Fuqarolik ishlarini sudda ko`rishda protsessual muddatlar, ularga rioya qilmaslik oqibatlari - Юриспруденция - Рефераты

Fuqarolik ishlarini sudda ko`rishda protsessual muddatlar, ularga rioya qilmaslik oqibatlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

62.5 KB

Fuqarolik ishlarini sudda ko`rishda protsessual muddatlar, ularga rioya qilmaslik oqibatlari Fuqarolik sud ishlarini yuritish vazifalari fuqarolarning shaxsiy, siyosiy, iqtisodiy va ij timoiy huquqlarini, erkinliklari va manfaatlari ni, shuningdek, korxonalar, muassasalar, tashkilot lar, jamoat birlashmalari va fuqarolar o`zini o`zi boshqarish organlarining huquqlari hamda qonun bilan qo`riqlanadigan manfaatlarini himoya qilish maqsadida fuqarolik ishlarini to`g`ri, o`z vaqtida ko`rib chiqish va hal etishdan iboratdir (FPK 4-moddasi). Yuqoridagi vazifani amalga oshirilishida fuqarolik protses sual muddatlarning o`rni beqiyos hisoblanadi. Bu vazifaning baja rilishi fuqarolik sudlarida odil sudlovlikni ta`minlanishida, fuqarolarning qonunlarga to`la rioya etishida juda katta ahamiyatga ega hisoblanadi. Yuridik adabiyotlarda protsessual muddat tushunchasiga turli xil ta`riflar berilgan. Masalan, S.A.Alexinaning fikriga ko`ra, pro sessual muddatlar – bu vaqtning oralig`i bo`lib, uning davomida muayyan protsessual harakatlar bajarilishi lozim bo`lgan muddat tushuniladi. Sh.Sh.Shorahmetovning fikricha, protsessual muddat – bu fuqaro lik ishlarni sudda ko`rish va hal qilish uchun qonun bilan belgi langan yoki sud tomonidan tayinlangan muddatlarga aytiladi. Bizning fikrimizga ko`ra huquqshunos olimlar fuqarolik protsessul muddatlarni izohlashda uning u yoki bu belgilariga ko`proq e`tibor berishgan. Yuqoridagilardan kelib chiqib, protsessual muddat – bu fuqarolik ishlarini sudda ko`rish va hal qilish uchun qonun bilan belgilangan yoki sud tomonidan belgilangan muayyan protsessual harakatlarni amalga oshirish uchun belgilangan vaqt oralig`i hisoblanadi.

Huquqshunos olim S.A.Alexinaning fikricha, “muddatlar, sudga qonunda belgilangan harakatlarni amalga oshirish huquq va majbu riyatini yuklaydi. Protsessual adabiyotlarda ular “xizmat muddat lari” deb nomlanadi”. Buni izohlash maqsadida u fuqarolik protsessual kodeksida ko`rsatilgan turli xil muddatlarni nafaqat vaqt oralig`ini balki muayyan vazifalarni yuklashini ko`rsatib o`tgan. Masalan, “ishni ta yyorlash va muhokama qilish, sud topshirig`ini bajarish, sud buyrug`i ni topshirish, da`vo arizasini ish yurituviga qabul qilish va boshqalar. Yuridik adabiyotlarda protsessual muddatlarni ikki turga ajratilishi keng tarqalgan. Masalan, huquqshunos olim Sh.Sh.Shorahmetov protsessual muddatlarni qonun bilan belgilangan va sud tomonidan tayinlanadigan muddatga ajratadi. Shuningdek huquqshunos olim L.A.Krivonosova ham protsessual muddatlarni quyidagi ikki turga ajratadi: qonun bilan belgilangan va qat`iy belgilangan sud hamda ishtirokchilar uchun majburiy xarakterga ega muddatlar; ikkinchisi protsess ishtirokchilari uchun sud tomonidan belgilangan hamda sud tomonidan o`zgartirilishi, uzaytirilishi mumkin bo`lgan muddatlar. Ushbu muddatlar qonunda to`g`ridan to`g`ri ko`rsatib o`tilmaydi, aksincha sudya tomonidan belgilanadi. Huquqshunos olim N.I.Maslennikova protsess ishtirokchilari doirasiga ko`ra protsessual muddatlarni uchta turga ajratadi. Sud tomonidan bajarilishi lozim bo`lgan xarakatlarni belgilovchi muddatlar. Protsess ishtirokchilarini xarakatlarini tartibga soluvchi muddatlar. Sud qarorlari ijrosi bilan bog`liq xarakatlarni tartibga soluvchi muddatlar. Yuqoridagi fikrlarga qo`shilgan holda, fikrimizcha fuqarolik protsessual qonunchiligi mazmun-mohiyatidan kelib chiqib, protsessual muddatlarni quyidagi turlarga ajratish mumkin: normativ, ya`ni qonun bilan qat`iy belgilangan protsessual muddatlar (masalan, sudning qarori va ajrimi ustidan shikoyat berish muddati; sud majlisi bayonnomasiga nisbatan e`tiroz berish muddati va boshqalar);

- sud tomonidan, ya`ni sud (sudya) tomonidan tayinlanadigan protsessual muddatlar ( masalan, ish ko`rishni keyinga qoldirish, arizani harakatsiz qoldirish va boshqalar). Bu muddatlarni sudya o`zining ichki ishonchidan, ishning obyektiv va subyektiv holatlari dan kelib chiqib tayinlaydi Shuningdek, protsessual muddatlarni fuqarolik protsessi bosqichlardan kelib chiqib, quyidagi turlarga ajratish mumkin: fuqarolik ishini qo`zg`atish bosqichidagi muddatlar; ishni sudda ko`rish uchun tayyorlash bosqichidagi muddatlar; ishni sud majlisida ko`rish va hal qilish bosqichidagi muddatlar; sudning hal qiluv qarorlari va ajrimlari yuzasidan shikoyatlar berish hamda protestlar keltirish bosqichidagi muddatlar; sudning hal qiluv qarorlari ijrosi bosqichidagi muddatlar. Bundan kelib chiqadiki, yuqoridagi ko`rsatilgan 4-ta bosqich asosan sud organlari tomonidan amalga oshirilsa, oxirgi beshinchi bosqich sud hamda boshqa organlarning hujjatlarini ijro etish departamenti tomonidan amalga oshiriladi. Protsessual muddatlarni fuqarolik protsessi bosqichlariga qarab turlarga ajratilishi, sud va ishda ishtirok etuvchi shaxslar uchun qulaylik yaratadi. O`zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 131-moddasida belgilangan qoidalardan kelib chiqib, fuqarolik ishlarni suda ko`rish muddatlarini ikki turga, ya`ni umumiy va maxsus muddatga ajratish mumkin. Fuqarolik ishlarini sud tomonidan ko`rilishining umumiy muddati 1 oy bo`lib, maxsus muddat bu - ishning o`ziga xos hususiyatlaridan kelib chiqib, qonunchilikda uning ko`rilishini umumiy muddatga nisbatan qisqartirilgan yoki uzaytirilgan shaklda bo`ladi. Bundan kelib chiqadiki maxsus muddatlarning o`zi: qisqartirilgan maxsus muddatlar; uzaytirilgan maxsus muddatlarga bo`linadi. Qisqartirilgan muddatga, misol tariqasida aliment undirish haqidagi, mayib bo`lish yoki sog`liqqa boshqacha tarzda shikast yetgan ligi, shuningdek boquvchining o`limi natijasida ko`rilgan zararning o`rnini qoplash to`g`risidagi ishlar hamda mehnatga doir huquqiy mu nosabatlardan kelib chiqadigan talablar

bo`yicha qo`zg`atilgan ishlar, basharti taraflar bir tuman yoki shaharda joylashgan bo`lsa, birinchi instansiya sudi tomonidan sudda ko`rishga tayyorlab bo`lingan kundan e`tiboran o`n kundan kechiktirmay ko`rilishi lozim. Agar taraflar boshqa tuman (shahar)da joylashagan bo`lsa, uzaytirilgan muddatda, ya`ni 20 kundan kechiktirmay ko`rilishi lozim (FPKning 131-mod dasi). Hozirda sudlar tomonidan odil sudlovni amalga oshirishda protsessual muddatlarga qat`iy rioya qilinishini ta`minlash maqsadida O`zbekiston Respublikasi Oliy Sudi Plenumi tomonidan bir qator, xususan “Fuqarolik ishlarini sudda ko`rishga tayyorlash va ularni ko`rish muddatlari to`g`risida”gi 1999 yil 24 sentabrdagi 18-sonli qarori, “Sud hal qiluv qarorlari haqidagi”gi 1998 yil 17 apreldagi 13-sonli qarori, “Fuqarolik ishlarini appelyatsiya, kassatsiya va nazorat tartibida ko`rish amaliyoti to`g`risida”gi 2001 yil 1 iyundagi 4-sonli qarori, “Fuqarolik ishlarini apellyatsiya tarti bida ko`rish amaliyoti haqida”gi 2004 yil 21 maydagi 5-sonli qarorlari qabul qilingan. Yuqorida ko`rsatilgan O`zbekiston Respublikasi Oliy Sudi Ple numi qarorlarida fuqarolik ishlarini ko`rish muddatlariga og`ish may rioya etishlik odil sudlovni amalga oshirishda qonunchilikni mustahkamlashga, sud ishtirokchilarining huquq va qonuniy manfaat larini himoya qilishga qaratilgan muhim omillardan biri bo`lib hisoblanishi ta`kidlab o`tilgan. Biroq, sud amaliyoti shuni ko`rsat moqdaki, ayrim hollarda sudlar tomonidan protsessual muddatlarga rioya etmaslik holatlari uchrab turibdi. Masalan, Da`vogar G.Avezova javobgar Qoraqalpog`iston Davlat universitetiga nisbatan «Davlat tillari» kafedrasi assistenti lavozimiga ishga tiklash va majburiy progul vaqtlari uchun ish haqi undirish haqidagi da`vo bilan sudga murojaat qilgan. Qoraqalpog`iston Respublikasi fuqarolik ishlari bo`yicha Oliy sudining 2002 yil 7 iyundagi hal qiluv qarori bilan G.Avezovaning da`vosi qanoatlantirilib, G.Avezova Qoraqalpog`iston Davlat uni versiteti «Davlat tillari» kafedrasining assistenti lavozimiga ishga tiklangan, 2002 yil 6 fevraldan 2002 yil 7 iyun kuniga qadar majburiy progul uchun ish haqi undirilgan.

Fuqarolik ishlari bo`yicha Xorazm viloyat sudi apellyatsiya instansiyasining 2004 yil 26 martdagi ajrimi bilan hal qiluv qarori bekor qilinib, G.Avezovaning da`vosini rad etish haqida yangi hal qiluv qarori qabul qilingan. O`zbekiston Respublikasi Oliy sudi fuqarolik ishlari bo`yicha sudlov hay`atining 2004 yil 27 dekabrdagi ajrimi bilan apellyatsiya instansiyasining ajrimi bekor qilinib, Qoraqalpog`iston Respubli kasi fuqarolik ishlari bo`yicha Oliy sudining 2002 yil 7 iyundagi hal qiluv qarori o`zgarishsiz qoldirilgan. Ish hujjatlariga qaraganda, G.Avezova Qoraqalpog`iston Davlat universiteti rekgorining 2001 yil 1 dekabrdagi 160 nG`2-sonli buyrug`i bilan shu universitet jurnalistika fakultetining asistenti lavozimiga ishga qabul qilinib, 2001 yil 5 aprel kuni 65 nG`2-sonli buyruq bilan «Davlat tillari» kafedrasining assistenti lavozimiga o`tkazilgan. Qoraqalpog`iston Davlat universiteti rektorining 2002 yil 6 fevraldagi 27 nG`2- sonli buyrug`iga asosan, G.Avezova bilan tuzilgan mehnat shartnomasi O`zbekiston Respublikasi Mexnat kodeksining 99-moddasiga muvofiq bekor qilingan. Apellyatsiya instansiyasi birinchi instansiya sudining hal qiluv qarorini bekor qilib, ish bo`yicha G.Avezovaning da`vosini rad etishda, u tomonidan MKning 270-moddasida ko`rsatilgan sudga mehnat nizosi bo`yicha murojaat qilish muddatlari buzilganligiga asoslangan O`zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi 151-moddasining 2-qismi talabiga muvofiq, qonunda boshqacha tartib belgilangan bo`lmasa, Fuqarolik kodeksi 152-162-moddalarining qoidalari maxsus da`vo muddatlariga joriy qilinadi. Vaholanki, O`zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi 153-moddasining 2- qismi mazmuniga ko`ra, fuqarolik sud ishlarini yuritish taraflarning tortishuvi va teng huquqliligi asosida amalga oshirilishi tufayli da`vogarning sudga murojaat etish muddatini o`tkazib yuborganligi masalasi sud tomonidan faqat nizodagi tarafning bergan arizasiga muvofiq qo`llaniladi. Ish hujjatlariga ko`ra, taraflarning birortasi sud qaror chiqargunigacha da`vo muddati bo`yicha ariza bilan murojaat qilmagan. Bunday talab taraflar tomonidan

ishni apellyatsiyada ko`rishda tushmagan. Apellyatsiya instansiyasi sudi G.Avezova tomonidan sudga murojaat qilish muddatlari buzilganligiga asoslanib, uning da`vosini rad etish haqida noto`g`ri xulosaga kelgan. Birinchi instansiya sudi tomonidan ish bo`yicha barcha holatlar aniqlanib, ularga tegishli huquqiy baho berilganligi sababli, O`zbekiston Respublikasi Oliy sudi fuqarolik ishlari bo`yicha sudlov hay`ati fuqarolik ishlari bo`yicha Xorazm viloyat sudi apellyatsiya instansiyasining 2004 yil 26 martdagi ajrimini bekor qilib, Qaroqalpog`iston Respublikasi fuqarolik ishlari bo`yicha Oliy sudining 2002 yil 7 iyundagi qiluv qarorini o`zgarishsiz qoldirish haqida» to`g`ri xulosaga kelgan. Shuningdek, hozirgi kunda sudlarda ko`rilayotgan fuqarolik ishlari sonini yildan-yilga oshib borishi o`z navbatida protsessual muddatlarga ta`sir o`tkazmoqda. Albatta, ushbu holat sudda ish ko`rish muddatlarini buzilishiga sabab bo`lmoqda. Masalan, Fuqarolik ishlari bo`yicha Toshkent shahar tumanlararo sudlari tomonidan 2003 yili 88018 ta fuqarolik ishlari ko`rib chiqilgan bo`lsa, 2004 yili 214274 ta ish ko`rib chiqilgan. Shuningdek, Fuqarolik ishlari bo`yicha Toshkent shahar tumanlararo sudlariga 2004 yil 214274 ta fuqarolik ishi kelib tushgan bo`lsa, har bir sudyaga o`rtacha oylik ish hajmi 91 tani tashkil etgan bo`lsa, 2005 yil Respublika fuqarolik ishlari bo`yicha sudlari tomonidan jami 446.418 ta ish tamomlangan bo`lib, bu 2004 yilga nisbatan 119.193 taga yoki 36.4 foizga ko`pdir. Statistik ma`lumotlarning tahliliga ko`ra 2005 yilda Respublika bo`yicha 2004 yil davomida tumanlararo sudlar sudyalarining bir oylik ish haj mi 196 tani tashkil etgan bo`lsa, 2005 yil bu ko`rsatkich 320 tani tashkil etgan. Bu esa sudyalarga ishlarni tez hal qilishga, shoshma-shosharlikka, ishlarning sifatsiz ko`rilishiga, qonunda belgilangan muddatda ko`rib chiqilmasdan, protsessual muddatlarning buzilishiga olib kelmoqda. Bu to`g`risida huquqshunos olim D.Y.Xabibullayev to`g` ri ta`kidlaganidek, hozirda tumanlararo fuqarolik ishlari bo`yicha sudida yildan-yilga ish hajmi ortib borishi, ayrim viloyatlardagi tumanlararo (shahar) fuqarolik ishlari bo`yicha sudlarga biriktiril gan tumanlar o`rtasidagi masofaning uzoqligi fuqarolarning sudlar ga kelib-ketishiga jismoniy va moddiy jihatdan qiyinchilik tug` dirmoqda. Chunki sudlarda fuqarolik ishlari

qonunda belgilangan muddatlarda ko`rib hal qilinadi. Bu esa fuqarolarning sudga bir necha marotoba kelishi uchun muammolarni yuzaga keltirmoqda. Yuqoridagi fikrga qo`shilgan holda shuni aytish joizki, sud-huquq islohotlarining ham asosiy maqsadi fuqarolarning buzilgan huquqlarini qisqa muddatlarda sud orqali tiklanishdan iborat ekan, fikrimizcha, ushbu muammolarni bartaraf etish va fuqarolik ishlarini sudda o`z vaqtida ko`rib chiqishini ta`minlash maqsadida har bir tumanlarda fuqarolik ishlari bo`yicha sudlarni tashkil etish va sudyalar sonini ko`paytirish maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz. Protsessual muddatlarni hisoblashda qonun chiqaruvchi quyidagi vositalardan: muddatlar yillar, oylar va kunlar bilan hisoblashdan foydalanadi (FPKning 127- moddasi). Rossiyalik huquqshunos olimlarning fikricha, fuqarolik protses sida quyidagi muddatlarni aniqlash usullari mavjud: aniq kalendar sanasi bilan (masalan, taraflarni sud muho kamasiga kelish sanasi); sodir bo`ladigan harakat bilan (masalan, FPKsining 217-moddasida ko`rsatilgan holatlar. Bunday hollarda protsessual hara katlar aniq belgilangan vaqtda amalga oshirilishi kerak; vaqt oralig`i (yillar, oylar, kunlar). Bunda harakat muddat ning istalgan kunida bajarilishi mumkin, lekin oxirgi kundan kechikmasdan. Protsessual muddatlar FPKning 127-moddasiga binoan asosan muddatning o`tishi kalendar sananing yoki muddatning boshlanishi deb belgilangan voqea yuz bergan kunning ertasidan boshlanadi. Yillar bilan hisoblanadigan muddat uning oxirgi yilining tegishli oyi va kunida tamom bo`ladi. Oylar bilan hisoblanadigan muddat tegishli oyda va muddat oxirgi oyining tegishli kunida tamom bo`ladi. Protsessual muddat uzilishlarsiz harakatlanadi va o`zining ichiga ham ishchi ham dam olish kunlarini oladi. Istesno sifatida, agar muddatning oxirgi kuni dam olish kuniga to`g`ri kelib qolsa, FPKning 127-moddasi 4-qismiga binoan,

muddatning tugash sanasi dam olish kunidan keyingi keladigan ishchi kuniga to`g`ri keladi.. Protsessul harakat, muayyan muddat bilan chegaralangan, oxirgi muddatning soat 24.00 gacha amalga oshirishi mumkin. Bunda pochtaga shikoyat, hujjat, yoki pul summasini topshirishda ham shu vaqtgacha topshirilish lozim. Shuni ta`kidlash lozimki, hujjat muddat tugaganidan keyin pochta xizmati tomonidan olib kelinsa- da, o`tib ketgan hisoblanmaydi. Biroq shuni aytib o`tish kerakki, agar protsessual harakat bevosita suddda yoki boshqa tashkilotda sodir etilishi lozim bo`lsa, u ish kuning tugagunicha yoki tegishli operatsiyani amalga oshirilguniga qadar amalga oshirilishi kerak. Protsessual harakatlarni bajarish huquqi qonunda belgilangan yoki sud tayinlagan muddatning o`tishi bilan bekor bo`ladi. Protsessual muddatlar o`tgandan so`ng berilgan arizalar, shikoyatlar sudda ko`rilmaydi. YA`ni, agar shaxs tegishli harakatlarni o`z vaqtida bajarmasa, ularni bajarish huquqidan maxrum bo`ladi. FPKning 129-moddasiga binoan ish yuritish to`xtatib turilga nida tugamagan hamma protsessual muddatlarning o`tishi ham to`xtatib turiladi. Shu o`rinda savol tug`iladi. Ushbu holatda sud protsessual muddatlarning to`xtatilishi vaqtini ish yuritishni to`htatishga asos vujudga kelganda-mi yoki sud tomonidan ish yuritishni to`xtatish haqidagi ajrim chiqarilgan kundan hisoblaydimi? Bu borada huquqshunos olim S.A. Alexina protsessual muddat ish yurituvini to`xtatishga asos vujudga kelgan paytdan boshlab to`xtaydi (fuqaroning o`limi, yuridik shasning qayta tashkil etilish, xarbiy xizmatga chaqirilish kunidan va boshqa hollatlardan), sud tomonidan ish yurituvini to`xtatilganligi haqidagi ajrim chiqarilgan kundan emas deb ta`kidlaydi. Fikrimizcha ushbu fikrga to`liq qo`shilsa bo`ladi. Chunki, ish yuri tishni to`xtatishga asos vujudga kelgandan boshlab, sud tomonidan u haqida ajrim chiqarilgunga qadar ancha vaqt o`tadi. Shu boisdan, qonun chiqaruvchi muddatlarning to`htatib turilishi ish yuritishni to`htatib turishga asos bo`lgan holatlar kelib chiqqan vaqtdan boshlanishini nazarda tutadi.

Protsessual muddatlarning uzaytirilishi protsessual harakat larning amalga oshirilishiga ko`proq vaqtning belgilanishidir (FPKning 130-moddasi). Sud muddatlarni, o`tib ketganni ham, o`tib ketmaganni ham manfaatdor shaxsning iltimosiga ko`ra sud (sudya) tomonidan belgilangan muddatda protsessual harakatlarni amalga oshira olmasligi bilan uzaytiriladi. Muddatning tiklanishi ishda ishtirok etuvchi shaxslar qonunda belgilangan muddatni sud uzrli deb topgan sabablarga ko`ra o`tkazib yuborgan bo`lsalar, mazkur muddat tiklanishi (FPKning 130-moddasi) qonunda nazarda tutilgan. Rossiya qonunchiligiga binoan fuqarolik ishini tiklash uchun unga bir qancha talablar qo`yilgan(RF FPKning 112-moddasi): muddat normativ hisoblanadi; muddat o`tib ketgan; muddatni o`tkazib yuborilishi sud tomonidan uzrli hisoblan sa (kasalligi, uzoq muddatli komondirovkalar, shaxsning o`z vaqtida xabardor qilinmaganligi va boshqalar); manfaatdor shaxsga o`tkazib yuborilgan harakatlarni amalga oshirishi zarur bo`lsa (sud majlisi bayonnomasi, appelyatsion yoki kassatsion shikoyatga e`tiroz bildirish). Bu holatda, sud o`tkazib yuborilgan muddatni tiklashda, yangi muddatni tayinlamaydi, balki harakatni sodir etilgan deb topadi. O`tkazib yuborilgan muddatni tiklash to`g`risidagi ariza pro sessual harakat bajarilishi yoki hujjat topshirilishi lozim bo`lgan sudga beriladi va ishda ishtirok etuvchi shaxslar xabardor qilingan holda sud majlisida ko`rib chiqiladi. Biroq bu shaxslarning kelmas ligi sud oldiga qo`yilgan masalani hal etishga to`sqinlik qilmaydi. O`tkazib yuborilgan protsessual muddatni tiklash to`g`risida ariza berish bilan bir vaqtda, muddati o`tkazib yuborilgan harakat bajari lishi yoki hujjat topshirilishi lozim (O`zR FPKning 130-moddasi). Yuqoridagilardan kelib chiqib, fuqarolik protsessual muddat larni belgilashda aniqlashda ko`pgina yutuqlar bilan birgalikda kam chiliklar ham mavjud. Masalan,

qonunchilik tomonidan muddatlarni hisoblashda faqat sanalardan foydalanishi, lekin fuqarolik pro sessual muddatlarning umumiy tushunchasidan ma`lumki, bu muayyan vaqt oralig`ida amalga oshiriladigan harakatlarning yig`indisi hi - soblanadi. Shuning uchun fuqarolik protsessual muddatlarni belgi lashda nafaqat sanalardan balki qonuchilikda belgilangan harakat larni amalga oshirilishi bilan ham aniqlash mumkinligini ko`rsa tadi. Shuningdek protsessual muddatlarni tiklashda qonunchilik tomonidan qaysi hollarda amalga oshirilishi nazarda tutilmagan. Bunda qonun chiqaruvchining ko`proq sudning ixtiyoriga tiklash shartlarini belgilashni havola etgan. Bizning fikrimizcha, bu holatni shu sohadagi boshqa davlatlarning qonunchiligidagi mavjud normalarni o`rganib chiqib muayyan ijobiy holatlarni qabul qilish lozim, chunki bu bilan fuqarolik sudlarida muayyan sarsongarchilik larning oldini olishga yordam berishi mumkin.

Adabiyotlar: 1. Xotin-qizlar huquqlari kamsitilishining barcha shakllariga barham berish to`g`risida Konvensiya, Toshkent-1998. 2. Bag`rikenglik tamoyillari Deklaratsiyasi. YUNESKO 1995 yil 16 noyabr, Parij. 3. O.A.Karimova. Qonun, oila, farzand va jamiyat. T-2000. 4. O.A.Karimova. Oila huquqi. Ma`ruzalar matni. TDPU. 2002; 5. I.Ovchinnikov. Roditelskoye schastye. M., Iz-vo politicheskoy lit., 1987. 6. Qadriyatlar va ijtimoiy taraqqiyot. T., “O`zbekiston”, 1997. 7. P.Azarov. Semeynaya pedagogika. M., Izd-vo politicheskoy lit.,1985. 8. Gender i razvitiye v Uzbekistane. T., 1998. 9. Polojeniye detey v mire. YUNISEF, 2000. www.ziyonet.uz

Похожие

Fuqarolik protsessual muddatlar

Fuqarolik ishlarini sudda ko`rishga tayyorlash

Fuqarolik protsessual huquqining predmeti, tushunchasi va tizimi

Protsessual muddatlar va chiqimlar

Mehnatga oid nizolarni sudda ko`rishning protsessual xususiyatlari