logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Юриспруденция
  4. Yuridik konfliktologiya

Yuridik konfliktologiya

Загружено в:

06.09.2023

Скачано:

0

Размер:

83 KB
Скачать
Yuridik konfliktologiya Reja: 1. Ijtimoiy konfliktlar haqida qarashlarning shakllanishi tarixi 2. Yuridik konfliktologiyaning bugungi ahvoli 3. Yuridik konfliktlar tushunchasi 4. Konfliktlar turlari. 5. Yuridik konfliktlar va ularni hal etish muammolari . Ijtimoiy konfliktlar haqida qarashlarning shakllanishi tarixi Kishilik jamiyati turli turfa munosabatlarga makon bo‘lishi bilan birga. ayni paytda unda turli xil konfliktlar, kolliziyalar, nizolar va ziddiyatli holatlar sodir bo‘lib turadi. Ular shaxsiy, oilaviy, ijtimoiy sinfiy, davlatlar aro mazmunga ega bo‘lishi mumkin. Ijtimoiy konfliktlar tabiatini anglashga qadimdanoq olimlar urinib kelishgan. Dastlab qadimgi yunon faylasufi Geraklit (m.a. 530-470y) urush va ijtimoiy konfliktlar xaqidagi fikrlarni ilgari surgan. U urush va to‘g‘nashuvlar barcha narsa va hodisalarning otasi deb hisoblagan, uning fikricha- konfliktlar -ijtimoiy hayotning atributi, ijtimoiy taraqqiyotning muqarrar va muhim sharti. Faylasuf materialist Enikur (m. avv.341-270y.) - insonlar davlatlararo to‘knashuvlar qachonlardir odamlarni tinch yashashga majbur etishadi. Xristianlik falsafasi tinchlik va ahillikni targ‘ib etgan. Uyg‘onish davrining taniqdi gumanistlari T. Mor, Erazm Rotterdamskiy, F. Rable, F. Bekonlar harbiy to‘qnashuvlarni qattiq tanqid qilganlar. Erazm Rotterdamskiy (1469-1536): "Urush uni bilmaydiganlar uchun shirin tuyuladi, deb ta’kidlagan. U harbiy konfliktlar asta -sekin o‘z domiga yangi - yangi aholi qatlamlarini torta borishi xususiyatini va har qanday konfliktni, hatto undan taraflarning diniy ma’naviy yondashuvlarida yaqinlik, aynanlik bo‘lsada, kelishish qiyinligini kursatib o‘tgan; "Eng katta bemanilik shundaki -uro‘shayotgan ikki dushman lagerda Xristos mavjud, u xuddi o‘zi bilan o‘zi urishayotganday:" Frensis Bekon (1561-1626) - u birinchilardan bo‘lib mamlakat ichkarisida yuz berayotgan konfliktlarning moddiy, siyosiy, ruhiy shart - sharoitlarini batafsil nazariy tahlil etgan. Nizolarning tagida moddiy sabab mavjudligiga u katta e’tibor bergan. "Mamlakatda qancha och yalangoch bo‘lsa shuncha tayyor qo‘zgolonchilar " -deb ta’kidlagan. Konfliktlarni yo‘qotish yo‘llari xaqida Benon "har bir kasalning o‘z dorisi bordir " deb ta’kidlab, ijtimoiy nizolarning moddiy sabablarini yo‘qotish zarur degan. Bekon "Siyosiy ustamonlik (manevrivaniya) san’ati ijtimoiy to‘qnashuvlarning oldini olishning muhim shartidir hisoblagan. Uning siyosiy "ustamonlik" tushunchasi quyidagilarni nazarda tutgan: -ustalik bilan aholini umidvor qilish, bir umidvorlikdan ikkinchisiga o‘tkazish; aholining ehtiyojini qondirishning iloji bo‘lganida uni "bo‘ladi" deb, «allalash»; - shu tarzda mavjud salbiy holatni yumshatish: -davlatga nodo‘stona munosobatda bo‘lgan partiyalar va itfoqchilarni, ularni bir biriga gij-gijlash orqali, bo‘lib, orasini bo‘zib yuborish; -nizolashuvchi tomonni yo‘lboshchisiz qoldirish haqida g‘amxo‘rlik qilish" nizoni tugatishning ajoyib chorasi sifatida; xalqning besaranjomligini bostirishga qodir bo‘lgan (tinchliksevar, muhim shaxslar bilan aloqador) odamlarniing mavjudligi; XVIII - asrda harbiy konfliktlarni ingliz demokratlari va franso‘z ma’rifatparvarlari qattiq tanqid qiladilar: V.O.Pristli, Sh.Monteskye, D.Didro, J.J.Russo, Volterlar urushni, zo‘ravonlikni varvarlik davri qoldiqlari sifatida qarashgan va mavjud feodal to‘zumni yo‘qotish -abadiy tinchlikka olib keladi-deb hisoblashgan. Jan-J. Russo (1712 -1778) -«Jamiyatining tabiiy holati» tushunchasini ilgari surgan. Biroq uning bu qarashini I. Kant (1724 - 1804), T. Gobbslar ma’qullashmagan. Kantning fikriga «yonma-yon yashovchi qo‘shnilar orasidagi tinchlik, ahillik - tabiiy holat bo‘lmay, aksincha, urush holatidir, hech bo‘lmasa uning tahdidir, shu bois tinchlik holati o‘rnatilmog‘i lozim» - deb hisoblagan. T. Gobbs - tabiiy holatni - hammaning hammaga nisbatan urush holatidir deb hisoblagan, biroq kelajakda tinchlik holatining butunlay yangi darajasi o‘rnatilishiga Russo kabi ishongan. XIX asrda ijtimoiy konfliktlar masalasida yangi yondashuv sezila boshladi. G. V. Gegel jamiyat taraqqiyotida urushlarning pozitiv roli xaqida aniqroq fikr bildirgan. XIX asrning shiddatli o‘zgarishlari nazariyalarida o‘z ifodasini topib, ularda kurashlar, konfliktlar jamiyat hayotining muqarrar hamrohlari sifatida talqin etila bordi. Tomas Maltus (1766 -1834) - ingliz iqtisodchisi, ruhoniy -o‘zining "Opgg o zakone narodonaseleniya" (1789) asarida ishsizlik sabablarini aniqlashga urinib, "tabiiy qonun" ga asosan aholi geometrik, yashash vositalari esa arifmetik progressiya bo‘yicha o‘sadi, shu bois nizolar sababi - aholining ko‘payish masalasiga yengil qarashda deb tushuntirgan. Charlz Darvin (1809 -1882) - Darvin o‘zining "tabiiy tanlanish" nazariyasini jamiyatga tadbiq etganligi aniq bo‘lmasada biroq, keyinchalik "ijtimoiy darvinizm" g‘oyasi shakllana borgan. Gerbert Spenser (1820 -1903) - jamiyatning bosh qonuni - bu eng moslashgan individlar o‘zlarini saqlab qola biladilar - deb hisoblangan, shu bois to‘qnashuv holati universal xarakterga ega, u tabiat va jamiyat o‘rtasida muvozanatni ta’minlaydi. Shunday qilib konfliktlar qonuni umumiy va asosiy qonun sifatida namoyon bo‘ladi va u xalqlar o‘rtasida o‘zaro to‘la inoqlik o‘rnatilguncha davom etadi . Uilyam Samner (1840-1910) - AqSH - X1X-XX asr - sotsial darvinist - uning fikriga "kurashda eng kuchsizlar sinadi", g‘oliblar esa - eng yaxshilardir -tabiiy tanlash maxsullari, shu bois davlat bu masalaga aralashmasligi kerak, hayotni yaxshilash g‘oyasi esa- bema’nilik. Lyudvig Gumplovich (1838 - 1909) - sotsial darvinizmning polyak - avstriyalik vakili u ijtimoiy konfliktlarni - madaniyat tipi bilan bog‘laydi, uning fikricha: konfliktlar - tarixiy jarayonning mohiyatini tashkil etadi; 1) hukmronlar va bo‘ysunuvchilar abadiy, demak shu asnoda konflikti hamabadiy; 2) nizolar jamiyatning birligiga xizmat qiladi; Sotsial darvinizmning izdoshlari hozirgi kunda ancha kamayib ketgan; XIX - XX asralar chegarasida sotsiologiya fani rivojlanib, u konfliktlarni faktik ma’lumotlar asosida o‘rgana boshladi va ularning jamiyat hayotida muhim ahamiyatga ega ekanligini ta’kidlagan. Georg Zimmel (1858 -1918) - "konfliktlar sotsiologiyasi" atamasini ilmiy muomalaga kiritgan . Uning fikricha - konflikt integratsiyaga olib keladi. XX asrning 20 yillarida sotsiologiyaning Chikago maktabi vakillari quyidagilardan iborat bo‘lgan: - Robert Ezra Park (1864- 1944), - Ernest Uotson Berdjess (1886 - 1996), - Abbion Vudberi Smoll (1854 - 1926). Ular ijtimoiy taraqqiyoti (o‘zaro bog‘liq) 4 tip o‘zaro harakatdan iborat deb talqin qilishgan: - musobaqa, - konflikt, - moslashuv, - assimilyatsiya Marksizm - konfliktlarni tan olgan, biroq kelajakda ular yo‘q bo‘ladi deyishi utopik xarakterga ega bo‘lgan, albatta. Nomarksistik an ’ ana vakillari - Maks Veber (1864 - 1920) ning fikricha an’anaviy va hozirgi zamon kapitalizmi o‘rtasidagi ziddiyat asosiy konfliktdir. Vilfredo Pareto (1848 - 1923) - italyan tadqiqotchisi, elita nazariyasi asoschilaridan biri. Jamiyat ijtimoiy jihatdan turlicha, shu bois elitaning almashinuvi va ular o‘rtasidagi kurash - jamiyat asosini tashkil etadi, degan fikrni ilgari surgan. Gaetano Moska (1858-1941)- italyan yuristi, politologiya asoschilaridan biri -«Jamiyat xalqniki bo‘la olmaydi, real xokimiyat doimo siyosiy sinf qo‘lida bo‘ladi, xalq - xokimiyat, juda borsa "xalqning manfaatiga xizmat qilishi mumkin", degan fikrni ilgari surgan. Xulosa: 1. konfliktlar normal ijtimoiy xodisa; 2. ular muayyan pozitiv funksiyalarni bajaradi; 3. konfliktlar jamiyatning tuzilishi bilan bog‘liq; 4. xukmdor va bo‘ysunuvchi o‘rtasida konflikt muqarrar; 5. jamiyatdagi o‘zgarishlarga bog‘liq holda konfliktlar kelib chiqadi; 6. konfliktlar yordamida muvozanat tiklanadi, aniqlanadi. Yuridik konfliktologiyaning bugungi ahvoli Konfliktlar haqidagi hozirgi zamon konsepsiyalari: Tolkott Parsons (1902-1979) - amerikalik sotsiolog nazariyotchi: - konflikt anomaliya, o‘ziga xos kasallik va uni yo‘qotmoq kerak degan fikrni ilgari surgan. - Elton Meyo (1880 -1949) - Garvard Universiteti professori - sanoat sohasidagi nizolarga e’tibor bergan, konflikt - xavfli ijtimoiy kassalik deb ta’kidlab, ijtimoiy muvozonatga erishish zarur deb hisoblagan . Robert Merton - ijtimoiy anomaliyalarni taxlil etgan. Ijtimoiy konfliktning hozirgi zamon konsepsiyalari XX asrning 50-60 yillarida paydo bo‘lgan. Lyuis Kozer - bu Amerika tadqiqotchisi 1956 yilda "Ijtimoiy konflikt funksiyalari" nomli kitob chop etgan. U konfliktlarning pozitiv rolini ta’kidlagan. Ralf Darendorf - 1965 yili "Sinfiy tuzilma va sinfiy konflikt" degan kitobini chiqargan. "Konfliktning yo‘qligi -nonormal holatdir" deb ta’kidlagan. Kennet Boulding amerikalik sotsiolog va iqtisodchi "Konfliktlar umumiy nazariyasi" kitobi muallifi. U ham tabiat, ham jamiyatdan konfliktlarni tahlil etgan. Alvin Gouldner -amerikalik sotsiolog, u nizolar sababini aniqlab, uni yo‘qotish - sotsiologiyaning vazifasidir, deb hisoblagan. Xalqaro nohukumat tashkiloti «Rim klubi» (1968y) a’zolari davlatlarning o‘zaro bir-biriga bog‘liqligi kuchayotgan bir sharoitda yangi global tafakkurga ehtiyoj mavjud, saylovdan saylovgacha ishlaydigan hukumatlar fundamental muammolarni samarali hal etishga ulgurisha olmaydi, zero bugungi kunda jamiyatdagi muammolar shunchalik murakkabki, ularni birin-ketin va alohida hal etib o‘tirishning imkoni yo‘q, zotan bu muammolar o‘rtasida kutilmagan va oldindan ko‘rib bo‘lmaydigan murakkab aloqalar, bog‘liqlik mavjud. Faqat davlatlarning o‘zaro hamkorligi, do‘stona munosabatlari hamda ularning uyg‘unlashgan tarzda rivoji 1 orqaligina dunyoda tinchlik o‘rnatilishiga erishish mumkin. Yuridik konfliktlar tushunchasi Ta’kidlash joizki, ilmiy adabiyotda konfliktlar tushunchasi masalasida yakdillik kuzatilmaydi. Konfliktlarning universalligi, ko‘p qirraligi hamda konfliktlarning bir-biri bilan o‘zaro bog‘liqligi ―konfliktlar umumiy nazariyasi‖ni yaratishga intilishni kuchaytirmoqda. Bunday nazariya konfliktlarning barcha turlarini tushnishga yordam berishi kerak2. Ayni paytda konfliktsiz jamiyatning o‘zi bo‘lmasligi, ― faqat qabristondagina konfliktlar bo‘lmasligi‖ ma’lum holatdir. Sovet fanida konfliktologiya man etilgan edi, falsafa fani esa faqat ziddiyatlarini o‘rganish bilan cheklanar edi, xolos. Faqat 90 yillarning boshida "Yuridik konfliktologiya" degan kitob chiqqan. SSSR barham topgandan so‘ng, Rossiyada 1997 yili "Konflikt asoslari" degan monografiya nashr etilgan. Rossiya olimlari ichidan huquqshunoslarning tadqiqotlari ancha ko‘zga ko‘rinarli hisoblanadi. Yirik huquqshunos V.N. Kurdryavsev huquqiy fanlar nuqtai nazariyadan konfliktlarni o‘rganib, bu masalalardan asosiy yondoshuvlarni ishlab chiqqan. Yuridik konfliktologiya - konfliktlarni xususiyatlarini, huquq nuqtai - nazaridan umumlashtiradi va o‘rganadi. Taraflarning huquqiy munosabatlari bilan bog‘liq bo‘lgan va konflikt subyektlari va ularning xatti - harakati motivatsiyasi yoki nizo obyekti huquqiy belgilarga ega bo‘lgan hamda yuridik oqibat kelib chiqaradigan har qanday nizo yuridik konfliktdir. "Yuridik ensiklopediya" ta’rifiga ko‘ra - yuridik konflikt -bu taraflarning, davlatlar va ular organlarining, jamoat birlashmalarining huquq subyeklarining maqomi va yuridik holatini g‘ayrihuquqiy tarzda o‘zgartirish maqsadida o‘zaro bir -biriga qarshi borishi, to‘qnashuvidir. Yuqoridagi fikrdan xulosa shuki: -yuridik konflikt - bu qachonki huquq subyektlarining maqomi va davlat tartibini g‘ayri - huquqiy o‘zgartirishga qaratilgan konfliktlardir ; - konflikt - bu man etilgan holat, davlatning konstitutsiyaviy prinsiplarini buzish maqsadidagi qarama qarshilik hisoblanadi. Yuridik konfliktologiya muammosi I.A. Ilin tomonidan ko‘tarilgan: Yuridik konfliktologiya - bu tabiiy va ijobiy huquq o‘rtasidagi (kurash) konfliktdir. Jamiyatda huquqiy normativ qadriyatlar tizimi mavjud bo‘lib, u (u yoki) yuridik va jismoniy shaxslarning u yoki bu harakatlarini baholash jarayoni bilan bog‘liq. Baholashni esa konkret subyekt amalga oshiradi, xo‘sh, u kim o‘zi va qanday baho beradi, qanday tegishli huquq normativini qo‘llaydi , qonunchilikka rioya etiladimi? - yo‘qmi, - shunga qarab adolat yo tantana qiladi yoki qaror topmaydi. Shu tariqa, huquqda obyektivlik bilan subyektivlik o‘rtasida birlik ziddiyatli. Bu ziddiyatlar dialektikasi qator nizolar, konfliktlar kelib chiqarish uchun real imkoniyatlar yaratadi. Shunday ziddiyatlar sirasiga quyidagilar kiradi: - hukukiy ong holati va darajasining huquqiy munosabatlar relligiga, ularni ya’ni yuridik normalari bilan tartibga solishning obyektiv etiyojlariga mos kelmasligi; - odat bilan qonun o‘rtasidagi ziddiyat; - - eski qonunlar va amaliyot tomonidan bevosita shakllangan, (qonun chiqaruvchi faoliyatidan tashqarida) yangi umummajburiy qoidalar; -qonunlar majmuasi; - pozitiv huquq bilan bir qatorda diniy xarakterdagi huquqning mavjudligi; - Ushbu ziddiyatning oqibatida shunday holat vujudga keladiki, bunda har bir huquq subyekti ikki xil huquqiy tartibotning qatnashchisiga aylanib qoladi: - eski, biroq hali amaldagi; - eskining o‘rniga kelayotgan yangi, biroq hali davlat tomonidan rasmiylashtirilmagan. Bunday ziddiyatlarda odat va qonunning konservativligi katta rol o‘ynaydi, Ular ijtimoiy maanfatlarning amalga oshishiga yordam berishsa, bu holda regulyator rolini bajarishadi, va konfliktlar vujudga kelmaydi, odat o‘z kuchini yo‘qotayotganini sezganda odamlar yozma qonunga murojaat qilishadi. Huquqiy ong ham muayyan darajada konservativlik holatiga ega, u mavjud huquqiy tartibga, ba’zan huquqiy aqidaga aylangan holda ancha tez moslashib oladi. Ayni paytda u muayyan mustaqillika ega, chunki unga diniy qarashlar, axloqiy normalar, shuningdek, san’at ta’sir etishi mumkin. Huquqiy ong konservatizmning yana bir sababi - u doimo o‘rnatilgan huquqiy tartibot va siyosiy xokimiyat tizimiga nisbatan qo‘riqlovchilik funksiyasini bajaradi va shu asnoda barqarorlik omili sifatida namoyon bo‘ladi. Huquqiy ong bilan huquqiy borliq o‘rtasidagi ziddiyat, huquqiy ong va huquqni yangilash uchun kurash qator vazifalarning bajarilishini taqozo etadi . 1) mavjud huquq normalarini o‘zgartirish zarurati pishib - yetilganligini obyektiv mazmunini anglab yetish ; 2) yangi huquqiy g‘oyani shakllantirish; 2) mavjud huquqiy tartibning shakllangan yoki tarkib topayotgan ijtimoiy munasobatlarga nomunofiqligipi asoslash . Huquq tarixiy xarakterga ega, bir to‘zumdan ikkinchisiga o‘tishda albatta konfliktli vaziyat vujudga keladi, ya’ni konstitutsiyaviy jarayon va yangi huquqiy munosabatlarni legitimlash masalasi kun tartibida turadi. Davlat va huquq paydo bo‘lishi bilan davlatning, xokimiyatning insonga, individga munosabati masalasi shakllangan. Bu masala hali hal bo‘lmagan va konfliktlar maydoni sifatida qolib ketmoqda. qonun bilan aholining ommaviy xulq - atvori o‘rtasidagi asriy konflikt, huquqqa ishonmaslik, huquqiy normalar bilan xokimiyat saqitlari xulq harakatlarining nomutanosibligi hamon mavjuddir. Huquqiy nigilizm va unga bog‘liq konfliktlar o‘tish davrida kuchayadi va ko‘payadi. Ma’rifiy - huquqiy xulq atvor va nohuquqiy xulq- atvor o‘rtasidagi qarama - qarshilikning eng muhim sabablaridan biri -bu - mavjud davlat tuzumi va mavjud huquqiy tartibning legitimlik darajasi, holatidir. Ayniqsa, o‘tish davrida legitimatsiya muammosi o‘tkir konflikt predmetiga aylanishi mumkin. Huquqiy - konflikt doimo subyektning konkret qilmishiga baho berish bilan tavsiflanadi, baholash esa shaklan subyektivdir. Qonunlar davlat tomonidan o‘rnatilganligi bois muhim bo‘lmay, balki uni kim qanday qo‘llaydi. Bu holat ham juda ahamiyatlidir. Bu holat aynan konfliktli vaziyat bilan bog‘liq. qonunga bo‘ysunish: -xohlamay, biroq qo‘rquv ostida-o‘z ixtiyori bilan, tushungan holda amalga oshadi. Birinchisida - konflikt vujudga kelish xavfi saqlanadi . Yuridik konfliktlarning turlari Konfliktlarning turli tasniflari mavjud, avvalo ular ikki guruhga bo‘linadi: 1) aynan huquqiy; 2) ifodalash shakli, tartibga solish usuli va hal etilish usuliga qarab bo‘linadigan konfliktlar . Birinchisi huquqiy ong va huquqiy munosobatlarga xos bo‘lsa, ikkinchi huquqning ijtimoiy hayotning boshqa sohalari bilan o‘zaro harakati doirasida vujudga keladi. (aralashgan). birinchisida majburlov qo‘lanilmaydi. Ikkinchisi amaliy - hayotiy masalalar yuzasidan vujudga keladi, mas. huquqiy - iqtisodiy munosobatlar. Konfliktlarni yana: 1) konstruktiv - yaratuvchi konfliktlar 2) destruktiv - bo‘zuvchi konfliktlar guruhlariga ajratish mumkin . Birinchisiga huquqiy tizimni amalga oshirishga doir konfliktlarni kiritish mumkin: qonunlar kolliziyasi, konstitutsiyaning legitimligi masalasi, xokimiyat tarmoqlari kolliziyasi va b. Jinoyatchilikni - anomal - konfliktlar deb guruhlash mumkin. Qarama qarshi turuvchi subyektlar sudga murojat qilishadi. Sud -maxsus davlat instituti sifatida konfliktni majburiy tarzda hal etadi . Yuridik konfliktlarning soni ancha bo‘lib, olimlarniing hisoblashicha, huquqda va yuridik amaliyotda 200 dan ortiq konfliktli zonalar mavjud. Ular huquqiy ong va huquq qo‘llash amaliyotining jonli to‘qimasi hisoblanadi, va ular faqat huquqbo‘zarlikdan iborat emas, ular ko‘p qirrali bo‘lib, ijtimoiy munosabatlarning yaxlit tizimiga mansub va uni boshqarish texnologiyasini tashkil etadi. Yuridik konfliktlarni hal etish muammolari Har qanday ahamiyatga molik konflikt u yoki bu tarzda yuridik oqibat bilan tugashi mumkin. Har qanday yuridik konfliktda uchinchi taraf-sud ishtirok etib, nizoni hal etadi va tegishli qaror qabul qiladi1. Bundan tashqari, nizolarni hal qiluvchi boshqa davlat organlari hamda turli tuzilmalar ham mavjud. Konfliktni hal etish bir necha bosqichdan iborat bo‘lishish mumkin: konflikt ishtirokchisining birida yuridik mazmundagi motivning vujudga kelishi; konflikt ishtirokchilari o‘rtasidagi munosabatning institutlashuvi; ishning sudda ko‘rilishi munosabati bilan huquqiy munosabatning keyingi rivojlanishi; 4) Konfliktni hal etuvchi huquqiy aktning qabul qilinishi. Konfliktlarni sud orqali hal etishning ustunliklari sirasiga qo‘yidagilarni kiritish mumkin: - konfliktlarni ko‘rib. Hal etadigan sud organining boshqa hokimiyat tarmog‘idan mustaqilligi, shu bois uningo‘z mohiyati va ahamiyatiga ko‘ra ishni adolatli va qonunlarga asoslangan holda ko‘rishdan manfaatdorligi; - sudda ishlarni ko‘rishda ishning faktik holatini aniqlash bo‘yicha qoida- taomillarning aniq ishlab chiqilganligi va mavjudligi; - sud faoliyatning aniq normativ bazasi mavjudligi va uning qonunga va o‘z ichki ishonchiga asoslanib ishlarni ko‘rishi; - konflikt yuzasidan qabul qilingan qarorning konfliktdagi taraflar hamda boshqa shaxslar uchun bajarishga majburiyligi. Shunday qilib, bugungi kunda yuridik nizolarni hal etishning samarali tashkiliy shakli bo‘lib odil sudlov hisoblanadi. O‘zbekistonda bugungi kunda konstitutsiyaviy, jinoiy, ma’muriy, fuqarolik, xo‘jalik ishlari bo‘yicha sud ishlarini yuritish mavjud1. Ta’kidlash joizki, yuridik konfliktlarni hal etish usuli konflikt xarakteriga mos holda bir-biridan farqlanadi. Masalan, oilaviy, ayrim mehnat, fuqarolik-huquqiy nizolarda sud taraflarni yarashtirishni ham nazarda tutsa, jinoyat-huquqiy munosabatlarda esa aksari hollarda aybdorni jazolash va jinoyatni to‘xtatish maqsadini ko‘zlaydi. Shu o‘rinda, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan sud-huquq islohotlari, jumladan, uning muhim bir yo‘nalishi bo‘lgan jinoiy jazolarni liberallashtirish siyosati ayrim toifa jinoiy ishlarini hal etishda yarashuv institutini joriy etilganligini ta’kidlash o‘rinli. Bu mamlakatimizda jinoiy jazolar tizimining insonparvarlashuvidan dalolatdir. Bundan tashqari aholida sudlarga nisbatan nizolarni hal etuvchi va fuqaroning haq-huquqini himoya etuvchi organ sifatida qarashni kuchaytirish ham muhim. Darhaqiqat, sudning haqiqiy mustaqil bo‘lishi jamiyatimiz hayotini yangi sifat jihatiga ko‘tarishi tabiiydir, chunki yaqin o‘tmishimizda mavjud bo‘lgan bir holat, ya’ni aholining ongidagi sudga jazo beruvchi organ tarzida qarash, asta-sekin, o‘z o‘rnini in-sonlarning sudga haq-huquqni tiklaydigan va muhofaza etadigan or gan sifatida qarashga bo‘shatib berishiga erishish dolzarb masaladir . Adabiyotlar : 1. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. -T.: O‘zbekiston.2003. 2. Karimov I.A. O‘zbekistonda demokratik o‘zgarishlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirishning asosiy yo‘nalishlari. -T.: O‘zbekiston.2002. 76 b. 3. Karimov I.A. Bizning bosh maqsadimiz - jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlaqatni modernizatsiya va isloh etishdir. Xalq so‘zi, 2005 yil 29 yanvar. 4. Karimov I.A. Yangi hayotni eskicha qarash va yondashuvlar bilan qurib bo‘lmaydi. Xalq so‘zi. 2005 yil 17 fevral. 5. Islamov Z.M. Davlat va huquq. Umumiy masalalar. Davlat nazariyasi. T. Adolat. 2000.270-b. 6. Islamov Z.M. Obshestvo. Gosudarstvo. Pravo. -T.: 2001. TDYUI nashri. 7. Islamov Z.M. O‘zbekistan: na puti k modernizatsii. T.: TGYUI, 2005. - 160 s. 8. Islomov Z.M.Davlat va huquqning umumnazariy muammolari: huquqni tushunish, huquqiy ong va huquq ijodkorligi. T.: TDYUI, 2005. - 187 b. 9. Odilqoriyev X. Konstitutsiya va fuqarolik jamiyati. T.: Sharq, 2002.

Похожие

Yuridik konfliktologiya fanining predmeti, shakllanishi va metodlari
Yuridik shaxslar
Yuridik javobgarlik
Yuridik javobgarlik
Yuridik shaxslar