Демократия ва сайловлвр, Узбекистонда сайлов тизими - Юриспруденция - Рефераты

Демократия ва сайловлвр, Узбекистонда сайлов тизими

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

63 KB

ДЕМОКРАТИЯ ВА САЙЛОВЛАР Р е ж а : 1. Ўзбекистонда сайлов тизими. 2. Халқ хокимиятчилиги. 3. Сиёсий партиялар ва жамоат бирлашмалари. 4. Ўзбекистон Республикаси Президенти ва унинг ваколатлари

Ўзбекистонда сайловлар тизими. Конституциянинг 23-боб 17-моддаси сайлов тизимига бағишланган бўлиб, Ўзбекистон Республикасининг фуқаролари вакиллик органларига сайлаш ва сайланиш ҳуқуқига эгадирлар. Ҳар бир сайловчи бир овозга эга. Ўзбекистон Республикасида президент сайлови, хокимиятнинг вакиллик органлари сайловлари умумий, тенг, тўғридан-тўғри сайлов ҳуқуқи асосида яширин овоз бериш йўли билан ўтказилади. Ўзбекистон Республикасининг 18 ёшга тўлган фуқаролари сайлаш ҳуқуқига эгадирлар. Суд томонидан муомалага лаёқатсиз деб топилган фуқаролар, шунингдек озодликдан маҳрум этиш жойларида сақланаётганлар сайланиши мумкин эмас ва сайловда қатнашмайдилар. Бошқа ҳар қандай ҳолларда фуқароларнинг сайлов ҳуқуқларини тўғридан-тўғри ёки бил восита чеклашга йўл қўйилмайди. Ўзбекистон Республикаси фуқароси бир вақтнинг ўзида 2 та вакиллик органининг депутати бўлиши мумкин эмас. Сайловларда яширин овоз бериш таъминланади. Овоз бериш биносида сайлов бюлетенларини тулғазиш учун алоҳида хона ёки кабинет ажратилган бўлади. Кабинада овоз берувчидан бошқа бирон шахсни бўлиши ман этилади. Сайлов бюлетенига сайловчининг фамилияси ёзилмайди, бирор рақам ва белги ҳам қўйилмайди. Сайлов тизимининг яна муҳим ҳусусияти шуки, у кўп партиявийлик асосида ўтказилади. Собиқ иттифоқ республикалари орасида биз биринчи бўлиб кўп партиявийлик асосидаги сайлов тизимига ўтдик. Фуқаролар маҳаллий вакиллик органларига сайланиш учун 21 ёшга, олий мажлисга сайланиш учун 25 ёшга тулган бўлишлари керак. Сайлов куни ўз турар жойида бўлиш имкониятига эга бўлмаган сайловчиларга енгиллик яратилади, улар олдинроқ овоз бериш ҳуқуқига эга. Овоз бериш биносига кела олмайдиганларга, саломатлиги ёмон сайловчиларга турган жойида овоз бериш ташкил этилади. Олий мажлис ва махаллий кенгашларга номзодлар кўрсатиш хокимият вакиллик органлари сиёсий партиялар, фуқаролар ташаббускор гуруҳлари томонидан амалга оширилади. Сайлов белгиланган кундан камида 6 ой бурун Адлия вазирлиги томонидан руйҳатга олинган сиёсий партиялар

депутатликка номзод кўрсатиш ҳуқуқига эга. Шунингдек фуқароларнинг ташаббускор гуруҳи ва хокимият вакиллик органлари номзод кўрсатади. Сиёсий партиялар ва жамият бирлашмалари. Демократик ҳуқуқий жамиятни барпо этиш аҳолининг сиёсий фаоллиги ва сиёсий маданияти, одамларнинг янги демократик қадриятларни идрок этиши масалалари билан боғлиқ. Шу туфайли турли сиёсий партиялар ва жамият бирлашмалари шаклланиши ва қарор топиши муҳим ўринга эга. Сиёсий партияларнинг вужудга келиши ва уларнинг фаолияти демократик жамият учун зарур бўлган сиёсий мухолифатни шакллантиради. «Шуни яхши уқиб олишимиз керак», - деган эди И.А.Каримов Олий мажлиснинг VI -сессиясида сўзлаган нутқида, - жамиятимиз тузилмаларида мувозанатни сақлайдиган, кучли оммавий, жамоат бирлашмалари бўлмас экан, давлат ҳокимиятининг барча бўғинларида ўзбошимчалик, валюнтаризм, авторитар тафаккур ва бошқарув аппаратининг коррупцияси сингари иллатлар бўлмаслигига кафолат ҳам бўлмайди. Мустақиллик йилларида мамлакатимизда сиёсий партиялар, жамоат ташкилотлари вужудга келиши ва фаолият кўрсатиши учун ҳуқуқий асослар яратилди. Республика парламенти томонидан қабул қилинган «Жамоат ташкилотлари тўғрисида» 1991 йил 15 феврал, «Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тўғрисида», 1998 йил 28 апрелда, «Касаба уюшмалари, улар фаолиятининг ҳуқуқ ва кафолатлари тўғрисида» 1996 йил декабрдаги қонунлар шулар жумласидандир. - Ўзбекистонда 4 та сиёсий партия фаолият кўрсатмоқда: 1. Ўзбекистон Халқ Демократик Партияси. 1991 йил 1 ноябрда Тошкентда бўлиб ўтган Таъсис қурултойида ташкил топди. Дастур ва низоми қабул қилинди. 1991 йил 15 ноябрда партия Адлия вазирлиги томонидан рўйхатга олинди. 1991-1994 йилларда М.М.Расулов, 1994-йил 1 ноябрдан Абдулхафиз Жалолов ХДП Марказий Кенгашининг 1-котиби. У парламент партиясидир. 420000 дан зиёд аъзоси

мавжуд. «Ўзбекистон овози», «Голос Узбекистана» газеталари, «Мулоқот» журнали бор. 2. «Адолат» социал – демократик партияси. АСДП 1995 йил 18 феврал куни Таъсис қурултойида тузилди. Адлия вазирлигидан ўша куниёқ рўйхатдан ўтказилди. 30 мингдан ортиқ аъзоси бор. Турғунпўлат Даминов 1-котиб, «Адолат» номли ижтимоий-сиёсий хафталик газетаси мавжуд. 3. Миллий тикланиш демократик партияси. МТДП 1995 йил 3 июнда дастур ва низоми қабул қилинди. П.Қаюмов партия раиси қилиб сайланди. Адлия вазирлигидан 1995 йил 9-июнда рўйхатдан ўтказилди. 6000 дан ортиқ аъзоси бор. 1997 йилдан И./офуров партия раиси. «Миллий тикланиш» ҳафталик газетаси нашр этилмоқда. 4. Фидокорлар миллий демократик партияси. ФМДП 1998 йил декабр ойида тузилди. Дастур ва низоми қабул қилинди. Декабр ойида Адлия вазирлигидан рўйхатдан ўтган. «Фидокор» газетаси нашр этилади. ФМДП «Ватан тараққиёти» партияси билан қўшилган. ФМДП раиси Ахтам Турсунов бошқармоқда. 50 мингдан зиёд аъзоси мавжуд. Жамоат ташкилотлари. Ўзбекистонда турли жамоат ташкилотлари фаолият кўрсатмоқда. Касаба уюшмалари. Турли касб эгалари бўлган ходимларни жинси, диний эътиқодлари, ирқий ва миллий мансубликларидан қатъий назар ихтиёрий бирлаштирувчи мустақил оммавий жамоат ташкилоти сифатида фаолият кўрсатмоқда. 1996 йилги маълумотларга кўра Ўзбекистон касаба уюшмаларининг 53 мингга яқин бошланғич ташкилотга бирлашган 7,5 миллиондан зиёд аъзоси бор. Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси таркибида 21 тармоқ касаба уюшмалари мавжуд, ҳудудий жиҳатдан эса

Қорақалпоғистон Республикаси, 12 вилоят ҳамда битта шахар касаба уюшмалари кенгашлари мавжуд. - Вазирлар махкамасининг 1991 йил 1 мартдаги Ўзбекистон республикаси «Хотин-қизлар қўмитаси тўғрисида» ги фармойиши билан Хотин-қизлар қўмитаси тузилди. - 1996 йил декабрда Ўзбекистон Республикаси Президенти фармони билан Фахрийлар кенгаши «Нуроний» жамғармасига айлантирилди. Б.Рахимов «Нуроний» жамғармасининг раиси қилиб сайланди. Олий мажлис ва унинг мутлақ ваколатлари. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 76-моддасига кўра Ўзбекистон Республикасининг Олий мажлиси Олий давлат вакиллик органи бўлиб, қонун чиқарувчи ҳокимиятни амалга оширади. Вакиллик – органи нима? Бу халқ томонидан сайлаб қўйиладиган энг яхши вакиллар ҳисобланиб, улар асосан қонун қабул қилиш билан шуғулланадилар. Уларнинг асосий фаолияти халқ иродасини ифода этади, Олий мажлис депутатлари уларни сайлаб қўйган халқ олдида жавобгардирлар. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 78- моддасига асосан Ўзбекистон Олий Мажлисининг мутлоқ ваколатлари 24 та бўлиб, уларни шаклан беш гурухга бўлиш мумкин. 1. Давлат қурилиш сохаси. 2. Хўжалик соҳаси. 3. Бошқарув ва суд органлари. 4. Қонунчилик соҳаси. 5. Халқаро алоқалар сохаси. Ўзбекистон Республикаси Президенти – давлат ва ижро этувчи хокимият бошлиғидир.

Ўзбекистонда Президентлик бошқаруви бирданига қарор топгани йўқ. Республика парламенти 1990 йил март ойида қонун қабул қилиб, ўша вақтда амалда бўлган Конституцияга (1978 йил 19 апрел) тузатишлар киритди. Шу тариқа Президент лавозими жорий этилди. 1991 йил 29 декабрда муқобиллик асосида умумхалқ томонидан сайланди. У давлат бошлиғи сифатида давлат ичкарисида ва халқаро муносабатларда иш олиб боради. Президент ижро этувчи хокимият бошлиғи сифатида ижро этувчи ҳокимият девонини тузади. У айни пайтда Вазирлар Махкамасининг раиси ҳисобланади. Репсублика қуролли кучларининг олий бош қўмондони ҳамдир. Президент шахси дахлсиздир ва қонун билан мухофаза этилади. Ўзбекистон Республикаси Президентини сайлаш тартиби «Ўзбекистон Республикасида Президентлик сайлови тўғрисида» ги қонун (1991 йил 18 ноябр) асосида амалга оширилди. Президент бўлиб сайланадиган шахс 35 ёшдан кичик бўлмаган, давлат тилини яхши биладиган, сайловгача Ўзбекистонда 10 йил муттасил яшаган Республика фуқароси бўлиши керак. Президент сайлангандан сўнг олий мажлис йиғилишида Ўзбекистон Халқ депутатлари, халқи олдида қасамёд қилади. У қасамёдида ўз халқига садоқат билан хизмат қилиши, Республика Конституцияси ва қонунларига риоя этиши, фуқароларнинг ҳуқуқлари ва эркинликлари бажарилишини таъминланиши тўғрисида гапиради. Ўзбекистонда Президент 7 йилга сайланади.

АДАБИЁТЛАР 1. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. Тошкент, Ўзбекистон, 2000 й. 2. Каримов И.А. Ҳозирги босқичда демократик ислоҳотларни чуқурлаштиришнинг муҳим вазифалари, Тошкент, Ўзбекистон, 1996 й. 3. Каримов И.А.Ўзбекистон: Миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура, Тошкент, Ўзбекистн, 1993й. 4. Азизхўжаев А. А. Давлатчилик ва маънавият. Т. Шарқ, 1997 5. Давлат ва ҳуқуқ асослари. Изохли луғат, Т. ўқитувчи,1996й. 6. Отамурадов С. ва бошқ. Полотология (ўқув қўлланма). Тошкент , Ўзбекистон, 1999 й. 7. Каримов О. К. ва бошқ. Давлат ва ҳуқуқ асослари (ўқув қўлланма), Тошкент 1996 й. 8. Бобоев Ҳалим. Норматов Карим. Миллий давлатчилик ҳақида. Т. Ёзувчи, 1996 й. 9. Аманоав О. Давлат ва ҳуқуқ асослари курсида кўргазмали қуроллардан фойдаланиш ўқув қўлланмаси. Шарқ, Т. 1997й. 10. Ўзбекистон Республикасининг “Жамиятда ҳуқуқий маданиятни юксалтириш Миллий дастури”.Т. 1997й. 11. www.ziyonet.uz

Похожие

Сайлов тизими тушунчаси

Cайлов ҳуқуқи ва сайлов тизими

Сайлов жараёни

Хорижий мамлакатларнинг сайлов тизимлари

Хорижий мамлакатларда сайлов хукуки