Нодавлат нотижорат ташкилотлар маъмурий ҳуқуқ субъекти сифатида - Юриспруденция - Рефераты

Нодавлат нотижорат ташкилотлар маъмурий ҳуқуқ субъекти сифатида

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

128 KB

Нодавлат нотижорат ташкилотлар маъмурий ҳуқуқ субъекти сифатида Режа: 1. Нодавлат нотижорат ташкилотлари – маъмурий ҳуқуқ субъекти сифатида. 2. Нодавлат нотижорат ташкилотларининг турлари. 3. Нодавлат нотижорат ташкилотларнинг ваколатлари. 4. Нодавлат нотижорат ташкилотлар ва давлат бошқарув органлари ўртасидаги ўзаро муносабатларни тартибга солиш.

Нодавлат нотижорат ташкилоти (жисмоний ва (ёки) юридик шахслар томонидан ихтиёрийлик асосида ташкил этилган, даромад (фойда) олишни ўз фаолиятининг асосий мақсади қилиб олмаган ҳамда олинган даромадларни (фойдани) ўз қатнашчилари (аъзолари) ўртасида тақсимламайдиган ўзини ўзи бошқариш ташкилотидир. Нодавлат нотижорат ташкилоти жисмоний ва юридик шахсларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини, бошқа демократик қадриятларни ҳимоя қилиш, ижтимоий, маданий ва маърифий мақсадларга еришиш, маънавий ва бошқа номоддий еҳтиёжларни қондириш, хайрия фаолиятини амалга ошириш учун ҳамда бошқа ижтимоий фойдали мақсадларда тузилади. Нодавлат нотижорат ташкилотлари ўзининг фаолиятини Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси, Ўзбекистон Республикасининг «Нодавлат нотижорат ташкилотлари тўғрисида»ги 1999-йил 14-апрел қонуни, бошқа қонунлар ва қонун ости норматив-ҳуқуқий ҳужжатлари асосида олиб борадилар. Сиёсий партиялар, касаба уюшмалари, диний ташкилотлар ҳамда бошқа айрим нодавлат нотижорат ташкилотларини тузиш, уларнинг фаолиятини ташкил этиш, қайта ташкил этиш ва тугатиш тартиби тэгишли қонунлар билан тартибга солинади. Агар Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномасида нодавлат нотижорат ташкилотлари тўғрисидаги Ўзбекистон Республикасининг қонунчилик ҳужжатларида назарда тутилганидан бошқача қоидалар белгиланган бўИса, халқаро шартнома қоидалари қўлланилади. Давлат нодавлат нотижорат ташкилотларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига риоя этилишини таъминлайди, уларга ижтимоий ҳаётда иштирок этиш учун тенг ҳуқуқий имкониятлар яратиб беради. Шунингдек, нодавлат нотижорат ташкилотларининг алоҳида ижтимоий фойдали дастурларига давлат кўмак кўрсатиши мумкин. Давлат органлари ҳамда улар мансабдор шахсларининг нодавлат нотижорат ташкилоти фаолиятига аралашишига, худди шунингдек нодавлат

нотижорат ташкилотининг давлат органлари ҳамда улар мансабдор шахсларининг фаолиятига аралашишига йўл қўйилмайди. Нодавлат нотижорат ташкилоти қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ халқаро нодавлат нотижорат ташкилотларига кириши, улар билан тўғридан тўғри халқаро алоқалар ўрнатиши, ҳамкорлик тўғрисида тэгишли битимлар тузиши мумкин. Нодавлат нотижорат ташкилоти юридик шахс бўлади ва у, агар унинг таъсис ҳужжатларида бошқача қоида белгиланган бўлмаса, фаолият муддати чекланмаган ҳолда ташкил этилади. Қонунчилик ҳужжатларида нодавлат нотижорат ташкилотларга қуйидаги ҳуқуқлар берилган: ўз аъзолари ва қатнашчиларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ифодалаш ҳамда ҳимоя қилиш; ижтимоий ҳаётнинг турли масалаларига доир ташаббуслар билан чиқиш, давлат ҳокимияти ва бошқарув органларига таклифлар киритиш; давлат ҳокимияти ва бошқарув органларининг қарорларини ишлаб чиқишда қонунчилик ҳужжатларида назарда тутилган тартибда иштирок этиш; ўз фаолияти тўғрисида ахборот тарқатиш; оммавий ахборот воситаларини таъсис этиш ҳамда белгиланган тартибда ноширлик фаолиятини амалга ошириш; уставда белгиланган вазифаларни бажариш учун тадбиркорлик тузилмаларини ташкил этиш; ўз рамзий белгиларини таъсис этиш; ўз фаолиятига тааллуқли масалалар юзасидан йиғилишлар, конференсиялар ўтказиш; қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ ваколатхоналар очиш ва филиаллар ташкил этиш ҳамда қонунчилик ҳужжатларида назарда тутилган бошқа ҳуқуқлар. Шу билан бирга, қонунчилик ҳужжатларида нодавлат нотижорат ташкилотларига қуйидаги мажбуриятлар юклатилган:

қонунчилик ҳужжатларига риоя этиш; ўз мол-мулки ва пул маблағларидан фойдаланиш тўғрисидаги ахборот билан танишиш еркинлигини таъминлаш; нодавлат нотижорат ташкилотини рўйхатдан ўтказувчи органга ўзи ўтказаётган тадбирларга еркин кириш имконини бериш; солиқ ва статистика органларига ўз фаолияти тўғрисида ҳисоботлар тақдим этиш ва қонунчилик ҳужжатларида назарда тутилган бошқа мажбуриятлар. Нодавлат нотижорат ташкилотининг ваколатхонаси у турган йердан ташқарида жойлашган алоҳида бўлинма бўлиб, мазкур ташкилотнинг манфаатларини ифодалайди ва ҳимоя қилади. Нодавлат нотижорат ташкилотининг филиали у турган йердан ташқарида жойлашган алоҳида бўлинма бўлиб, унинг барча вазифалари ёки вазифаларининг бир қисмини, шу жумладан ваколатхона вазифаларини амалга оширади. Нодавлат нотижорат ташкилотининг ваколатхоналари ва филиаллари давлат рўйхатидан ўтказилган пайтдан еътиборан юридик шахс мақомига эга бўлиши мумкин. Мустақиллик йиллари Ўзбекистонда нодавлат нотижорат ташкилотларининг фаолиятини ривожлантиришга қаратилган бир қатор ишлар амалга оширилди. Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Кенгашининг ва Сенати Кенгашининг «Нодавлат нотижорат ташкилотларини, фуқаролик жамиятининг бошқа институтларини қўллабқувватлашни кучайтириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги 2008-йил 10- июл Қўшма қарорида мустақил нодавлат нотижорат ташкилотлари ва фуқаролик жамияти институтларини янада ривожлантириш ҳамда уларнинг мамлакатда демократик ўзгаришларни амалга ошириш жамиятни еркинлаштиришда фаол иштирок этишига кўмаклашиш, уларни молиялаштириш манбаларини шакллантириш учун мустақил тизим ва обйектив шароитлар яратишга алоҳида еътибор қаратилди. Ушбу Қўшма қарорга мувофиқ, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси ҳузурида нодавлат нотижорат ташкилотлари ва фуқаролик жамиятининг бошқа

институтларини қўллаб-қувватлаш жамоат фонди ва Фонд маблағларини бошқариш бўйича Парламент комиссияси тузилди ҳамда уларнинг асосий вазифалари белгилаб берилди. Нодавлат нотижорат ташкилотларининг турлари ва ҳуқуқий мақоми Нодавлат нотижорат ташкилотлари жамоат бирлашмаси, ижтимоий фонд, муассаса шаклида, шунингдек қонунларда назарда тутилган бошқа шаклда ташкил этиҳши мумкин: Жамоат бирлашмаси (ўз ҳуқуқлари, еркинликларини хамда сиёсат, иқтисодиёт, ижтимоий ривожланиш, фан, маданият, екология ва ҳаётнинг бошқа соҳаларидаги қонуний манфаатларини биргаликда рўёбга чиқариш учун бирлашган фуқароларнинг хоҳиш-иродаларини еркин билдиришлари натижасида вужудга келган ихтиёрий тузилмадир. Жамоат бирлашмалари мақсади, ташкилий-ҳуқуқий шаклига кўра жамоат ташкилотлари, жамоат фондлари, жамоат ҳаракатлари, жамоат ўзини ўзи бошқариш органлари болиши мумкин. Ижтимоий фонд (жисмоний ва (ёки) юридик шахслар томонидан ихтиёрий мулкий бадаллар асосида таъсис этилган, хайрия, ижтимоий, маданий, маърифий ёки бошқа ижтимоий фойдали мақсадларни кўзлайдиган, аъзолиги бўлмаган ташкилот деб еътироф этилади. Ижтимоий фондга унинг муассислари томонидан берилган мол-мулк фонднинг мулки бўлади. Муассислар ўзлари тузган фонд мажбуриятлари бўйича жавоб бермайдилар, фонд еса ўз муассисларининг мажбуриятлари бўйича жавоб бермайди. Ижтимоий фонд мол-мулкдан ўз уставида белгиланган мақсадлар учун фойдаланади ҳамда ҳар йили бу тўғрида ҳисоботлар еълон қилади. Муассаса (ижтимоий, маданий ва бошқа нотижорат тусдаги вазифаларни амалга ошириш учун жисмоний ва (ёки) юридик шахслар томонидан тузилган нодавлат нотижорат ташкилоти ҳисобланади. Ўз уставига ва Ўзбекистон Республикасининг қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ҳамда битта ёки ундан кўпроқ

чэт ел давлати ҳудудида фаолият олиб бориши мумкин болган халқаро ташкилот халқаро нодавлат нотижорат ташкилоти деб ҳисобланади. Нодавлат нотижорат ташкилотлари ўзларининг фаолиятини мувофиқлаштириб бориш, шунингдек умумий манфаатларини ифодалаш ҳамда ҳимоя қилиш мақсадида уюшмалар (иттифоқлар) шаклида бирлашмалар тузиши мумкин. Мазкур уюшмалар камида иккита нодавлат нотижорат ташкилоти ташаббуси билан тузилиши мумкин. Ўзбекистон Республикасида жамоат бирлашмаларининг ҳуқуқий ҳолати Конституция ва бошқа қонунларда, Президент фармонларида, Адлия вазирлиги томонидан рўйхатга олинган махсус низомларда қайд этилади. Конституциянинг 56-моддасига асосан, Ўзбекистон Республикасида қонунда белгиланган тартибда рўйхатдан ўтказилган касаба уюшмалари, сиёсий партиялар, олимларнинг жамиятлари, хотин-қизлар, фахрийлар ва ёшлар ташкилотлари, ижодий уюшмалар, оммавий ҳаракатлар ва фуқароларнинг бошқа уюшмалари жамоат бирлашмалари сифатида еътироф этилади. Конституциявий тузумни зўрлик билан ўзгартиришни мақсад қилиб қўювчи, республиканинг суверенитэти, яхлитлиги ва хавфсиз- лигига, фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқ ва еркинликларига қарши чиқувчи, урушни, ижтимоий, миллий, ирқий ва диний адоватни тарғиб қилувчи, халқнинг соғлиғи ва маънавиятига тажовуз қилувчи сиёсий партияларни, махфий жамият ва уюшмаларни ҳамда ҳарбий- лаштирилган ёки жамоат бири аш маларини тузиш тақиқланади. Давлат жамоат бирлашмаларининг ҳуқуқи ва қонуний манфаатларини кафолатлайди, ижтимоий ҳаётда иштирок этиш учун уларга ҳуқуқий имкониятлар яратиб беради. Давлат органлари ва мансабдор шахслар жамоат бирлашмаларининг фаолиятига аралашишлари мумкин емас, шунингдек, жамоат бирлашмалари ҳам давлат органлари ва мансабдор шахсларнинг фаолиятига аралашишлари мумкин емас.

Сиёсий партиялар турли табақа ва гуруҳларнинг сиёсий иродасини ифодалайди ва ўзларининг демократик ёл билан сайлаб қўйилган вакиллари орқали давлат ҳокимиятини тузишда иштирок этади. Диний ташкилотлар ва бирлашмалар давлатдан ажратилган бо либ, улар қонун олдида тенгдирлар. Давлат диний бирлашмаларнинг фаолиятига аралашмайди, лекин 1992-йил мартда Президент фармони асосида Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги дин ишлари бўйича қўмита зиммасига қуйидаги асосий вазифалар юклатилган: республика ҳудудида давлат органлари билан диний ташкилотларнинг баҳамжиҳат ҳаракати ва ҳамкорлигини ўматиш; вилоят шаҳар ва туман ҳокимлари билан ўзаро ҳамкорликда диний масалаларни ҳал қилиш бўйича ягона сиёсат юргизиш; қонунда белгиланган тартибда рўйхатга олинган диний ташкилотларнинг манфаатларини давлат сиёсатида ифода этиш. Жамоат бирлашмаларининг маъмурий ҳуқуққа эга болиш қобилияти, маъмурий-ҳуқуқий муносабатларда қатнашиш қоидалари, уларнинг давлат бошқарувидаги умумий ҳуқуқ ва бурчларидан келиб чиқади. Бу ҳуқуқ ва бурчларини уларнинг ўзлари белгиламайди, балки давлат органлари ишлаб чиқади. Жамоат бирлашмаларининг давлат бошқарувида қатнашиш шакллари асосан қуйидагилардан иборат: давлат органлари билан ўзаро ҳамкорликда қарор қабул қилиш; давлат органларига юкланган вазифаларни бажаришда қатнашиш; давлат бошқарув органларининг фаолиятини яхшилаш тўғрисида таклифлар киритиш; давлат бошқарув органларининг фаолияти устидан назорат ўрнатиш ва фуқароларнинг ҳуқуқий нормаларни қандай бажараётганини текшириш; ўз таркибида бўлган корхоналарнинг фаолиятини бошқариш. Масалан, Ўзбекистон Республикасининг «Касаба уюшмалари,уларнинг ҳуқуқлари ва фаолиятлари кафолатлари тўғрисида»ги_ 1992- йил 2-июл қонунига кўра касаба уюшмаларига давлат бошқаруви соҳасида қуйидаги ҳуқуқлар берилган:

ўз аъзоларининг меҳнат ва ижтимоий-иқтисодий ҳуқуқи ҳамда манфаатларини ҳимоя қилиш; меҳнат ва ижтимоий-иқтисодий масалаларга оид қонунчилик ҳужжатларини ишлаб чиқишда қатнашиш; меҳнатга ва ижтимоий- иқтисодий масалаларга оид норматив ҳужжатлар қабул қилиш тўғрисидаги таклифларни тэгишли давлат бошқаруви, хўжалик ва кооператив идораларига тақдим этиш; аҳолини иш билан таъминлаш бўйича давлат сиёсатини ишлаб чиқишда қатнашиш; маъмурият, мулкдор ёки улар вакил қилган бошқарув идораси билан музокаралар олиб боришда ва жамоа шартномалари, битимлари тузишда фаол қатнашиши, уларнинг бажарилишини назорат қилиши; уларнинг меҳнат шароити ва меҳнатга ҳақ тўлаш, меҳнатни муҳофаза қилиш ва ишлаб чиқариш хавфсизҳгини таъминлашга оид, уй-жой шароитига, ижтимоий суғуртага, соғлиқни сақлаш ва маданиятга тааллуқли манфаатларини ҳимоя қилиш. Улар маъмуриятдан меҳнат ҳамда ижтимоий-иқтисодий ривожланиш билан боглиқ масалалар юзасидан белгилаб қўйилган статистика ҳисоботи доирасида бепул маълумотлар олишга ҳақлидирлар. Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикасида ёшларга оид давлат сиёсатининг асослари тўғрисида»ги, 1991-йил 21-ноябр қонунининг 19-моддасига асосан, Республика ёшларининг фуқаролик, сиёсий, иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқ ҳамда еркинликларини рўёбга чиқариш ва ҳимоя қилиш, шунингдек, уларнинг фаолияти ва ташаббускорлигини ривожлантиришни ўзининг асосий мақсадларидан бири деб билган фуқароларнинг белгиланган тартибда рўйхатдан ўтган, кўнгилли уюшмаси— Ўзбекистон Республикаси ёшларининг жамоат бирлашмаси ташкил этилган. Ёшлар жамоат бирлашмасининг Уставида аъзо болувчининг ёки қатнашчисининг ёши чэгаралаб қўйилган (30 ёшгача) бўлиши керак. ёшлар жамоат бирлашмасига 30 ёшга тўлганлар жами сонининг 10 фоизидан ортиқ бўлмаслиги керак.

Ёшларнинг жамоат бирлашмалари ёшларга оид сиёсатни амалга ошириш бўйича давлатнинг комплекс ва аниқ мақсадли дастурини ишлаб чиқишда қатнашадилар. Жамоат комиссиялари енг тажрибали ва холис тадбиркорлар, фермерлар ва савдо-саноат доираларининг бошқа вакилларидан тузилган; комиссияларнинг раислари ва аъзолари еса Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Назорат инспексияси ҳамда унинг республика ҳудудидаги бўлинма, тизими раҳбарлари ва ходимлари учун берилган барча ваколатлар ва ҳуқуқларга эга. Республика комиссиясининг раиси айни вақтда Назорат инспексияси раисининг жамоатчилик асосидаги ўринбосаридир ва Президентнинг фармони билан лавозимга тайинланади. Вилоят, шаҳар ва туман комиссияларининг раислари ҳам Республика Назорат инспексияси ҳудудий органлари раҳбарининг жамоатчилик асосидаги ўринбосарларидир. Комиссия фаолиятининг асосий вазифалари ва йўналишлари қуйидагилардан иборат: иқтисодий ислоҳот масалаларига доир норматив ҳужжатламинг бажарилиши бўйича идоралараро назорат қилиш органлари ишини мувофиқиаштириш; корхоналар ва хўжаликларнинг мустақиллигини кенгайтириш, бозор тузилма лари ва таркибий қисмларини вужудга келтириш, кўп тармоқли иқтисодиётни шакллантириш, ташқи иқтисодий тадбиркорликни кучайтиришга қаратилган Президент фармонлари ва ҳукумат қарорларини вазирликлар ва идоралар, консернлар, ассоциациялар, корхоналар ва хўжаликлар, Корақалпоглстон Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимлари қандай бажараётганларини текширишни ёлга қўйиш; жойларда ижро интизоми ҳолатини ўрганиш, бозор иқтисодиётига изчил ўлишни таъминлашга қаратилган норматив ҳужжатламинг дастлабки лойиҳаларини тайёрлашда қонун чиқамвчи ва ижро этувчи ҳокимият органлари, шунингдек, турли иқтисодий тузилмалар билан ҳамкорлик қилиш; республиканинг муайян корхоналар, муассаса, ташкилот ва

хўжаликларида иқтисодий ислоҳотлар қандай амалга оширилаётганини таҳлил қилиш ва бундан Ўзбекистон ҳукуматини хабардор этиш: амалдаги норматив ҳужжатламинг молиявий ва хўжалик механизмларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш, республикада иқтисодий ислоҳотлами рўёбга чиқаришни кучайтириш ва жадаллаш- тиришга қаратилган бошқарувга оид қабул қилинаётган қарор ва қонунчилик ҳужжатларининг ҳуқуқий асосини янада такомиУаш- тиришга доир тавсиялар ва таклифлар ишлаб чиқиш. Бугунги кунда ижтимоий ҳаётни жамоат ташкилотларининг фаолиятисиз тасаwур қилиш қийин. Айниқса, ҳар бир туман, шаҳар- лар ҳудудида фаолият олиб бораётган Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар, Жазони ўташ жойларидан озод қилинган шахсларга ижтимоиймаишийжиҳатдан ва ишга жойлашишда ёрдам кўрсатиш бўйича махсус комиссиялар ҳуқуқи-тартиботни таъминлашда катта рол ўйнайди. Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар мустақиллик йиллари мамлакатимизда ёшларни ижтимоий меҳнатга жалб этиш, тарбиялаш, улар ўртасида ҳуқуқбузарлик ва жиноятчиликнинг олдини олишга мутасадди болган ўзини ўзи бошқариш органлари, ўқув муассасалари ва бошқа идораларнинг фаолиятини мувофлқлаштириш мақсадида маҳаллий ҳокимликлар ҳузурида ташкил этилган. Вояга етмаганлар ишлари билан шуғулланувчи комиссия - болаларнинг назорациз, қаровсиз қолишлари, ҳуқуқбузарликлари ва жамият учун зарарли хатти-ҳаракатларининг олдини олиш, уларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини таъминлаш, шунингдек ижтимоий жиҳатдан хавфли аҳволда болган вояга етма- ганлами ижтимоий-педагогик жиҳатдан реабилитация қилиш бўйича фаолиятни мувофиқлаштирувчи юқорида таъкидланганидек, маҳаллий ҳокимликлар ҳузурида жамоатчилик асосида иш олиб борувчи тузилмадир. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2000-йил 21- сентабрдаги «Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссиялар фаолиятини

такомиллаштириш ҳақида»ги 360-сонли қарорининг қабул қилиниши еса мазкур комиссияларнинг фаолиятини замон талаблари асосида ташкил этишга, такомиллаштиришга хизмат қилди. Шунингдек, мазкур қарор асосида комиссиялар фаолияти изчил амалга оширилишини таъминлаш мақсадида уларнинг таркибида маҳаллий буджэт ҳисобидан алоҳида масъул котиб лавозими жорий этилди. Вояга етмаганлар ишлари бўйича комиссияларнинг асосий вазифалари этиб қуйидагилар белгиланган: вояга етмаганларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, уларнинг назорациз, қаровсиз қолиши ҳамда улар ўртасида содир этилаётган ҳуқуқбузарлик ва жиноятларнинг келиб чиқиши сабаблари, шартшароитларини аниқлаш ва бартараф этиш чораларини амалга ошириш; давлат идоралари, ўзини ўзи бошқариш органлари ва жамоат ташкилотларининг вояга етмаганламинг назорациз қолиши ва улар ҳуқуқбузарликларининг олдини олиш масалалари юзасидан фаолиятини муволиқлаштириш; Олий ва ўрта махсус таълим вазирҳги, Халқ таълими вазирҳгининг ихтисослаштирилган ўқув-тарбия муассасалари ва Ички ишлар вазирҳгининг муассасаларида вояга етмаганламинг сақланиши, уларни ўқитиш, тарбиялаш шарт-шароитлари устидан назоратни ташкил этиш; вояга етмаган ёшларнинг онги, тафаккурини шакллантириш, юксалтириш, дунёқарашини кенгайтириш ҳамда ҳуқуқий саводхонлигини ошириш мақсадида маънавият ва маърифат ишларинижонлантириш; жазони ижро этиш жойларидан бўшатилган ёки махсус ўқув- тарбия муассасаларидан қайтган вояга етмаганларни турар жой ва иш билан таъминлашда ёрдам бериш, шунингдек, вояга етмаганларни ижтимоий ҳимоя қилиш бўйича қонунда кўзда тутилган бошқа вазифаларни амалга ошириш. Сир емас, собиқ Иттифоқ даврида жазони ижро этиш муассасаларидан бўшатилган шахслар, ҳатто амнистия орқали жазодан озод этилган бўлса

ҳам, яшаш жойига қайтгач, жамиятда «ижтимоий пиллапоя»нинг енг қуйи поғонасидан жой олишарди. Мустақилликдан кейин Президентимиз И. А.Каримов томонидан жазони ўташ жойларидан қайтиб келган шахсларни иш ва турар жой билан таъминлаш, уларни ҳаётга қайта кўниктириш ишлари етарли ташкил қилинмаганҳги танқид остига олингач, бу борадаги ишлар такомиллаштирилиб, ҳуқуқий жиҳатдан мустаҳкамланди. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1999-йил 19апрелдаги «Жазони ўташ жойларидан озод қилинган шахсларга ижтимоиймаиший жиҳатдан ва ишга жойлашишда ёрдам кўрсатиш бўйича Қорақалпоглстон Республикаси Вазирлар Кенгаши ва ҳокимликлар ҳузуридаги Махсус комиссиялар, «Маҳалла посбони» жамоат тузилмалари ва луқароламинг ўзини ўзи бошқариш органлари ҳузуридаги яраштириш комиссиялари тўғрисидаги низомларни тасдиқлаш ҳақида»ги 180-сонли Қарорининг қабул қилиниши бу борадаги ишларни янги босқичга олиб чиқди. Мазкур қароминг қабул қилиниши билан жазони ўташ жойларидан озод қилинган шахсларга ижтимоий-маиший жиҳатдан ва ишга жойлашишда ёрдам кўрсатиш бўйича Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар, туман ва шаҳар ҳокимликлари ҳузурида Махсус комиссияларнинг фаолияти йўлга қўйилди. Жазо ўташ жойларидан озод қилинган шахсларга ижтимоий- маиший жиҳатдан ва ишга жойлаштиришда ёрдам кўрсатиш бўйича махсус комиссия - маҳаллий давлат ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ҳамда жамоат тузилмаларининг жазони ўташ жойларидан озод қилинган шахсларни ишга жойлаштиришда ва уларнинг ижтимоий-маиший таъминотида ёрдам кўрсатиш жараёнида қатнашишини таъминловчи маҳаллий ҳокимликлар ҳузурида жамоатчилик асосида фаолият кўрсатувчи лузилма дир. Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоят, шаҳар ва туман ҳокимликлари ҳузуридаги жазони ўташ жойларидан озод қилинган ва махсус комендатура ҳисобидан чиқарилган шахсларнинг ижтимоий мослашуви марказлари жазони ўташ жойларидан озод қилинган шахсларга

ижтимоий-маиший жиҳатдан ва ишга жойлашишда ёрдам кўрсатиш бўйича Махсус комиссияларнинг ишчи органи ҳисобланади. Махсус комиссиялар Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, ҳокимликлар, жазони ўташ жойларидан озод қилинган шахслар учун ижтимоий мослашув марказлари, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари, меҳнат биижалари, ижтимоий таъминот, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари вакиллари, касаба уюшмалари, ёшлар ва бошқа жамоат бирлашмалари ҳамда меҳнат жамоалари вакиллари дан раис (Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши раиси ўринбосари, тэгишли ҳокимликлар ҳокими ўринбосари), раис ўринбосари, масъул котиб (Ички ишлар вазирлигининг жойлардаги жазони ўташ жойларидан озод қилинган шахслар билан ишлаш болинмаларининг бошлиғи) ва комиссия аъзоларидан камида олти кишидан иборат таркибда тузилади. Махсус комиссиялар туман марказидан анча олисда жойлаш- ган фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ҳузурида ҳам тузилиши мумкин. Махсус комиссияларнинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат: ишга жойлаштириш, ижтимоий таъминот, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари, жазони ижро этиш муассасалари, жамоат бирлашмаларининг, жазони ўташ жойларидан озод қилинган шахсларни, шунингдек озодликдан маҳрум этиш билан боглиқ болмаган жазога ҳукм қилинган шахсларни ишга жойлаштириш ва уларга ижтимоий-маиший жиҳатдан зарур ёрдам кўрсатиш бўйича корхоналар маъмурияти билан уларнинг ўзаро ҳамкорлигини мувофлқлаштириш ва таъминлаш; жазони олаш жойларидан озод қилинган шахслар учун ижтимоий мослашув марказлари ишини бевосита ташкил этиш ва уларнинг фаолияти устидан доимий назоратни амалга ошириш; ушбу шахсларни ишга қабул қилишни рад этишнинг қонунийлиги ва асослилигини текшириш; уларнинг қонуний ҳуқуқ ва манфаатлари камситилишининг олдини олиш; тэгишли давлат органлари томонидан илгари судланган шахсларнинг

шикоятлари, аризалари ва хатлари ўз вақтида ва тўғри кўриб чиқилишини назорат қилиш; корхоналар, муассасалар ва ташкилотларда ахлоқ тузатиш ишларига ҳукм этилган, шунингдек, жазони ўташ жойларидан муддатидан олдин шартли равишда озод қилинган шахслар билан тарбиявий ишламинг ташкил этилиши ва олиб борилиши устидан назорат ўмат иш. Маълумки, 2001-йил 25-апрелда Ўзбекистон Республикаси «Камолот» ёшлар ижтимоий ҳаракатининг таъсис қурултойи бо либ ўтди. Унда ёшларнинг янги ижтимоий ҳаракати тузилди. Жамоат бирлашмаларини бир қанча гуруҳларга бўлиш мумкин: оммавий жамоат бирлашмалари (сиёсий партиялар, оммавий ҳаракатлар, касаба уюшмалари, ёшлар уюшмаси); кооперативлар (истеъмол қилувчи кооперация, уй-жой ширкатлари уюшмалари); ихтиёрий (кўнгилли) жамоалар ва уларнинг иттифоқлари (маҳалла посбонлари, тиббиёт ходимларининг илмийжамоалари, спорт жамоалари, Қизил ярим ой жамияти ва бошқалар); ижодий иттифоқлар, бирлашмалар (журналистлар, киночилар, композиторлар, ёзувчилар, рассомлар ва бошқалар); халқ томонидан ташкил қилинган жамоат бирлашмалари (маҳалла қўмиталари, ота-оналар қўмиталари, ўртоқлик судлари ва ҳоказо). Жамоат бирлашмаларини тарқатиб юбориш, уларнинг фаолиятини тақиқлаб ёки чеклаб куйиш фақат суд қарори асосида амалга оширилади. Сиёсий партияларнинг ҳуқуқий ҳолати. Ўзбекистон Республикасининг «Сиёсий партиялар тўғрисида»ги 1996-йил 26-декабр қонуни Ўзбекистон Республикасида сиёсий партияларнинг ҳуқуқий мақомини белгилаб беради. Сиёсий партиялар ўз фаолиятини Конституцияга, ундан келиб чиқувчи қонунга, бошқа қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ, шунингдек, ўз уставлари асосида амалга оширадилар. Сиёсий партиялар фуқароларнинг ҳуқуқ ва еркинликларини амалга ошириш мақсадида, хоҳиш-иродани еркин билдириш, партияга ихтиёрий

равишда кириш ва ундан чиқиш, аъзоларининг тенг ҳуқуқлилиги, ўзини ўзи бошқариш, қонунийлик ва ошкоралик асосида тузилади ва фаолият кўрсатади. Судялар, прокурорлар ва прокуратура терговчилари, ички ишлар органлари, миллий хавфсизлик хизмати ходимлари, ҳарбий хизматчилар, хорижий давлатларнинг фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахслар сиёсий партияларга аъзо бўла олмайдилар. Сиёсий партияларнинг давлат органлари ва мансабдор шахслар фаолиятига аралашувига йўл қўйилмайди. Хусусий иш берувчилар ўз ходимларидан улар меҳнат вазифаларини бажараётган пайтда партия нималар асосида сиёсий фаолият билан шуғулланишини талаб қилишлари ман этилади. Сиёсий партияни тузиш учун камида саккизта ҳудудий субъйектда (вилоятда), шу жумладан Қорақалпоғистон Республикаси ва Тошкент шаҳрида яшаётган ҳамда партияга бирлашиш истагида бўлган камида йигирма минг фуқаронинг имзоси бўлиши талаб этилади. Сиёсий партия тузиш ташаббускорлари камида еллик кишидан иборат болиши, улар партия таъсис ҳужжатларини тайёрлаш, аъзолар таркибини шакилантириш ҳамда таъсис сйезди ёки конференсиясини чақириш бўйича ташкилий қўмитани тузишлари лозим. Ташкилий қўмита ўзи тузилган кундан бошлаб етти кунлик муддатдан кечиктирмай Ўзбекистон Республикаси Адҳя вазирҳгига ўз ташаббуси билан қўмитанинг таркиби, раҳбари (етакчиси), жойлашган манзили ҳамда таъсис сйезди ёки конференсияси чақириладиган санани ёзма равишда хабар қилиши лозим. Ташкилий қўмита тузилган кундан бошлаб узоғи билан уч ой фаолият кўрсатиш ҳуқуқига эгадир. Сиёсий партия таъсис сйезди ёки конференсиясида тузилади ва у йерда партия устави ва дастури қабул қилинади; шунингдек унинг сайлаб қўйиладиган органлари тузилади.

Сиёсий партиялар Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида рўйхатга олинади. Партияни рўйхатдан ўтказиш учун партия раҳбар органининг камида уч аъзоси имзолаган ариза, устав, дастур, таъсис сйезди ёки конференсиясининг баёни, рўйхатдан ўтиш бадали тўланганликни тасдиқловчи банк ҳужжати ва қонунда кўрсатилган бошқа ҳужжатлар тақдим этилади. Партия рўйхатдан ўтган кундан еътиборан юридик шахс мақомини олади ва ўз фаолиятини амалга ошириши мумкин. Агар сиёсий партиянинг устави мақсад, вазифалари ва фаолият услуби Конституцияга, республика қонунларига зид бўИса ёки олдинроқ худди шундай номдаги сиёсий партия ёки жамоатчилик ҳаракати рўйхатга олинган бўлса, бу партия рўйхатга олинмайди. Сиёсий партия Конституцияни ва республика қонунчилик ҳужжатларини ёки ўз уставини, бузган тақдирда Адлия вазирлиги партия раҳбар органларига қайси нормалар бузилганини кўрсатган ҳолда ёзма равишда хабар қилади ва бундай бузишлами бартараф этиш учун муддат белгилайди. Агар улар белгиланган муддат давомида бартараф этилмаса, Адлия вазирлиги ёки республика Бош прокурорининг тақдимномасига биноан республика Олий суди сиёсий партиянинг фаолиятини олти ойгача муддатга тўхтатиб туриши мумкин. Агар бир йил ичида ўша хаттиҳаракатлар такрор содир этилса, республика Олий судининг қарори билан сиёсий партиянинг фаолияти тугатилади. Сиёсий партиялар қуйидаги ҳуқуқларга эга: ўз фаолияти тўғрисидаги ахборотни еркин тарқатиш, ўз ғоялари, мақсадлари ва қарорларини тарғиб этиш; сайлаб қўйиладиган давлат органларида ўз вакиллари орқали тэгишли қарорлар тайёрлашда иштирок этиш; қонунда белгилаб қўйилган тартибда республика Президенти, давлат ҳокимияти органлари сайловларида иштирок этиш, партия фаолияти билан боғлиқ йиғилишлар, конференсиялар ва бошқа тадбирлар ўтказиш; қонунчилик ҳужжатларида назарда тутилган тартибда оммавий ахборот воситалари таъсис этиш ва бошқа оммавий ахборот воситаларидан фойдаланиш; республиканинг бошқа сиёсий партиялари

билан иттифоқ (блок) тузиш, улар ва бошқа жамоат бирлашмалари билан шартнома муносабатлари ўрнатиш. Сиёсий партиялар республиканинг бошқа қонунларида назарда тутилган ўзга ҳуқуқларга ҳам эга болишлари мумкин. Сиёсий партиялар республика Олий Мажлисида ўз фраксияларини тузиш ҳуқуқига эга. Қонунчилик палатасининг камида тўққиз нафар депутати фраксия ёки депутатлар гуруҳини тузиш ҳуқуқига эга. Фраксиялар ва депутатлар гуруҳлари рўйхатдан ўтиши керак. Қонунчилик палатасининг мажлисида фраксия ва депутатлар гуруҳининг раҳбари ёки бошқа вакили тэгишинча фраксия ёки депутатлар гуруҳи тузилгани ҳақида палатага ахборот беради, бу Қонунчилик палатаси мажлисининг баённомасида қайд этилади. Қонунчилик палатаси фраксия ва депутатлар гуруҳи тузилгани тўғрисида қарор қабул қилади. Бундай фраксиялар: - сессия кун тартибини тузишда иштирок этиш; сессия кун тартибидаги ҳар бир масала бўйича музокараларда қатнашиш; Ўзбекистон Республикаси Бош вазирини лавозимидан озод этиш тўғрисидаги ташаббус билан Ўзбекистон Республикаси Президентига мурожаат қилиш; Қонунчилик палатаси мажлисининг кун тартибидаги ҳар бир масала бўйича музокараларда фраксия вакилига кафолатланган сўз берилиши; тэгишли равишда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Қонунчилик палатаси Спикерига ва Ўзбекистон Республикаси Ҳукуматига, вазирларга, шунингдек бошқа давлат органларининг раҳбарларига сўров билан мурожаат этиш; Қонунчилик палатасининг Спикер ўринбосарлигига, қўмиталари ва комиссиялари раислигига номзодлар бўйича таклиллар киритиш; Қонунчилик палатасининг мажлисида муҳокама қилинаётган масала бўйича фраксия ликрини депутатлар орасида тарқатиш ва қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа вазифаларни амалга ошириш.

Ўзбекистон экологик ҳаракати мамлакатимиз эколог олимлари ва шу соҳада иш олиб бораётган нодавлат нотижорат ташкилотлари ҳамда фаол жамоатчиликнинг ташаббуси билан 2008-йил 2-августда ташкил этилган болиб, 2008-йил 20-сентабр куни жамоат бирлашмаси сифатида Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги рўйхатидан ўтказилган. Ўзбекистон экологик ҳаракати — Ўзбекистон фуқароларининг бугунги ва келажак авлоднинг қулай атроф табиий муҳитга эга бўлиш, соглиқни сақлаш, атроф табиий муҳитни муҳофаза қилиш, табиий бойлиМардан оқилона фойдаланиш ва аҳолининг екологик хавфсизлигини таъминлашга болган ҳуқуқларини амалга ошириш ва уларга сўзсиз риоя этилишига қаратилган янгиланиш жараёнларини янада чуқурлаштиришда бевосита фаол иштирок этишга ҳамда бу борада жамиятнинг барча саъйҳаракатларини сафарбар этишга интилувчи мамлакат фуқаролари ва ташкилотларни ихтиёрийлик асосида бирлашти- рувчи оммавий жамоат ҳаракатидир. Экоҳаракат ўз фаолиятини Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси, Ўзбекистон Республикасининг «Ўзбекистон Республикасида жамоат бирлашмалари тўғрисида»ги, «Нодавлат нотижорат ташкилотлари тўғрисида»ги қонунлари, бошқа қонунлари ва қонун ости ҳужжатлари ҳамда ўзининг уставига мувофиқ равишда амалга оширади. Экоҳаракатнинг фаолияти қонунийлик, ўзини ўзи бошқариш ва ошкоралик принсипларигаасосланади ҳамда Республиканинг барча ҳудудларида амалга оширилади. Экоҳаракатнинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат бўлиб, улар: жамоатчиликнинг атроф табиий муҳитни муҳофаза қилиш ва екологик вазиятни согломлаштириш ишидаги фаоллигини ошириш; атроф табиий муҳитни муҳофаза қилиш масалалари бўйича қо- нунчиликни янада такомиллаштириш ва ривожлантиришга кўмаклашиш; атроф табиий муҳитни муҳофаза қилиш ва шу мақсадларга йўналтирилган маблаглардан оқилона фойдаланиш бўйича қонунлар ва бошқа давлат қарорларининг сўзсиз ижро этилиши устидан жамоатчилик назоратини

амалга ошириш; аҳолининг екологик маданиятини юксалтириш, екологик таълим ва тарбия тизимини ривожлантириш; атроф табиий муҳитни муҳофаза қилиш соҳасидаги халқаро ҳамкорликни ривожлантириш; ҳаракатнинг жамоавий иштирокчилари болган нодавлат нотижорат ташкилотлари фаолиятини мувофлқлаштириш; қонунда белгиланган тартибда давлат ҳокимияти вакиллик органларига бўладиган сайловларда қатнашиш Хусусан экоҳаракат: фуқароларнинг қулай атроф табиий муҳитга болган ҳуқуқини ҳимоя қилишга ҳамда табиатдан фойдланиш соҳасида иқтисодий механизмларни жорий қилишга қаратилган екологик хавфсизликни комплекс тарзда таъминлаш бўйича қонун ҳужжатларини қабул қилиш ва уларни амалга оширишга; мамлакатда экологик ҳуқуқбузарликлар ва табиатга бошқача тарзда зарар етказганлик учун корхона ва ташкилотларнинг, мансабдор шахслар ва алоҳида луқароламинг жавобгарлигини кучайтириш- га қаратилган чоратадбирлами ҳар томонлама қўллаб-қуwатлашга; экологик ҳуқуқбузарликлар ва табиатга зарарли болган бошқа таъсирлар оқибатларини бартараф этиш, шу жумладан трансчэгаравий аҳамиятга эга бо лаган ҳолатларда ҳам, улар томонидан атроф- муҳитга ва инсон саломатлигига етказилган зарами қоплашни ҳуқуқий жиҳатдан тартибга солиш ҳамда ҳуқуқни қўллаш амалиёти сама- радорлигини оширишга интилади. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларининг ҳуқуқий ҳолати. Ўзбекистон Республикасининг «Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари тўғрисида»ги қонунига асосан фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ўз фаолиятида демократизм, ошкоралик, ижтимоий адолат, инсонпарварлик, маҳаллий аҳамиятга молик масалаларни йечишда мустақиллик, жамоатчилик асосидаги ўзаро ёрдам каби асосий принсипга таянади. Фуқаролар йиғини ўзини ўзи бошқариш органи сифатида қуйидаги ваколатларга эга:

ушбу органнинг фаолияти, дастури, харажатлар смэтасини, аҳоли пунктларини ободонлаштириш ва санитария ҳолатини яхшилашга доир тадбирлар режаларини тасдиқлайди; раис (оқсоқол) ва унинг маслаҳатчилари ишининг асосий йўналишларини белгилайди, ҳар йили уларнинг ҳисоботларини тинглайди; ўз ҳудудидаги ижтимоий инфраструктурани ривожлантириш учун аҳолининг, мулкчилик барча шаклларидаги корхона, таш- килот ва муассасаларнинг маблагларини ихтиёрийлик асосида бирлаштириш масалалари юзасидан қарорлар қабул қилади; пул маблаглари сарфланиши устидан назоратни ташкил этади, замр болганида, тафтиш комиссияси тузади ва ушбу комиссия тўғрисидаги низомни тасдиқлайди; қонунларда белгиланган тартибда ўз ҳудудидан кичик корхоналар, кооперативлар, устахоналар, халқ ҳунармандчилик сехларини ташкил этиш масалаларини кўриб чиқади; йиғин маъмурий-ҳудудий тузилмаларнинг чэгараларини ўзгартиришга, кўча, майдон ва бошқа жойларнинг номини ўзгартиришга доир масалаларни кўриб чиқади ҳамда тэгишли давлат органларига таклиллар тайёрлайди. Фуқаролар йиғини республиканинг қонунларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин. Йиғин давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари билан келишган ҳолда савдо, умумий овқатланиш ҳамда аҳоҳга маиший хизмат кўреатиш корхоналарининг аҳоли учун кулай соатларда ишлашини белгилайди. Фуқаролар йиғини республика қонунларига мувофиқ йер муносабатлари соҳасидаги масалаларни ҳам ҳал этади. Фуқаролар йиғинига раис (оқсоқол) бошчилик қилади. Фуқаролар йиғинининг раиси: республика қонунлари, Президентнинг фармонларини, республика ҳукумати ва маҳаллий ҳокимият органларининг қарорларини бажаришга доир ишларни ташкил этади; фуқароларнинг моддий ва уй-жой, маиший шароитларини яхшилаш

тўғрисида ғамхўрлик қилади; қонунларда кўзда тутилган ҳолларда давлат ҳокимияти ва бошқарув органларида, суд идораларида, корхона, муассаса ва ташкилотлар билан бўладиган муносабатларда фуқаролар манфаатларини ҳимоя қила олади; -фуқароларнинг ҳудудни ободонлаштириш ва кўкаламзор- лаштиришда, оммавий-сиёсий тадбирларда қатнашишини ташкил этади; аҳолига савдо ва коммунал-маиший хизмат кўрсатилишини яхшилашга кўмаклашади, бу мақсадларда тэгишли ҳудудда жойлашган корхоналар ва ташкилотлар тақдим этадиган моддий ва бошқа маблаглардан фойдаланади ҳамда дўконлар, ошхоналар, чойхоналар, бозорлар иши, савдо қоидаларига риоя этилиши, фуқароларга маданий хизмат кўрсатишнинг таъминланиши устидан жамоатчилик н азорал ини ташкил этади; аҳоли пунктлари, сув таъминоти манбалари, уй-жойлар, мак- таблар ва бошқа муассасаларнинг санитария ҳолати устидан назорат қилинишига кўмаклашади; қабристонлар, қардошлик қабрлари ва бошқа мозорларни саранжом-саришта сақлаш юзасидан жамоатчилик ишларини ташкил қилади; алоқа органларига маҳаллий телефон ва почта алоқасини ривожлантириш, радиолаштириш борасида, маҳаллий алоқа иншоотларини муҳофаза қилишда ёрдам беради; эгасиз мол- мулкни, шунингдек, давлатга мерос тарзида ўтган мол-мулкни сақлаш ва тасарруф этиш чораларини кўради; деҳқон хўжаликларининг оилавий мулк тақсимотларини рўйхатга олади, ўз ҳудуди доирасида яшовчиламинг ҳисобини олиб боради; ўз ҳудудидаги ерларнинг ишлатилиши ва муҳофаза этилиши устидан назорат қилади, фуқаролар йиғини муҳокамасига ер муносабатларини тартибга солиш масалаларини киритади; иморат қуриш қоидаларига риоя этиш, хонадонларга туташ жойларнинг ораста болиши, жониворларни сақлашга оид вэтеринария қоидаларини бажариш устидан жамоат назорал ини ташкил этади; аҳолидан солиқ, суғурта ва бошқа хил толовламинг ўз вақтида

тушишига кўмаклашади; аҳоли пунктларида ёнглнга қарши тадбирлар олказишни ташкил этади, зарур болганида еса табиий офатларга қарши кураш ва уларнинг оқибатини тугатишга фуқароларни жалб этади; тэгишли ҳудудда жамоат тартибини таъминлашда ҳуқуқни муҳофаза қиҳш органларига кўмаклашади; ҳарбий хизматга мажбур шахслар ва чақирилувчиларни маҳаллий мудофаа органларига чақирилаётганларидан хабардор қилишни ташкил қилади, аҳолини фуқаро мудофаасига доир тадбирлар олказишга жалб этади; давлат ва жамоат органларига ногиронлар, боқувчисидан маҳрум болган оилалар, кўп болали оилалар, ёлғиз оналар, шунингдек, табиий офатлардан жабр кўрган луқароламинг моддий ва уй- жой, маиший шароитларини яхшилаш тўғрисида таклиллар киритади; вояга етмаганламинг назорациз қолишининг олдини олишга доир жамоатчилик ишларини ташкил этади, ота-онасининг қарамоглдан маҳрум бўлган болалами тэгишли давлат муассасаларига жойлаштиришга, шунингдек, ёшлами ишга жойлаштиришга кўмаклашади; аҳоҳ орасида маъруза ва суҳбатлар олказишни ташкил этади, фуқароларга мунтазам равишда маданий хизмат кўрсатишга, китоб савдосини ривожлантиришга, газэта ва журналларнинг тарқатилишига ёрдамлашади, меҳнаткашлар оммавий равишда дам оладиган ҳудудлами ташкил этиш, спорт иншоотлари тармоғини ривожлантиришга кўмаклашади; тэгишли ҳудудда байрам кунлари ва шонли саналар муносабати билан оммавий тадбирлар олказишни ташкил қилади; давлат органларига фуқаролар йиғинининг кўча ва майдонлар, аҳоли пунктлари таркибий қисмининг номини ўзгартириш, уйларни рақамлаб чиқиш хусусида таклиллар киритади; фуқароларни қабул қилади, уларнинг ариза ва шикоятларини кўриб чиқади, улар юзасидан зарур чоралар кўради; фуқароларга уларнинг шахсини, оилавий ва мулкий аҳволини тасдиқловчи маълумотномалар ҳамда республика қонунларида кўзда тутилган бошқа ҳужжатлар беради; фуқаролик ҳолати актларини рўйхатга олади, айрим нотариал ҳаракатлами амалга оширади.

Республика қонунларига мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин. Ўзини ўзи бошқариш органлари ўз ваколатлари доирасида қарор- лар қабул қиладилар. Бу қарорларни тэгишли ҳудудда яшайдиган барча фуқаролар адо этишлари шарт. Ўзини ўзи бошқариш органларининг қонунларга зид ҳужжатларини халқ депутатлари туман, шаҳар Кенгашлари ёки тэгишли ҳокимлар бекор қиладилар. Ўзини ўзи бошқариш органларининг қарорлари, шунингдек, раис (оқсоқол)нинг хатти-ҳаракатлари устидан суд тартибида шикоят қилиниши мумкин. Фуқароларнинг ўзини бошқариш органлари қошида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1999-йил 19-апрел қарорига асосан ташкил этилган «Маҳалла посбони» жамоат лузилмалари ҳам фаолият кўрсатади. «Маҳалла посбони» жамоат тузилмалари шаҳарчалар, қишлоқлар, овуллар ва маҳаллаларда фуқароларнинг ўзаро ҳамжиҳатлигини ошириш, жамоат тартиби ва хавфсизлигини таъминлаш, жиноватчиликка қарши кураш ва ҳуқуқбузарликларнинг олдини олишда давлат ҳокимияти, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларига кўмаклашишга жалб этиш ҳамда улар билан ҳамкорлик қилиш мақсадида тузилади. «Маҳалла посбони» жамоат тузилмасига фуқаролар йиғини кенга- шининг қарорига биноан онгли равишда ватан, халқ манфаатлари йўлида садоқат билан хизмат қилишга тайёр, жисмоний ва маънавий соғлом, пок, иймон- еътиқодли, юксак инсоний ва ахлоқий фазиларларга эга болган, жиноятчиликнинг олдини олиш ва жамоат тартибини сақлашда ҳуқуқтартибот органларига кўнгилли равишда ёрдам бериш истагини билдирган, тэгишли маҳаллада истиқомат қилувчи 18 ёшга етган Ўзбекистон Республикаси фуқаролари қабул қилинадилар.

Похожие

Фуқаролар маъмурий ҳуқуқ субъекти сифатида

Фуқарлик ҳуқуқининг субъекти сифатида фуқаролар. Фуқаролик ҳуқуқининг субъекти сифатида юридик шахслар

Фуқаролик жамияти - тушунчаси ва тузилиши

Давлат – фуқаролик-ҳуқуқий муносабатлар субъекти сифатида

Ҳуқуқий давлат тушунчаси ва тарифи