O'zbekiston mustaqilligi davrida huquqshunoslik fani rivojlanishining hususiyatlari - Юриспруденция - Рефераты

O'zbekiston mustaqilligi davrida huquqshunoslik fani rivojlanishining hususiyatlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

97.5 KB

O`zbekiston mustaqilligi davrida huquqshunoslik fani rivojlanishining hususiyatlari Reja: 1. O'zbekiston mustaqilligi yillarida xuquqshunoslik fanlariga bo'lgan amaliy extiyoj. 2. Mustaqillik yillarida huquqshunoslik fanlari rivojlanishining o`ziga xos hususiyatlari. 3. O`zbekiston zamonaviy xalqaro huquqini teng huquqli subyekti. 4. M ustaqillik yillarida huquqshunoslik fanlarini kamchilik va muammolari. 5. Huquqshunoslik fanini rivojlantirishga qaratilgan ilmiy va amaliy takliflar

Tayanch so`z va iboralar. O`zbekiston zamonaviy xalqaro huquqini teng huquqli subyekti , fuqarolik jamiyati institutlari, faol tashqi siyosat, xalqaro-huquqiy ijodkorlik, xalqaro majburiyatlar. 1. O'zbekiston mustaqilligi yillarida xuquqshunoslik fanlariga bo'lgan amaliy extiyoj. O'tgan o'n yitti yillik istiqlol davrini sahisob qilish, barcha sohalarda erishgan ulkan yutuqlarimizni xolisona baholash, shu jumladan muammo va kamchiliklarimizni xolisona baholash davr taqozosidir. Xaqiqatdan xam, mustaqillik yillari yangituzum, yangi jamiyat qurish, insonlarimizda yangi dunyoqarashni shakllantirish borasida olamshumul voqealarga boy bo'lgan tarixiy yo'lni bosib o'tdik. Bu yo'lda muvaffaqiyat va quvonchlar xam iztirib va mashaqqatlar xam bo'lgani tabiydir. ,.. Eng muhimi demokratik xuquqiy davlat va adolatli fuqarolik jamiyati qurish maqsadida yangicah davlat boshqaruvi va ijtimoiy himoyalangan bozor munosabatlariga asoslangan iqtisodiyot tizimi shakllangani xamda o'ziga mos va o'zimizga xos mustqil taraqqiyot strategiyasiniamalga oshirayorganimiz, jaxon xamjamiyatida munosib obro' e'tibor qozonganmiz O'zbekiston Respublikasining buyuk kelajagi sari qo'yilgan muhim qadamdir.. Istiqlol yillarida xuquqshunoslik fani amaliyot tomonidan eng ko'p talab etilgan fanlardan biriga aylandi. Huquqshunoslik fanlariga bo'lgan amaliy ehtiyoj quyidagi yo'nalishlarda yaqqol nomqyon bo'ladi: Birinchidan, O'zbekiston o'ziga mos mustaqil taraqqiyotoning huquqiy asoslarini yaratish, yani Konstitutsiya, yangi kodeks va qommlarni tayyrlash Ikkimchidari, mustaqil milliy demokratik xuquqiy davlatchilik yangi organlari tizimi va institutlarini shaklllantirsh

Uchunchudan, shaxs jamiyat va davlat manfaatlarini huquqiy ximoya asoslarini vujudga keltirishda xamda inson huquqlariga oid milliy institutlar tizimini yaratishda. To'rtinchidan, jamiyatda xuquqiy madaniyatni yuksaltirish maqsadida xuquqiy savodxonligini va xuquqiy, ongi saviyasini ko'tarishda xamda uzluksiz yuridik ta'lim tizimini yaratishda Beshinchidan, davlat xokimyati va xuquqni muxofaza qilish organlari tizimi, bozor iqtisodiyoti fuqarolik jamiyati institutlari uchun yuqori malakali xuquqshunos mutaxassislarini tayyorlashda Oltinchidan, O'zbekistonning faol tashqi siyosat olib borishda, xalqaro- huquqiy ijodkorlari va xalqaro majburiyatlarni bajarishda. 2. Mustaqillik yillarida huquqshunoslik fanlari rivojlanishining o'ziga xos hususiyatlari Mustaqillik yillarida huquqshunoslik fanlari rivojlanishining o'ziga xos xususiyatlari quyidagi holaylarda nomoyon bo'lmoqda. Birinchi hususiyat istiqlol yillarida huquqshunos kasbi keng talab etilganda nufuzli mutaxassislikka aylanadi. Huquqshunoslarga bo'lgan exyiyoj nihoyatda o'sdi. Yuristlar davlat hokimyati organlari tizimida bozor iqtisodiyoti tuzilmalarida va fuqarolik jamiyati institularida faoliyat yuritmoqda. Ikkinchi hususiyat - hayot va amaliy ehtiyojladan kelib chiqb mamlakatimizda huquqshunos qadrlarni tayyorlashing yangi tizimi yaratildi. Toshken Davlat yuridik instituti jahon iqtisodiyoti va diplomatiya uneversiteti, Ichki ishlar vazirligi akademiyasi yangi huquqshunoslik fanlari bo'yicha yangi o'quv dasturlari, o'quv qo'llanmalri va drasliklar o'zbek tilida yaratila boshlandi. Uchunchui hususiyat huquqshunoslik fanlari taraqqiyitida huququiy amaliyot ehtiyojlari ustivorlik kab etdi.Turli soha huquq fanlari vakillari konstitisiyaviy fuqorolik, jinoyat,, mehnat, oila, agrar, prosessual huquq qonunchilikning sohalariga oid asosiy kodeks va qonunlarni tayyorlashda qatnashdilar. Istiqlol

yillarida qabul qilingan 400 dan ortiq qonunlarni ishlab chiqish va muhokama qilishda huquqshunoslar o'z taklif mulohazalari bilan faol ishtirik etdilar. To'rtinchi hususiyat- huquqiy ma'rifiy va tartibot ishlarini olib borish alohida ahamiyat kasb etdi. Bu borada O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan 1997 yilda qabul qilingan "Jamiyat huquqiy madaniyatini yuksaltirish milliy" dasturi muhim rol o'ynamoqda. Huquqiy bilimlarni tarqatish borasidagi axborot tizimi yaratildi. Agar istiqlolga qadar bittagina huquqiy gazeta bo'lgan bo'lsa, hozirgi kunda mamlakatimiz bo'yicha 30 dan ortiq yuridik jurnal va gazetalar chop etilmoqda. Ixtisoslashgan nashriyot bo'lmish "Adolat" nashriyori ham qonunlar va huquqiy adabiyotlarni chop etishda samarali ishlar olib borilmoqda. Beshinchi hususiyat - Konstitutsiya, Kodeks va qonunlarga shaxslar yozish yaxshi an'anaga aylandi. O'zbekiston Respublikasiga ikki marta, fuqarolik, ma'muriy, jinoyat, jinoyat prosessual, oila kodekslariga va undan oeriq qonunlarga shaxslar tayyorlandi va chop etildi. Bu ishlarni amalgam oshirishda huquqshunos olimlar bilan amaliyotchilarning o'zaro manfaatli hamkorligi yaxshi samara berdi. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan 2001 yil 4 yanvarda qabul qilingan "O'zbekiston Respublikasi o'rganishni tashkil etish to'g'risidagi" farmoishi talablarini bajarish yo'lida huquqshunosslar 60 dan ortiq darslik o'quv qo'llanmari va ommabop risolalar chop etildi. Mamlakatimiz konstitutsiyasini o'rganiish va targ'ib qilish bo'yicha uzliksiz ta'lim tizimi vujudga keltirdi. Oltinchi hususiyat - Istiqlol yillaridagi davlat huquqiy amaliyoti tahlil qilish va umumlashtirishga bag'ishlangan arnaliyochi xuquqshinoslarirmzning ishlari ilmiy taraqiyotlarni mustaqil yo'nalishini tashkil etdi. Bu borada misol qilib qonun chiqaruvchi hokimiyat bo'lgan Oliy majlisga, sud hokimiyati,adliya va prokuratura organlariga hamda huquqni muhofaza qilish organlari yubileylarga bag'ishlangan kitob va to'plamlarni ko'rsatish mumkin.

Yettinchi hususiyat- mustaqillik sharovati o'laroq paydo bo'lgan yangi demokratik institutlarga bag'ishlangan tadqiqotlar olib borildim va ilk asarlar chop etildi so'z konstitutsiyaviy sud xo'jalik va harbiy sudlar oobudsimon faoliyatiga bag'ishlnagan asarlar va kitoblar haqida bormoqda. Sakkizinchi hususiyat ananaviy va klassik huquq tarmoqlari sihasidagi tadqiqotlar bilan birga mutlaqo yangi huquq tarmoqlari bo'yicha ilmiy izlanishlar olib borildi. Inson huquqlari parlament huquqi, tadbirkorlik huquqi, soliq huquqi, fuqarolik jamiyatining huquqiy asoslari riotariyat va advokatura hamda xalqaro terrorizmga bag'ishlangan diqqatga sazovor asarlar chop etildi. To'qqizinchi hususiyat -Inson huquqlari muammosi huquqshunos olimlarimiz ilmiy izlanishlarning mustaqil sohasiga aylandi. Inson huquqlarini alohida o'quv fani sifatida o'rganish tizimi yaratildi, dasturlar o'quv qo'lanmalari darsliklar va xalqaro hujjatlar to'plaralari chiqarildi. O'ninchi hususiyat - Milliy davlatchilik tarixi va siyosiy - huquqiy ta'lomotlar tarixiga oid qiziqarli tadqiqotlar paydo bo'ldi. Bu sohada eng muhim yangilik- metodologik ahamiyatga molik bo'lib ,davlat va xuquqqa sinfiy yondoshuvning o'rniga sivilizatsiyaviy yondoshuv asosida ishlanishlar olib borishdir. Islomgacha bo'lgan davrda O'zbekiston hududida davlat va huquq tarixiga hamda buyuk ajdodlarimizning huquqiy merosiga bag'ishlangan tadqiqotlar olib borildi. Huquqiy manbashunoslik borasida muhim yodgorliklar Quroni Karim Imom buhoriy va At-Termiziy hadislar to'plami muhim tarihiy asrlar -,,temur tuzuklari"Xidoya mubayin va boshqalar chop etildi. Islom huquqi mutahasisligi bo'yicha ilk nomzodlik va doktorlik dissertasiyalari himoya qilindi. O'n birinchi hususlyat -halqarp huquq muammolari o'zbek huquqshinoslari tatqiqotlarining mustaqil yo'nalishiga aylandi. Bu borada o'zbekiston uchun dolzarb ahamiyat kasb etgan halqaro huquqiy masalalar bo'yicha asrlar chop etildi nomzodlik va doktorlik dessertasiyalari himoya qilindi, darslik va o'quv qo'llanmalari nashr bo'ldi.xalqaro huquqiy kutubhonasi joriy qilindi. 3. O'zbekiston zamonaviy xalqaro huquqini teng huquqli sube'kti

XXI asr kishilik jamiyati taraqqiyotning Mustaqillik yillarida huquqshunoslik fanlari rivojla globalshuvi siyosiy va iqtisodiy jarayonlarning integrasiyalashuvu davlatlarning o'zaro bo'liqligi tinchlik va xalqaro xavsizlikning yaxlitligi bilan ajralib turadi. Shu bilan birga asrning boshidayoq dunyo miqyosida turli xil davlatararo ziddiyatlar milliy va diniy qarama-qarshiliklar va maxalli va mingtaqaviy nizolar nomoyon bo'lmoqda. Bir so'z aytganda insoniyat rivojlanishining barcha muammolari ro'yi rost nomoyon bo'lmoqda bu esa o'z navbatida huquqshunoslik fanlari oldida turgan o'ta dolzarb va kechiktirmas bo'lmas vazifalardan biridir. Mustaqillik tufayli O'zbekiston Respublikasi zamonaviy xalqaro huquqning teng huquqli sub'ekti jaxon hamjamiyatining to'la qonli a'zosiga xalqaro munosabatlarning faol ishtirokchisiga aylandi. Bu esa O'zbekiston rivojidagi huquqiy muammolar va ularning yechimihi tahlil qilishda milliy huquq normalarini tahlil qilish bilan cheklanib qolmasdan xalqaro huquq talablari va ilg'or xorijiy yuridik o'rganish bilan uzviy aloqadorlikda olib qaralishini taqozo etadi. Huquqshunoslik fanlari oldidagi muammolar global mingtaqaviy va milliy darajadagi munosabatlar tarqqiyorida nomoyon bo'moqda. O'zbekiston Respublikasi xalqaro huquqning teng huquqli sube'kti ekanligi quyidagilardan nomoyon bo'ladi: Birinchidan O'zbekiston Davlat Mustaqilligini va xalqaro huquqiy sub'etligini dunyodagi 170 dan ortiq jdavlat tan oldi natijada ularning 130 ga yaqini bilan diplomatic aloqaalr o'rnatildi va izchillik bilan ikki tomonlama aloqalrni rivojlantirmoqda. Dunyodagi 40 dan ortiq xorijiy davlatlarda va eng yirik tashkilotlardan BMT, EXXT O'zbeikstonning diplomatic vakolatxonalari faoliyat ko'rsatmoqda. Toshkentda esa 50 dan ortiq chet el davlatlari va xalqaro tashkilotlarning elchixonalari xamda vakolatxonalari ishlab turibdi. Ikkinchidan O'zbekiston zamonaviy xalqaro munosabatlarninf asosiy sub'ektlaridan bo'lmish 50 dan ortiq xalqaro tashkilotlarning shu jumladan 20 dan ortiq nufuzli iqtisodiy va moliyaviy xalqaro tashkilotlarning a'zosi bo'ldi va ko'p tomonlama diplomatic munosabatlarda faol ishtirok etmoqda. O'zbekiston

dunyodagi eng asosiy ko'p tomonlama xalqaro shartnomalarga shu jumladan 60 dan ortiq inson huquqlariga old deklorasiya faktlar va konvensiyalarga qo'shildi xamda ushbu xalqaro shartnomalardan kelib chiquvchi majburiyatlarni sidqidildan bajarib kelmoqda. Uchinchidan o'zbekiston tashqi siyosat sohasida tinchliksevar va faol tashabbuskor faoliyat yuritmoqda jahon siyosatinining eng dolzarb muammolari bo'yicha o'zining nuqtai nazariga ega. Sanab o'tilgan yana bir qator omillar xalqaro huqu fani -oldida turgan muammolarini milliy mingtaqaviy va global jarayonlar bilan uzviy birlikda va bog'liqlikda o'rganib chiqishni taqozo etmoqda. 4. Mustaqillik yillarida huquqshunoslik fanlarini kamchlik va muammolari. Mustaqillik yillarida huquqshunoslik fanlari muayyan yutuqlarga erishdi shu bilan birga bu borada bir qator kamchiliklar va muammolar mavjudligi ko'zga tashlandi. Birinchi muammo: ta'lim jarayoni xamda yuridik amaliyotni ilmiy jihatdan ta'minlashi lozim bo'lgan huquqshunoslik fani zamon talablaridan orqada qolgan. Ijtimoiy va huquqshunoslik fanlari xmda turli yuridik fanlar p'rtasida sohalar aro va tarmoqlar aro muammolarning oshib borishiga qaramasdan muhim masalalrga oid fundamental tadqiqotiarni tashkil etish va muvofiqlashtirish ishlari olb borilmayapti. O'zbekiston fanlar akademiyasini falsafa va huquq institining bu boradagi faoliyati ancha sust. Ilmiy tadqiqotlar yuridik oily o'quv yurtlari Toshkent Davlat yuridik institute IIB akademiyasi, huqushunoslik fakultetlariga ko'chgan. Chop etilayotgan huquqiy adabiyotlar asosan ularning shaxslari va darslikalrga bag'ishlangan. Yirik ijtimoiy siyosiy iqtisodiy ma'avai va tashqi siyosatning huquqiy jihatlariga bag'ishlangan yirik fundamental tadqiqtotlar va asarlar deyarli yo'q shu ma'noda prezidentirmiz ta'kidlaganidek yangicha huquqshunoslik maktabi bizda afsus ta'kidlash kerakki hanuzgacharshakillangan emas.

Ikkinchi muammo huquqiy ilmiy tadqiqotiarni olib borishda ana'naviy izlanish usullari va eskicha yondashuvlar shakillanib qolmoqda. Davlat qurilish va sud hokimyatini hamda milliy huquqiy tizimni ixlos qilishga yaratilgan zamonaviy texnoligiyalar asosida yaratilgan tadqiqotlar yo'q. Huquqshunoslik fani yuridik amaliyot talab va extiyojlardan orqada qolmoqda. Davlat va huquq taraqqiyitoning ustivor yo'nalishlarini bashorat qilishga qaratilgan izlanishlar yangi qonunlarni qabul qilishni asoslantirishga qaratilgan konseptual ishlanmalar deyarli uchamaydi. Yangicha huquqiy dunyoqarashni shaakllantirishga xizmat qiluvchi huquq falsafasi sharq falsafasini o'rganish davr talabidir. Uchichi muammo: turli huquq sohalarining notekis rivojlanishi ko'zga tashlanmoqda ana'naviy huquq sohalari bilan konstitutsiyaviy fuqarolik jinoyat prossesual huquqlar bir qatorda paydo bo'lgan tarmoqlar aro huquq sohalari jadal rivojlanmayapti bunday yangi sohalar bo'yicha mavjud bo'lishiga qaramay yirik tadqiqotlar yo'q. Masalan o'zini o'zi boshqarish huquqi bank huquqi bojxona huquqi, advakatura huquqi xalqaro huquqning yetakchi sohalari bo'yicha jadal tadqoqotlar uchramaydi. Yangi huquq sohalari bo'yicha o'quv qo'llanmalari va darsliklar yaratilmagan.Tor'tinchi muamrno mamlakatimizning olib borilayotgan aksariyat huquqiy tadqiqotlar normative harakterdadir. Yozilayotgan disertatsiyalar shaxslanayotgan kodeks va qommlar chop etilayotgan o'quy qo'llanmalri va darsliklarda asosiy e'tibor qonun moddalarini shaxslarga qaratilgandir. Bu albatta zarur ammo eng asosiy maqsad qonunlarni izchillik bilan hayotda tadbiq etishdir. Shu bois asosiy e'tiborni qonunlarni ijro etish jihatlariga qonunni amaliy harakat qilish mehanizmiga qaratmoq kerak bu esa ilmiy tadqiqotlrni o'rganish uslublarini yangilanishini talab etadi, huquq sosiyalogiyasini jadal rivojlantirishni taqozo qiladi. Beshinchi muammo huquqshunoslik sohasida va fan ta'lim tizimida uzviy bog'liq tizimining turli elementlaridir.Har bir elementining rivojlanishi boshqa elementlarning taraqqiy etishga ta'sir ko'rsatadi. Bunda fanlararo va sohalar muvofiqlashtirish dolzarb mavzularm aniqlsh davlat huquqning metodologik

muammolariga bag'ishlangan anjumanlarni muntazam tashkil etish alohida ahamiyat kasb etadi. 5. Huquqshunoslik fanini rivojlantirishga qaratilgan ilmiy va amaliy takliflar. Awalom bor XXI asr boshida O'zbekistonda jamiyatni demokratlashtirish va anglash mamlakatni modernizasiya va ixlos etishning ustivor yo'nalishlaridan kelib chiqqan holda huquqshunoslik fanalri oldida turgan dolzarb muammolar dasturini ishlab chiqish lozim bu dastur huquqshunoslik fanining fundamental muammolarini qonun ijodkorligi sohasidagi vazifalar huquqni qo'llash mehanizmini yaratishga old O'zbekistonning tashqi siyosat borasidagi faoliyatining huquqiy asoslarini yaratishga doir mavzularni qamrab olmog'i zarur. Har bir huquq sohasi bo'yicha ustuvor izlanishlar yo'nalishlari nomzodlik hamda doktorlik tadqqqotlari va muvofiqlashtirish markazlari aniqlanmog'i kerak. Mavjud tashkiliy. Huquqiy masalalrni hal qilish maqsadida O'zbekiston huquqshunoslarining qurultoyini chaqirish maqsadga muvofiqdir. Quriltoyda huquqshunos olimlar va amaliyotchikr yuridik fani va amaliyoti oldida turgan muarnmolarni muhokama qilishni' va tegishli tavsiyalar ishlab chiqilishi lozim.Umuman huquqshunoaslrning yirik yillik ilmiy anjumanlarni o'tkazishni ana'naga aylantirmoq darkor. Ushbu quriltoyda O'zbekiston yuristlarining jamiyatini tuzish.Ayni muddao bo'lur edi. O'zbekistonda konstitusiyaviy islohat uning asodiy bosqichlari konstitutsiyaga kiritilgan. O'zgarishlar va to'ldirishlsrni qilish va keng xalq ommasiga tushintirish dolzarb ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa konstitutsiyada qonun chiqaruvchi ijroiya va sud hokimyati o'rtasidagi o'rnatilgan yangi muvozanatning huququy asoslarni tadqiq qilish muhim vazifalardan hisoblanadi. Davlat qurilishi sihasidagi islohatlarning nazariy va amaliy muammolarini tadqiq etish ustivorlik kasb etadi. Bu awallambor O'zbekiston respublikasi ikki palata parlameti faolyatining huquqiy asoslari ,uni shakillantirish yani quyi palata bo'lgan-qonunchilik palatasi faolyati yuqori palata -senat tarkibini saylash hamda ular faolyatini tuzilishini tashkiliy- huquqiy muammolari parlament va uning palatalari o'rtasidagi o'zaro

munosabatlar, umuman yangi parlamentning davlat hokimiyatning organlari tizimida tutgan o'rni va rostligi bag'ishlangan mavzularni yoritish darkor. FOYDALINGAN ADABIYATLAR 1.Karimov I.A. O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T.1.-T., 1996 2.Karimov I.A. Bizning bosh mahsadiniz –jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni mdernizatsiya va isloh etishdir. T. O`zbekiston 2005 yil 96 3.Karimov I.A.Inson uning huquq va erkinliklari hamda manfaatlari – eng oily qadriyat. Xalq so`zi , 2005 yil 10 dekabr 4. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T: «O’zbekiston” 2003 yil. 5.Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish milliy dasturi. O`zbekiston Respublikasi Oily Majlisining ahborotnomasi. 1997 yil 9-son 6.Raxmonqulov H.O`zbekiston Respublikasi milliy huquq tizimi: sohalar va yo`nalishlar. T: I.M.Mo`minov nomidagi falsafa va huquq instituti , 2005- 60 b 7.Saidov A. X. Hozirgi zamon asosiy huquqiy tizimlari T: TDYUI il 2004-428 b

Похожие

O'zbekiston Respublikasida Oila qonunchiligi

O`zbekistonning moddiy va prosessual huquq sohalari

O'zbekiston va MDHdagi demokratik jarayonlar

O'zbekiston Respublikasida sud hokimiyatining konstitutsiyaviy asoslari

Hozirgi zamonning asosiy huquqiy tizimlari