлари, адвокатлик фирмалари ва адвокатлик бюроларини сақлаб туриш учун ўтказилган маблағлар суммаси ўртасидаги фарқ сифатида аниқланади. Солиқ солинадиган база адвокат даромадидан адвокат гонорарида ҳисобга олинадиган ягона ижтимоий тўлов чегириб ташланган ҳолда аниқланади. Адвокатларнинг даромадларига солиқ солиш солиқ агентлари - адвокатлар ҳайъатлари, адвокатлик фирмалари ва адвокатлик бюролари томонидан амалга оширилади. Адвокатларнинг тўлов манбаида солиқ солинадиган даромадларига қуйидаги даромадлар киради: 1) Солиқ к одекснинг 172-моддасига мувофиқ адвокат ларнинг меҳнатга ҳақ тўлаш тарзидаги даромадлари; 2) Солиқ к одекснинг 177-моддасига мувофиқ моддий наф тарзидаги даромадлар; 3) мулкий даромадлар, агар даромаднинг тўлов манбаи юридик шахс - Ўзбекистон Республикасининг резиденти, фаолиятини Ўзбекистон Республикасида доимий муассаса орқали амалга ошираётган Ўзбекистон Республикасининг норезиденти, чет эл юридик шахсининг ваколатхонаси бўлса; 4) Солиқ к одекс и нинг 178-моддасига мувофиқ бошқа даромадлар, агар даромаднинг тўлов манбаи юридик шахс - Ўзбекистон Республикасининг резиденти, фаолиятини Ўзбекистон Республикасида доимий муассаса орқали амалга ошираётган Ўзбекистон Республикасининг норезиденти, чет эл юридик шахсининг ваколатхонаси бўлса.

Тўлов манбаида солиқ солиш солиқ солинадиган база ва белгиланган ставкадан келиб чиққан ҳолда солиқ агентлари томонидан амалга оширилади. Солиқ агентлари солиқ тўловчининг Солиқ к одекс и нинг 184-моддасида кўрсатилган даромадларидан ҳисобланган жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи суммасини мазкур даромадлар ҳақиқатда тўланаётганда ушлаб қолишлари шарт. Адвокатларнинг даромадларидан олинадиган солиқнинг ҳисобланган суммасини солиқ тўловчидан ушлаб қолиш солиқ агенти солиқ тўловчига тўлаётган ҳар қандай пул маблағлари ҳисобидан, мазкур пул маблағлари ҳақиқатда солиқ тўловчига ёки унинг топшириғига биноан учинчи шахсларга тўланаётганда амалга оширилади. Адвокатлардан олинадиган даромад солиғининг тўғри ушлаб қолиниши ва ўз вақтида бюджетга ўтказилиши учун жавобгарлик даромад тўлаётган солиқ агентининг зиммасида бўлади. Мазкур солиқ суммаси ушлаб қолинмаган тақдирда, солиқ агенти ушлаб қолинмаган суммани ҳамда у билан боғлиқ пеняни бюджетга тўлаши шарт. Адвокатлардан олинадиган даромад солиғини ҳисоблаб чиқариш учун солиқ ставкасини қўллаш мақсадида энг кам иш ҳақи миқдори йил бошидан ортиб борувчи якун бўйича (йил бошидан тегишли даврнинг ҳар бир ойи учун энг кам иш ҳақларининг суммаси) ҳисобга олинади. Адвокатлардан олинадиган даромад солиғини ҳисоблаб чиқариш ва ушлаб қолиш белгиланган солиқ солинадиган база ҳамда ставкалардан келиб чиққан ҳолда даромад ҳисобланишига қараб, йил бошидан ортиб борувчи якун бўйича ҳар ойда адвокатнинг асосий иш жойи бўйича солиқ агенти томонидан амалга оширилади. Адвокатлардан олинадиган даромад солиғининг ҳисоблаб чиқарилган суммаси қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда адвокатларнинг шахсий жамғариб бориладиган пенсия ҳисобварақларига ўтказиладиган ҳар ойлик мажбурий бадаллар суммасига камайтирилади.

Ўз таркибида фаолият кўрсатаётган адвокатларга моддий ёрдам кўрсатган ва совғалар берган адвокатлар тузилмаси адвокатлардан олинадиган даромад солиғи суммасини солиқ даврининг охирида амалда бўлган энг кам иш ҳақи миқдоридан келиб чиққан ҳолда қайта ҳисоб-китоб қилади. Ўзбекистон Республикаси “Адвокатура тўғрисида”ги Қонуннинг 4 4 – моддасига мувофиқ юридик маслаҳатхона адвокатлик фаолиятини амалга ошириш учун Адвокатлар палатасининг ҳудудий бошқармаси томонидан ташкил этилади ва юридик шахс мақомига эга бўлмайди. Юридик маслаҳатхонада фаолият кўрсатаётган адвокатларнинг меҳнатига жисмоний ва юридик шахслардан уларга юридик ёрдам кўрсатилаётган учун Адвокатлар палатасининг ҳудудий бошқармасига келиб тушган маблағлар ҳисобидан ҳақ тўланади. Маблағлар етарли бўлмаган тақдирда Адвокатлар палатасининг юридик маслаҳатхонани ташкил этган ҳудудий бошқармаси ушбу юридик маслаҳатхонани таъминоти учун кўшимча маблағлар ажратади, шу жумладан юридик маслаҳатхонада фаолият кўрсатаётган адвокатлар меҳнатига ҳақ тўлайди. Юридик маслаҳатхонада фаолият кўрсатаётган адвокатларнинг даромадлари жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғини объектидир ва бу солиқ улардан юридик маслаҳатхонани ташкил этган Адвокатлар палатаси ҳудудий бошқармаси томонидан юқорида кўрсатилган тартибда ундирилади.

Адабиётлар 1. Адвокатлик фаолияти: назария ва амалиёт масалалари: илмий амалий конференция материаллари. – Т.: Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Амалдаги қонун ҳужжатлари мониторинги институти, 2010. 2. Адвокатская деятельность: Учебно-практическое пособие / Под общ. ред. к.ю.н. В.Н.Буробина. 3-е изд, перераб. и доп. – М.: Статут, 2005. 3. Абдумажидов Г. Развитие адвокатуры в Республике Узбекистан. // Ж Адвокат – 2005. - № 2. 4. Воробьев А.В., Поляков А.А., Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры. – М.: Грантъ, 2002. 5. Галоганов А.П. Адвокатура и государство // «Современное состояние адвокатуры в странах Центральной Азии: проблемы и перспективы». Материалы Международной региональной конференции (4-7 февраля 2003 г. Ташкент, Узбекистан). – Ташкент, 2003. 6. Изложение мотивов для рекомендации Комитета Министров Совета Европы государствам-членам Совета Европы «О свободе осуществления профессии адвоката». / / Ж. Адвокатские вести. - № 1. – 2002. 7. Жўраев И.Б. Ўзбекистон Республикасида адвокатлик фаолияти. Ўқув услубий қўлланма. - Тошкент: ТДЮИ, 2010 йил. – 8.5 б.т. 8. Нерсесянц В.С. Философия права. Учебник для вузов. – М.: НОРМА- ИНФРА М, 1999 .

Похожие

Ўзбекистoн Республикaсидa aдвoкaтлик фаолияти фaнининг тушунчaси, предмети вa тизими

Aдвoкaтлик фaoлиятидa нoтиқлик сaнъaти aсoслaри

Ўзбекистoн Республикaсидa aдвoкaтурa вa инсoн ҳуқуқлaри бўйичa миллий институтлaр

Ҳуқуқ нормаси тушунчаси

Хукук нормаси