Оилавий ҳуқуқий муносабатлар - Юриспруденция - Рефераты

Оилавий ҳуқуқий муносабатлар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

36 KB

Оилавий ҳуқуқий муносабатлар Режа: 1. Рим оиласи тушунчаси. 2. Агнатлар ва когнатлар қариндошчилиги. 3. Никоҳ тушунчаси. 4. Эр ва хотинлар ўр тасидаги шахсий ва мулкий муносабатлар. 5. Ота ҳукмронлиги институти. 6. Васийлик ва ҳомийлик.

Қадимги Рим жамиятида оила давлат ячейкасидан иборат бўлган уй- хўжалигини бошқарувчиси, ота-она, ака-ука, опа-сингиллар, қуллар, васийлик ёки ҳомийликда бўлган шахсларнинг жамоаси бўлиб ҳисобланган. Рим давлатининг оиласи оила бошлиғи ( paterfamilias )нинг чегараланмаган дастлабки даврда эса мутлақ ҳуқуқларга, ҳокимиятга ( manus )га эга бўлганлиги асосида, яъни ўз болалари, неваралари, чеваралари, хотини устидан ва уйдаги (яъни хўжаликдаги) бўлган шахсларнинг барчаси устидан амалга оширувчи ҳукмронлигига тушунилган. Рим оиласининг ўзига хос хусусиятларидан бири оила дастлаб агнат усулида вужудга келган, яъни улар қонқариндошлик муносабатлари асосида эмас, балки буйсуниш ва ҳукмронлик, бошқарув муносабатларини биринчи ўринга қўйиб тузилган оилалардан иборат бўлган. Агнатлар оиласи деб, оила бошлиғининг ўз оиласидаги болалари, хотини, хўжалиги, қуллари ва уларнинг оилалари ҳамда шу оила хўжалигида яшовчи барча шахсларнинг жамоасига айтилган. Қадимги Рим жамиятида оила бошлиғининг ҳуқуқи чегараланмаган. У ўзининг оила аъзоларини сотиш, қарзни тўлаш учун уни қарз олган шахсга, қарзни тўлаш учун ишлаб бериш, хизмат кўрсатиш, хатто хотинини (хотини ўзининг қизи қандай ваколатларга эга бўлса, шундай ҳуқуқларга эга бўлган) мажбуриятни бажариш нуқтаи назаридан келиб чиқиб, уни маълум бир муддатга бошқа шахсга хизмат кўрсатиш учун бериб юбориш ҳуқуқига эга эди. У ўз болаларини ўлдириш, айниқса вояга етган ўғлини уч мартагача сотиш ва қизини ва кичик укаларини, невараларини бир марта сотиб юбориш ҳуқуқларига эга бўлган. Ўғиллари ёки оилада яшовчи бошқа шахслар томонидан шартномалар тузилган бўлса, бу шартномалардан келиб чиқадиган фойдалар отага ва зарар етказиш билан боғлиқ бўлган муносабатлар бўлса, ота унинг учун жавобгарликни бўйнига олмаган. Ота ёки уй бошқарувчиси ҳукмронлиги остидаги шахсларнинг ҳуқуқий ҳолати ота ёки оила бошлиғиинг ўлиши, ёки оила бошлиғининг эрки,

розилиги асосида уларга озодлик бериш муносабатлари асосида ўзгарган. Paterfamilias нинг ўлими ота ҳукмронлиги институтининг барҳам топишига олиб келган. Рим давлатидаги вужудга келган оилалар дастлаб ибтидоий жамоа тизимининг хусусиятларини ўзида ифодалаб, жамоа характерига мос келиб уруғчилик (уруғ) тизими билан боғлиқ бўлган. Рим жамиятининг ривожланиши натижасида, ишлаб чиқариш муносабатларининг тараққий этиши, ота ҳукмронлиги остида бўлган шахсларнинг хусусий ҳуқуқларини тан олиш заруриятлари келиб чиқа бошлади, натижада ота ҳукмронлиги институти дастлабки ҳокимият билан боғлиқ бўлган моҳиятини йўқота бошлайди ва агнатлар оиласининг ўрнига қон-қариндошлик билан, боғлиқ бўлган когнатлар уруғлари вужудга келадилар. Ушбу мавзуни ўрганишда қуйидагиларга эътибор бериш лозим: - ота ҳукмронлигининг чегараланмаганлиги ва патерфамилесни тўлиқ тушуниш; - патриархал оиланинг йўқолиб бориши натижасида ота ҳокимиятининг мутлоқ ҳукумронлигини чегараланиши асосларига эътибор бериш; - уй бошқарувчиси ҳукмронлигининг хотинига ва болаларига бўлган муносабатларига; - агнат ва когнат асосида вужудга келадиган оила ва қавм-қариндошлик муносабатларига; - никоҳнинг турлари, мутлоқ ота ҳукмронлиги асосидаги никоҳ ва никоҳнинг конкубинат усулига; - пекулий ҳуқуқи, фарзандликка олиш муносабатларига; - никоҳ тузиш ва никоҳдан ажралиш усулларини ва тартибини диққат билан ўрганиш лозим.

Адабиётлар : 1.Косарев А.И. Римское право М., 1986. 2.Бартошек Милан. Римское право. Понятия, термины, определения. М., 1989. 3.Новицкий И.Б. Претерский И.С. Римское частное право. Учебник. М., «Юрист» 1996. 4.Черниловский З.М. Римское частное право. М., «Проспект» 2001. 5.Муҳамедов Ҳ. «Хорижий мамлакатлар давлати ва ҳуқуқи тарихи.» Т., «Адолат» 1999. 6.Дождев Д.В. Римское частное право. Учебник. М., «Юрист» 1996. 7.Уразаев Ш.З. Римское право. Т., «Академия» 2000.

Похожие

Ҳуқуқий муносабатлар

Ҳуқуқий муносабатлар

Ҳуқуқий муносабатлар 2

Давлат – фуқаролик-ҳуқуқий муносабатлар субъекти сифатида

Ўрмон ҳуқуқий муносабатлар ( Урмон хукукий муносабатлари)