Iste'molchilar huquqini himoyalash asoslari - Юриспруденция - Рефераты

Iste'molchilar huquqini himoyalash asoslari

Загружено в:

17.09.2022

Скачано:

0

Размер:

51 KB

I ste`mol ch ilar huquqini himoy a las h asoslari Reja: 1. Iste`molchilar huquqlarini himoya qilish tushun c hasi. 2. Iste`molchilarning tovar to`g`risida ma`lumot olish huquqi. 3. Iste`molchilarga sifatsiz mahsulot c hi q arish yoki sotish oqibatlari. 4. Iste`molchilaring huquqlarini sud tomonidan himoya q ilinishi.

Iste`molchilarning tovar (ish va x izmat) to`g`risida ma`lumot olish huquqi . 1996 yil 26 aprelda O`zbekiston Respublikasining «Iste`molchilarning huquqlarini himoya kilish to`g`risida»gi qonun qabul kilindi. X o`sh, ushbu qonunning qabul qilinishidan ko`zlangan asosiy maqsad nimadan iborat? Eng avvalo ishlab c hiqaruv c hilar va sotuv c hilar tomonidan sotilayotgan tovarlarni normativ hujjatlarga asosan tayyorlanishi, tovarlarning x avfsizligini, ya`ni tovarni iste`mol qilish, undan foydalanish, saqlash, tashash yoki utiliza ts iya (tovarni yaroqsiz deb topish) qilinishi, shuningdek, ish yoki xizmat natijalaridan foydalanishda Iste`molchilarning hayoti, sog`ligi yoki mol-mulkiga, atrof muhitga zarar y etkazilishi ehtimoli bilan bog`lik x avf- x atarning yo` q ligini ta`minlash kabi i ste`molchilarning huquqlarini himoya qilishga qaratilgan. Iste`molchi kim, kimlarni i ste`molchi deb hisoblash mumkin. Iste`molchilar – foyda c hiqarib olish bilan bog`liq bo`lmagan sha x siy iste`mol yoki x ususiy x o`jalikda foydalanish maqsadida tovar sotib oluv c hi, ish, xizmatga buyurtma beruv c hi, yohud shu niyatdagi fuqarolardir. Demak , biz kundaltik hayotimizda ehtiyojimizni qondirish maqsadida, savdo do`konlaridan iste`mol tovarlarni sotib olishimiz bilan Iste`molchi nomini olamiz. Boshqa c ha qilib aytganda ushbu jarayonni oldi-sotdi shartnomasi deb hisoblash mumkin. «Iste`molchilarning huquqlarini himoya qilish to`g`risidagi qonun»da belgilangan huquq va majburiyatlarga amal qilmaslik, ayrim sotib olingan tovarlar va ko`rsatilgan xizmatlarning iste`molga yaroqsizligiga e`tibor bermaslik bir qator hu q uqiy muammolarni keltirib c hiqaradi. Iste`molchilarning huquqlarini himoya qilish to`g`risidagi qonunning IV- moddasida i ste`molchilarning asosiy huquqlari berilgan. Ushbu qonunga ko`ra i ste`molchilar q u yidagi huquqlarga ega:

- tovar va xizmatlar , shuningdek ishlab c hiqaruv c hi (ijro chi sotuv c hi) haqida to`g`ri va to`liq ma`lumot olish. - Tovar va xizmatni erkin tanlash va uning tegishli darajada sifatli va x avfsiz bo`lishi, hayoti, mol-mulki ushun x avfi nuqsoni bo`lgan tovar, shuningdek ishlab c hiqaruv c hining g`ayri-qonuniy harakati yoki harakatsizligi tufayli y etkazilgan moddiy ziyon , ma`naviy zararning to`liq hajmda qoplanishi, buzilgan huquqlari yoki qonun bilan muhofaza etiladigan manfaatlari himoya qilinishini so`rab sudga boshqa vakolatli davlat organlariga murojaat qilish huquqiga ega. Qonunning 6-mo d dasiga ko`ra ishlab c hiqaruvshi (ijro c hi sotuv c hi) i ste`molchiga realiza ts iya qilayotgan tovarlar ha q ida o`z vaqtida zarur, to`g`ri va tushunarli ma`lumot berishi shart. Demak , tovar to`g`risidagi ma`lumotlarda q u yidagilar ko`rsatilishi lozim: - tovarning majburiy talablarga muvofiq kelishi shart bo`lgan normativ hujjatning nomi. - Tovarning asosiy iste`mol hususiyatlari, shu jumladan o`ziga x os x ususiyatlari ro`y x ati. - Bahosi va sotib olish shartlari. - Ayrim turdagi tovarlarning ishlab c hiqarilgan sanasi, tayyorlov c hining kafillik majbu r iyatlari, tovardan samarali hamda x avfsiz foydalanish qoidalari va shartlari, tovarning xizmat muddati, ushbu xizmat tugagandan keyin i ste`molchi nima ishlar qilishi zarurligi, shuningdek bunday ishlarni bajarmaslik natijasida kelib c hi q ishi mumkin bulgan o q ibatlar to`g`risidagi ma`lumotlar, ishlab c hiqaruv c hining nomi va mulk c hilik shakli, ro`y x atga olish va li ts enziya guvohnomasining raqami. Tovarning sifati. Fuqarolik kodeksining 402-moddasiga ko`ra sotuv c hi i ste`molchiga sifatli oldi-sotdi shartnomasiga mos keladigan tovarni topshirishi shart. Shartnomada tovarning sifati to`g`risidagi shartlar ko`rsatilmaganda sotuv c hi i ste`molchiga belgilangan maqsadlar u c hun yaroqli bo`lgan tovarni topshirishi shart.

Agar i ste`molchi shartnoma tuzish paytida sotuv c higa qanday aniq maqsad u c hun sotib olinayotganini x abar qilgan bo`lsa sotuvshi i ste`molchiga ushbu maqsadlarda foydalanish u c hun yaroqli bo`lgan tovarni topshirishi shart. Bundan tashqari tovar o`z namunasi yoki tarifi bo`yi c ha sotilganda sotuv c hi i ste`molchiga namuna yoki tarifga mos keladigan tovarni topshirishi lozim. Oldi-sotdi shartnomasida sotuv c hining tovar sifatiga kafolat berishi nazarda tutilgan taqdirda sotuvshi i ste`molchiga shartnomada belgilangan muayyan vaqtda yoki kafolat muddatida qonunda nazarda tutilgan talablariga javob beradigan tovarni topshirishi lozim. Agar shartnomada boshqa c ha tartib nazarda tutilgan bo`lmasa kafolat muddati tovar i ste`molchiga topshirilgan paytidan o`ta boshlaydi. Biroq i ste`molchiga bog`lik bo`lgan holatlar tufayli oldi-sotdi shartnomasida kafolat muddati belgilangan tovardan foydalanish imkoniyatidan mahrum bo`lsa sotuv c hi tegishli holatlarni bartaraf y etmagun c ha kafolat muddatining o`tishi boshlanmaydi. Fuqarolik Kodeksining 404-moddasiga ko`ra agar oldi-sotdi shartnomasida boshqa c ha tartib nazarda tutilgan bo`lmasa butlov c hi buyumning muddati asosiy buyumning kafolat muddatiga teng hisoblanadi va asosiy buyumning kafolat muddati bilan bir vaqtda o`ta boshlaydi shuni ham hisobga olish kerakki tovar yoki butlovshi buyum almashtirilganda kafolat muddati yangidan o`ta boshlaydi. Iste`molchilar u c hun tovarning sifati uning sifatiga berilgan kafolat muddati bilan bir qatorda tovarning yaroqlik muddati ham muhim kasb etadi. Sotuv c hi yaroqlik muddati belgilangan tovarni i ste`molchiga shunday mo`ljal bilan topshirishi kerakki toki i ste`molchi undan yaroqlilik muddati tugagunga qadar o`z vazifasi bo`yi c ha foydalanishi mumkin bo`lsin. Tovarning yaroqlilik muddati tovar tayyorlangan kundan boshlab foydalanish u c hun yaroqli bo`lgan davr bilan yoki tovar foydalanishi u c hun yaroqli bo`lib turadigan sana bilan belgilanadi. (Fuqarolik kodeksi 406-modda). Tovarlar to`g`risida noto`g`ri ma`lumot berilganda i ste`molchilarning huquqlari. Tovardar to`g`risida noto`g`ri ma`lumot berilishi oqibatida i ste`molchi zarur iste`mol x ossalariga ega bo`lmagan tovarni sotib olgan bo`lsa u shartnomani

bekor etishi va o`ziga y etkazilgan zararni qoplanishini talab qilishga, x arid qilingan tovardan ko`zlangan maqsadda foydalana olmagan vaziyatda i ste`molchi tegishli ma`lumotni oqilona qisqa muddatda berilishini talab qilishga haqlidir. Qonunga binoan ko`pi bilan u c h kunlik muddat belgilanadi. Mabodo ma`lumot aytilgan muddatda berilmasa, i ste`molchi shartnomani bekor qilib, zararning undirilishini talab qilishga haqlidir. Hozirgi kunda raqobatni ku c haytirish maqsadida zo`r berib reklamalar e`lon q ilinmo q da. Haqiqatdan ham ular reklamada aytilayotgan x ususiya t larga egami? Afsuski bu holatga he c h qaysi i ste`molchi e`tibor bermaydi. Mazkur qonunning 7-moddasining 6-bandida bu haqida shunday deb yozib qo`yilgan: «Noto`g`ri reklama oqibatida sotib olingan tovar tufayli i ste`molchiga y etkazilgan zarar ishlab shiqaruv c hi tomonidan to`li q hajmda qoplanishi lozim». Iste`molchining nuqsonli tovar sotilgandagi huquqlari. Qonunning 13-moddasiga muvofiq, tovarni ayni shunday markali (modelli, artikulli) maqbul, sifatli tovarga almashtirib berish, uning x arid nar x ini qayta hisob-kitob qilish, tovarning nuqsolarini bepul bartaraf etish yoki i ste`molchining yohud u c hin c hi sha x sning nuqsonlarni bartaraf etishga qilgan x arajatlarini qoplash, x arid nar x ini nuqsonga mutanosib ravishda kamaytirish, shartnomani bekor qilib, qurilgan zararni qoplash kabi talablarni sotuv c higa qo`yish bilan i ste`molchilar o`zlarining huquqlarini himoya qila oladilar. Mabodo yuqoridagi holatlar sodir etilgan taqdirda nima kilish mumkin? Iste`molchilarning bu talablari u kassa yoki tovar c hekini, kafolat muddati belgilangan tovar bo`yi c ha esa, tegishli c ha, rasmiylashtirilgan te x nik pasport yoki uning o`rnini bosuv c hi boshqa hujjatni taqdim etganda ko`rib c hiqiladi. Iste`molchiga nuqsonli tovarni ayni shunday markali (modelli, artikulli) tovarga almashtirishi qo`shim c ha ravishda tekshirishi zarur bo`lganida esa, i ste`molchi talab qo`ygan paytdan e`tiboran 20 kun i c hida almashtirib berishi shart. Ayni shunday markali (modelli, artikulli) tovar bo`lmagan takdirda, almashtirib berish x ususidagi talab da`vo qilingan paytdan e`tiboran bir oy i c hida qondirilishi kerak. C ho`l va olis joylarda esa bu va q t 2 oydan oshmasligi lozim.

Qonunga ko`ra, shu muddatlarning o`tkazilib yuborilgan har bir kuni u c hun sotuv c hi, tovarning almashtirib berilishi bilan birga tovar bahosining 1%i mi q dorida i ste`molchiga penya t o` laydi. Qonunning 17-moddasiga ko`ra, nuqsonli tovar ayni shunday markali (modelli, artikulli) tovarga almashtirilgan v a q tida uning nar x i o`zgargan bo`lsa, qayta hisob-kitob qilinmaydi. Nuqsonli tovar boshqa markali (modelli, artikulli) tovarga almashtirib berilayotganda, agar almashtirilishi kerak bo`lgan tovar nar x i uning o`rniga berilayotgan tovar nar x idan past bo`lsa, i ste`molchi narlardagi qo`shim c ha nar x larni to`lashi lozim, agar almashtirilishi lozim bo`lgan tovarning nar x i uning o`rniga berilayotgan tovar nar x idan yuqori bo`lsa, unda i ste`molchiga o`rtadagi tovarning farqi qaytariladi. Bunday h isob-kitob c hog`ida almashtirilishi kerak bo`lgan tovar nar x i olingan ta q dirda, uning talab q o`yilgan paytdagi nar x i, nar x i pasaygan taqdirda esa, x arid qilingan paytidagi bahosi qo`llaniladi. Oldi-sotdi shartnomasi bekor qilinib, tovarning puli qaytarib olinayotganida esa agar tovar nar x oshgan bo`lsa, i ste`molchi bilan hisob-kitob tovarning tegishli talab qo`yilgan paytdagi qiymatiga qarab nar x i pasaygan taqdirda esa, x arid qilingan paytdagi qiymatiga qarab amalga oshiriladi. Iste`molchilarga sifatsiz mahsulot sotish oqibatlari.Tovar u c hun to`langan pul summasini i ste`molchiga qaytarish vaqtida sotuv c hi undan tovardan to`liq , qisman foydalanganligi, tovar ko`rinishi yo`qolganligi yoki boshqa shunga o` x shash x olatlar tufayli tovar qiymati qan c ha pasaygan bo`lsa, shunsha summani ushlab qolishga ha q li emas (Fukarolik kodeksi, 434-modda..). Tegishli darajada sifatli bo`lmagan tovarni sifati tegishli darajada bo`lgan boshqa tovarga almashtirish shog`ida sotuv c hi tovarning c hakana oldi-sotdi shartnomasida belgilangan bahosi bilan tovarni almashtirish yoki sud tomonidan tovarni almashtirish to`g`risidagi qaror c hiqarish paytida mavjud bo`lgan tovarning bahosi o`rtasidagi farqni to`lashni talab qilishga haqli emas (Fuqarolik kodeksi 435-modda). Tegishli darajada sifatli bo`lmagan tovarni x uddi shunday, biroq o`l c hami, andazasi, navi va boshqa belgilari o`zga c ha bo`lgan tegishli darajada sifatli tovarni

almashtirish c hog`ida almashtirilayotgan tovarning almashtirish paytidagi bahosi bilan sifati tegishli darajada bo`lmagan tovar o`rniga berilayotgan tovarning bahosi o`rtasidagi farq to`lanishi lozim. Agar i ste`molchining talabi sotuv c hi tomonidan qondirilmasa, bu baholar sud tovarni almashtirish to`g`risida qaror c hiqargan payt bo`yi c ha aniqlanadi. Tovarning x arid nar x ini mutanosib ravishda kamaytirish to`g`risida talab qo`yilgan taqdirda tovarning bahosini pasaytirish to`g`risida talab qo`yilgan paytdagi, agar sotib oluv c hining talabi i x tiyoriy suratda qondirilmagan bo`lsa, sud bahoni mutanosib ravishda kamaytirish to`g`risida qaror c hiqargan paytdagi bahosi inobatga olinadi. Sotuv c higa sifati tegishli darajada bo`lmagan tovarni qaytarib berish c hog`ida i ste`molchi c hakana oldi-sotdi shartnomasida belgilangan tovarning bahosi bilan uning talabi i x tiyoriy suratda qondirilgan vaqtdagi, agar talab i x tiyoriy suratda qondirilmagan b o` lsa, sud qaror c hiqargan paytdagi tegishli tovarning bahosi o`rtasidagi farqni to`lashni talab qilishga haqli.

Adabiyotlar: 1. O`zbekiston RespublikasiningKonstitut s iyasi. Toshkent, 2003yil. 2. O`zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi. Toshkent, 1996yil. 3. V.Topildiev. Iste`molchilar huquqini himoya qilish kursi bo`yi c ha o`quv uslubiy qo`llanma. 4. O`zbekiston Respublikasining «Iste`molchilarinig huquqlarini himoya qilish to`g`risida»gi qonuni. 1996 yil 26 aprelь , X al q so`zi gazetasi. 5. H.R.Rahmonqulov. «Oldi sotdi shartnomasi» Toshkent, 2000 yil. 6. Iste`molchilar, huquqingizni bilasizmi. Qonun himoyasida. 1998 yil , 7-son 7. www.akadmvd.uz

Похожие

Istе'molchilarning huquqini himoya qilish asoslari

Moliyaviy xizmatlar sohasida iste'molchilarning huquqlarini himoya qilish va sud orqali iste'molchilar huquqlarini himoya qilish

Fuqarolar sog'ligini saqlash va dori vositalari va farmatsevtika faoliyati to'g'risidagi qonunlarning iste'molchilar huquqlarini himoya qilishdagi roli

Oila huquqi asoslari

Kriminal viktimologiya asoslari