O’zbekiston Konstitutsiyasi fanining maqsad va vazifalari - Юриспруденция - Рефераты

O’zbekiston Konstitutsiyasi fanining maqsad va vazifalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

56.5 KB

O’zbekiston Konstitutsiyasi fanining maqsad va vazifalari Reja: 1. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini o`rganish zarurligi. 2. Konstitutsiya va qonunlarni bilish muhimligi. 3. Konstitutsiya va qonunlarni bilish muhimligi. 4. O`quv kursining boshqa o`quv fanlari bilan aloqasi.

O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini o`rganish zarurligi. O`zbek xalqi xotirasida XX asrning so`ngi o`n yilligidagi shonli tarixiy voqealar abadiy muhrlanib qoladi. Aynan shu o`n yillikning boshlarida istiqlol sari qadam qo`yildi. Ajdodlarimizning azaliy orzusi mustaqillik-o`z taqdirini o`zi belgilash huquqi qo`lga kiritildi. Bu yillarda insonparvar, demokratik huquqiy davlatni va fuqarolik jamiyatini bunyod etish uchun zarur zamin yaratildi. Yangi ming yillik boshi XXI asr-o`zbek xalqi uchun O`zbekistonni buyuk davlatga aylantirish va inson huquqlari ustuvor bo`lgan farovon hayot qurish asri bo`ladi. Bu borada jamiyat hayotining barcha sohalarida tub yangilanish va bunyodkorlik ishlari keng ko`lamda izchil amalga oshirilmoqda. Kelajagi buyuk O`zbekistonni yaratishga hissa qo`shish shu Vatan farzandlarining zimmasiga ulkan mas'uliyat yuklaydi. Yuksak mas'uliyatni anglab, jamiyatda o`rnatilgan tartib va intizomga amal qilib yashash huquqiy davlatga xos xususiyat hisoblanadi. Shuni aytish kerakki, huquqiy davlat o`z-o`zidan bunyod bo`lmaydi. Buning uchun hayotda Konstitutsiya va qonunlarning ustuvorligi ta'minlanishi kerak. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi asosida yuksak huquqiy ong va huquqiy madaniyat bo`lishi, mas'uliyat va majburiyatni his qilib yashash tarzi qaror topishi zarur. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi-oliy yuridik kuchga ega huquqiy hujjatdir. Uning qabul qilinishi huquqiy tiklanish va taraqqiyot sari qadam bo`ldi. Mustaqillik Konstitutsiyasi davlatimiz mustaqilligining ulkan ramzi bo`lib, unda o`z istiqlol va taraqqiyot yo`limiz aks etadi. Uni kelgusi avlod erkinlik, mustaqillik, ozodlik va hurlik tantanasi sifatida tarixda e'zoz-hurmat bilan tilga oladi. O`zbek xalqi ana shunday ulug`vor Konstitutsiyaga munosib buyuk xalqdir. O`zbekiston Konstitutsiyasi xalq hohish-irodasini ifoda etuvchi adolatli davlat, farovon jamiyat va erkin hayot qurish va uni rivojlantirishning istiqbollarini belgilaydi. Unda inson hayoti, uning sha'ni, qadrqimmati, haq-huquqlari va manfaatlari oliy qadriyat sifatida mustahkamlab qo`yilgan. Asosiy Qonunimizda belgilangan normalarning hayotda amaliy ifoda topishida o`sib kelayotgan yosh avlodning Konstitutsiya va uning asosida qabul qilingan qonunlarning mazmun-mohiyati to`g`risida huquqiy

bilimga egaligi, huquqiy ongi va huquqiy madaniyatning yuksakligi muhim rol o`ynaydi. Shuni hisobga olib davlatimiz ta'limning barcha tizimlarida huquqiy ta'lim va tarbiyani yanada yaxshilashga ustuvor vazifa sifatida alohida e'tibor berib kelmoqda. Huquqiy ta'limni rivojlantirish sohasida diqqatga sazovor amaliy ishlar qilinmoqda. Biz qonun ustuvor bo`lgan jamiyat barpo qilmoqchimiz. Qonun ustuvorligi-bu qonunga rioya etish hamma uchun majburiy bo`lgan, uni buzishga aslo yo`l qo`yib bo`lmaydigan huquqiy hayotiy tartibdir. Shuning uchun shu hayotiy tartibga o`zimizni tayyorlab va yetarli huquqiy bilimlarga ega bo`lib borishimiz lozim. Shuni aytish kerakki, faqat huquqiy bilimli bo`lishning o`zi yetarli emas, shu bilan birga egallagan bilimlarni hayotda qo`llay olish madaniyatini ham o`zimizda tarbiyalab borishimiz kerak. Chunki huquqiy bilim va uni amalda qo`llash madaniyati huquqiy-ma'naviy qiyofamizni ko`rsatuvchi mezondir. Konstitutsiyadagi huquqiy g`oyalar istiqlol mafkurasida asosiy urinni egallaydi. Qonun jamiyat uayotida uamma uchun yashash va uarakat qilish qoidasiga aylanar ekan, qonunga nisbatan fuqarolarning munosabati qanday bulishi kerak? Qonunga uurmat, e'tiqodchi? degan qator savollar kelib chiqadi. Konstitutsiyaning mazmun va mouiyatini urganish, undagi ulug`vor g`oyalarni bilish, qonunga e'tibor va e'tiqod yuksak bulishini uayotning uzi talab etadi. Shuning uchun Konstitutsiya va qonunlar ustivorligini ta'minlashda istiqlol mafkurasining tarkibiy qismi bo’lgan huquqiy mafkura muuim auamiyat kasb etadi. Chunki odamlarni birlashtiruvchi va fikrlarni jamlaydigan qonunlarga murojaat etish zarur bo’lganda, yuksak huquqiy madaniyatga eutiyoj kuchayganda, qonunlarga buysunish zarurligini tushintiruvchi, huquqiy tizimni muuofaza qiluvchi, qonuniylik talablarini tashviq va targ`ib qiluvchi huquqiy mafkura uar qanday davlat uchun zarurdir. Bundan esa, oldimizda huquqiy mafkuraviy tarbiyalanganlik darajamiz qanday? degan savol tug`iladi. Biz uzimizda huquqiy mafkuraviy souadagi bilimlarimizni mustaukamlab borsak, uar qanday vaziyatda jamiyat manfaatiga zid bo’lgan xatti-uarakatlarga va taudidlarga Konstitutsiya asosida bauo bera olamiz, kerak bulsa kurasha olamiz va uzimizni himoya qilamiz. Shuning uchun huquqiy mafkuraning asosiy uzagi uisoblangan Konstitutsiya

qoidalari bizning e'tiqodimizga aylanishi lozim. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qadr-qimmatini hech narsa bilan o`lchab va tenglashtirib bo`lmaydi. Chunki unda mutahkamlangan qoidalarda va ifodalangan g`oyalar zamirida xalqning, millatning, qolaversa sizning huquq va erkinliklaringiz mujassam. Uni aziz va muqaddas deb bilib, Konstitutsiyadagi qoidalar asosida yashash Sizning kelgusi hayotingiz farovon bo`lishining asosidir. Sizlar O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini o`rganish naqadar muhim ekanligini anglab yetdingiz. O`ylaymizki Konstitutsiya Sizning hamrohingizga aylanadi va yashash tarzingizni qurishda asosiy hayotiy qo`llanma bo`ladi. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini o`rganish zarurligi O`zbekiston Respublikasining huquq tizimida Konstitutsiya muhim o`rin tutadi. Konstitutsiya huquq tizimining birlamchi asosidir. U huquq tarmoqlari birligini, o`zaro muvofiqligini hamda harakatlanish prinsiplarining yagonaligini ta'minlaydi. Huquqiy davlat yaratish sari rivojlanib borayotgan davlatimizda huquq ustuvorligini ta'minlab borish muhim vazifalardan sanaladi. Konstitutsiyaning ustuvorligi esa har birimizdan ulkan huquqiy mas'uliyatni talab etadi. Ya'ni bu ma'suliyat konstitutsiya va qonunlarni bilishni, ularga amal qilib yashashni taqozo etadi. Bu Konstitutsiyani o`rganish zarurligini belgilaydi. Chunki uni o`rganish Konstitutsiya mazmunini ifodalovchi huquqiy qoidalar, ularga ongli ravishda amal qilib yashash va qonun ustuvorligiga erishishning muhim shartidir. O`zbekiston Konstitutsiyasini o`rganish zarurligini inobatga olib, Respublika Prezidentining 2001 yil 4 yanvarda "O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini o`rganishni tashkil etish to`g`risida"gi Farmoyishi qabul qilindi. Mazkur Farmoyishning maqsadi: O`zbekiston Konstitutsiyasining jamiyatdagi o`rni va ahamiyatini, ma'no- mazmuni va mohiyatini o`rgatish, yosh avlodning huquqiy ongi va madaniyatini tarbiyalash hamda yuksaltirishga qaratilgandir. Ushbu Farmoyish O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini fanlar tarkibida emas, balki alohida o`quv fani sifatida birinchi marta ta'lim muasasalari o`quv rejasiga kiritishga asos bo`ldi.

Ushbu Farmoyishdan kelib chiqib, ta'lim tizimining muhim bo`g`ini hisoblangan o`rta maxsus, kasb-hunar ta'limi tizimidagi o`quv muassasalari o`quvchilarining Konstitutsiya to`g`risidagi nazariy va amaliy bilimlarini yanada boyitish hamda mustahkamlash maqsadida "O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini o`rganish" o`quv kursi kiritildi. O`quv kursi asosida Asosiy Qonunimiz to`g`risida chuqur va mukammal bilim, ko`nikma va malakalarga, shuningdek konstitutsiya qoidalari va qonun hujjatlarini mustaqil o`rganish hamda mutolaa qilish imkoniyatlariga ega bo`lasizlar. "O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini o`rganish" o`quv kursi umumiy o`rta ta'lim bosqichida "Konstitutsiyaviy huquq" fanidan egallagan tushuncha va bilimlaringizni yanada rivojlantirish, boyitishga amaliy yordam beradi. Sizlar o`quv kursi bo`yicha tayyorlangan ushbu qo`llanma orqali O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi bo`yicha umumiy batafsil ma'lumotga, shaxs va davlat munosabati, fuqarolarning asosiy huquqlari va burchlari, huquq va erkinliklarning konstitutsiyaviy kafolatlari, davlat tuzilishi va boshqaruv shakli, davlat organlari haqida bilim olasizlar. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi bilan yaqindan tanishish va uni bevosita o`rganish o`z huquqingiz, erkinlik va burchlaringizni zamon talabi darajasida bilishingiz uchun zamin yaratadi. Qonunlar doirasida jamiyatda o`z o`rningiz va qadringizni tushunishingiz zarur. Hayotning talabi ham shu. Konstitutsiya asosida o`z huquq va erkingizni amalga oshirish to`g`risidagi bilimga ega bo`lishingiz orqali hayotingizdagi ko`p masalalarga javoblar topasiz. Konstitutsiya va qonunlarni bilish muhimligi O`z huquq, erkinlik va burchlarimizni yanada chuqurroq anglashda qonunlarni bilish muhim ahamiyat kasb etadi. Konstitutsiya huquq va erkinliklarni mustahkamlash bilan birga fuqarolar zimmasiga burch va mas'uliyatlar yuklaydi. Burch degani, avvalo Konstitutsiyani o`qib o`rganishdan boshlanadi. Konstitutsiyani bilgan kishi o`z hattiharakatini qonun doirasida amalga oshiradi. Boshqa kishilarning hamda jamiyat va davlatning huquqi va erkini hurmat qiladi.

Konstitutsiyani bilish asosida sizda shakllangan huquqiy ong jamiyat taraqqiyotining qudratli kuchiga aylanadi. Qonunlarni bilishning muhimligi oqibat natijada ana shunday maqsadni amalga oshirishga xizmat qiladi. Shu bois ajdodlarimiz qonunga hurmat va unga itoat qilishni qadrlaganlar. "Qonunni bilganga keng dunyo, qonunni bilmaganga tor dunyo", "Qonunning kaliti adolat, adolat kaliti saxovat", "Qonunbuzar-elbuzar, elbuzarni qonun tutar" va shu kabi hikmatli so`zlar ham qonunga bo`lgan ongli munosabatning mahsulidir. Agarda jamiyat hayotiga e'tibor bilan nazar tashlasak, hammaning huquqiy bilimlari barobar emasligini his qilamiz. Ayrim kishilar hatto Konstitutsiya va qonunlarni yaxshi bilishga, sinchiklab o`rganishga, o`z hayotida qo`llashga beparvolik va loqaydlik bilan qarashadi. Bosh qonunning ma'no-mazmunini anglamaydigan fuqaro jamiyatda o`z haqini bilmaydi. Huquqiy ongsiz tomashabinga o`xshab qoladi. Bu bilan ular nafaqat jamiyat manfaatlariga balki o`zlariga ham ziyon yetkazishlarini anglab yetmaydilar. Yuqoridagi fikrlar tahlili shuni ko`rsatadiki, Konstitutsiya va uning asosida qabul qilingan qonunlarni bilgan kishi o`z huquqi va erkini jamiyat manfaatlarini bilgan uolda amalga oshiradi. O`quv kursining boshqa o`quv fanlari bilan aloqasi "O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini o`rganish" o`quv kursi ijtimoiy gumanitar va tabiiy fanlar bilan uzviy aloqadorlikni o`zida mujassam etadi. Konstitutsiya barcha huquq fanlari tizimida asosiy o`rin tutadi. Huquq fanlari mazmunini yoritishni Konstitutsiyasiz tasavvur qilib bo`lmaydi. Konstitutsiya huquq fanlarining asosiy manbaidir. Huquq fanlarining ahamiyati shundaki, ular Konstitutsiya qoidalarida qo`llanilgan tushunchalarni to`laroq o`zlashtirishimizda muhim rol o`ynaydi.O`quv kursining ijtimoiy fanlar: tarix, shaxs va jamiyat, estetika, ma'naviyat asoslari va shu kabi fanlar bilan aloqadorligi mavjud. Ularni o`rganish jarayonida Konstitutsiya va unga tegishli huquqiy tushunchalarga duch kelinadi. Bu fanlarda ularning fan sifatidagi o`ziga xos mazmuniga monand keladigan Konstitutsiya bilan bog`liq qirralari umumiy tartibda yoritiladi. Masalan, "Tarix" fanida davlat, konstitutsiyaning qabul qilinishi, uning jamiyat taraqqiyotida

tutgan o`rni tarixiy nuqtai nazardan, "Shaxs va jamiyat" fanida asosan shaxs va jamiyat bilan bog`liq tushunchalar, ularning rivojlanish qonuniyatlari falsafiy jihatdan, tabiiy fanlarda esa, yer va tabiatni avaylab-asrash hamda muhofaza qilish masalalari yoritiladi. Mazkur o`quv kursi esa, ana shu fanlardan olgan tushuncha va bilimlarni huquqiy jihatdan mustahkamlaydi. Demak, Konstitutsiyaga taalluqli tushunchalarning boshqa fanlar mazmunida qo`llanilishi fanlararo aloqaning namoyon bo`lishidir. O`zlashtirilgan davlat va huquqga oid tushuncha va bilimlarni boyitishda, to`ldirishda va mustahkamlashda o`quv fanlararo aloqa muhim ahamiyat kasb etadi. Huquqiy hujjatlar va adabiyotlar bilan ishlash. O'zbckiston Respublikasi Kons-titutsiyasini o'rganishda man-balar muhim o'rin tutadi. Man-balarni quyidagi tarkibiy qismlarga ajratish mumkin. Asosiy manbalarga: O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi; Konstitutsiya asosida qabul qilingan qonimchilik hujjatlari; O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi qarorlari; O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmon va farmoyishlari; O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qarorlari kiradi. Yordamchi manbalarni: O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga oid huquqiy adabiyotlar va turkum risolalar; o'quv qo'llanmalar va dars-liklar, ommaviy axborot vositalarining konstitutsiyaga taalluqli materiallari, boy huquqiy ma'naviy va madaniy meros namunalari tashkil qiladi. Ular bilan mustaqil ishlash va mutolaa qilish huquqga bo'lgan qiziqishimizni oshiradi va erkin fikrlash ko'nik-masini shakllantiradi. Qonun hujjatlari va konstitutsiyaga oid huquqiy adabiyotlar bilan ishlash madaniyatini o'zimiz-da shakllantirib borish bilim doirasini kengaytirishga zamin yaratib beradi. O'quv kursiga taalluqli huquqiy hujjatlar bilan ishlash madaniyati izlanuvchanlikni, ijodkorlikni, tirishqoqlikni, bilim olishga chanqoqlikni, o'z iste'dodini namoyon etishni, hujjatlar mohiyatini to'g'ri lalqin ctishni talab etadi.

Adabiyotlar: 1. “O’zbekiston Respublikasi Kostitutsiyasi.” T. 2009 y. 2. O’zbekiston Respublikasining Sudlar to’g’risida”gi qonuni. Xalq so’zi. 2001 yil 13 fevral. 3. O’zbekiston Respublikasi “Prokrutura to’g’risida”gi qonun. 1992 yil 9dekabr. O’zbekiston yangi Qonunlari 7-soni T. “Adolat” 1993 yil. 4. I.A. Karimov “O’zbekiston XXI asrga intilmoqda”. T. “O’zbekiston”. 1998 yil. 5. “O’zbekiston Respublikasini Vazirlar mahkamasi to’g’risida”gi qonun 1993 yil 6 may. O’zbekistonning yangi qonunlari 6-son. T. “Adolat” 1994 yil.

Похожие

O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi – Asosiy Qonun

Xalqaro tashkilotlar. Ularning maqsad va vazifalari

Kriminologiya fanining maqsadi va vazifalari

O’zbekiston XDP haqida va uning vazifalari

Prokuror nazorati fanining tushunchasi, mohiyati va vazifalari