Суд бухгалтерия экспертизаси - Юриспруденция - Рефераты

Суд бухгалтерия экспертизаси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

80 KB

Суд бухгалтерия экспертизаси Тергов ҳаракатларини режалаштириш босқичида терговчи мутахассисни ёрдамга жалб этишни мўлжаллар экан, қуйидаги саволларга жавоб олишни назорат этиш керак. - Талон – тарожчиларга узоқ муддат давомида иқтисодий жиноят ишларини беркитиб келишга қанақа шароитлар имкон берган. - Бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоб-китоб ишларидаги талон-тарожга йўл очган аниқ камчиликлар нималардан иборат. - Назорат тафтиш ишларини қониқарли йўлга қўйилиши нималарда кўринади. - Тафтиш ва инвентаризация муддатлари ва қоидалари бўлишининг сабаблари нимада. - Нима учун аввалги тафтиш ва инвентаризациялар чоғида етишмочиликлар аниқланмаган . - Тафтишчилар ҳар сафар бир ёки бир неча кишиларнинг ўзлари томонидан эмасми, талон-тарож фактлари ўз вақтида аниқланма-ганлиги сабаби шу ҳол билан боғлиқ эмасми. - Режавий тафтишлар пайтида аниқланган нуқсонларни бартараф этишнинг аҳволи, агар улар бартараф этилмаган бўлса сабаби нимада. - Талон тарожларни аниқлаш ва барҳам беришда маъмурият ҳамда жамоат ташкилотларининг роли. Ушбу саволлага бухгалтерия ҳисоби ҳужжатларини моддий қийматлари ҳаракати, уларни сақлаш, ташиш, қайта ишлаш шарт шароитларини малакавий таҳлил этиш орқали жавоб олиш мумкин ва бу чуқур махсус билимларга эга бўлишни талаб этади.

Талон-тарож содир этилишига йўл очган шарт шароитларни аниқлашда терговчи жужжатли тафтиш далолатномаларни таҳлил қилишда ёрдам берувчи мутахассис бухгалтернинг роли каттадир. Тафтиш ҳужжатлари асосида у қуйидаги профилактик саволларга жавоб бериши мумкин. - Корхонада ҳисоб-китоб ишлари қандай йўлга қўйилган . - У пул маблағлари ва моддий қийматлар талон-тарож қилинган пайтда камомадни вақтида аниқлаш имконини берадими . - Ҳисоб-китоб қоидалари бузилган эмасми, агар бузилган бўлса у нималарда кўринади. - Ҳисоб-китобни уюштиришда талон-тарожчиларга шароит яратган нуқсонлар бўлганми, улар нималардан иборат. Иқтисодий жиноят содир этилишига йўл очган сабаб ва шароитларни аниқлаш учун жалб этилган мутахассис бухгалтер процессуал ҳамда нопроцессуал шаклларида ҳаракат қилиши мумкин. Нопроцессуал шаклда ҳаракат қилган пайтда у терговчига маслаҳат беради, ҳужжатли тафтиш далолатномасини шархлайди, мўлжаллаётган тергов ҳаракатлари ва ташкилий тадбирларни тайёрлашда қатнашади, маълумот характердаги саволларга жавоб беради ва ҳ.к. Бундан ташқари терговчи терговда иштирок этаётган мутахассис ёрдамида иқтисодий жиноят ҳаракатларини енгиллаштиришга имкон берган ҳолатларни аниқлашда ҳам фойдаланиши мумкин. Айрим холларда фақатгина профилактик характерга эга бўлган вазифаларни хал этиш учун тергов ҳаракатларини мутахассис бухгалтер иштирокида ўтказиш мумкин, деб ўйлаймиз. Унинг аниқ (конкррет) ёрдами қуйидагича бўлиши мумкин. - Ҳужжатларни олиш кўздан кечириш жараёнида мутахассис терговчи эътиборини талон-тарож ёки бошқача ғаразли суиистеьмолларга йўл очган жумладан, шундай ҳолларга қаратади. - Бухгалтерия ҳужжатларини қайд этишда ва расмийлаштиришда

муддат тартибини бузганлиги (улар учун албатда зарур бўлган реквизитлар йўқлиги, бошқача, бегона банклардан фойдаланганлиги, ҳужжатларнинг тўлиқ эмаслиги ва ҳ.к.) Уларнинг сақланиш муддати тугамасдан йўқ қилиб юборилганлиги ҳужжат мазмунининг хўжалик операцияси моҳиятига мос келмаслиги (масалан кам қийматли инвентарларни ҳисобдан чиқариш хақидаги далолатномага киритилган кейин амалда хали фойдаланиб юрилган буюмлар мавжудлиги). - Тафтиш ва инвентаризация қилиш муддатлари бузилганлиги. - Қонунга хилоф равишда вазифаларни қўшиб олиб бориш (масалан, кассир кассасида операцион қисм назоратчиси кассир вазифасини бажарадиган холлар бўлади, бу эса омонатлани сақлаш қоида-сига ўта қўпол тарзда бузилиши ҳисобланади). - Амал қилиш тўхтатилган, эскирган норма ва баҳолардан фойдаланганлиги, ишлаб чиқариш фаолиятининг аниқ бўғинларида ҳуж- жатли ҳисоб-китобларнинг йўқлиги (масалан мастернинг цех бошли-ғидан хўжалик инвентари олиши ҳужжатлаштирилмаган). - Моддий қийматлар ҳаракати устидан тегишли назорат ўрна- тилганлиги (масалан назорат ўтказиш пунктида корхона цехларидан келиб чиқиб кетилаётган маҳсулот журналда қайд қилинмайди). Айбланувчи, гумон қилинувчи ва гувоҳларни сўроқ қилишда қатнашадиган мутахассис терговчига иқтисодий жиноятга йўл очган ҳаракатларини аниқлашда катта ёрдам кўрсатади. Айбланувчи тер-говчининг мазкур соҳадан етарлича хабардор эмаслигидан фойдала-ниб, кўпинча саволларга чалкаш нотўғри жавоб беришлари, хўжалик операциялари мазмунан ва моҳиятини ўз манфаатларига мослаб узоқлаштиришлари баъзида агар бунинг фойдаси тегиши мумкин бўлса, ўзларининг етарли тушунчага эга эмасликларини айтишлари мумкин. Мутахассис бундай пайтларда масалага аниқлик киритади ва ҳуқуқбузарликларнинг кўп сабабларини очишга ёрдамлашади, кўпин-ча гувоҳ тариқасида бухгалтерия ходимлари сўроқ қилинади. Улар жавобгарликдан қутилиш мақсадида

ишдаги камчиликлар, қоидалар-ни бузилганликларини яширишга ҳаракат қиладилар. Бундай ҳоллар-да саволларни тўғри, аниқ, саводли қилиб бериш ғоят муҳимдир. Тафтишчини сўроқ қилиш тўла ва сифатли бўлиши, нотўғри маълумотлар берилишига ушбу тергов ҳаракатига мутахассис бухгалтерни жалб этиш мақсадга мувофиқдир. Тадқиқотлар кўрсатадики, тафтиш ва бухгалтерия экспертизаси материалларни талон-тарож содир этилишига шарт ва шароитларни бартараф қилиш юзасидан фикрнома тайёрлашга эга бўлиб хизмат қилади. Шу боис бу тадбирларни тайинлаш ҳақидаги тегишли маълумот олишни назарда тутмоқ керак. Бунинг учун келган профлактик саволларни тўғри белгилаш лозим. Бу саволларга жумладан қуйи-дагилар кириши мумкин. - Аниқланган камомад (ёки ортиқча) ва бухгалтерия ҳисоботи-даги нуқсонлар ўртасида қандай боғлиқликлар бор. - Ҳисоб-китоб назорат ва моддий қийматларни ҳисобдан чиқа-риш борасидаги қандай бузилишлар ўзгаришлар ва белгиланган тартибдан чекинишлар талон-тарожга шароит яратилган. - Илгари ўтказилган тафтишлар давомида камомад ёки ортиқ-чалик келиб чиқишининг қанақа сабаблари аниқланган. Шу билан биргаликда муассаса молиявий хўжалик фаолиятини такомиллаштиришга таъсир этувчи Президент фармонларидан ва Вазирлар Маҳ.камаси қарорининг асосий аҳамияти нимада, унинг мақсадлари нималардан иборат, қарорда принципиал жиҳатдан янги қоидалар мавжудми ва бошқа саволларни ўрганиб чиқиш лозим. Фармон текширишларини тартибга солиш борасида принципиал жиҳатдан янги чора тадбирларни назарда тутади. Биринчидан, унда текширишларни ташкил этиш тизимига янгича ёндашувлар асоа қилиб олган бўлиб улар хўжалик юритувчи субъектларнинг

назорат қилувчи органлар томонидан текширишлари ва тафтиш қилинишлари сонининг кескин қисқарилишини кўзда тутади, бунга қуйидагича чеклашларни жорий қилиш ҳисобига эришилади. Молия хўжалик фаолиятини текширишлар ва тафтиш қилиш-ларни ўтказиш даврийлиги бир йилда бир мартадан ортиқ бўлмайди ва республика кенгашининг қарорига биноан бюджетга ва бюджетдан ташқари жамғармаларга солиқлар ва тўловларни ўз вақтида ва тўлиқ ҳажмда тўлайдиган бошқа қонуний меъёр қоидаларни бажарадиган аудиторларнинг ҳар йиллик хулосаларига эга бўлган хўжалик юритувчи субъектлар учун икки йилда бир мартадан ортиқ бўлмайди. Текширувларни ўтказишнинг давомийлиги ўттиз календар кунидан кўп бўлмайди (илгари теширишларни ўтказиш муддати чекланмаган эди) шундан сўнг текшириш тугалланади ёки материаллар тергов органларига берилади. Фавқулодда ҳолларда текшириш муддади узайтирилиши мумкин, лекин фақат назорат қилувчи органлар фаолиятининг Мувофиқ-лаштирувчи Республика Кенгашининг қарорига биноан. Иккинчидан, фармонда теширишларни тартибга солиш ва мувофиқлаштириш борасида қуйидаги йўлларни ишга солиш билан давлат назорати органлари раҳбарлари ва мансабдор шахсларнинг масъулиятини ошириш назарда тутилган. Мансабдор шахсларга нисбатан маъмурий жазоларни тадбиқ қилиниши. Учинчидан, барча турдаги теширишлар жумладан кархоналанинг молия хўжалик фаолияти устидан маъмурий назорат текширувларини ўтказишини тартиби жорий қилинди. Тўртинчидан, ушбу фармон ҳуқуқни мухофаза қилиш органларининг хўжалик юритувчи субъектлар молия хўжалик фаолиятини текшириш ва

тафтиш қилишда фақат кузатилган иқтисодий жиноят иш бўйича тергов тартибида олиб боришлари мумкин. Агарда режадан ташқари тешриш ўтказишга етарли асослар ва кенгашнинг рухсати бўлмаса, кенгаш ҳар қандай режадан ташқари текширишни бекор қилиш хуқиқига эгадир. Эксперт тегишли билим соҳасига мувофиқ объектив ва ҳар томонлама талабларга қаътий риоя қилган ҳолда тадқиқот ўтказади. Эксперт-бухгалтер ўтказган тадқиқот натижалари асосида қабул қилинган формада икки нусхада хулоса беради. Биринчи нусха экспертиза тайинланган орган учун, иккинчи нусхаси экспертиза муассаса учун ёзилади. Эксперт берган хулосасида экспертиза қачон, қаерда, ким томонидан ва қайси асосга мувофиқ ўтказилганлиги, унда кимлар иштирок этганлиги, эксперт қайси материаллардан фойдаланганлиги, қандай тадқиқотлар ўтказилганлиги шунингдек экспертга қандай саволлар қўйилганлиги кўрсатилиши керак. Эксперт берган хулосасида, Эксперт – бухгалтернинг хулосаси жўнатиладиган экспертиза тайинланган тергов органларининг номи кўрсатилади. Хулоса сарловхасида ишнинг сони, иқтисодий жиноят иши бўйича жавобгарлиги қўзғатилган шахсларнинг исми-шариф-лари кўрсатилади. Уларнинг маълумоти, ихтисослиги, илмий даража-си ва унвони шунингдек эгаллаб турган лавозими кўрсатилади. Таъриф қисмида экспертизани ўтказиш асоси келтирилиб ишнинг ахволи қисқача баён этилади. Эксперт-бухгалтерга тақдим этилган материалларнинг рўйхати берилади, шунингдек экспертиза ўтказувчи жой, эксперт-бухгалтерга тушинтириш хатлари берган шахсларнинг фамилия ва лавозимлари, унинг иш вақти бошланиши ва тугалланиши ҳам кўсатилади. Экспертиза ўтказиш учун асос сифатида терговчининг қарори келтирилади ҳамда эксперт олдига қўйилган саволлар қайд этилади. Ишнинг аҳволи эса хулосада қисқача баён этилади. Эксперт-бухгалтерга тақдим этилган

материалларни санашда ишнинг номери, томлар миқдори, ҳар бир томдаги варақлар кўрсатилади. Сўнгра экспертиза ўтгазувчи шахс томонидан барча материаллар, яъни китоблар номи, карточкалар, журналлар сақланувчи папкалар санаб ўтилади. Хулосанинг тадқиқот қисми (хулосаларга асосланиб)ўзида тадқиқотларнинг таърифи, кўчирма маълумотлар сифатида иш материалларидан олинган бошқа экспертларнинг хулосаларига иловалар экспертнинг махсус билимлар доирасида ташкил этилган тадқиқотлар баён этилади. Агарда эксперт иштирокида тергов ҳаракатлари ўтказилган бўлса, натижалар айбланувчи берган тушунтиришлар сингари хулосаларга асосланган ҳолда баён этилади. Хулосанинг тадқиқот қисми махсус билимларга эга бўлмаган шахслар учун ҳам тушунадиган тарзда бўлиши керак, яъни қўлланмалардан фойдаланилган ҳолларда унинг ишончлилигини тасдиқловчи маълумотлар киритилади. Хулоса чиқариш босқичида ўтказилган текширишларнинг натижалари тўпланиб, якун ясалади ва бу якун “Эксперт хулосаси” деб аталиб, расмийлаштирилади.

Адабиётлар р ўйхати : 1. Ўзбекистон Республикаси Жиноят Кодекси. Т.; 2004 й. 2. У.Қайимов. Суд бухгалтерияси экспертизаси. Т.; 1993 й. 3. Б.Хошимов. Бухгалтерия ҳисоби назарияси. Т.; 2004 й. 4. Сотволдиев А., Иткин Ю. Замонавий бухгалтерия ҳисоби. - Т.: 2002 й. 5. Бакаев А.С., Шнейдман Л.З. Учетная политика предприятия. - М.: Бухгалтерский учет, 1994й. 6. Иткин Ю.М., Гадоев Э.Ф. Бухгалтерский учет в условиях рыночной экономики Узбекистана (1,2 том). - Т.: 2000 й. 10. Бабаев Ю.А. Теория бухгалтерского учета. - М.: ЮНИТИ, 2000 11. www.ziyonet.uz

Похожие

Суд - психологик экспертизаси

Конституциявий суд

Суд ҳокимияти

Суд хокимияти

Суд нотиқлиги санъати