Олий Мажлис ташкил топишининг ҳуқуқий асоси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

97.5 KB

Скачать

Олий Мажлис ташкил топишининг ҳуқуқий асоси Режа: 1. Мустақил Ўзбекистон Конституцияси демократик сайлов тизимининг ўзаги ,асоси сифатида . Олий Мажлисга ўтказиладиган сайлов нинг асосий принциплари 2.Биринчи чақириқ Олий Мажлисга сайлов ва сиёсий кучлар манфаатларининг ҳисобга олиниши.Олий Мажлисга сайлов тўғрисидаги қонун ҳужжатларининг такомиллаштирилиши 3.Марказий сайлов комиссияси ваколатлари ва иш тартиби Иккинчи чақириқ Олий Мажлисга сайлов –Ўзбекистоннинг янги қонун чиқарувчи органи ва унинг доирасида юзага келган асосий партиявий сиёсий кучлар жойлашувининг ўзига хосликлари ва ғоявий сиёсий табақалашуви хусусиятининг мустаҳкамланиши ва янада ривожлантирилиши

1. Мустақил Ўзбекистон Конституцияси демократик сайлов тизимининг ўзаги ,асоси сифатида . Олий Мажлисга ўтказиладиган сайлов нинг асосий принциплари Республикамиз мустақилликни қўлга киритиши муносабати билан сайлов ҳуқуқини ривожлантиришнинг янги даври бошланди. Сайлов қонунчилиги хозирги кунда такомиллашув жараёнини бошдан кечирмоқда, унинг мукаммал бўлиши учун етакчи демократик мамлакатларнинг тажрибасидан ижобий жиҳатлари олинмоқда. Ҳар қандай қонун учун энг асосий нарса уни амалиётга тадбиқ этиш механизмидир. Шунинг учун қабул қилинаётган қонунларнинг мазмуни билан бирга амалга киритиш механизмларини ҳам мукаммал даражада такомиллаштиришимиз лозим. Бунда миллий давлатчилигимиз тарихий ҳусусиятлари ва сайловларни ўтказишда илгари тўпланган ижобий тажрибага суяниш, йўл қўйилган нуқсонларни такрорламаслик, илғор жаҳон тажрибаси ҳамда демократия тамойиллари устиворлигига эришиш ғоят маъсулиятли вазифадир. Давлат ҳокимияти органларини шаклланишида бирламчи омил ҳисобланган сайлов усули орқали ҳокимият тизимини вужудга келтириш ва ривожлантириш қонуниятлари, уларнинг тадрижий ўзгариши ва ташкилий-ҳуқуқий асосларини ўрганиш олимларнинг асосий диққат марказида бўлиб келган.Ҳар қандай мустақил давлатнинг ўзига хос тараққиёт йўли бўлади. Янгича жамиятни шакллантириш янгича тамойиллар асосида амалга оширилади. Юрт тақдири ва ҳалқ манфаатини устивор билган ҳолда тўғри йўл танлай билиш, мамлакатни ёрқин келажак сари етаклашдек улуғвор мақсад давлатимиз раҳбарияти олиб бораётган сиёсатини негизини ташкил этса, барча сиёсий фаолиятлар миллий давлатчиликни юксалтиришга қаратилган бўлса, эртанги кунда чинакам фаровон турмуш яратиш қутлуғ ниятига айланса, жамият ўз-ўзидан янгиланиш томонга юз буради, ижтимоий ҳаётнинг барча жабҳаларида ислохотлар жараёни бошланади. Муҳими, ёруғлик сари қадам ташлаш, оқилона сиёсат юргизишда. Биринчи босқич собиқ Иттифоқ давридаёқ бошланган бўлиб, 1992 йилги Конституция қабул қилингунча давом этган. Бу босқичда илк бор Ўзбекистонда муқобил кўппартиявийлик асосида президентлик сайловлари бўлиб ўтди ва сайловлар тўғрисидаги бир қатор қонунлар қабул қилинди. Иккинчи босқич Конституция қабул қилинганидан бошлаб 1997 йилгача давом этди. Бу босқичда Конституцияда сайлов тизимининг асослари мустаҳкамланди, сайловлар тўғрисидаги қонунларга мувофиқ, кўппартиявийлик асосида биринчи ўзбек парламенти–Олий Мажлис сайланди.

Учинчи босқич 1997 йилдан бошланди. Бу босқичда амалдаги сайлов қонунларига бир қатор ўзгартиришлар киритилди. Бўлажак сайловлар учун зарур ҳуқуқий асослар яратилди. Ўзбекистонда сайлов тизими ҳар бир босқичда ҳуқуқий асосда амалга оширилди ва жамиятда, давлатда муайян институциявий ўзгаришлар билан давом эттирилди. Сайлов ҳуқуқининг ривожланиши ва қўлланилишига демократик ислоҳотларнинг таркибий қисми сифатида қаралмоғи лозим. Ўтган даврда нафақат сайлов қонунчилигимиз ўзгариб, ўсиб ривожланди, балки сайлов тизимининг асосий “фигураси” сайловчи онги, руҳияти ўзгарди. Принцип деганда, жамият ва давлат ривожининг мақсад ва вазифаларини, бурч ва мажбуриятларини билдирувчи ижтимоий муносабатларида энг улуғ ҳисобланган умуминсоний қадриятларни ўзида ифодалаб берган ва инсон ҳаётининг тараққиёт мазмунини акс эттирувчи ғоялар йиғиндиси тушунилади. Сайлов жараёни тамойиллари – бу сайлов қонунчилигининг шаклланиш жараёни, ривожланиши ва ҳаракатланишининг раҳбарий ғояси, ибтидо қоидаси, етакчи меъзонидир. Ҳорижий мамлакатларда ва республикамизда сайлов ҳуқуқининг асосий тамойиллари бўлиб бевосита конституцияда белгиланган умумий, тенг, тўғридан-тўғри ва яширин овоз бериш ҳисобланади. Мазкур тамойиллар қонунчилигимизда ўз аксини топган бўлиб, уларнинг амалга оширилишини ҳуқуқий механизмлари мамлакатимизда фуқароларнинг давлат бошқарувида бевосита ва ўз вакиллари орқали иштирок этиш имкониятини яратишга қаратилгандир. Умумий сайлов ҳуқуқи тамойилида - ижтимоий келиб чиқиши, ижтимоий ва мулкий мавқеи, ирқий ва миллий мансублиги, жинси, маълумоти, тили, динга муносабатидан қатъий-назар Ўзбекистон Республикаси фуқаролари бевосита 18 ёшга тўлганда сайлаш ҳуқуқига эгадирлар. Айрим фуқаролар суд томонидан муомолага лаёқатсиз деб топилган фуқаролар, шунингдек, суд ҳукми билан озодликдан маҳрум этиш жойларида сақланаётган шахслар сайланиши мумкин эмас. Тенг сайлов ҳуқуқи тамойилида ҳар бир фуқаро-сайловчи бир овозга эга. Сайловда ҳамма тенг асосларда қатнашади. Ҳар бир сайловчи овоз бериш учун фақат битта рўйхатга киритилади. Сайловда ҳар бир мандат учун сайлочилар сони тенг асосда бўлинади. Сиёсий партия ва ташаббускор гуруҳларга сайлов олди ташвиқот юритиши тенг асосда ташкил этилади. Тўғридан - тўғри сайлов хуқуқи тамойили бевосита сайловчилар томонидан сайланадиган номзодга овоз бериш тушунилади , бунда сайловчи ва но м зод ўртасида ҳеч

қандай воситачиларга йўл қўйилмайди . Фуқаролар ўз эрки-иродасини бевосита ўзлари ифодалашлари қонунчилигимиз билан кафолатланади. Яширин овоз бериш тамойили - сайловчининг иродасини билдириш устидан назорат қилишга йўл қўйилмайди. Сайлов бюллетени овоз берувчи томонидан яширин овоз бериш кабинаси ёки хонасида тўлдирилади. Сайлов бюллетенини тўлдириш вақтида овоз берувчидан бошқа шахсларни ҳозир бўлиши тақиқланади. Демократик давлатларда ҳамда мамлакатимизда юқорида таъкидлаб ўтилган, умумэътироф этилган тамойиллар асосида шаклланган ва амал қиладиган сайлов ўтказишнинг демократик принциплари қуйидаги тартибда уларнинг қонунларида ўз мазмун-моҳиятини ифода этади: 1) конституциявий давлат тузилишига мос бўлган сайлов тизими ва сайлов ҳуқуқининг замонавийлиги принципи; 2) сайловни ташкил этиш ва уни ўтказишда қонун устуворлигига эришиш принципи; 3) сайлов жараёнларида унинг иштирокчиларини ҳуқуқий жиҳатдан таъминланиш принципи; 4) сайлов тизимининг халқчиллиги принципи; 5) сайловда барқарорлик, ҳаққонийлик, юксак маънавият ва инсон ҳуқуқларининг ҳурмат қилиниш принципи; 6) сайловнинг уюшқоқлигига эришиш принципи; 7) сайлов тизимининг тежамли ўтказилишига эришиш принципи; 8) сайловни зиддиятларсиз ўтказилишида ошкоралик принципи; 9) сайлов натижаларига эришиш принципларидан иборатдир. Ушбу принциплар жаҳон мамлакатлари ҳаётида, тарихий ривожланиш тажрибалари асосида табиий равишда вужудга келган бўлиб, бу принципларга тўлиқ амал қилган жамиятгина демократик ҳуқуқий давлат қуриш мақсадига эришиш мумкин. Шу нуқтаи назардан олиб қаралганда Олий Мажлисга ўтказиладиган сайловлар -умумий - тўғридан-тўғри, - тенг -бевосита иштирок этиш принциплари орқали амалга оширилади . Демократик ҳуқуқий давлат шаклланишида, Конституциядан бошлаб, то барча қонунларда уларнинг мақсад ва вазифалари принциплар тарзида ўз ифодасини топган. Ҳар қандай демократик ҳуқуқий давлатнинг Конституция ва қонунларининг яратилишида ижтимоий-ҳуқуқий муносабатларини белгилаб берувчи принципларга

таянади. Демак, Конституция ва қонунларнинг мақсад ва вазифаларини белгиланиши бошланғич моддаларида ўз ифодасини топган принциплари асосида бўлишлигини ғоявий мазмунида акс эттиради. Янада кенгроқ тушунча берилганда, дастлаб Конституциянинг асосий принципларида давлат тузилишининг шакли ва мақсади, келажак истиқболлари белгилаб олинади. Ундан кейинги бўлимларида давлат бошқаруви механизми унга мос равишда яратилади, қонун ва бошқа меъёрий ҳужжатлар асосида унга амал қилиниши таъминланади. Шунинг учун ҳам Ўзбекистон Республикаси Конституциясида белгиланган асосий принциплар давлат бошқарувининг ҳуқуқий пойдеворини мустаҳкамланишида асос бўлиб хизмат қилмоқда. 2 - § .Биринчи чақириқ Олий Мажлисга сайлов ва сиёсий кучлар манфаатларининг ҳисобга олиниши.Олий Мажлисга сайлов тўғрисидаги қонун ҳужжатларининг такомиллаштирилиши. Ўзбекистон Республикасида олий вакиллик органи 1995-йилга қадар Олий Кенгаш деб аталди. 1994 йил декабрда ўтказилган сайловларда бу вакиллик органимиз Олий Мажлис деб номланди , ҳамда янгича тартибда фаолият олиб бора бошлади. Бу сайловлар демократик тартибда амалга оширилган сайловлар бўлиб ҳалқнинг ҳоҳиш иродасини ўзида ифода этди. Бу сайловлар натижасида янги парламентимиз янгича руҳ ва янгича таркиб билан фаолият олиб бора бошлади. Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов дейди: “Ўзбекистонда ўтадиган сайловлар мустақиллик йилларида тўплаган демократик тажрибамизнинг ўзига хос намойиши бўлиши лозим” 1 . Бунинг учун Ўзбекистонда ҳуқуқий ва сиёсий асослар яратилган. Сайловларни ўтказиш тажрибаси ҳам етарли албатта. Сайловларда барча сиёсий кучларнинг манфаатлари ҳамда ҳуқуқлари тўлалигича таъминланди. Сайловларни ўтказиш жараёнида ҳалққа тушунтириш ишлари ҳусусан ҳуқуқий онгни шакллантириш ишлари жадал равишда амалга оширилди. Мустақиллигимиз йилларида сайлов тўғрисидаги қонунчилигимиз ниҳоят даражада такомиллаштирилди. Юртимизда бу борадаги ислоҳотларнинг қай даражада бораётганлигини 2002 йил 27 январь куни Ўзбекистон Республикаси референдумида иштирок этиб, референдум жараёнини бевосита кузатган халқаро кузатувчилардан бирининг “Референдум келгусида 1 Каримов.И.А. “Ўзбекистон ХХI асрга интилмоқда” Т.: “ Ўзбекистон”, 1999 Ватана-озодлиги Олий саодат. Т.: “ Ўзбекистон ”, 1999.

Ўзбекистоннинг халқаро алоқаларини кучайтиришда ҳамда қонунчиликни мустаҳкамлашда муҳим омил бўлади” деган мулоҳазаларидан ҳам билиб олиш мумкин 2 . 2003-йил қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг “Референдум натижалари ва давлат хокимиятини ташкил этишнинг асосий тамойиллари тўғрисида”ги Конституциявий қонун давлат ҳокимиятини ташкил этишнинг ва ҳалқнинг ҳоҳиш иродасини ифода этувчи ҳамда кафолатловчи муҳим қонундир. Бундан ташқари амалга оширилган ислоҳотлардан яна бири ҳамда энг муҳими бу 2003-йил 29 августдаги “Ўзбекистон Республикасининг Олий Мажлисига сайлов тўғрисидаги” қонунидир. Бу қонун янги ташкил этилган Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси ташкил этилишининг ҳуқуқий асосидир. Бунда аввало ҳуқуқий давлат ва фуқаролик жамиятини шакллантиришнинг асосий йўналишлари, принципларининг ишлаб чиқилганлиги тахсинга лойиқдир. Мутлақо янги шаклдаги жамият қуришнинг ижтимоий-сиёсий заминлари яратилди. Шу маънода Ўзбекистонда сайлов тизимининг ахамияти хам ҳар қачонгидан ортди. Ўзбекистон Республикасини ҳозирги даврда амалга оширилаётган ислоҳотларининг бош мақсади – мамлакатимизда инсонпарвар демократик ҳуқуқий давлат барпо этишдир. Бу эса республикамизда кечаётган сиёсий-ҳуқуқий жараёнларнинг шиддат билан ривожланиши шароитида ижтимоий муносабатларнинг шаклланиши ва уларни ҳуқуқий тартибга солинишини тақазо этади. Шунинг учун мамлакатимизнинг ҳуқуқий дастуруламали ҳисобланган Конституциямизда жамият ва давлат бошқаруви соҳасидаги барча демократик давлатлар томонидан эътироф этилган асосий принциплар мустаҳкамлаб қўйилган. Унинг мазмун ва моҳиятига чуқурроқ назар ташлайдиган бўлсак, олий мақсадимиз инсон ҳуқуқлари ва эркинликлари олий қадрият сифатида тан олиниши орқали демократик давлат қуриш ва фуқаролик жамиятини шакллантириш эканлигини дадил таъкидлашимиз мумкин. 3 - § .Марказий сайлов комиссияси ваколатлари ва иш тартиби .Иккинчи чақириқ Олий Мажлисга сайлов –Ўзбекистоннинг янги қонун чиқарувчи органи ва унинг доирасида юзага келган асосий партиявий сиёсий кучлар жойлашувининг ўзига хосликлари ва ғоявий сиёсий табақалашуви хусусиятининг мустаҳкамланиши ва янада ривожлантирилиши. 2 «Ўзбекистон Республикаси референдуми хорижликлар нигоҳида», Ўзбекистон Республикаси Марказий сайлов комиссияси Ахборотномаси 1-сон,36 бет.

1998 йил 30- апрелда “Ўзбекистон Республикасининг Марказий сайлов комиссияси тўғрисида»ги қонуни қабул қилинди.Ушбу қонунда Марказий сайлов комиссиясининг ваколатлари фаолият доираси белгиланган. Ушбу қонунга биноан Марказий сайлов комиссияси: Ўзбекистон Республикаси Президенти сайловини, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига сайловни ўтказиш учун тузиладиган сайлов комиссияларининг ҳамда Ўзбекистон Республикаси референдумини ўтказиш учун тузиладиган референдум ўтказувчи комиссияларнинг тизимига бошчилик қилади, Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудудида Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига сайлов ва Ўзбекистон Республикаси референдуми тўғрисидаги қонунларнинг ижросини назорат қилади, уларнинг бир хил қўлланилишини таъминлайди; Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатасига, халқ депутатлари вилоят, туман, шаҳар Кенгашларига сайловлар юзасидан сайлов кампанияси бошланганлигини эълон қилади; сайлов комиссиялари ва референдум ўтказувчи комиссиялар фаолиятини услубий жиҳатдан таъминлайди, сайлов ва референдумни ташкил этишга оид масалалар юзасидан ўз ваколатлари доирасида қарорлар қабул қилади, йўриқномалар чиқаради ҳамда низомларни тасдиқлайди ва тушунтиришлар бериб боради; сайлов округларини, референдум округларини тузади, уларга ном ва тартиб рақами беради, чегараларини, сайловчилар ҳамда референдумда иштирок этиш ҳуқуқига эга бўлган фуқаролар сонини кўрсатган ҳолда округлар рўйхатини эълон қилади; Ўзбекистон Республикасининг хорижий давлатлардаги ваколатхоналари ҳузурида тузилган сайлов участкалари ва референдум участкаларини қайси округларга биркитиш тўғрисидаги масалаларни ҳал этади; округ сайлов комиссияларини ва референдум ўтказувчи округ комиссияларини тузади ҳамда уларнинг жойлашган ери тўғрисидаги маълумотларни эълон қилади; сайлов комиссиялари ва референдум ўтказувчи комиссиялар таркибига ўзгартишлар киритиш тартибини белгилайди; округ сайлов комиссияларининг ва референдум ўтказувчи округ комиссияларининг Қарорларини, агар бу қ арорлар сайлов ва референдум тў ғ рисидаги қ онунларга зид бўлса, муста қ ил тарзда ёки Ўзбекистон Республикаси Бош прокурорининг та қ димномасига биноан бекор қ илади; чет давлатларнинг, хал қ аро ташкилотларнинг кузатувчиларига сайлов ва референдумга мандатлар беради;

сайловга ва референдумга тайёргарлик кўриш ҳамда уларни ўтказишнинг харажатлар сметасини ишлаб чи қ ади ва тасди қ лайди, пул мабла ғ ларини сайлов комиссияларига ҳамда референдум ўтказувчи комиссияларга та қ симлайди, бу мабла ғ лардан фойдаланиш тартибини белгилайди, сайлов комиссияларининг ва референдум ўтказувчи комиссияларнинг бинолар, транспорт ва ало қ а воситалари билан таъминланишини назорат қ илади, сайлов ҳамда референдумни моддий-техника жиҳатидан таъминлашга доир бош қ а масалаларни кўриб чи қ ади; сиёсий партияларнинг, сайловчилар ташаббускор гуруҳларининг кузатувчилари, матбуот, телевидение, радио вакиллари, бош қ а давлатлар, хал қ аро ташкилотлар ва ҳаракатларнинг кузатувчиларига мўлжалланган мандат намунасини белгилайди; та қ дим этилган ҳужжатлар асосида сиёсий партияларнинг сайловда қ атнашишига ижозат бериш юзасидан қ арор қ абул қ илади; Ўзбекистон Республикаси Президентлигига номзодлар кўрсатган сиёсий партиялар ва давлат ҳокимияти вакиллик органларидан, шунингдек Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутатлигига номзодлар кўрсатган сиёсий партиялар ва сайловчилар ташаббускор гуруҳларидан тегишли ҳужжатларни қ абул қ илиб олади; Ўзбекистон Республикаси Президентлигига номзодларни ва Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутатлигига номзодларни рўйхатга олади, рўйхатга олинган номзодларнинг рўйхатлари ва улар ҳа қ идаги маълумотлар матбуотда эълон қ илинишини уюштиради; Ўзбекистон Республикаси Президентлигига номзодлар ва Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутатлигига номзодлар сайловда иштирок этиши учун тенг шароитларни таъминлайди; Ўзбекистон Республикаси Президенти, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси депутатлари ва Сенати аъзолари сайловига доир сайлов бюллетенларининг, референдумда овоз бериш бюллетенининг, сайловчилар ҳамда референдумда иштирок этиш ҳу қ у қ ига эга бўлган фу қ аролар рўйхатларининг, имзо вара қ аларининг, сайлов комиссиялари, референдум ўтказувчи комиссиялар баённомаларининг ҳамда бош қ а ҳужжатларнинг намуна ва шаклларини, овоз бериш қ утиларининг ҳамда сайлов комиссиялари, референдум ўтказувчи комиссиялар муҳрларининг намуналарини, ҳужжатларни са қ лаш тартибини белгилайди; сайлов комиссиялари, референдум ўтказувчи комиссиялар, сиёсий партиялар, вазирликлар, давлат қ ўмиталари ва идоралар, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари, давлатнинг бош қ а органлари ҳамда бош қ а нодавлат нотижорат ташкилотлари

вакилларининг сайловга, референдумга тайёргарлик кўриш ва уларни ўтказиш билан бо ғ ли қ масалалар юзасидан ахборотларини эшитади; сайловнинг ва референдумнинг якунини чи қ аради, Ўзбекистон Республикаси бўйича овоз беришнинг умумий натижаларини ани қ лайди ҳамда овоз беришда иштирок этган сайловчилар ёки референдумда иштирок этиш ҳу қ у қ ига эга бўлган фу қ аролар сони тў ғ рисидаги, ҳар бир номзодни ё қ лаб ва унга қ арши берилган овозлар сони тў ғ рисидаги, референдумга қ ўйилган масалани ё қ лаб ёки унга қ арши берилган овозлар сони тў ғ рисидаги ахборотни матбуотда эълон қ илади; Қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда такрорий овоз бериш, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси депутатларининг ёки Сенати аъзоларининг такрорий сайлови ва бўшаб қ олган ўринларга сайлови ўтказилишини ташкил этади; сайланган Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг депутатларини, Сенатининг аъзоларини рўйхатга олади, шунингдек уларнинг рўйхатини матбуотда эълон қ илади; сайловдан кейин Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг, Сенатининг биринчи мажлисини Қонунда белгиланган тартибда ча қ иради; сайланган шахсга Ўзбекистон Республикаси Президенти этиб сайланганлиги тў ғ рисида гувоҳнома топширади; Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасининг депутатига ва Сенатининг аъзосига тегишинча Қонунчилик палатаси депутатининг ҳамда Сенат аъзосининг гувоҳномаси ва кўкрак нишонини беради; сайлов комиссияларининг ва референдум ўтказувчи комиссияларнинг қ арорлари ҳамда хатти-ҳаракатлари устидан тушган ариза ва шикоятларни кўриб чиҚади ҳамда улар юзасидан қ арорлар қ абул қ илади; Ўзбекистон Республикасининг сайлов ва референдум тў ғ рисидаги қ онунлари жиноий жавобгарликка тортишга сабаб бўладиган тарзда бузилганлигига доир материалларни прокуратура органларига оширади; сайловни ва референдумни ташкил этиш ҳамда уни ўтказиш билан бо ғ ли қ ҳужжатлар архивга топширилишини таъминлайди; Марказий сайлов комиссиясининг Регламентини тасди қ лайди; Қонунларга мувофи қ бош қ а ваколатларни амалга оширади. Марказий сайлов комиссиясининг иш тартиб унинг регламентида белгиланади. Иккинчи чақириқ Олий Мажлисга ўтказилган сайловлар жамиятимиз ҳаётидаги энг муҳим сиёсий жараён бўлиб ҳисобланади.

Бунда парламентимиз икки палатали тизимда ташкил этилди .Қуйи палата Қонунчилик палатаси юқори палата Сенат профессионал тартибда ташкил этилди. Қонунчилик палатаси бир юз йигирмата депутатдан иборат бўлиб умумийлик, тенглик, кўппартияв ийлик асосида ташкил этилади. Бу сайловлар жараёнида мамлакатимизда фаолият олиб борувчи бешта партия қаттиқ курашлар оқибатида парламентда ўз ўринларига эга бўлишди. Ўзбекистон Республикасида Олий Мажлиснинг юқори палатаси – Сенат аъзолигига номзодлар ўз лавозимларига эгри сайловлар орқали эришадилар, яъни Сенат аъзолари Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳридан тенг миқдорда - олти кишидан сайланади. Сенатга сайлов Қорқалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгеси, вилоятлар, туманлар ва шаҳарлар давлат ҳокимияти вакиллик органлари депутатларининг тегишли қўшма мажлисларида мазкур депутатлар орасидан яширин овоз бериш йўли билан ўтказилади. Сенатнинг ўн олти нафар аъзоси фан, санъат, адабиёт, ишлаб чиқариш соҳасида ҳамда давлат ва жамият фаолиятининг бошқа тармоқларида катта амалий тажрибага эга бўлган ҳамда алоҳида хизмат кўрсатган энг обрўли фуқаролар орасидан Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан тайинланади. Сайловлар ўтказиш жараёнида хорижий ҳамда миллий кузатувчиларнинг ҳозир бўлиши сайлов ўтказиладиган давлат учун сайлов жараёнининг обрўсини ошириши мумкин эканлиги халқаро ҳужжатларда эътироф этилган. Бундай кузатувчилар сайлов жараёнига аралашмаган ҳолда маълум давлатда фуқаролар сайлов ҳуқуқларининг амалга оширишлари учун қай даражада шароит яратилганлигига ва шунинг натижаси ўлароқ мамлакатдаги демократик жараённинг қандай кечаётганлигига баҳо берадилар. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисига иккинчи чақириқ ўтказилган сайловлар жамиятимиз ҳаётидаги энг муҳим ходисалардан бири бўлиб ҳисобланади. Бунда фуқароларнинг ўз ҳоҳиш ва иродалари бевосита фуқароларнинг ўзлари томонидан билдирилиб ҳалқнинг ҳокимиятни шакллантириш борасидаги фаолияти амалга оширилди. Умуман олганда жамият ҳаётини бошқаришда сайловларнинг ташкил этилиши бу фуқароларнинг сиёсий ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлашнинг биринчи ва бош гаровидир.Шу нуқтаи –назардан олиб қараганда Олий Мажлисга ўтказилган бу сайловлар том маънода ҳуқуқий давлат қуриш ҳамда фуқаролик жамияти шакллантиришда муҳим аҳамият касб этади.

$Асосий адабиётлар 1. Конституционное (государственное) право зарубежннх стран. Учебник. В 4-х томах. Тома 1-2. Отв. ред. Б.А.Страшун. -М.: Бек. 1995. - 778 с. 2. Конституционное (государственное) право зарубежн ы х стран. Учебник. В 4-х томах. Том 3. Отв. ред. Б.А.Страшун. -М.: Бек. 1997. - 764 с. 3. Конституционное право зарубежных стран. /В.Е. Чиркин Москва: Изд-во "Юристь", 2002. - 622 с. 4. Хамедов И.А. , Хакимов М,М. Парламентское право : Учебное пособие \ Под редакцией М.Х. Рахманкулова. – Ташкент 2003 г. 5. Конституционное Государственное право зарубежных стран. /М.Ф. Чудаков. - Минск: Издательство "Харвест", 1998. - 783 с 6. Парламентское право России: Учебные пособие / Под ред. И.М. Степанова, Т.Я. Хабриевой. М.: Юристъ, 1999. 224 с. 7. Булаков О.Н. Парламентское право Российской Федерации: Учебное пособие. Ростов н/Д: Феникс, 2000. 8. Конституционное право зарубежных стран в схемах.А. Щ.Якушев. - Москва: Издательство "Приор", 1999. - 334 с. 9. Конституционное право зарубежных стран в схемах. А . Щ . Якушев. - Москва: Издательство "Приор", 1999. - 334 с.$

Олий Мажлис ташкил топишининг ҳуқуқий асоси

20.09.2019

0

97.5 KB

Похожие