Транспорт ҳаракати ва ундан фойдаланиш хавфсизлигига қарши жиноятлар - Юриспруденция - Рефераты

Транспорт ҳаракати ва ундан фойдаланиш хавфсизлигига қарши жиноятлар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

25.48828125 KB

Транспорт ҳаракати ва ундан фойдаланиш хавфсизлигига қарши жиноятлар Режа: 1. Темир йўл, денгиз, дарё ёки ҳаво транспортининг ҳаракати ёки улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузиш жиноятининг юридик таҳлили. 2. Маст ҳолдаги шахснинг транспортвоситасини бошқаришига йўл қўйиш жиноятининг юридик таҳлили. 3. Транспортни таъмирлаш ёки уни фойдаланишга чиқариш қоидаларини бузиш жиноятининг юридик таҳлили. 4. Темир йўл, денгиз, дарё, ҳаво транспортивоситаси ёки алоқа йўлларини яроқсиз ҳолатга келтириш жиноятининг юридик таҳлили. 5. Темир йўлнинг ҳаракатланадиган таркибини, ҳаво, денгиз ёки дарё кемасини олиб қочиш ёки эгаллаб олиш жиноятининг юридик таҳлили. 6. Халқаро учиш қоидаларини бузиш жиноятининг юридик таҳлили. 7. Транспорт воситалари ҳаракати ёки улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузиш жиноятининг юридик таҳлили. 8. Транспорт воситасини олиб қочиш жиноятининг юридик таҳлили. 9. Транспортнинг хавфсиз ишлашини таъминлашга доир қоидаларни бузиш жиноятининг юридик таҳлили.

1. Темир йўл, денгиз, дарё ёки ҳаво транспортининг ҳаракати ёки улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузиш жиноятининг юридик таҳлили. (ЎзР ЖК 260-моддаси) Ушбу жиноятнинг объекти жамоат хавфсизлиги, одамларнинг ҳаёти ва соғлиғи, ўзганинг мулкидир. Жиноятнинг предмети темир йўл, денгиз, дарё, ҳаво транспорти ҳисобланади. Субъектив томондан жиноят қасддан ёки эҳтиётсизлик натижасида содир этилади. ЖК 260-моддасида жавобгарлик белгиланган жиноятнинг субъекти 16 ёшга тўлган ва хизмат юзасидан зиммасига ҳаракат ёки темир йўл, денгиз, дарё, ҳаво транспортидан фойдаланиш (башарти фаолияти транспорт ҳарака-ти ёки ундан фойдаланиш билан боғлиқ бўлса, транспорт фаолияти хавфсизлигини таъминлаш) хавфсизлигига риоя қилиш вазифаси юкланган ҳар қандай шахс бўлиши мумкин. Мазкур модданинг 2-қисмида одам ўлишига сабаб бўлгани ҳаракат ёки темир йўл, денгиз, дарё, ҳаво транспорти хавфсизлиги қоидаларининг бузилиши учун жавобгарлик назарда тутилган. Шу модданинг 3-қисмида жавобгарликни оғирлаштирувчи ҳолатлар: 1) одамлар ўлимига; 2) ҳалокатга; 3) бошқа оғир оқибатларга сабаб бўлган темир йўл, денгиз, дарё ёки ҳаво транспортининг ҳаракати ёки улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузганлик учун жавобгарлик белгиланган. 2. Маст ҳолдаги шахснинг транспортвоситасини бошқаришига йўл қўйиш жиноятининг юридик таҳлили. (ЎзР ЖК 261-моддаси) Мазкур жиноятнинг объекти жамоат хавфсизлиги, одамларнинг ҳаёти ва соғлиғидир. Объектив томондан жиноят транспорт воситасидан фойдаланиш учун масъул шахснинг маст ҳолатдаги ёки гиёвандлик воситалари, психотроп моддалар ёки шахснинг ақл-идрокига таъсир кўрсатувчи бошқа моддалар таъсири остида бўлган шахсни темир йўл, денгиз, дарё, ҳаво, автомобиль транспорти ёки бошқа транспорт воситасини бошқаришига йўл қўйиши натижасида баданга оғир шикаст етказилиши ёхуд одам ўлишига сабаб бўлишида ифодаланади.

Субъектив томондан жиноят қасддан содир этилади. Жиноятнинг содир этилиш мотиви ва кўзланган мақсади қилмишни квалификация қилишда аҳамиятга эга эмас. Айбдор ҳайдовчининг алкоголь таъсири остида маст ҳолда эканлигини ёки гиёвандлик воситалари, психотроп моддалар ёки шахс - нинг ақл-идрокига таъсир кўрсатувчи бошқа моддалар таъсири остида эканлигини билиши жиноятни таҳлил қилинаётган модда бўйича квалификация қилишнинг зарурий белгиси ҳисобланади. Жиноятнинг субъекти транспорт воситаларидан фойдаланиш учун масъул шахс бўлиши мумкин. Корхона, муассаса, ташкилотларнинг хизмат мавқеига кўра вазифа юкланган мансабдор шахслари шулар жумласидандир. Масалан, автоколонналарнинг бош механиклари, механиклари, техник жиҳатдан соз транспот воситаларининг йўлга чиқарилишига жавоб берувчи навбатчи механиклар, фойдаланиш бўлими бошлиғи, фойдаланиш бўйича муҳандис, нав батчи диспетчер ва ҳоказо. 3. Транспортни таъмирлаш ёки уни фойдаланишга чиқариш қоидаларини бузиш жиноятининг юридик таҳлили. (ЎзР ЖК 262-моддаси) Жиноятнинг объекти жамоат хавфсизлиги, одамларнинг ҳаёти ва соғлиғи, ўзгалар мулки ҳисобланади. Объектив томондан жиноят: 1) таъмирлаш ишларини бажараётган ёки транспорт воситасининг техник ҳолати ва ундан фойдаланиши учун масъул бўлган шахснинг темир йўл, денгиз, дарё, ҳаво, автомобиль ёки бошқа транспорт воситасини, алоқа йўллари, сигнализация, алоқа воситалари ёки бошқа транспорт ускуналарини сифатсиз таъмирлашида; 2) транспорт воситасиниг техник жиҳатдан бузуқлигини била туриб, уни йўлга чиқарилиши натижасида баданга ўртача оғир ёки оғир шикаст етказилишида ифодаланади. Субъектив томондан темир йўл, денгиз, дарё, ҳаво, автомобиль ёки бошқа транспорт воситаси, алоқа йўллари, сигнализация, алоқа воситалари ёки бошқа транспорт ускуналарининг сифатсиз таъмирланиши қасддан ёки эҳтиётсизлик натижасида содир этилади. Техник жиҳатдан бузуқлигини била туриб, транспорт воситасини фойдаланишга чиқариш тўғри қасд билан содир этилади.

Жиноятнинг субъекти 16 ёшга тўлган, таъмирлаш ишларини бажарувчи ёхуд транспорт воситаларининг техник ҳолати ва улардан фойдаланиши учун жавобгар шахсларгина бўлиши мумкин. Таҳлил этилаётган модданинг 2-қисмида одам ўлишига сабаб бўлган таъмирлаш ёки транспорт воситаларидан фойдаланиш қоидаларининг бузилиши учун жавобгарлик назарда тутилган таъмирлаш ёки транспорт воситаларидан фойдаланиш қоидаларининг бузилиши: 1) одамлар ўлимига; 2) ҳалокатга; 3) бошқа оғир оқибатларга сабаб бўлса, ЖК 262-моддаси 3-қисми билан квалификация қилинади. 4. Темир йўл, денгиз, дарё, ҳаво транспортивоситаси ёки алоқа йўлларини яроқсиз ҳолатга келтириш жиноятининг юридик таҳлили. (ЎзР ЖК 263-моддаси) Жиноятнинг объекти жамоат хавфсизлиги, одамларнинг ҳаёти ва соғлиғи, ўзгалар мулкидир. Темир йўл, денгиз, дарё, ҳаво транспорти воситалари, алоқа йўллари, улардаги иншоотлар, сигнализация, алоқа қурилмалари, бошқа транспорт ускуналари жиноятнинг предмети ҳисобланади. Объектив томондан жиноят темир йўл, денгиз, дарё, ҳаво транспорти воситаларини, алоқа йўллари, улардаги иншоотлар, сигнализация қурилмалари, алоқа ёки бошқа транспорт ускуналарини: 1) қасддан бузиш; 2) уларга шикаст етказиш; 3) уларни кўзланган мақсадларда фойдаланиш мумкин бўлмаган, яъни таъмирлаб бўлмайдиган даражада яроқсиз ҳолга келтиришда ифодаланади. Субъектив томондан жиноят қасддан содир этилади. Жиноятнинг содир этилиш мотиви ва кўзланган мақсад уни квалификация қилишда аҳамиятга эга эмас. Мазкур модданинг 2-қисмида ўшандай ҳаракатлар одам ўлишига сабаб бўлгани учун жавобгарлик назарда тутилган. Таҳлил этилаётган модданинг 3-қисмида ўша ҳаракатлар: 1) одамлар ўлимига; 2) ҳалокатга; 3) бошқа оғир оқибатларга сабаб бўлганлик учун жавобгарлик белгиланган. Жиноятнинг субъекти 16 ёшга тўлган ҳар қандай ақли расо шахс бўлиши мумкин.

5. Темир йўлнинг ҳаракатланадиган таркибини, ҳаво, денгиз ёки дарё кемасини олиб қочиш ёки эгаллаб олиш жиноятининг юридик таҳлили. (ЎзР ЖК 264-моддаси) Жиноятнинг объекти жамоат хавфсизлиги, темир йўлнинг ҳаракатланадиган таркиби, ҳаво, денгиз, дарё кемаларидан фойдаланишнинг белгиланган тартиби, одамларнинг соғлиғи, мол- мулкидир. Темир йўлнинг ҳаракатланадиган таркиби, ҳаво, денгиз ёки дарё кемалари жиноятнинг предмети ҳисобланади. Объектив томондан жиноят темир йўлнинг ҳаракатланадиган таркибини, ҳаво, денгиз ёки дарё кемасини: 1) олиб қочишда; 2) эгаллаб олишда ифодаланади. Жиноятнинг мотиви ва мақсади қилмишни квалификация қилиш учун аҳамиятга эга эмас. Ўн олти ёшга тўлган ҳар қандай ақли расо жисмоний шахс жиноят субъекти бўлиши мумкин. ЖК 264-моддасининг 2-қисмида: а) бир гуруҳ шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб; б) зўрлик ишлатиб ёки зўрлик ишлатиш билан қўрқитиб содир этилган темир йўлнинг ҳаракатланадиган таркибини, ҳаво, денгиз ёки дарё кемасини олиб қочиш ёки эгаллаб олиш учун жавобгарлик назарда тутилган. Зўрлик азоб етказиши ва оқибатлар келтириб чиқармаслиги, лекин зўрлик ишлатиш натижасида баданга оғир, ўртача оғир ёки енгил шикаст етказилиши мумкин. Шундай оқибатлар мавжуд бўлса, айбдорнинг ҳаракатлари ЖК 264-моддаси 2-қисмининг “б” банди билан қамраб олинади. Зўрлик ишлатиш олиб қочиш воситаси бўлиб хизмат қил ган тақдирдагина айбдорнинг ҳаракатлари ЖК 264-моддаси 2-қисмининг “б” банди бўйича квалификация қилинади. Жиноятчилар томонидан зўрлик ишлатилмаган ҳолда самолётни эгаллаб олиш ҳамда олиб қочиш ҳоллари юз бериши, сўнгра улар йўловчиларни ўлдириши ёки уларнинг соғлиғига шикаст етказиши ёхуд уларга қарши бошқа жиноий ҳаракатларни амалга ошириши мумкин. Бундай ҳаракат лар жиноятлар мажмуини: ЖК 264-моддасининг 1-қисмида назарда тутилган ҳаво кемасини олиб қочиш ва шахсга қарши тегишли жиноятни ташкил этади.

Қўрқитиш жиноятчи талабларини қондиришдан бош тортил ганида, уни шу заҳоти амалга ошириш билан боғлиқ бўлиши ке рак. Келажакда “ҳисоб-китоб қилиш” билан қўрқитиш ЖК 264-моддаси 2-қисмининг “б” бандида назарда тутилган жиноят сифатида эътироф этилиши мумкин эмас. Агар айбдор ўлдириш билан қўрқитган бўлса, унинг ҳаракатлари жиноятлар мажмуи бўйича ЖК 112-моддаси ( Ўлдириш ёки зўрлик ишлатиш билан қўрқитиш ) ва ЖК 264-моддаси 2-қисмининг “б” бандига биноан квалификация қи линиши лозим, чунки ЖК 264-моддаси 2- қисмининг “б” бандида ўлдириш билан қўрқитиш назарда тутилмаган. 6. Халқаро учиш қоидаларини бузиш жиноятининг юридик таҳлили. (ЖК 265-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти – ҳаво ҳаракати, шу жумладан халқаро учиш хавфсизлиги. Халқаро парвоз – бу ҳаво кемасининг Ўзбекистон Республикасининг хорижий давлат билан ҳаво чегарасини кесиб ўтадиган парвози. Халқаро парвозлар: 1) мунтазам (жадвал бўйича), қўшимча; 2) махсус; 3) чартер (буюртма); 4) эпизодик бўлади. Объектив томондан жиноят р ухсатномада кўрсатилган учиш йўналишига, қўниш жойларига, ҳаво дарвозаларига, учиш баландлигига риоя қилмаслик ёки халқаро учиш қоидаларини бошқача тарзда бузишда ифодаланади. Субъектив томондан кўриб чиқилаётган жиноят қасддан ёки эҳтиётсизлик орқасида содир этилиши мумкин. Қилмишни квалификация қилиш учун унинг мотиви ва мақсади аҳамиятга эга эмас. Ўн олти ёшга тўлган, ҳаво кемаси экипажи аъзоси бўлган ва халқаро парвозлар қоидаларига риоя қилиниши учун масъул Ўзбекистон Республикаси фуқароси, фуқаролиги бўлмаган шахс ёки хорижий фуқаро кўриб чиқилаётган жиноят субъекти бўлиши мумкин. Бироқ, агар мазкур субъект мажбуран ҳаракат қилган (масалан, кема олиб қочилиши ёки эгаллаб олиниши оқибатида) бўлса, у жавобгарликка тортилмайди. 7. Транспорт воситалари ҳаракати ёки улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузиш жиноятининг юридик таҳлили. (ЖК 266-моддаси)

Жиноятнинг асосий бевосита объекти йўл ҳаракати ва транспорт воситалари дан фойдаланиш хавфсизлиги дир. Қўшимча бевосита объект – фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғи. Жиноят предмети ҳар қандай транспорт воситалари – ҳар қандай автомобиллар (юк, йўловчи ташийдиган, енгил автомо биллар, спорт автомобиллари ва ҳ.к.), трамвайлар, трол лейбуслар, тракторлар ва бошқа механик транспорт воситалари бўлиши мумкин. ЖК 266-моддасининг диспозицияси бланкет (ҳаволаки)дир. Йўл хавфсизлиги талаблари Ўзбекистон Республикасининг “Йўл ҳаракати хавфсизлиги тўғрисида” Қонуни ҳамда ҳаракат иштирокчиларининг ҳуқуқ ва мажбуриятларини белгиловчи асосий норматив ҳужжат – Йўл ҳаракати қоидалари билан белгиланган. Транспорт воситалари ҳаракати ёки улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузиш қонунда кўрсатилган баданга ўртача оғир ёки оғир шикаст етказиш сифатидаги оқибатлар юз берган вақтдан эътиборан тугалланган деб эътироф этилади (1-қисм). Кўриб чиқилаётган жиноят субъектив томондан юз берган оқибатлар-га нисбатан айбнинг эҳтиётсизлик шакли билан тавсифланади. Шахс транспорт воситалари ҳаракати ёки улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини буза туриб, бу инсон соғлиғига оғир ёки ўртача оғир шикаст етказиши мумкинлигини англайди, бироқ уларнинг олдини олишига асоссиз равишда ишонади ( ўз-ўзига ишониш ); транспорт воситасини бошқараётган шахс транспорт воситалари ҳаракати ёки улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузар экан, қонунда назарда тутилган ижтимоий хавфли оқибатлар келиб чиқиши мумкинлигига кўзи етмаган, лекин кўзи етиши лозим ва мумкин бўлган ( жиноий бепарволик ) . Бунда транспорт воситалари ҳаракати ёки улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларининг ўзи қасддан ёки эҳтиётсизлик орқасида бузилиши мумкин. Қасддан зарар етказиш (масалан, ўч олиш мақсадида пиёдани уриб юбориш) шахсга қарши жиноятни ташкил этади. Агар айбдор транспорт воситасидан фойдаланиб жамоат тартибини бузган бўлса, қилмиш қўшимча тарзда безорилик сифатида квалификация қилиниши мумкин. Жиноятнинг мотиви ва мақсади қилмишни квалифи кация қилиш учун аҳамиятга эга эмас. Транспорт воситасини бошқараётган ва ўн олти ёшга тўлган ақли расо жисмоний шахс жиноят субъекти бўлиши мумкин. Бунда у транспорт воситасини ўзбошимчалик билан ёки бировнинг рухсати билан бошқаргани, унда транспорт воситасини бошқариш ҳуқуқини берадиган

гувоҳнома бор-йўқлиги аҳамиятга эга эмас. Аммо бу ҳолда транспортни бошқариш бошқа шахсларга берилишига йўл қўйган автомашина эгалари жавобгарликка тортилиши керак. Жиноят субъекти сифатида ҳарбий хизматчилар ҳам эътироф этилиши лозим, башарти, улар ноҳарбий транспорт воситаси ҳаракати ёки ундан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузган бўлсалар, акс ҳолда уларнинг ҳаракатлари ЖК 298-моддаси ( Машиналарни бошқариш ёки улардан фойдаланиш қоидаларини бузиш ) бўйича квалификация қилиниши лозим. Транспорт воситаси ҳаракати ёки ундан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузиш, агар у одам ўлимига олиб келган бўлса, ЖК 266- моддасининг 2-қисмига биноан жавобгарликка сабаб бўлади. Транспорт воситаси ҳаракати ёки ундан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузиш: а) одамлар ўлимига; б) ҳалокатга; в) бошқа оғир оқибатларга сабаб бўл ган ҳолларда жиноят ЖК 266- моддаси 3-қисмига биноан квалификация қилинади. ЖК 266-моддаси 3-қисмининг “б” бандида назарда тутилган ҳалокат деганда атроф муҳит, одамлар ҳаёти ва соғлиғи учун хавфли бўлган, одамлар ҳалок бўлишига сабаб бўлган темир йўл, денгиз, дарё, ҳаво, шунингдек жамоат транспорти (автобус, троллейбус ва ҳ.к.) аварияси тушунилади. 8. Транспорт воситасини олиб қочиш жиноятининг юридик таҳлили. (ЖК 267-моддаси) Жиноятнинг асосий бевосита объекти йўл ҳаракати соҳасидаги механик транспорт воситаларининг ҳаракат хавфсизлиг и дир. Қўшимча бевосита объект сифатида ўзганинг мулки хавфсизлигини таъминлаш соҳасидаги ижтимоий муносабатлар, шунингдек транспорт воситасини олиб қочиш чоғида зўрлик ишлатилган ёки зўрлик ишлатиш билан қўрқитилган ҳолда фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғи хавфсизлигини таъминловчи ижтимоий муносабатлар амал қилиши мумкин.

ЖК 264-моддасида кўзда тутилган транспорт воситаларидан ташқари, барча транспорт воситалари жиноят предмети ҳисобланади. ЖК 267-моддасида назарда тутилган ж иноятнинг объектив томони транспорт восита с ини олиб қочишдан иборат. Субъектив томондан жиноят тўғри қасд билан амалга оширилади. Айбдор автомобиль ёки бошқа транспорт воситасини қонунга хилоф равишда эгаллаб олаётганини англайди, бунинг ижтимоий хавфли оқибатларига кўзи етади ва унинг юз беришини истайди. Ўн тўрт ёшга тўлган, транспорт воситасига эгалик қилиш, ундан фойдаланиш ва уни тасарруф этиш ваколатларига эга бўлмаган ҳар қандай ақли расо жисмоний шахс транспорт воситасини олиб қочишнинг субъекти бўлиши мумкин. ЖК 267-моддасининг 2-қисмида : а) такроран ёки хавфли рецидивист томонидан; б) бир гуруҳ шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб содир этилган т ранспорт воситасини олиб қочиш учун жавобгарлик назарда тутилган. Мазкур тавсифловчи белгиларга эга бўлган жиноятларни квалификация қилиш хусусиятларини биз юқорида ЖК 247 ва 248- моддаларининг таҳлилида кўриб чиқдик. ЖК 267-моддасининг 3-қисмида : а) ўта хавфли рецидивист томонидан; б) уюшган гуруҳ томонидан; в) зўрлик ишлатиб ёки зўрлик ишлатиш билан қўрқитиб содир этилган т ранспорт воситасини олиб қочиш учун жавобгарлик назарда тутилган. Ўта хавфли рецидивист томонидан содир этилган жиноят ҳақида ЖК 247-моддасининг таҳлилига қаранг. ЖК 267-моддаси 3-қисмининг “в” банди маъносида зўрлик ишлатиш деганда жабрланувчига ҳар қандай оғирликда тан жароҳати етказишни тушуниш лозим. Бунда айбдор шахснинг ҳаракатлари шахсга қарши тегишли жиноятлар учун жавобгарлик назарда тутилган моддаларга биноан қўшимча квалификация қилишни талаб этмайди. 9. Транспортнинг хавфсиз ишлашини таъминлашга доир қоидаларни бузиш жиноятининг юридик таҳлили. (ЖК 268-моддаси)

Жиноятнинг асосий бевосита объекти темир йўл, сув, ҳаво транспорти, автомото транспорт ва шаҳар электротранспорти хавфсиз ишлашини таъминловчи ижтимоий муносабатлардир. Мазкур жиноятнинг қўшимча бевосита объекти – фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғи, уларнинг мол-мулки хавфсизлигини таъминловчи ижтимоий муносабатлар. ЖК 268-моддасида назарда тутилган жиноят қонунда кўрсатилган баданга ўртача оғир ёки оғир шикаст етказиш сифатидаги оқибатлар юз берган вақтдан эътиборан тугалланган деб эътироф этилади (1-қисм). Йўловчи, пиёда, велосипедчи, аравани бошқарувчи шахс томонидан ҳар қандай турдаги транспорт ҳаракати ёки ундан фойдаланиш хавфсизлигининг бузилиши билан ижтимоий хавфли оқибатларнинг юз бериши ўртасида сабабий боғланиш мавжудлиги жиноят объектив томонининг муқаррар белгисидир. Субъектив томондан жиноят эҳтиётсизлик орқасида содир этилади ёки айбнинг мураккаб шакли билан тавсифланади. Шахс транспорт воситалари ҳаракати ва улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларининг бузилиши натижасида ижтимоий хавфли оқибатлар келиб чиқиши мумкинлигини англайди, бироқ уларнинг олдини олишига асоссиз равишда ишонади ( ўз-ўзига ишониш ) ёки ўз ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) натижасида ижтимоий хавфли оқибатлар келиб чиқиши мумкинлигига кўзи етмаса-да, лекин кўзи етиши лозим ва мумкин бўлади ( жиноий бепарволик ). Транспортнинг хавфсиз ишлашини таъминлашга доир қоидаларнинг ўзи қасддан ёки эҳтиётсизлик орқасида бузилиши мумкин. Транспортнинг хавфсиз ишлашини таъминлашга доир қоидаларни бузиш субъекти , модда диспозициясида тўғридан-тўғри кўрсатиб ўтилганидек, махсус субъектдир. Булар жавобгарлиги ЖК 261-263, 265, 266-моддаларида назарда тутилган шахслардан ташқари, пиёдалар, арава ҳайдовчилари, велосипедчилар, тиркамали аравачалар, чана, болалар ва ногиронлар кажаваларини олиб юрган, ўн олти ёшга тўлган шахслардир. ЖК 268-моддасининг 2-қисмида одам ўлишига сабаб бўлган т ранспортнинг хавфсиз ишлашини таъминлашга доир қоидаларни бузиш учун жавобгарлик назарда тутилган. ЖК 268-моддасининг 3-қисмида : а) одамлар ўлимига;

б) бошқа оғир оқибатларга сабаб бўлган т ранспортнинг хавфсиз ишлашини таъминлашга доир қоидаларни бузиш учун жавобгарлик назарда тутилган. Мазкур жавобгарликни оғирлаштирувчи белгилар биз юқорида т ранспорт ҳаракати ва ундан фойдаланиш хавфсизлигига қарши бошқа жиноятларнинг таҳлили чоғида кўриб чиққан жавобгарликни оғирлаштирувчи белгилар билан айнийдир. 10. Автомобиль йўлларидан фойдаланиш ва уларни қўриқлаш қоидаларини бузиш жиноятининг юридик таҳлили. (ЖК 269-моддаси) Жиноятнинг асосий бевосита объекти – автомототранспорт ва шаҳар электротранспортининг хавфсиз ишлашини таъминловчи ижтимоий муносабатлар. Жиноятнинг қўшимча бевосита объекти – фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғи, уларнинг мол-мулки хавфсизлигини таъминловчи ижтимоий муносабатлар. Кўриб чиқилаётган моддада назарда тутилган жиноятнинг предмети автомобиль йўллари дир. Жиноят объектив томондан автомобиль йўлларидан фойда ланиш ва уларни қўриқлаш қоидаларини бузишда ифодаланади, яъни ўртача оғир ёки оғир шикаст етказилишига олиб келган авто мобиль йўлларида ва шу йўллар учун ажратилган минтақада ер ости ва ер усти коммуникацияларини тегишли рухсатсиз таъмирлаш, бу ишларни бажаришнинг белгиланган шартлари ва муддатларига риоя қилмаслик, ўзбошимчалик билан арклар, тўсиқлар, шлагбаумлар ёки бошқа иншоотларни ўрнатиш, йўлларга материал ва бошқа нарсаларни уйиб қўйиш, йўл устини бузиш билан тавсифланади. Шуни эътиборга олиш лозимки, ЖК 269-моддаси 1-қисмида келтирилган а втомобиль йўлларидан фойдаланиш ва уларни қўриқлаш қоидаларини бузишлар рўйхати узил-кесил ҳисобланади. ЖК 269-моддасида назарда тутилган жиноят қонунда кўрсатилган баданга ўртача оғир ёки оғир шикаст етказиш сифатидаги оқибатлар юз берган вақтдан эътиборан тугалланган деб эътироф этилади (1-қисм). Субъектив томондан жиноят эҳтиётсизлик орқасида содир этилади ёки айбнинг мураккаб шакли билан тавсифланади. Автомобиль йўлларидан фойдаланиш ва уларни қўриқлаш қоидаларини бузиш қасддан ёки эҳтиётсизлик орқасида бузилиши мумкин. Бунинг натижасида юз берган ижтимоий хавфли оқибатларга айбдорнинг руҳий

муносабати фақат жиноий бепарволик ёки ўз-ўзига ишонишда ифодаланиши мумкин. Ўн олти ёшга тўлган ҳар қандай ақли расо жисмоний шахс ж иноят субъекти бўлиши мумкин. ЖК 269-моддасининг 2-қисмида одам ўлишига сабаб бўлган автомобиль йўлларидан фойдаланиш ва уларни қўриқлаш қоидаларини бузиш учун жавобгарлик назарда тутилган. ЖК 268-моддасининг 3-қисмида : а) одамлар ўлимига; б) бошқа оғир оқибатларга сабаб бўл ган автомобиль йўлларидан фойдаланиш ва уларни қўриқлаш қоидаларини бузиш учун жавобгарлик назарда тутилган. Кўрсатилган жавобгарликни оғирлаштирувчи белгилар биз юқорида ушбу бобга кирувчи бошқа жиноятларнинг таҳлили чоғида кўриб чиққан жавобгарликни оғирлаштирувчи белгилар билан айнийдир.

Фойдаланилган адабиётлар 1. Жиноят-ижроия ҳуқуқи. Дарслик. Муаллифлар жамоаси. Масъул муҳаррир-ю.ф.н., дотс. Б.Ж.Ахроров. –Т.: Ўқитувчи, 2002. – 208б. 2. Жиноят-ижроия кодексига шарҳлар. Рустамбоев М.Ҳ., Ахраров Б.Ж. ва бошқалар. Маъсул муҳаррир: ю.ф.д., проф. М.Ҳ.Рустамбоев. – Т.: ТДЮИ, 2007. – 574 б. 3. Комментарий к Исправително-трудовому кодексу Республики Узбекистан. –Т.: Узбекистан, 1997. - 345с. 4. Абдухалиқов М.А., Пайзуллаев Қ., Абдуқодиров Ш.Й. Жиноят - ижроия ҳуқуқи (альбом схемалар). –Т.: ТДЮИ, 2005. – 142 б.

Похожие

Тинчлик ва инсоният хавфсизлигига қарши жиноятлар

Соғлиққа қарши жиноятлар

Ҳаётга қарши жиноятлар

Ўзбекистон Республикасига қарши жиноятлар

Жамоат тартибига қарши жиноятлар