Aдвoкaтлик фaoлиятидa нoтиқлик сaнъaти aсoслaри - Юриспруденция - Рефераты

Aдвoкaтлик фaoлиятидa нoтиқлик сaнъaти aсoслaри

Загружено в:

01.11.2023

Скачано:

0

Размер:

42.287109375 KB

Aдвoкaтлик фaoлиятидa нoтиқлик сaнъaти aсoслaри Режа : 1. Зaмoнaвий ритoрикaгa кириш 2. Aдвoкaтнинг ҳимoя нутқининг тузилиши 3. Суд нутқининг aсoслaнтириш жиҳaтлaри. Нутқ мaқсaдининг белгилaниши

1. Зaмoнaвий ритoрикaгa кириш Нотиқлик санъатини муккамал эгалламасдан ва уни тортишувга асосланган суд процессида моҳирлик билан қўллаш кўникмасига эга бўлмасдан туриб, адвокат ўз вазифасини юқори даражада уддалаши қийин. Аммо кўпчилик адвокатлар судда нутқ сўзлаш санъатини эгаллашга зарур даражада эътибор қилишмайди. Нотиқлик санъати амалиёт бўлса, риторика унинг назариясидир. Риторика грекча сўз бўлиб, фикрни чиройли ва ишонарли ифода этишни англатади. Ўзаро муносабатлар соҳасида фикрни ифодаловчи сўзнинг ишончлилиги унинг далилланганлигидан кам аҳамиятга эга эмас. Риторика санъат ва айни вақтда ишонтириш назарияси сифатида ўзининг борлиқни билиш ва ўзгартириш усули риторик усулга эга. Тадқиқ этишнинг риторик усули – бу ижтимоий борлиқни амалий вазифаларни ҳал этиш мақсадида англаш, бошқаларни ҳам шунга ишонтириш учун амалга ошириладиган фикрлаш усулларининг мажмуисидир. Суд риторикасини ўрганишда риторик усул далилларни англаб этиш ва унинг моҳиятини бошқаларга ҳам етказишнинг умумий услуби сифатида эътироф қилинади. Суд риторикаси ёки юридик риторика фан сифатида юридик аҳамиятга эга бўлган фактларни ўрганиш ва ҳуқуқий хусусиятдаги қарорларни қабул қилиш жараёнида юридик фактлар таҳлилини тайёрлаш ва уларни баҳолаш тўғрисидаги хулосаларни ишончли тарзда тақдим этиш билан боғлиқ барча муоммаларни ўрганади. Юридик риториканинг предмети ҳуқуқий муносабатлар соҳасида ишонтиришдир. Адвокатнинг муваффақиятли фаолият кўрсатиши унинг касб маҳорати, чунончи иш материалларини ўрганиш ва таҳлил қилиш, уларга ҳуқуқий баҳо бериш, сўроқ олиб бориш, саволларни аниқ, тушунарли ва мақсадли шакллантириш қобилиятига боғлиқдир.

Адвокат ўз процессуал функцияларини амалга оширишда юридик риторикадан фойдаланиши кўйидагиларда намоён бўлади: - суд тергови бошланганга қадар ҳимоянинг ишончли позициясини шакллантириш мақсадида иш материалларини ўрганиш, уларни таҳлил этиш ва баҳолаш; - ҳимоянинг узил-кесил позициясини аниқлаш мақсадида суд тергови жараёнида иш олиб бориш, судда нутқ сўзлаш учун материаллар тайёрлаш, айблов тараф билан процессуал курашиш ва судни адвокат судланувчи фойдасига келтирган важларни ҳақиқий деб қабул қилишга олдиндан тайёрлаб бориш; - адвокатнинг процессуал ҳаракатининг якуни сифатида, адвокат томонидан ишни таҳлил этиш натижаси ва шу билан бирга суд томонидан қарор қабул қилиш учун ўз позициясини якка-ю ягона тўғри деб тақдим этадиган, ҳимоя нутқи. Ҳимоя нутқининг ишончлилиги адвокатнинг жиноят процессидаги барча процессуал фаолиятининг бош мақсади бўлганлиги учун, унга ҳимоя позициясининг қанчалик ишончли эканлигидан далолат берувчи муҳим кўрсаткич ва адвокатнинг касбий лаёқатининг муҳим мезони сифатида қараш мумкин. 2. Aдвoкaтнинг ҳимoя нутқининг тузилиши Кўпчилик муаллифлар адвокат ҳимоя нутқининг тузилиши деганда, унинг таркибий қисмларини тушунади. Уни кириш, асосий (асослантириш) қисм ҳамда хулосадан иборат деб таърифлаб, ўрганадилар. Бу ёндашувни нотўғри деб бўлмайди, лекин у асосий масалани, яъни адвокат ҳимоя нутқининг ишончлилиги масаласини иккинчи даражага тушириб қўяди. Бизнинг назаримизда, адвокат ҳимоя нутқининг тузилишини ўрганишда унинг коммуникатив хусусиятларига асосий эътиборни қаратиш лозим. Ўзбекистонда суд ишларини юритиш тортишув принципига асосланган. Тарафларнинг ўзаро тортишувига асосланган суд процессида адвокатнинг нутқи ишонтириш жараёни билан (ҳимоядаги шахснинг ҳақ

эканлигини исботлаш, тингловчиларни ўзига жалб этиш ва уларнинг фикрини ишдаги тараф учун зарур бўлган томонга йўналтириш) боғлиқ масалаларни самарали ҳал қилишга кўмаклашадиган муайян коммуникатив сифатларга эга бўлганидагина адвокатга нисбатан ишонч уйғонади. Суд мажлисида сўзлаётган нотиқ нутқининг коммуникатив сифатларини қуйидагилар белгилайди:  нутқнинг тушунарлилиги;  нутқнинг мантиқийлиги;  нутқнинг етарли даражада давом этиши билан бирга, лўндалиги;  нутқнинг ҳис-ҳаяжонлилиги;  нутқда баён этилаётган фикрларнинг ўз жойидалиги;  нутқнинг самимийлиги;  нутқда аниқлик. Нутқнинг тушунарлиги унинг тингловчининг онгига осонлик билан етиб боришини англатади. Нутқнинг бу коммуникатив сифати айникса халқ маслаҳатчилари иштирокида ўтказилаётган суд процессида алоҳида аҳамият касб этади. Нутқ ўзининг тушунарлиги туфайли ишончли бўлиши суд процесси иштирокчиларининг иш юзасидан адвокат учун зарур бўлган хулосаларга келишига ёрдам беради. Нутқнинг тушунарлилигига умум кабул қилинган сўзлар ва ибораларни ишлатиш орқали эришилади. Адвокатнинг ўз нутқида бошқалар учун тушунарсиз бўлган ёки тушунилиши учун махсус билимлар талаб қилинадиган сўзлар ёхуд ибораларни ишлатиши нутқнинг коммуникатив сифатига акс таъсир кўрсатади. Нутқнинг оммабоплиги, тушунарлилиги, аниқлиги, демак унинг ишонарлилиги нутқнинг бошқа коммуникатив сифатлари, жумладан мантиқийлилигига ҳам бевосита боғлиқ. Нутқнинг мантиқийлиги унинг мазмунини мантиқ қонунларига мувофиқ, объектив борлиқда мавжуд алоқалар ва муносабатларга асосланган ҳолда кетма-кет баён этишда ифодаланади.

Нутқ мантиқ жиҳатидан ўзук-юлуқ бўлиб, фикрлар тугалланмасдан туриб, бир предметдан иккинчига ўтиш, асосий фикр якунламасдан майда чуйда нарсаларга ўтиб кетиш, тингловчида нотиққа ва унинг важларига нисбатан салбий муносабат уйғотади, оқибатда адвокат ўз нутқида қўйилган мақсадга эришиши қийин бўлади. Аксинча, нутқда баён этилаётган фикрлар қатъий мантиқий кетма- кетликда ривожланса, уни тинглаш нафақат ёқимли бўлади, балки бундай нутқ тингловчининг онгига жиддий таъсир кўрсатиб, уни тушуниш ва қабул қилишни осонлаштиради. Бундай мантиқий жиҳатидан муқаммал нуткни тайёрлаш учун нутқ режасини ва унинг тузилишини пухта ўйлаш лозим. Нутқ режаси – бу унинг мазмуни чизмаси бўлиб, у бир фикрдан бошқасига ўтиш мантиқини белгилайди. Нутқ режасини шундай тузиш керакки, бунда иккинчи фикр биринчисидан, учинчиси иккинчисидан келиб чиқиши ёки бир фикрдан иккинчисига ўтиш табиийлиги таъминлаши лозим. Бир фикрдан иккинчисига ўтишнинг табиийлиги суддаги нутқнинг тузилишининг мантиқийлиги, нутқнинг барча қисмлари мантиқ – мазмуни бўйича яхлитлиги билан ҳам таъминланади. Бундай муккамал нутқни тайёрлаш ва сўзлаш учун биринчи навбатда нуқнинг мақсадини, унинг асосий фикрини аниқлаб олиш лозим, бу эса нутқнинг барча қисмларига сингдирилиши ва уни яхлит бирлик сифатида боғлаб туриши лозим. Судьялар томонидан адвокатнинг асосий фикрни, унинг позицияси ва важлари англаб этилиши учун, нутқнинг яна бир коммуникатив сифати - нутқнинг етарли даражада давом этиши билан бирга лўндалиги (қисқалиги) муҳим аҳамиятга эга. Чунки нутқда асосий фикрни ифодалашда ортиқча сўз ва иборалардан фойдаланиш тингловчининг асосий фикрларни тушунишдан чалғитади. Узундан-узоқ сўзланган нутқ тингловчини

зериктиради, ва охир оқибатда адвокат томонидан баён этилаётган важларнинг қабул қилинишини қийинлаштиради. Ҳимоя нутқи хаддан ташқари давомли, қуруқ, фақат муайян ахборотлардан иборат бўлиб, ҳис-ҳаяжонсиз сўзланиши одатда судьяларда салбий муносабат уйғотади. Шунинг учун ҳам адвокат ўз нутқини тузаётганда унинг етарли даражада ҳис-ҳаяжонли бўлишига ҳам эътибор бериши керак. Нутқнинг ҳис-ҳаяжонлилиги дейилганда, нутқнинг тингловчиларнинг диққати ва қизиқишини жалб этадиган, уларнинг адвокат баён этилаётган мулоҳазалар, фактлар, далиллар ва уларнинг ўзаро алоқадорлигини тушунуб етишини енгиллаштирадиган ҳамда тингловчиларда ижобий ҳиссиёт ва кечинмаларни уйғотиб, уларнинг таассуротини, мантиқий фикрлаши ва хотирасини фаоллаштирадиган ўзига хос тузулишига айтилади. Адвокатнинг нутқи ҳис-ҳаяжонли бўлиши уч мақсадга: ишонтириш, жалб этиш ва тингловчиларнинг ҳис-ҳаяжонини қўзғатишга хизмат қилади. Шуни ёдда сақлаш керакки, адвокатнинг тингловчини ишонтиришга уринаётганлиги ҳаммага кўриниб туриши керак. Лекин, унинг тингловчиларни жалб этишга ва уларнинг ҳис-ҳаяжонини кўзғашга ҳаракат килаётганлиги аниқ равшан кўрилмаслиги балки нутқнинг барча қисмига сингдириб юборилиши лозим. Бу вазифани бажариш учун адвокатнинг нутқи яна учта муҳим коммуникатив сифатларга эга бўлиши лозим. Булар баён этилаётган фикрларнинг ўз жойида айтилаётганлиги, самимийлиги ва аниқлигидир. Фикрларнинг ўз жойида айтилиши дейилганда нутқ ва уни баён этиш услубининг шундай ташкил этилиши тушунилади-ки, у мавжуд шароитга мос келиши, мулоқот вазифалари ва мақсадига жавоб бериши, гапираётган киши билан тингловчи ўртасида руҳий боғлиқликни ўрнатишга ва сақлаб туришга кўмаклашиши лозим. Адвокатнинг нутқида ўз жойида айтилмаган гап нутқнинг аҳамиятини йўққа чиқариши, ўз жойида айтилган гап эса нутқнинг таъсирчанлигини

янада ошириши мумкин. Шунинг учун адвокат судда нутқ сўзлашга тайёргарлик кўришда иш ҳолатларини ортиқча “безаб кўрсатишга” ҳаракат қилмаслиги, нутқ ўртача даражада ривожланган соғлом фикрловчи судья, халқ маслаҳатчиси учун мўлжалланганлигини унутмаслиги, шунингдек, ўзини ҳаддан ташқари юқори интеллект эгаси эканлигини таъкидлашга уринмаслиги керак. Адвокатнинг нутқи ўзининг маънавий-маданий даражасига мос бўлиши нутққа табиийлик бағишлайди ва адвокатга нисбатан ишонч уйғотади. Ақсинча, агарда тингловчи адвокатнинг нутқи унинг ўзининг маънавий-маданий даражасига, интеллектуал салоҳиятига мос эмаслигини унинг бошқаларнинг сўзини такрорлаётганлигини сезса, унда адвокатнинг ахлоқий фазилатларига нисбатан, яъни адвокатнинг позицияси тўғри ва адолатлилигига ҳамда улар асосида ётган важларга нисбатан шубҳа уйғонади. Нутқнинг самимийлиги – бу шундай коммуникатив сифатки, нотиқнинг сўзлаш оҳангидан самимийлиги сезилиб туриши, унинг фикр ва кечинмалари табиий эканлиги, ҳимоя қилинаётган ҳолатлар ҳамда важларнинг тўғри ва адолатлилиги тўғрисида нотиқда ички ишонч мавжудлилигига тингловчини ишонтиради, бунинг ўзи суд мажлисида раислик этувчи судья ва халқ маслаҳатчиларида худди шундай ички ишонч шаклланишига кўмаклашади. Шундай қилиб, нутқнинг самимийлиги адвокатга тингловчиларни ўзи томонга оғдириб олишга ёрдамлашади. Тингловчиларда адвокат ҳақиқатни гапираётганлиги ҳақидаги фикр шаклланиши учун адвокатнинг нутқи яна бир сифатга, яъни аниқликга эга бўлиш, айтилаётган фикр ва ҳақиқий ҳолат бир-бирига тўғри келиши лозим. Суд процессида ҳимоя нутқининг аниқлиги энг аввало адвокатнинг ишга қанчалик виждонан ёндашишига боғлиқ. Ноаниқ нутқ, у атайлаб ёки эътиборсизлик натижасида йўл қўйилганлигидан қатъи назар тингловчиларда адвокат ёлғон сўзлаяпти деган

тассавур уйғотади. Бунинг ўзи адвокатнинг ҳақиқатга тўғри келадиган фикр ва важлари ишни ҳал қилишда судья ва халқ маслаҳатчилари томонидан эътиборга олинмасдан қолинишига олиб келиши мумкин. Юқорида кўрсатиб ўтилган адвокат нутқининг коммуникатив сифатлари ҳимоя нутқининг тузилишига бевосита таъсир курсатади. Нутқнинг коммуникатив сифатларга эга бўлиши адвокатнинг ўз олдига қўйган мақсадларга эришишига кўмаклашади. 3. Суд нутқининг aсoслaнтириш жиҳaтлaри. Нутқ мaқсaдининг белгилaниши Адвокатнинг суд процессидаги нутқининг энг асосий жиҳатларидан бири унинг асослантирилганлигидир. Тингловчиларни (процесс иштирокчиларини) ишонтира оладиган нутқни тузиш асослаш фаолиятининг бир туридир. Асослантириш дейилганда нима тушунилади? Асослантириш – бу интеллектуал фаолият бўлиб, унинг моҳиятини қайсидир бир фикрни аниқлаш ёки рад этиш, кимнидир ишонтириш, унинг қарашлари ёки позициясини ўзгартириш мақсадида важлар, асослар келтириш ташкил этади. Ҳар қанақанги асослантиришнинг бош мақсади тингловчини муҳокама қилинаётган масала бўйича ўз маслакдошига, иттифоқчисига айлантиришдир. Агарда асослантириш одоб доирасида, суд процессининг бошқа иштирокчилари ҳурмати жойига қўйилган ҳолда амалга оширилса, асослантириш жараёнида исботланаётган ҳолат ҳақиқат эканлиги ҳақида тингловчиларда ишонч уйғотиш осонлашади. Шуни ҳамиша ёдда тутиш керакки, асослантириш биринчи навбатда инсон онгига таъсир этишга йўналтирилган, шунинг учун ҳам асослантиришда баён қилинаётган важлар шундай тингловчиларга тушунарли тарзда етказилмоғи лозим. Тингловчида ишонч уйғотадиган нутқ тайёрлашда одатда ишонтиришнинг қуйидаги шаклларидан фойдаланилади:  мантиқ ёрдамида ишонтириш;  эмоция ёрдамида ишонтириш;

 дисскусия (баҳслашув) ёрдамида ишонтириш. Мантиқ ёрдамида ёки мантиқий ишонтириш исботлаш (далиллар) мантиқий операциялари, танқид ва рад этиш орқали амалга оширилади. Далиллар – бу асослашнинг бир тури, фикрларнинг тўғрилигини бошқа ҳақиқат деб қабул қилинган фикрлар ёрдамида асослашдир. Суд нутқини шакллантиришда унинг ишонтирувчи таъсирини таъминлаш учун қуйидаги асосий қоидалардан иборат бўлган мантиқий далиллар қоидасига риоя этиш лозим:  тезис ва асослар (важлар) аниқ, қисқа, тушунарли ҳолда келтирилиши шарт;  исботлаш (асослантириш)нинг бошдан охиргача тезис бир хилда ўзгармасдан қолиши керак;  тезисни тасдиқлаш мақсадида келтирилаётган важлар бир-бирига қарама-қарши бўлмаслиги керак;  ҳақиқат бўлган тезисни исботлаш ҳақиқий асослардан фойдаланишни талаб этади;  важларнинг ҳақиқат эканлиги тезисдан қатъи назар аниқланиши (исботланиши) керак;  важлар (асослар) мазкур тезис учун етарли асос бўлиб хизмат қилиши керак;  исботлаш (асослаш) жараёнида хулоса чиқариш шаклларига (дедукция, индукция ва аналогия) ва фикрлашнинг мантиқ қонунларига: айнанлик қонуни, қарама-қарши бўлмаслик қонуни, учинчини истисно қилиш қонуни, асос етарлилилиги қонунларига риоя этиш лозим. Кўрсатилган қоидаларни бузиш мантиқий хатоларга олиб келади. Адвокатнинг суддаги нутқида энг кўп учрайдиган мантиқий хатолар қуйидагилар: - ёлғон асослар ёки асосий адашиш, бунда тезисни ёлғон ёки ҳақиқатдан йироқ асослар билан исботлашга ҳаракат қилинади; - асослантиришни ўзининг ҳақиқатлиги тасдиқланиши зарур бўлган

ҳолатлар билан исботлашга уриниш; - чиқиб бўлмас айланага тушиб қолиш. Бунда тезисни бирон бир ҳолат билан, уни эса тезис билан исботлашга ҳаракат қилинади; - тезисни тўлиқ алмаштириш ёки тезисдан чекиниш. Бунда адвокат тезис сифатида олға сурилган маълум бир ҳолатни асослаш ўрнига, тезисга яқин ёки унга ўхшаш ҳолатни асослашга ўтиб кетиб, асосий ғояни бошқаси билан алмаштиради; - тезисни қисман ўзгартириш. Бунда адвокат тезисни асослашда биринчи айтилган умумий ёхуд кескин фикрни торайтириб ёки юмшатиб ўзи олға сурган тезисни ўзгартиради. Масалан: у дастлаб “жиноятнинг барча иштирокчилари қасддан ҳаракат қилган” деб таъкидлаб, кейин “уларнинг кўпчилиги қасддан ҳаракат қилган” деб ўзгартиради. - “асослар қанча кўп бўлса, шунча яхши” принципи бўйича ҳаддан ташқари кўп далил келтиришга уриниш. Бунда асослаш ҳаддан ташқари кўпайиб кетиб, асослантирувчи (адвокат) ўзи сезмаган ҳолда мантиқга зид равишда бир-бирига қарама-қарши важлар келтириши мумкин; - сабабий боғланишни маълум вақтда содир бўлган ҳодисаларнинг оддий кетма-кетлиги билан аралаштириб юбориш. Бу “шундан сўнг, демак шу сабабли” қабилида фикр юритишда намоён бўлади; - тезисни тасдиқлаш мақсадида унга нисбатан айтилгандан унга алоқаси бўлмаганга ўтиш; - умумлаштиришга шошилиш, яъни тезиснинг маълум бир қисмини тасдиқловчи асос билан тезисни тўлиқ асослантиришга ҳаракат қилиш; - асос билан асослантирилаётган тезис ўртасида мантиқий боғлиқлик йўқлиги. Санаб ўтилган мантиқий хатолар адвокатнинг позициясига нисбатан унинг процессуал рақиблари ва судьяларда танқидий муносабатни вужудга келтиради. Бундай ҳолатларда мунозара давомида бир-бирини ишонтириш ва қайта ишонтириш, судьяларни ўз томонига оғдириб олиш учун адвокатлар

мантиқий асослантиришнинг яна икки усули танқид ва рад этишдан фойдаланиши мумкин. Танқид – бу процессуал рақиб томонидан амалга оширилган асослантириш жараёнини бузишга йўналтирилган мантиқий операциядир. Рад этиш – бу мантиқий воситалар ва исботланган ҳолатлардан фойдаланган ҳолда у ёки бу ҳолатнинг ёлғон эканлигини исботлашдир. Шундай қилиб, мантиқий ишонтириш уч мантиқий операциядан: далиллар, танқид ва рад этишдан иборат. Мантиқий ишонтиришнинг таъсири у эмоционал ишонтириш билан қўшиб олиб борилганда янада ошади. Эмоционал ишонтириш адвокат томонидан баён этилаётган ҳолатлар бўйича ишонтирилаётганларда (биринчи навбатда судья ва халқ маслаҳатчиларида) кейинги фикрлаш жараёнига таъсир қиладиган кечинмалар, эмоция ва ҳис-ҳаяжон ҳосил қилишга мўлжалланган. Мантиқий ишонтириш у маълум бир эмоционал ҳолатда қабул қилинганда янада кучаяди. Бу шу билан боғлиққи, эмоция ҳар қанақанги билиш жараёнининг зарур элементи ва шу билан биргаликда эмоция билишнинг рағбатлантирувчи зарур шартларидан биридир. Дискуссия шаклида (ёки ёрдамида) ишонтириш мунозара жараёнида ўз нуқтаи назарини ҳимоя қилиш мақсадида асос (важлар) келтириш орқали амалга оширилади. Одатда адвокатлар ишонтиришнинг бу шаклидан суд музокарасида барча тарафлар чиқиш қилганларидан сўнг репликага чиқиш ҳуқуқини амалга оширишда фойдаланадилар. Кўпгина ҳолларда ишонтиришнинг бу шакллини адвокатлар ҳимоя нутқини тузишда – давлат айбловчиси (прокурор) нутқида келтирилган важларни рад этишда ишлатадилар. Шундай қилиб, адвокатнинг суддаги нутқининг асослантириш жиҳатларини қисқача кўриб чиқдик. Энди нутқ мақсадининг белгиланиши масаласига тўхталамиз. Адвокатнинг суддаги нутқи мақсади иш юзасидан ўз ишонч билдирувчиси шахс фойдасига қарор чиқарилишига эришишдир. Жиноят

ишлар бўйича адвокатнинг нутқининг мақсади ҳимояси остидаги шахснинг айбсизлиги ёхуд унинг аҳволини енгиллаштириш лозимлигига судни ишонтиришдир. Нутқнинг мақсадини белгилашда адвокат иш ҳолатларидан келиб чиқиши лозим. У фақат ўзи ишонган нарсалар ҳақида гапириши керак. Нутқ мақсадини белгилашда адвокат унга ишонч билдирган шахс (ҳимояси остидаги шахс) билан маслаҳатлашиб суд музокарасидаги позицияни яна бир бор келишиб олиши шарт. Нутқ мақсадини белгилаш кўплаб факторлар билан боғлиқ. Адвокат биринчи навбатда ишнинг моҳияти ва тайёрланаётган нутқни суд таркиби томонидан қабул қилиниши хусусиятидан келиб чиқиб, судга таъсир кўрсатишнинг объектив ва субъектив томонларини аниқлаб олиши зарур. Лекин ҳамма вақт шуни ёдда тутиш керакки, адвокат – нотиқ ўзи учун ҳақиқат, ўз-ўзидан кўриниб турган, муҳим ва исталган асосларга таянмаса мақсадга эришиб бўлмайди. Шунинг учун ҳам адвокат ўз нутқини тайёрлашда эришиш лозим бўлган мақсадларни аниқ тассавур қилиши лозим. Нутқ қанчалик оддий тузилса, мақсадлар нечоғлик аниқ бўлса, уни қабул қилиш шунчалик осон бўлади.

Адабиётлар 1. Рустамбаев М.Х., Тухташева У.А. Адвокатура: касб- ҳунар коллежлари учун ўқув қўлланма. - Т.: Илм Зиё, 2010. – 232 бет. 2. Рустамбаев М.Х., Тухташева У.А. Суд ҳокимияти ва Ўзбекистон Республикасида суд-ҳуқуқ ислоҳотлар: илмий-публицистик нашр. - Тошкент: ТДЮИ нашриёти, 2009. – 559 б. 3. Саломов Б. Ўзбекистонда адвокатлик фаолияти. - Т.: Адолат, 1-2 том 2000. – 225 б. 4. O’ zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati: Оliy vа o’rtа mаxsus tа’lim vаzirligi tomonidan 5380100 yurisprudensiya yo’nalishi bo’yicha bakalavriat tаlаbаlаri uchun dаrslik: 2 jildlik. / Mualliflar: G.Abdumajidov va boshq. – T. Konsauditinform-Nashr, 2007. – 360 b. - 472 b. 5. Жўраев И.Б. Ўзбекистон Республикасида адвокатлик фаолияти. Ўқув услубий қўлланма. - Тошкент: ТДЮИ, 2010 йил. – 8.5 б.т.

Похожие

Ўзбекистoн Республикaсидa aдвoкaтлик фaoлиятининг тaшкилий-ҳуқуқий aсoслaри

Ўзбекистoн Республикaсидa aдвoкaтлик фаолияти фaнининг тушунчaси, предмети вa тизими

Ҳуқуқ нормаси тушунчаси

Хукук нормаси

Гeрмaния дaвлaти вa хукуки