O`zbekistonda ommaviy huquq tizimi va uning sohalari - Юриспруденция - Рефераты

O`zbekistonda ommaviy huquq tizimi va uning sohalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

65.5 KB

www.arxiv.uz O`zbekistonda ommaviy huquq tizimi va uning sohalari Reja: 1. Konstitutsiyaviy huquqning shakllanish mohiyati. 2. Ma’muriy huquqning shakllanish mohiyati. 3. Moliya huquqning shakllanish mohiyati. 4. Soliq huquqning shakllanish mohiyati. 5. Jinoyat protsetsual huquqning shakllanish mohiyati. 6. Jinoyat ijroya huquqning shakllanish mohiyati. 7. Jinoyat ijroya huquqning shakllanish mohiyati 8. Xalqaro ommaviy huquqning shakllanish mohiyati. …..

www.arxiv.uz Konstitutsiyaviy huquqning shakllanish mohiyati Konstitutsiyaviy (davlat) huquqi O'z’bekiston Respublikasining huquq tizimida eng muhim o'rin egallaydi. Konstitutsiyaviy huquning ahamiyati shundan iboratki, ushbu huquq sohasida boshqa huquq sohalari uchun asos hisoblanuvchi normalar va tamoyillar o'z aksini topadi. Konstitutsiyaviy huquq normalarida butun O'zbekiston xalqining erki bilan ifodalanadigan O'zbekistonning ijtimoiy - siyosiy va iqtisodiy tizimi asoslari, fuqarolarning huquq va burchlari, erkinliklari, davlat organlari sistemasi hamda ularning tashkil qilinishi, vakolatlari, tamoyillari konstitutsiyaviy huqucj normalarida mustahkamlab beriladi. Konstitutsiya - davlatning Asosiy qonuni sifatida oliy yuridik kuchga ega. Shu bois hamma qonunlar va davlatning bogshqa qonun hujjatlari Konstitutsiyaga asosan va unga muvofiq ravishda chiqariladi. Konstitutsiyaga muvofiq kelmaydigan qonun hujjatlari va boshqa huquqiy aktlar haqiqiy sanalmaydi. Davlat huquqining predmeti Konstitutsiya va boshqa konstitutsiyaviy kuchga ega bo'lgan qonun hujjatlari bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlardan iborat. Ma’muriy huquqning shakllanish mohiyati Har qanday huquq sohasining predmeti - uning normalari bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlardan iborat. Huquq sohalari bir -biridan, shuningdek, ijtimoiy munosabatlarni tartibga solish metodi bilan farqlanadi. Metod deganda, munosabatlarda ishtirok etuvchi taraflarning erkiga va ularning hatti - harakatlariga qanday ta'sir etishning usullari, mexanizmlari tushuniladi. Ma'muriy huquq umuman olganda, davlat boshqaruvi sohasida vujudga keladigan ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishga qaratilgan normalarning yig'indisidan tashkil topgan huquq sohalaridan iborat Bundav, ijtimoiy muriosabatlar davlat organlari tomonidan ijro etish va boshqarish faoliyatini arrialga oshirish jarayonida vujudga keladi.

www.arxiv.uz Ma'muriy huquq normalari, birinchi galda, davlat boshqaruvi tamoiyllarini mustahkamlaydi. Ular boshqaruv organlarini tashkil qilish, qayta tashkil qilish va bekor qilish, ularning turlarini qaysi maqsadda tashkil qilishligini, vazifalari doirasini, ularning huquqiy holati va maqomining boshqa jihatlarini, shuningdek, tuzilishi hamda ularning faoliyatini amalga oshirish tartib -qoidalarini belgilaydi. Ma'muriy huquq normalari ijtimoiy tashkilotlar va jamoat birlashmalarining huquqiy maqomini belgilashda ishtirok etadi. Ushbu soha huquqiy normalari bilan davlat idoralariga ishga kirish tartibi, xizmatchilarning shaxsiy huquq va burchlarini, vakolat doirasini davlat idoralari, boshqarmalari, mahkamalarida xizmatni bajarish tartibi va mazkur xizmatchilarning javobgarligi kabi qoidalar belgilanadi. Shuningdek, ma'muriy huquq normalari bilan boshqariladigan faoliyatlar ham tartibga solinadi. Masalan, yo'l harakati qoidalari, jamoat joylaridagi tartib, ov qilish, baliq ushlash, o'quv yurtlarida ta'lim berish, sanitariya qoidalari va h.k. Boshqaruv idoralari bu tartib - qoidalarga rioya qilish ustidan nazorat olib boradilar, huquqlar buzilgan taqdirga shaxslarga nisbatan tegishli davlat majburlov choralarini qo'llaydi. Xullas, ma'muriy huquq normalari bilan qanday harakat yoki harakatsizlik ma'muriy huquqbuzarlik hisoblanishini, ularga nisbatan qo'llaniladigan ma'muriy javobgarlikning turlari va shakllari hamda mazkur huquqbuzarlik ishlari bo'yicha ish yuritish tartib - qoidalari belgilanadi. Ma'muriy huquq normalari bilan tartibga solinadigan munosabatlarda esa taraflar teng huquqli emas, bir tarafning ikkinchi tarafga bo'ysunishi nazarda tutiladi. Bunday tengsizlik davlat boshqaruvi idoralari bilan korxonalar, firmalar, muassasalar, davlat boshqaruv organlari bilan fuqarolar, yuqori va quyi davlat idoralari o'rtasidagi o'zaro munosabatda yuz beradi. Ma'muriy huquqiy munosabatda bir taraf ikkinchi tarafga nisbatan aksariyat hollarda davlat hokimiyat vakolatiga ega. Birinchi taraf boshqaruv qarorlari va farmoiyshlarini qabul qiladi hamda ikkinchi tarafhing harakatlari ustida nazorat

www.arxiv.uz olib boradi, qonunda nazarda tutilgan hollarda esa unga nisbatan majburlov choralarini qo'llashi mumkin. Ma'muriy huquq davlat huquqidan davlat boshqaruviga tegishli asosiy bosh qoidalarni bevosita yoki bilvosita o'zlashtiradi, ularga aniqlik va qo'shimcha kiritadi, u yoki bu normalarni amalga oshirish mexanizmi va yo'llarini belgilaydi. Masalan, konstitutsiyaviy huquq barcha davlat organlar uchun boshqarishni tashkil qilish va faoliyat yuritishning asosiy tamoyilarini mustahkamlasa, ma'muriy huquq ushbu tamoyillarga 'asosan boshqaruv sohasidagi munosabatlarni tartibga soladi. Moliya huquqning shakllanish mohiyati Ma'lumki, moliya huquqi davlatning moliya sohasidagi ijtimoi munosabatlarini, birinchi galda davlatning milliy daromadini tashkil etuvchi pul mablag'larini yig'ish, to'plash va davlat byudjetini tashkil qilish hamda taqsimlash bilan bog'liq munosabatlarni tartibga soladi. Moliyaviy munosabatlarni tartibga solishda moliya huquqi bevosita buyruq berish metodidan foydalanadi. Moliyaviy organlarning ish yuritishini tashkil qilish ma'muriy huquq normalari bilan tartibga solinadi. Boshqacha qilib aytganda, ma'muriy huquq asosan,' boshqarish bilan bog'liq munosabatlarni, moliya huquqi esa asosan moliyalashni boshqarish bilan bo'gliq munosabatlarni tartibga soladi. Moliyaviy - huquqiy munosabatlarning sub'ektlari O'zbekiston davlati, O'zbekiston Respublikasining davlat hokimiyat va boshqaruv organlari, mahalliy hokimiyat organlari, korxonalar, tashkilotlar, muassasalar, O'zbekiston fuqarolari, shuningdek, chet el fuqarolari va tashkilotlari bo'lishi mumkin. Moliyaviy - huquqiy munosabatlarning predmeti, umuman olganda, pul mablag'laridan iborat, lekin bunday predmet qatoriga moliyaviy hujjatlar, moliyaviy nazorat bilan bog'liq hujjatlar ham kirishi mumkin. Moliyaviy - huquqiy munosabatlarga xos xususiyatlar shundan iboratki, bunday munosabatlarda bir taraf ikkinchi tarafning itoat etishi. (ya'ni bo'ysunishiga) asoslanmagan hokimiyat vakolatiga ega. Hokimiyat vakolatiga ega bo'lgan taraf ko'p hollarda davlat boshqaruv organlardan iborat.

www.arxiv.uz Davlat o'zining moliyaviy faoliyatining davlat organlari (hokimiyat organlari va ijro etuvchi organlari), mahsus moliya- kredit organlari (Moliya vazirligi, Markaziy bank, Sanoat - qurulish banki, Xalq banki, davlafr sug'urta. organlari) orqali amalga oshiradi. Moliya huquqi quyidagi institutlardan iborat: byudjet huquqi; davlat daromadlarini huquqiy tartibga solish; soliq huquqi; pul va valyuta tizimini huquqiy tartibga solish; davlat krediti va omonat bank ishlarini huquqiy tartibga solish; byudjetdan moliyalash munosabatlarini tartibga solish; moliyaviy nazoratning huquqiy asoslari. Soliq huquqning shakllanish mohiyati Soliq huquqi moliya huquqi institutlaridan biri hisoblanadi, shu bilan birga ushbu huquq normalari bilan tartibga - solinadigan munosabatlar o'z xususiyatlariga ko'ra, ma'muriy huquq normalari bilan tartibga soiinadigafl munosabatlarni toifasiga kiradi. Ya'ni, soliq huquqi bo'yicha bir taraf talab qilish huquqiga ega bo'lsa, ikkinchi taraf- ushbu talabni bajarish majburiyatini o'z zimmasiga olishga majbur. Soliq huquqining paydo bo'lishi va uning rivojlanishi jamiyatni demokratiyalashtirish, huquqiy davlat qurish g'oyalari bilan bog'liq. Soliq solish huquqiy nuqtai nazaridan ijtimoiy ishlab chiqarish bilan davlat o'rtasidagi mulkiy munosabatlarni tartibgasolish, ularni amalga oshirish uchun muayyan bir qoida doirasini belgilash chora - tadbirlaridan iborat. Solig huquqining asosiy vazifasi davlat byujetini tashkil qilish, jamiyat ijtimoiy -iqtisodiy ehtiyojini hal qilishni ta'minlash, shuningdek, mulk huquqini davlatning g'ayriqonuniy cheklanmagan talablaridan himoya qilish, soliq to'lovchilarning va davlatning manfaatlari o'rtasida ma'lum muvozanatni o'rnatishdan iborat. O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 78 -moddasining 9 -bandiga binoan soliqlar va boshqa majburiy to'lovlarni joriy qilish O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatning birgalikdagi vakolatlari doirasiga kiradi. Soliqqa old munosabatlarni huquqiy tartibga solishning xususiyatlaridan biri shundan iboratki, soliqni

www.arxiv.uz o'zgartirish bilan bog'liq masalalar Oliy Majlis palatalari bilan kelishilgan holda hal qilinadi. Yana bir xusussiyati shundan iboratki, soliq solishda davlatning hokimlik metodidan foydalaniladi va soliqni' undirish majburiy ravishda amalga oshiriladi, soliq to'lashdan bosh tortish yoki uni to'lig'icha to'lamaslik niyatda olingan daromadlarni yashirish g'ayriqonuniy harakatlar deb baholanadi va qonunda nazarda tutilgan choralar qo'llaniladi. Soliqqa oid munosabatlar birinchi galda O'zbekiston Respublikasining 1997 - yil 24 - aprelda qabul qilingan "Soliq kodeksi" va "Davlat soliq hizmati to'g'risida"gi O'zbekiston Respublikasining 1997 - yil 29 - avgustda qabul qilingan qonunni, ularga o'zgarish va qo'shimchalar kiritish to'g'risidagi qonun hujjatlari, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, Vazirlar Mahkamasi tomonidan qabul qilingan qarorlar, shuningdek, soliqlar va yig'imlar to'g'risidagi boshqa qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi. Jinoyat protsetsual huquqning shakllanish mohiyati Jinoyat huquqi ham alohida huquq sohasi sifatida ommaviy huquq tizimidan joy egallaydi. Chunki jinoyat huquqi normalari vositasida tartibga solinadigan munosabatlarning ishtirokchilari huquqbuzarlikka yo'l qo'ygan, jinoyatga qo'l urgan, ya'ni davlat tomonidan o'rnatilgan tartib - qoidalarga rioya etmagan fuqaro turadi. Huquqiy davlat o'zining rivojlanishida demokratiya va ijtimoiy adolat tamoyillariga asoslanadi. Bunday davlat fuqarolarning tinchligi va milliy totuvligini ta'minlashni o'z oldiga maqsad qilib qo'yadi. Fuqarolik jamiyatida onglilik, uyushqoqlik, tadbirkorlik, intizomlilik, davlat bilan fuqaro o'rtasida o'zaro hamkorlik ijtimoiy munosabatlarning zaruriy shartlaridandir. Xar jamiyatimizda adolatli turmush qoidalarini buzib turuvchi shaxslar mavjud ekan, xalqning osoyishta xayotini muxovaza qilish maqsadida, ularga qarshi kurashish choralarini q'ollanish zaruriyatini saqlanib turadi. Jinoyat huquqi O`zbekiston Respublikasining jamiyat va davlat tuzumini, Respublikaning iqtisodiy negizini tashkil qiluvchi mulkning barcha shakllari

www.arxiv.uz (xususiy va ommaviy mulk), shaxsning erki, sog'lig'I va hayotini, fuqarolar shu bilan birga, tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullanuvchi barcha yuridik va jismoniy shaxslarning huquq va manfaatlarini hamcla barcha huquqiy tartibotni jinoiy tajovuzlardan himoya qilishni vazifa qilib quyadi. Jinoyat huquqining asosiy manbai – O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiya, maxsus manbai O`zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksidan iborat. Jinoyat huquqi normalari qonuniylik, fuqarolarning qonun oldida tengligi, demokratizm, insonparvarlik, odillik, ayb uchun javobgarlik, javobgarlikning muqarrarligi tamoyillariga asoslanadi. Jinoyat ijroya huquqning shakllanish mohiyati Jinoyat protsessual huquqi Jinoyat huquqi bilan chambarchas bo'gliq shu boisdan birini ikkinchisisiz qo'llash imkoni yo'q. agar Jinoyat huquqi normalarida sodir bo'lishi mumkin bo'lgan jimoyatning turlari va ularga nisbatan qo'llaniladigan jazoning shakllari nazarda tutilsa, Jinoyat- protsessual huquqi normalarida Jinoyat sodir etgan shaxsning aybini isbotlash va unga nisbatan tegishli jazoni qo'llashga oid tarkib-qoidalar belgilanadi. Shuning uchun ham jinoyat kodeksi va Jinoyat protsessual kodeksi bir vaqtda, y^ani 199^ yilning 1 apreldan amalgam kiritilgan. Jinoyat - protsessual huquqi jinoyatchilikka qarshi bevosita kurash olib boruvchi organlarning (sud, prokuratura, ichki ishlar, milliy xafvsizlik organlari) jinoyat ishlari bo'yicha ish yuritish qoidalarini belgilovchi normalar yig'indisi. Jinoyat ishlarini yuritish, jinoyat sodir etilgan joydan qat'iy nazar, basharti O`zbekiston Respublikasining boshqa davlatlar bilan shartnoma va bitimlarni o'zgacha qoidalar belgilanmagan bolsa, ish yuzasidan surishtiruv, dastlabki tergov va sud muxokamasi yuritilayotgan paytda amalda bo'lgan qonun hujjatlarga muvofiq olib boriladi. Jinoyat ijroya huquqning shakllanish mohiyati

www.arxiv.uz Jinoyat ijroiya huquqi normalari bilan jinoiy jazoni, boshqa jinoiy huquqiy ta'sir choralarini ijro etish prinsiplari, tartib va shartlari, mahkumning huquqiiy maqomi uni ahloqiy tuzatish vositalari hamda ularning qo'llash tartihi mahkumni jazonio'tishdan ozod qilish tartibi, jazoni ijro etuvchi muassasasa va organlarni faoliyatini, mahkumlarning ahloqan tuzatish davlat hokimiyati va fuqarolarni o"z- o x zini boshqarish organlarining, korxona, , muassasa, tashkilotlarning, jamoat birlashmalarning va fuqarolarning ishtirok etishini ta'minlash va shunga o'xshash tartib - qoidalar belgilanadi. Jazoni ijro etish O'zbekiston Respublikasining 1997 - yil 25 - aprelda qabul qilingan Jinoyat ijroiya kodeksiga asosan amalga.oshiriladi. Mazkur kodeksga muvofiq Jinoyat ijroiya qonun hujjatlari qonuniylik, adolat, insonparlik, demokratiam, jazoni ejro etishda differensiaya va v«t individuallashtirishga rioya etish, masjburlov vositalarini qo" flash va mahkumlarning qonunga etoatkor xulq- atvorni rag'barlantirish tamoyillariga asoslanadi. Jinoyat - ijroiya kodeksi umumiy va maxsus qismlardan iborat. Umumiy qismida asosiy qoidalar, Jinoyat- ijroiya qonun hujjatlari, ularning vazifalari, amal qilishi, jazoni ijro etish asoslari, tamoiyllari, mahkumni axloqan tuzatishning asosiy vositalari, jazolarini va boshqa Jinoyat huquqiy ta'sir choralarini ijro etuvchi organlar va muassasalar, ularning faoliyatini tekshirish hamda nazorat qilish kabi masalalar nazarda tutiladi. Xalqaro ommaviy huquqning shakllanish mohiyati Hozirgi zamon xalqaro huquqi ikki xil turdagi, ya'ni xalqaro ammoviy va xalqaro xususiy huquq tarmoqlariga ajratiladi. Xalqaro ommaviy huquq uning vositalarini tartibga solinadigan munosabatlarni xususiyatlari va ularda ishtirok etuvchi taraflarning huquq layoqotiga ko'ra, ommaviy huquq tizimidan jjoy egalaydi. Xalqaro ommaviy huquqning asosiy mazmuni xalqaro tinchlik, osoyishtalik, xamkorlik birga yashashni ta'minlash maqsadida turli masalalar

www.arxiv.uz bo'yicha xalqaro munosabatlarda ishtirok etuvchi sube'ktlar tomonidan tan olingan tamoyillar va normalar yig'indisidan tashkil topadi. Xalqaro ommaviy huquq harakteriga ega bo'lgan munosabatlar davlat o'rtasida, davalatlar bilan xalqaro tashkilotlar o'rtasida, shuningdek, xalqaro tashkilorlar o'rtasida ham o'rnatilishi mumkin. Bunday munosabatlarda davlat yuqori suveritet huquqiga ega bo'lgan sube'rt sifatida qatnashadi. Xalqaro shartnoma - xalqaro aloqalarda ikki yoki undan ko'proq ishtirok etuvchilarning o'zaro huquq va majburiyatlari haqida kelishuv bo" lib, unda taraflarning ixtiyoriy xoxishiga asoslangan ekr-irodasi ifoda etiladi. Shartnoma hozirgi zamon xalqaro huquqning asosiy

www.arxiv.uz Foydalanilgan adabiyoatlar: 1.O`zbekiston Respublikasi Konstitutsyasiga sharhlar.T., 2001 yil 2.Alimov X.R. Ma`muriy huquq. Darslik .T., 1995 yil 3.Raxmonqulov H.O`zbekiston Respublikasi milliy huquq tizimi: sohalar va yo`nalishlar. T: I.M.Mo`minov nomidagi falsafa va huquq instituti , 2005- 60 b 4.O`zbekiston Respublikasi Jinoyat Kodeksi T: Adolat 2001 yil 5. O`zbekiston Respublikasi Jinoyat protsessual Kodeksi T: Adolat 2001 yil 6.O`zbekiston Respublikasi Jinoyat ijroiya Kodeksi T: Adolat 1994 yil 7. O`zbekiston Respublikasining Soliq Kodeksi T:O`zbekiston 1999 yil 8.Saidov A.X.Xalqaro huquq. 2-tom T: 2001 yil 9.www.akadmvd.uz

Похожие

O`zbekistonda xususiy huquq tizimi va uning sohalari

O`zbekistonning moddiy va prosessual huquq sohalari

O`zbekiston milliy huquqiy tizimida kompleks huquq sohalari

Huquq tizimi

Huquq tizimi