Фукаролар соглигини саклаш ва хизматлар соҳасида қабул қилинган конунларнинг истеъмолчилар хукукларини химоя килишдаги роли ва аҳамияти - Юриспруденция - Рефераты

Фукаролар соглигини саклаш ва хизматлар соҳасида қабул қилинган конунларнинг истеъмолчилар хукукларини химоя килишдаги роли ва аҳамияти

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

126 KB

Фу қ аролар со ғ лигини са қ лаш ва хизматлар со ҳ асида қ абул қ илинган қ онунларнинг истеъмолчилар ҳ у қ у қ ларини ҳ имоя қ илишдаги роли ва а ҳ амияти Режа: 1. Фу қ аролар со ғ лигини са қ лаш со ҳ асида қ абул қ илинган Қ онунларнинг истеъмолчилар ҳ у қ у қ ларини ҳ имоя қ илишдаги роли ва а ҳ амияти 2. Хизматлар со ҳ асида қ абул қ илинган Қ онунларнинг истеъмолчилар ҳ у қ у қ ларини ҳ имоя қ илишдаги роли ва а ҳ амияти 3. А ҳоли соғлиги ҳуқуқий муҳофазада Таянч иборалар : истеъмолчи , ижрочи , ишлаб чи қарувчи , сотувчи , шартнома , товар , норматив ҳужжат , товар ( иш , хизмат ) нинг хавфсизлиги , мувофиқлик сертификати , товар ( иш , хизмат ) нинг нуқсони , кафолат муддати , хизмат муддати , яроқлилик ( сақлаш ) муддати , касса чеки , товар чеки .

1. Фу қ аролар со ғ лигини са қ лаш со ҳ асида қ абул қ илинган Қ онунларнинг истеъмолчилар ҳ у қ у қ ларини ҳ имоя қ илишдаги роли ва а ҳ амияти Истеъмолчиларнинг ҳ у қ у қ лари бузилиш ҳ олатлари тез- тез учраб турадиган со ҳ алардан яна бири со ғ ли қ ни са қ лаш билан бо ғ ли қ со ҳ а ҳ исобланади. Республикамиз муста қ иллика эришган кундан бошлабо қ со ғ лом авлодни тарбиялашга катта эътибор берила бошлади. Натижада, фу қ аролар со ғ лигини са қ лашга қ аратилган қ атор қ онунлар тизими ишлаб чи қ илди ва ҳ аётимизга жорий этилди. Шундай Қ онунлардан бири 1996 йил 29 апрелда қ абул қ илинган «Фу қ аролар со ғ лигини са қ лаш тў ғ рисида»ги Қ онуни ҳ исобланади. Фу қ аролар со ғ лигини са қ лаш тў ғ рисидаги Қ онун ҳ ужжатларининг асосий вазифалари фу қ ароларнинг со ғ лигини са қ лашга доир ҳ у қ у қ лари давлат томонидан кафолатланишини таъминлаш, фу қ ароларнинг со ғ лом турмуш тарзини шакллантириш, давлат органлари, корхоналар, муассасалар, ташкилотлар, жамоат бирлашмаларининг фу қ аролар со ғ лигини са қ лаш со ҳ асидаги фаолиятини ҳ у қ у қ ий жи ҳ атдан тартибга солиш ҳ исобланади. Ушбу Қ онуннинг «Фу қ ароларнинг со ғ ли қ ни са қ лаш ҳ у қ у қ и» деб аталувчи 13-моддасида хусусан шундай дейилган: Ўзбекистон Республикаси фу қ аролари со ғ ли қ ни са қ лаш борасида дахлсиз ҳ у қ у ққ а эгадирлар. Давлат ёши, жинси, ир қ и, миллати, тили, динга муносабати, ижтимоий келиб чи қ иши, эъти қ оди, шахсий ва ижтимоий мов қ еидан қ атъи назар фу қ ароларнинг со ғ лиги са қ ланишини таъминлайди. Давлат фу қ ароларда касалликларнинг ҳ ар қ андай шакллари борлигидан қ атъи назар, уларнинг

камситишлардан ҳ имоя қ илинишини кафолатлайди. Ушбу қ оидани бузишда айбдор бўлган шахслар қ онунда белгиланган тартибда жавобгар бўладилар. Кўпчилик ҳ олларда тиббиёт муассасаларида беморларнинг ҳ у қ у қ ларининг бузилиш ҳ олларининг гуво ҳ и бўламиз. Беморнинг ҳ у қ у қ лари ушбу Қ онуннинг 24-моддасида ўз аксини топган. 24-модда. Беморнинг ҳ у қ у қ лари. Бемор тиббий ёрдам сўраб мурожаат қ илинган ва тиббий ёрдам олаётган пайтда қ уйидаги ҳ у қ у қ ларга эга: а) тиббиёт ходимлари ва хизмат кўрсатувчи ходимларнинг ҳ урмат ва ме ҳ р-мурувват кўрсатишлари; б) шифокорни ва даволаш-профилактика муассасасини танлаш; в) санитария-гигиена талабларига жавоб берадиган шароитда текширувдан ўтиш, даволаниш ва парвариш қ илиниши; г) Ўзбекистон Республикаси Со ғ ли қ ни са қ лаш вазирлиги белгилаб қ ўйган тартибда ўз илтимосига кўра бош қ а мутахассисларнинг консилиум қ илиш ва улардан масла ҳ атлар олиш; д) тиббий ёрдам сўраб мурожаат қ илганлиги, со ғ лигининг ҳ олати, қ ўйилган ташхис тў ғ рисидаги маълумотлар ҳ амда уни текшириш ва даволаш чо ғ ида олинган бош қ а маълумотлар сир са қ ланиши; с) тиббий аралашувга ўз ихтиёри билан розилик бериш ёки уни рад этиш; ж) ўз ҳ у қ у қ ва бурчлари хусусида ҳ амда со ғ лигининг ҳ олати ҳ а қ ида маълумот олиш, шунингдек со ғ лигининг

ҳ олатига доир маълумотларини унинг манфаатини кўзлаган ҳ олда берса бўладиган шахсларни танлаш; з) тиббий ёрдам кўрсатиш ва қ тида со ғ лигига зарар етказилган та қ дирда кўрилган зарарнинг ўрни қ онун ҳ ужжатларида белгиланган тартибда қо планиши; к) ҳ у қ у қ ни ҳ имоя қ илиши учун ҳ узурига адвокат ёки бош қ а қ онуний вакил қ ўйилиши. Ҳ у қ у қ лари бузилган та қ дирда бемор ёки унинг қ онуний вакили бевосита даволаш-профилактика муассасасининг ра ҳ бари ёки бош қ а мансабдор шахсига, ю қ ори бош қ арув органига ёки судга шикоят билан мурожаат қ илиши мумкин. Шунингдек қ онунда фу қ ароларнинг со ғ лигига етказилган зарарни қ оплаш масаласи ҳ ам ўз аксини 46- моддада топган. 46-модда. Фу қ ароларнинг со ғ лигига етказилган зарарни қ оплаш. Фу қ ароларнинг со ғ лигига зарар етказилган ҳ олларда айбдорлар жабрланганлар кўрган зарар ўрнини қ онун ҳ ужжатларида белгиланган ҳ ажм ва тартибда қ оплашлари шарт. Ғ айри қ онуний хатти- ҳ аракатлардан жабр кўрган фу қ ароларга тиббий ёрдам кўрсатишга сарфланган мабла ғ лар уларнинг со ғ лигига етказилган зарар учун жавобгар бўлган жисмоний ва юридик шахслардан ундирилади. Тиббиёт ва фармацевтика ходимлари ўз касб-кор вазифаларини малакали бажармаганликлари о қ ибатида фу қ ароларнинг ҳ аёти ва со ғ лигига зарар етган ҳ олларда

етказилган зарар ўрни қ онун ҳ ужжатларида белгиланган тартибда қ опланади. Зарарнинг ўрнини қ оплаш тиббиёт ва фармацевтика ходимларини Қ онунга мувофи қ интизомий, маъмурий ёки жиноий жавобгарликдан озод этилмайди. Кўпчилик ҳ олларда истеъмолчиларнинг ҳ у қ у қ лари дори воситаларини сотиб олиш жараёнида ҳ ам бузилади. Баъзи ҳ олларда муддати ўтган ёки қ албаки дори воситаларининг истеъмолчиларга сотилаётганлигининг ҳ ам гуво ҳ и бўламиз. Ана шуларнинг олдини олиш учун Республикамизда 1997 йил 25-апрелда «Дори воситалари ва фармоцевтика фаолияти тў ғ рисида» Ўзбекистон Республикасининг Қ онуни қ абул қ илинди. Бу Қ онуннинг 13-моддаси айнан дори воситаларини сотиш қ оидаларини белгилайди. 13-модда. Дори воситаларини сотиш. Дори воситалари фа қ ат дорихона муассасалари ор қ али сотилади. Дорихоналар иши дорихона амалиёти учун хос бўлган стандартларга мувофи қ амалга оширилади. Дорихоналар ишини бош қ ариш олий фармацевтика маълумотига эга шахсларгагина рухсат этилади. Барча дорихона муассасалари санитария меъёрлари ва қ оидаларига жавоб бериши лозим. Ўзбекистон Республикасида рўйхатдан ўтказилган дори воситаларининг қ албакиси ёки ғ айри қ онуний нусхаси бўлган дори воситаларини реализация қ илиш та қ и қ ланади. Муддати ўтган дори воситаларини сотиш ва улардан фойдаланиш та қ и қ ланади. Дорихоналарнинг фармацевтика фаолиятини назорат қ илишна давлатнинг ваколатли органлари амалга оширади.

Ўзбекистон Республикасининг Жиноят Кодексида ўз касб вазифаларини лозим даражада бажармаган (116-модда), мансабга сову ққ онлик билан қ араш (207-модда), ҳ аёти ёки со ғ лиги ҳ авф остида бўлган шахсларни ёрдамсиз қ олдирганларга нисбатан жавобгарлик кўзда тутилган. Бунда ўзининг бевосита хизмат вазифасини сову ққ онлик ёки виждонсизлик билан бажарувчиларнинг жавобгарлиги назарда тутилади. Ўзбекистон Республикаси Фу қ аролик Кодексининг 988 ва 1022-моддаларида кўзда тутилган ҳ олатлар, яъни мижоз (жабрланувчи) нинг со ғ лигига зиён етказилган ҳ олларда, унга сабабчи бўлган тиббиёт ходимларини жиноий жавобгарликка тортиш билан биргаликда даволаш- профилактика муассасасига моддий жавобгарлик юклатилади. Ушбу Кодекснинг 1021 ва 1022-моддаларида етказилган маънавий зарарни суд қ арорига асосан пуллик қ оплаш назарда тутилган. Ўзбекистон Республикасининг «Фу қ ароларнинг со ғ лигини му ҳ офаза қ илиш тў ғ рисида»ги Қ онунига асосан мижозлар ўз со ғ лигига етказилган за-рарни ундириш ҳ у қ у қ ига эга. Бунинг учун у тиббиёт муассасаси ра ҳ барига ўз норозилигини хат ор қ али билдириши, агар натижа бўлмаса ю қ ори турувчи – Со ғ ли қ ни са қ лаш вазирлигигача бўлган бош қ арув органларига мурожаат этиши мумкин. Агар бунда ҳ ам натижаси бўлмаса, у ҳ олда судга даъво аризаси киритилади. Хат ҳ ам, даъво аризаси ҳ ам асосланган бўлиши – яъни маълумотнома, тиббий хизмат учун ҳ а қ тўланганлик тў ғ рисидаги квитанция, дори ва тиббий воситалар учун тўланган счетлар (касса чеклари), касаллик тарихи (амбулатория) картасидан кўчирма илова қ илиниши лозим.

«Фу қ ароларнинг со ғ лигини му ҳ офаза қ илиш тў ғ рисида»ги Қ онуннинг 24 ва 46-моддаларида тиббий хизматлар кўрсатишда мижознинг со ғ лигига етказилган зарарни ундириш, 47-моддасида эса давлат органлари ҳ амда мансабдор шахслар фу қ ароларнинг со ғ ли қ ни са қ лаш со ҳ асидаги ҳ у қ у қ ва эркинликларига тажовуз қ илган ҳ олларда улар устидан шикоят қ илишлари белгилаб қ ўйилган. Тў ғ ридан-тў ғ ри шартнома ёки ихтиёрий тиббий су ғ урта тизими асосида а ҳ олига кўрсатиладиган пуллик тиббий хизматлар Ўзбекистон Республикасининг «Истеъмолчиларнинг ҳ у қ у қ ларини ҳ имоя қ илиш тў ғ рисида»ги Қ онуни бевосита амал қ иладиган со ҳ а ҳ исобланади. Қ онуннинг 4-моддаси кўрсатилаётган хизматларнинг тегишли сифатга эга бўлишлигини, 12-моддаси эса хавфсиз бўлишини та қ озо этади. Мижоз хизматнинг бажарилмаган қ исмини текинга бажартириш, хизмат ҳ а қ ини камайтириш ёки қ айтадан бажариш, ё ҳ уд етказилган зарар тўли қ қ оплаган ҳ олда шартномани бекор қ илишни талаб қ илиши мумкин. Ижрочининг сифатсиз хизмати туфайли киши ҳ аёти ва со ғ лигига етказилган моддий зарарни қ опланиши Қ онуннинг 20-моддасида, маънавий зарарни қ оплаши 22-моддасида кўрсатиб берилган. Қ онуннинг 29-моддасига биноан, истеъмолчи ўз ҳ у қ у қ лари бузилган ҳ олларда судга мурожаат этганда ундан суд тўловлари ундирилмайди. 1. Хизматлар со ҳ асида қ абул қ илинган Қ онунларнинг истеъмолчилар ҳ у қ у қ ларини ҳ имоя қ илишдаги роли ва а ҳ амияти

Истеъмолчиларнинг ҳ у қ у қ лари бузилиши мумкин бўлган со ҳ алардан яна бири хизматлар со ҳ аси ҳ исобланади. Биз истеъмолчилар ҳ ар куни қ андайдир хизмат турларидан фойдаланамиз. Лекин, ҳ ар доим ҳ ам хизматлар ю қ ори савияда қ илинмайди ва уларнинг даражаси истеъмолчилар талабини қ ондирмайди. Ана шу хизматлар даражасини кўтариш ва истеъмолчиларнинг бу борада ҳ у қ у қ ларини ҳ имоя қ илиш ма қ садида бир неча хил қ онунлар яратилди ва бу қ онунлар ҳ аётимизда қ ўлланилмо қ да. Масалан, 1996 йил 25- апрелда қ абул қ илинган «Банклар ва банк фаолияти тў ғ рисида»ги Қ онунини олайлик. Бу Қ онуннинг айнан 39- моддаси (Банкларнинг ўз мижозлари олдидаги жавобгарлиги) истеъмолчиларни ҳ имоялашга қ аратилган. Бунда шундай дейилади: «Банклар мабла ғ ларнинг са қ ланиши ҳ амда омонатчилар олдидаги мажбуриятларининг бажарилиши учун, шу жумладан, тўловлар бир банкдан бош қ а банка ўз ва қ тида ўтиши ҳ амда мабла ғ ларнинг корхоналар ва ташкилотлар ҳ исоб-китоб вара қ ларига киритилиши учун ўз мижозлари ва омонатчилари олдида жавобгардирлар». Банк тугатилганда унинг жисмоний шахс бўлган омонатчилар банкни тугатишдан келадиган тушумлар ҳ исобидан ўз омонатларини олишда имтиёзга эгадирлар. Банклар депозит ва кредит операцияларга доир муддатлар ва шартлар, шу жумладан, Марказий банк чи қ арган қ оидаларга мувофи қ ҳ исоблаб чи қ илган йиллик фоиз ставкалари, мукофотлар ва йи ғ илимлар тў ғ рисида ўз мижозларига мунтазам равишда ахборот бериб боришлари шарт.

Ана шундай Қ онунлар қ аторига «Ша ҳ ар йўловчилар транспорти тў ғ рисида»ги Қ онунни ҳ ам киритиш мумкин. Бу Қ онуннинг 24-моддаси йўловчилар ҳ у қ у қ ларини ҳ имоя қ илади. 24-модда. Йўловчилар ҳ у қ у қ лари. Йўловчилар: - ша ҳ ар йўловчилар транспортининг ҳ ар қ андай туридан фойдаланиш; - бекатлар ва тўхтаб ўтиш манзилларидан фойдаланиш; - ўзлари билан биргаликда етти ёшгача бўлган болаларини бепул олиб юриш; - белгиланган тарифлар бўйича ҳ а қ тўлаб багаж олиб юриш; - ҳ аёти ва со ғ лигини шахсий су ғ урта қ илиш ҳ а қ ида ихтиёрий равишда шартнома тузиш; - бекатлар ва охирги диспетчерлик манзиллари диспетчерларидан ша ҳ ар йўловчилар транспортининг иши тў ғ рисида аборот олиш. Қ онун ҳ ужжатларида берилган бош қ а ҳ у қ у қ лардан фойдаланиш ҳ у қ у қ ига эгадирлар. Бугунги кунда истеъмолчиларнинг ҳ у қ у қ лари бузилаётган со ҳ алардан яна бири табиат билан бо ғ ли қ . Шу мунособат ,билан ҳ ам 1992 йил 9 декабрда «Табиатни му ҳ офаза қ илиш тў ғ рисида»ги Қ онуннинг қ абул қ илиниши ҳ исобланади. Мазкур Қ онун ўн бир бўлим, 53-моддадан иборат. У табиий му ҳ ит шароитларини са қ лашнинг, табиий ресурслардан о қ илона фойдаланишнинг ҳ у қ у қ ий, и қ тисодий ва ташкилий асосларини белгилаб беради. Қ онуннинг ма қ сади инсон ва табиат ўртасидаги мунособатлар уй ғ ун мувозанатда ривожланишини, экология тизимлари, табиат комплекслари ва айрим объектлар му ҳ офаза қ илинишини таъминлашдан, фу қ ароларнинг қ улай

атроф му ҳ итига эга бўлиш ҳ у қ у қ ини кафолатлашдан иборатдир. Табиатни му ҳ офаза қ илишдан ма қ сад қ уйидагилардан иборат (3-модда). - инсон саломатлиги учун, экологик мувозанатни са қ лаш учун, Республикани самарали ва бар қ арор ижтимоий- и қ тисодий ривожлантириш манфаатлари йўлида табиатдан о қ илона ва уни ишдан чи қ армайдиган қ илиб фойдаланиш учун қ улай шарт-шароитлар яратиш; - жонли табиатнинг турлари ва генетик фонди бойлигини са қ лаб қ олиш; - экология тизимлари, ландшафтлар ва ноёб табиат объектлари хилма-хиллигини са қ лаб қ олиш; - табиат объектлари билан бо ғ ли қ маданий меросни асраб қ олишдир. Бу борадаги Қ онунларимиздан яна бири 1996 йил 27 декабрда қ абул қ илинган «Атмосфера ҳ авосини му ҳ офаза қ илиш тў ғ рисида»ги Қ онун ҳ исобланади. Республикамиз, айни қ са Сурхондарё вилоятининг Сариосиё, Узун, Олтинсой районлари а ҳ олиси атмосфера ҳ авосининг бузилишидан азиат чекмо қ да. Бунинг сабаби қ ўшни Тожикистон Республикасининг Мирзо Турсунзода районида жойлашган Алюминий заводи ҳ исобланади. Тани қ ли ёзувчи-шоир Сирожиддин Сайиднинг 2005 йил 13 сентябр хал қ сўзи газетасида «Тажовус ёхуд яна Тожикистон Алюминий заводи ҳ а қ ида» номли ма қ оласида келтирилишича завод мўриларидан ҳ ар йили йигирма бир минг тонна за ҳ арли чи қ инди тутунлар ҳ авога чи қ арилади. Шунинг бир юз ўн тў ққ из тоннаси фтор водородидир. Корхона то ғ лар этагида жойлашганлиги сабабли, шамол жанубга,

Сурхондарёга қ араб эсади ва бу за ҳ арнинг асосий ми қ дори, табиийки, шу ҳ удудга келиб тушади. Сурхондарё вилояти табиатни му ҳ офаза қ илиш қ ўмитаси лабораторияси бошли ғ и Даврон Тангриевнинг маълумотига кўра фторли водороднинг ( HF ) ҳ аводаги меъёрий ми қ дори 0,012 мг метр куб бўлиши керак. Денов, Олтинсой ҳ удудларида унинг ми қ дори 1,6 – 1,7 мг метр кубни ташкил этган. Бу дегани унинг ми қ дори ҳ аводагидан 130 баравардан орти қ ро қ экан деган маънони англатади. Мутахассасларнинг фикрича фтор водороди инсоннинг аъзойи баданида кўп етишмовчиликлар келтириб чи қ аради. Организмдаги етишмовчилик эса танадаги эндокрин безлар фаолиятининг бузилишига олиб келади. Бу безларнинг фаолиятига путур етдими, бир-биридан о ғ ир, асоратлари ҳ ам бир умр кетмайдиган хасталиклар, касалликлар юзага келади. Бу муаммонинг ечимини топиш масаласида мамлакатимизда эътиборга молик ишлар амалга оширилмо қ да. Я қ индагина Ўзбекистон Республикаси Табиатни му ҳ офаза қ илиш давлат қ ўмитасида, Со ғ ли қ ни са қ лаш вазирлиги, Марказий Осиё минта қ авий экологик маркасининг Республикамиздаги ваколатхонаси, Бар қ арор ривожланиш бўйича давлатлараро комиссиясининг илмий-тад қ и қ от вакиллари, олимлар ва мутахассислар иштирокида жиддий му ҳ окома қ илинди. Ана шундай муаммоларни ҳ ал этишда жамоат ташкилотлари ҳ ам фаол ҳ аракат қ илишлари лозим. 2. А ҳоли соғлиги ҳуқуқий муҳофазада А ҳолини сифатли ва хавфсиз озиқ-овқат маҳсулотлари билан таъминлаш, кишилар соғлигига зарар етказиши мумкин бўлган товарларнинг

ички бозорга ноқонуний йўллар билан кириб келишининг олдини олиш, қолаверса, қонун асосида фаолият кўрсатаётган тадбиркорлар ва товар ишлаб чиқарувчиларнинг иқтисодий манфаатларини ҳимоя қилиш мамлакатимиз иқтисодий сиёсатининг муҳим йўналишларидан бири ҳисобланади. Шу муносабат билан кейинги йилларда мамлакатимизда кўплаб қонун ҳужжатлари қабул қилинди, мавжуд ҳуқуқий база жиддий такомиллаштирилди. Шу ўринда, яқиндагина мамлакат парламенти юқори палатасининг тўққизинчи сессиясида маъқулланган ва бугунги кунда кучга кирган «Ўзбекистон Республикасининг Жиноят ва Жиноат-процессуал кодексларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги Қонуннинг мазмун- моҳиятига бироз тўхталмоқчимиз. Ушбу қонуннинг қабул қилинишига қандай омиллар сабаб бўлган, деган табиий савол туғилади. Қонунчилик аҳволининг таҳлили шуни кўрсатмоқдаки, кўрилаётган чораларга қарамасдан, сифатсиз спирт, алкаголли ва тамаки маҳсулотларни республикага контрабанда йўли билан олиб келиш, бундай маҳсулотларни қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш ва муомалага киритиш ҳоллари барҳам топмаяпти. Хусусан, биргина 2006 йилда Бош прокуратура хузуридаги Солиқ, валютага оид жиноятларга ва жиноий даромадларни легаллаштиришга қарши курашиш департаменти, Ички ишлар вазирлиги, Давлат божхона ва солиқ қўмиталари идоралари томонидан ҳамкорликда ўтказилган тадбирлар натижасида этил спирти, алкагол ва тамаки маҳсулотларининг ноқонуний муомаласи билан боғлиқ 7,5 мингдан ортиқ қонунбузарликлар аниқланган ва улар юзасидан 2 млрд. сўмдан зиёд сифатсиз маҳсулотлар олиб қўйилган. Ачинарлиси шундаки, енгил йўллар билан бойлик орттириш илинжида юрган бундай «тадбиркорлар»нинг кирдикорлари натижасида сифатсиз маҳсулотларни истеъмол қилган оддий фуқаролар азият чекишмоқда, аҳоли саломатлигига жиддий путур етказилмоқда.

Табиийки, бундай жиноятларга барҳам бериш, нафс гирдобига ботган, халқ манфаатини унутиб қўйган «ишбилармонлар»нинг фаолиятига қатъиян чек қўйиш зарурати жиноят қонунчилигини такомиллаштиришни тақозо этди. Шу муносабат билан жиноят кодексининг 186 1 -моддаси янги таҳрирда баён қилиниб, этил спирти, алкаголли маҳсулот ва тамаки маҳсулотини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш ёки муомалага киритганлик учун жавобгарлик кучайтирилди. Хусусан, ушбу модданинг биринчи қисми бўйича қилмишларни содир этганлик учун илгари энг кам ойлик иш ҳақининг юз бараваридан икки юз бараваригача жарима ёхуд уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси белгиланган бўлса, эндиликда жарима миқдори икки юз баравардан тўрт юз бараваргача, озодликдан маҳрум қилишнинг муддати беш йилгача белгиланди. Ўша ҳаракатлар кўп миқдорда ёки бир гуруҳ шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб ёхуд такроран ёки хавфли рецидивист томонидан ёки хизмат лавозимини суистеъмол қилиш йўли билан содир этилган тақдирда, ушбу модданинг иккинчи қисмига кўра, энг кам ойлик иш ҳақининг икки юз бараваридан тўрт юз бараваригача миқдорда жарима ёки уч йилдан етти йилгача озодликдан маҳорум қилиш жазоси кўзда тутилган эди. Бундан буён ушбу қилмишларни содир этганлик учун энг кам ойлик иш ҳақининг тўрт юз бараваридан олти юз бараваригача жарима ёки беш йилдан етти йилгача озодликдан маҳрум этиш жазоси белгиланди. Шу тариқа мазкур модданинг учинчи қисмига кўра, қайд этилган қилмишларни айбни оғирлаштирувчи ҳолатларда, яъни жуда кўп миқдорда ёки уюшган гуруҳ томонидан ёхуд унинг манфаатларини кўзлаб содир этилганда етти йилдан ўн йилгача белгиланган озодликдан маҳрум қилиш жазоси етти йилдан ўн икки йилгача деб ўзгартирилди. Мамлакатимизда пахта ёғи истеъмолбоп маҳсулот эканлигини ҳаммамиз яхши биламиз. Айнан шу ҳолат айрим нопок шахсларни ғараз мақсадларни кўзлашга чорламоқда. Улар хуфёна цехларда техник чигитдан пахта ёғи тайёрлаб, аҳолига сотишга уринишмоқда. Қўлбола усулда

тайёрланган бундай маҳсулотлар санитария-гигиена ва технологик нормаларга мутлақо зид бўлиб, одамларнинг ҳаёти ва соғлиғига жиддий тахдид солмоқда. Мавжуд маълумотларга кўра, «Ўзпахтасаноат» уюшмасига қарашли пахта тозалаш корхоналарида 2006 йилда 625,7 млн. сўмлик 30,5 минг тонна техник чигит талон-тарож қилинган. Бу чигитлардан эса айрим «учарлар» уй шароитида сифатсиз ёғ-мой маҳсулотлари ишлаб чиқаришмоқда. Пахта ёғи ишлаб чиқариш саноатининг технологик жараёнларига назар ташласак, заводда чигит мағзи қозонларда юқори иссиқлик ҳароратида қиздирилиб пиширилади ва сиқувдан ўтказилиб ёғи олинади. Ёғ тиндирилиб, фильтрдан ўтказилади ва тозаланади. Хуллас, чигит таркибидаги ўта захарли ҳисобланган «госипол» моддаси ва турли нитратлардан тозаланган пахта ёғини ишлаб чиқариш учун ўттиздан ортиқ мураккаб технологик ишловлар зарур. Истеъмолга яроқли пахта ёғи шундан сўнггина савдо пештахталарига етказиб берилади. Табиийки, уй шароитида тайёрланган пахта ёғини захарли моддалардан тозалаш имкони йўқ. Демак, бундай маҳсулотни истеъмол қилган фуқаролар соғлиғига жиддий хавф ва зарар бор. Бундан ташқари масаланинг бошқа муҳим жиҳати ҳам мавжуд. Аввало, фуқароларимиз бундай сифатсиз ёғни харид қилиб, ўзи ва оила аъзоларининг саломатлигини таҳдид остига олади, қолаверса, нопок «тадбиркорлар»нинг фаолиятини ҳам рағбатлантиради. Натижада, уларнинг бозори янада чаққонлашади. Айнан шу нуқтаи назардан, яъни фақат ўз фойдасини ўйлаб, одамлар соғлиғига ҳеч иккиланмай зарар етказишдан ўзларини тиймайдиган ноинсоф шахсларнинг қилмишларига чек қўйиш мақсадида Жиноят кодекси Янги 186 2 -моддаси билан тўлдирилди. Ушбу моддада пахта чигитидан олинадиган маҳсулотни ноқонуний ишлаб чиқариш ёки муомалага киритганлик учун жиноий жавобгарлик белгиланган. Модданинг биринчи қисмига кўра, бундай қилмиш учун энг кам ойлик иш ҳақининг юз бараваридан уч юз бараваригача

миқдорда жарима ёки уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёхуд уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси кўзда тутилган. Худди шундай ҳаракатлар кўп миқдорда ёки бир гуруҳ шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб ёхуд такроран ёки хавфли рецидивист томонидан ёхуд мансаб ваколатини суистеъмол қилган ҳолда содир этилган бўлса, энг кам ойлик иш ҳақининг уч юз бараваридан олти юз бараваригача миқдорда жарима ёки уч йилдан етти йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси белгиланди. Ўша ҳаракатлар жуда кўп миқдорда ёки уюшган гуруҳ томонидан ёхуд унинг манфаатларини кўзлаб содир этилса, етти йилдан ўн йилгача озодликдан маҳрум этиш билан жазоланади. Ўйлаймизки, жиноят қонунчилигига киритилган ушбу нормалар истеъмол бозорига сифатсиз моллар кириб келишининг олдини олиб, аҳоли соғлиғини муҳофаза этишнинг қонуний асосларини яратади. Таянч иборалар: истеъмолчи, ижрочи, ишлаб чи қарувчи, сотувчи, шартнома, товар, норматив ҳужжат, товар (иш, хизмат)нинг хавфсизлиги, мувофиқлик сертификати, товар (иш, хизмат)нинг нуқсони, кафолат муддати, хизмат муддати, яроқлилик (сақлаш) муддати, касса чеки, товар чеки.

Фойдаланилган адабиётлар 1. «Озиқ-овқат маҳсулотларининг сифати ва хавфсизлиги тўғрисида»ги 1997 йил 30 августда қабул қилинган Қонун. 2. «Фуқаролар соғлигини сақлаш тўғрисида»ги 1996 йил 29 августда қабул қилинган Қонун. 3. «Давлат санитария назорати тўғрисида»ги 1997 йил 3 июлда қабул қилинган Қонун. 4. «Дори воситалари ва фармоцевтика фаолияти тўғрисида»ги 1997 йил 25 апрелда қабул қилинган Қонун. 5. «Банк ва банк фаолияти тўғрисида»ги 1996 йил 25 апрелда қабул қилиган Қонун. 6. «Шаҳар йўловчилар транспорти тўғрисида»ги 1997 йил 25 апрелда қабул қилинган Қонун. 7. «Почта алоқалари тўғрисида»ги 2005 йил 31 августда қабул қилинган Қонуни 8. www.ziyonet.uz

Похожие

Фукаролар соглигини саклаш ва дори воситалари ва фармацевтика фаолияти

Узбекистон Республикаси фукаролик кодексининг истеъмолчилар хукукларини ҳимоя қилишдаги аҳамияти

Фукаролик хукукларини амалга oшириш ва химоя килиш

Mолиявий хизматлар соҳасида истеъмолчиларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва суд орқали истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш

Узбекистонда инсон хукукларини химоя килувчи конунлар