Сувга нисбатан мулк ҳуқуқи - Юриспруденция - Рефераты

Сувга нисбатан мулк ҳуқуқи

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

52.5 KB

Сувга нисбатан мулк ҳуқуқи Режа: 1. Сувга нисбатан мулк ҳуқуқи тушунчаси ва унинг хусусиятлари 2. Сувга нисбатан мулк ҳуқуқининг объектлари ва субъектлари 3. Сувга нисбатан мулк ҳуқуқининг мазмуни

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 55-моддасида ер, ер ости бойликлари, сув, ўсимлик ва ҳайвонот дунёси ҳамда бошқа табиий захиралар умуммиллий бойликдир деб қайд этилган. Ўзбекистоннинг Асосий қонуни сувга нисбатан мулк ҳуқуқи масаласини уларни умуммиллий бойлик деб тан олиш йўли билан ҳал этган. Ўзбекистон Республикасида сувга нисбатан мулк ҳуқуқи Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодексида, «Ўзбекистон Республикасида мулкчилик тўғрисида»ги, «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги, «Табиатни муҳофаза қилиш тўғрисида»ги қонунларда белгиланган. Мулк ҳуқуқи сув объектлари кимга тегишлилигини ва мулкдорларнинг уларга нисбатан ваколатларини англатади. Сувга нисбатан мулк ҳуқуқи унга эгалик қилиш, фойдаланиш ҳамда тасарруф этиш жараёнларида намоён бўлади. Ўзбекистон Республикасида дарёлар, кўллар ва бошқа сув омборлари сув фондини ташкил этади ва қонун ҳужжатларига мувофиқ, давлат мулки ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 214- моддасига мувофиқ табиий ресурслар республика мулки ҳисобланади. Ушбу К одекснинг 170-моддаси табиий ресурсларга бўлган мулк ҳуқуқини Фуқаролик кодекси билан биргаликда бошқа қонунларда ҳам белгиланишини кўзда тутади. Сув фондига нибатан мулкчилик масаласи «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонуннинг 3-моддасида, «Ўзбекистон Республикасида мулкчилик тўғрисида»ги қонуннинг 19-модда си да, «Табиатни муҳофаза қилиш тўғрисида»ги қонуннинг 5-моддасида ёритилган. Ушбу моддаларга асосан Ўзбекистонда сувлар фақат давлат мулки ҳисобланади. Сув бойликлари инсон томонидан яратилмаслиги, уларнинг чекланган миқдорда мавжудлигини ва энг асосийси, инсоннинг хўжалик ва ўзга фаолияти натижасида ҳолатининг ўзгариши, сифатининг пасайиши

сувларнинг бебаҳолиги ёки баҳосини мавжуд эмаслигини англатади. Бозор иқтисодиёти шароитида сув фондидан фойдаланишнинг иқтисодий асосларига эътибор кучаяди. Сувнинг ҳақиқий баҳосини аниқлаш мураккаб, аммо бу уни иқтисодий баҳоланиши ва ундан фойдаланганлик учун пул тўлаш лозимлигини инкор этмайди. Амалдаги қонунларда ҳам бу ҳолат кўрсатиб ўтилган. Ўзбекистон Республикасининг «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонунининг 30 -модда сига мувофиқ, сувдан фойдаланиш пуллик асосида, яъни ҳақ эва з ига амалга оширилади. Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексининг 116-121-моддаларига мувофиқ сувдан фойдаланганлиги учун тўлов солиқ шаклида ундирилади. Жамият ихтиёрида бўлган табиий бойликлардан фойдаланишда табиий шарт-шароитлар дунё ми қ ёсида са қ лаб қолиниши, қайта тикланиши ва яхшиланиши лозим, зеро , бу шарт-шароитлар одамларнинг ҳозирги ва келгуси авлодлари ҳаёти учун мақбул бўлмоғи шарт. Шу мақсадда давлат мулкдор сифатида сув фондига эгалик қилади, фойдаланишни ташкил этади ва уларни тассаруф этади. Сувларга нисбатан мулк ҳуқуқини ҳусусияти давлатлараро оқадиган сувларнинг ҳалқаро ҳуқуқий мақомидан келиб чиқади. Ўзбекистон Республикасининг ҳудудига дарёлардан оқиб келган сувлар унинг мулки ҳисобланади. Шу билан бирга, республика ҳудудидан оқиб чиқиб кетган сувлар автоматик тарзда Ўзбекистон Республикасининг мулк ҳуқуқи объекти сифатини йўқотади. 2. Сувга нисбатан мулк ҳуқуқининг объектлари ва субъектлари Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 167-моддасига кўра , Ўзбекистон Республикасида мулк хусусий ва оммавий мулк шаклида намоён бўлади. Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 214-моддасида сувлар бошқа табиий ресурслар каби давлат-оммавий мулки деб тан олинган.

Шу билан бирга, мазкур моддада сув республика мулки объектлари сифатида кўзда тутилган. Шунинг учун ҳам сувга нисбатан мулк ҳуқуқининг субъекти давлатдир. Фуқаролик кодексининг 214-моддаси иккинчи қисмига асосан республика мулки бўлган мол-мулкни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси, Ўзбекистон Республикаси Президенти, Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати ёки уларнинг ма х сус вакили ҳисобланган органлар, агар қонунда бошқача тартиб назарда тутилмаган бўлса тасарруф қиладилар. Демак, сувга нисбатан мулк ҳуқуқини субъекти бўлиб Ўзбекистон Республикаси ҳисобланади. Сув фондини давлат номидан тасарруф этишни Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари ҳамда махсус ваколатли органла р амалга оширадилар. Мазкур органларнинг сув фондини тасарруф этиш бўйича ваколатлари «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонуннинг 5-7-моддаларида белгиланган. Сувга нисбатан мулк ҳуқуқининг объекти бўлиб, сув фонди ҳисобланади. Ўзбекистон ҳ удудидаги барча сув объектлари фойдаланиш ҳуқуқи асосида, юридик ва жисмоний шахсларга тегишлилигидан қатъи назар , сув фондини ташкил этади. Ягона давлат сув фондига «Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида»ги қонуннинг 4-моддасига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси ҳудудидаги барча сув бойликлари – дарёлар, кўллар, сув омборлари, бошқа ер усти сув ҳавзалари ва сув манбалари, канал ва ҳавзаларнинг сувлари, ер ости сувлари ва музликлар киради. 3. Сувга нисбатан мулк ҳуқуқининг мазмуни Мулк ҳуқуқи кенг маънодаги ашёвий ҳуқуқ бўлиб, ҳуқуқ эгаси, яъни мулкдорларга ўзига тегишли мулклардан фойдаланиш мазмуни ва йўналишини фақат ўзи белгилаш ҳамда улар устидан тўли қ хўжалик ҳокимиятини амалга ошириш ҳуқуқини беради. Ушбу қоида мол-мулкка

тааллуқли бўлиб, сувга нисбатан мулкдорнинг ҳуқуқлари ўзига хос хусусиятларга эгадир. Энг аввало сувнинг табиий ресурслиги, уларнинг миқдори чекланганлиги, улардан фойдаланиш ҳамда муҳофазаси билан белгиланади. Мулкдорнинг қонуний ҳуқуқларини учлик сифатида, яъни эгалик қилиш, фойдаланиш ҳамда тасарруф қилишга ажратиш анъанавий ҳисобланади. Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 164- моддасига асосан сувга нисбатан мулк ҳуқуқининг мазмунини мулкдорларнинг эгалик қилиш, фойдаланиш ва тасарруф этиш ҳуқуқлари ташкил этади . Мулкдор ўз мулкини тасарруф қилишга, ( мулкнинг юридик тақдирини белгилашга, сотишга, фойдаланишга беришга ), унга эгалик қилишга, ундан фойдаланишга, яъни фойда ундиришга (умумий қоидага кўра фақат мулкдоргина ўзида мавжуд бўлган мулклардан мевалар, маҳсулотлар ва фойда олади) ҳақлидир. Сувга нисбатан мулкдорнинг тасарруф этиш ҳуқуқи ушбу мулкни давлат бош қ аруви орқали амалга оширади. Шу билан бирга, табиий ресурслар, шу жумладан , сув давлат мулки бўлганлиги учун мулкдорнинг ҳуқуқларини амалга ошириш маълум бир хусусиятларга эга. Биринчидан, сув ресурсларига мулк ҳуқуқини нг мазмуни ҳам фуқаролиқ ҳуқуқи нормалари ҳам сув ҳуқуқи нормалари билан белгиланади. Иккинчидан, сув фонди юридик ва жисмоний шахслар фойдаланишида бўлишидан қатъи назар , давлат мулки ҳисобланади, яъни давлатни нг эгалиги сақланиб қолинади. Учинчидан, давлат сув фондидан бевосита фойдаланишни амалга оширмайди, улардан фойдаланиш ҳуқуқини нг тартиби ва шартларини белгилайди. Сувдан фойдаланиш ҳуқуқи юридик ва жисмоний шахсларга берилади. Шундай фойдаланиш учун давлат ўрнатилган тўловларни давлат фойдасига ундиради .

Тўртинчидан, аксарият ҳолларда сув фондини тасарруф этиш натижасида давлат эгалик ҳуқуқини йўқотмайди ва бу тасарруф этиш, фойдаланиш ва муҳофаза этишни ташкил қилишга қаратилган бўлади. Бешинчидан, давлат сув фондини тасарруф этиш ҳуқуқини давлат органлари орқали амалга оширади. Жумладан, ваколатли давлат органлари сув ресурслар и ни фойдаланишга берадилар, фойдаланувчилардан қайтариб оладилар ва фойдаланиш мақсадларини белгилайдилар.

Похожие

Мулк ҳуқуқи

Ерга нисбатан мулк хукуки

Интеллектуал мулк ҳуқуқи. Муаллифлик ҳуқуқи. Турдош ҳуқуқлар

Мулк ҳуқуқи ва бошқа ашёвий ҳуқуқлар. Хусусий мулк

Интеллектуал мулк объектларига нисбатан ҳуқуқларни суд орқали ҳимоя қилиш усуллари