Ҳарбий жиноятларни квалификация қилиш - Юриспруденция - Рефераты

Ҳарбий жиноятларни квалификация қилиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

82.5 KB

Ҳарбий жиноятларни квалификация қилиш Режа: 1. Бўйсуниш ва ҳарбий шаънга риоя этиш тартибига қарши жиноятларни квалификация қилиш масалалари. 2. Ҳарбий хизматни ўташ тартибига қарши жиноятларни квалификация қилиш масалалари. 3. Ҳарбий мулкни сақлаш ёки ундан фойдаланиш тартибига қарши жиноятларни квалификация қилиш масалалари. 4. Ҳарбий мансабдорлик жиноятларини квалификация қилиш масалалари.

Бўйсунмаслик (ЖК 279-моддаси) Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларида ўрнатил ган бўйсу ниш тартиби жиноятнинг асосий бевосита объекти ҳисобланади. Қўшимча бевосита объект бўлиб эса, инсонлар ҳаёти ва саломатли ги нинг хавфсизлиги, ўзгалар мол-мулкининг сақланишини таъмин лов чи жамоат муносабатлари хизмат қилади (ЖК 279-моддаси 2-қисми). Объектив томондан бўйсунмаслик, буйруқни бажариш дан очиқ дан- очиқ бош тортиш демакдир, бу эса, буйруқни қасддан бажармас лик билан баробар. ЖК 279-моддасида белгиланган жиноят субъектив томондан тўғри қасд билан содир этилади. Фақатгина 18 ёшга тўлган ҳарбий хизматчи ёки ҳарбий йиғин лар га чақирилган ҳарбий хизматга мажбур, буйруқ берган командирга (бош лиққа) бўйсунувчи шахсларгина жиноят субъекти бўлишлари мумкин. ЖК 279-моддаси 2-қисмида бўйсунмаслик қуйидагича тавсиф ла нади: а) бир гуруҳ шахслар томонидан содир этилган; б) оғир оқибатларга олиб келган. ЖК 279-моддаси 3-қисмида жанговар вазиятда содир этилган бўйсунмаслик жинояти учун жавобгарлик назарда тутилган. Буйруқни бажармаслик (ЖК 280-моддаси) Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларида ўрнатил ган бўйсу ниш тартибини таъминловчи ижтимоий муноса батлар жиноятнинг асосий бевосита объекти бўлиб хизмат қилади. Инсонлар ҳаёти, сало матлиги, ўзгалар мол-мулки хавфсизлигини таъминловчи муносабат лар қўшимча бевосита объект бўлиб хизмат қилади. Объектив томондан ЖК 280-моддасида белгиланган жиноят оқибатида кўп миқдорда зарар ёки бошқа оғир оқибатларга олиб кел ган буйруқни бажармасликда намоён бўлади. Буйруқни бажармаслик жинояти субъектив томондан эҳтиёт сизлик ёки хизматга совуққонлик билан ёндашиш натижасида содир этилади.

Ҳар қандай 18 ёшга тўлган ҳарбий хизматчи ёки ҳарбий йиғин ларга чақирилган ҳарбий хизматга мажбур бўлган шахс буйруқни бажар маслик жиноятининг субъекти бўлиши мумкин. ЖК 280-моддаси 2-қисмида жанговар вазиятда буйруқ ни бажар маслик учун жавобгарлик белгилаб қўйилган. Бошлиққа қаршилик кўрсатиш ёки уни хизмат вазифаларини бузишга мажбур қилиш (ЖК 281-моддаси) Ўрнатилган бўйсуниш тартибларини, айнан, командир (бошлиқ лар)нинг нормал хизмат фаолиятини, яккабошчи лик принципи ва уларга юклатилган хизмат вазифаларини бажараётган ҳарбий хизмат чилар обрўсини таъминловчи ижтимоий муносабатлар жиноятнинг асосий бевосита объекти ҳисобланади. Бу жиноятда, бошлиқ, унвони бўйича юқори бўлган ҳарбий хиз матчи ёки унга ҳарбий хизмат бўйича юклатилган вазифаларни бажа раётган бошқа шахс – жабрланувчи ҳисобланади. Объектив томондан жиноят бошлиққа, шунингдек, ҳар бий хиз мат бўйича ўзига юклатилган вазифани бажараётган бошқа шахсга қар шилик кўрсатиш ёки уни ушбу вазифа ларни бузишга мажбур этиш кўринишида намоён бўлади. Субъектив томондан ЖК 281-моддасида назарда тутилган жиноят тўғри қасд билан содир этилади. Ҳар қандай ҳарбий хизматчи, жумладан, жабрланувчига бўйсун май - диган ҳарбий хизматчи ҳам жиноятнинг субъекти бўлиши мумкин. ЖК 281-моддаси 2-қисмида қуйидаги ҳолатларда бошлиқ қа қар ши лик кўрсатиш ёки уни хизмат вазифаларни бузишга мажбур қи лиш учун жавобгарлик белгилаб қўйилган: а) бир гуруҳ шахслар томонидан содир этилган; б) қурол ишлатиб содир этилган; в) оғир оқибатларга сабаб бўлган.

ЖК 281-моддаси 3-қисмида жанговар вазиятда содир этилган бошлиққа қаршилик кўрсатиш ёки уни ўз хизмат вазифаларини бажармасликка мажбур қилиш жинояти учун жавобгарлик белгилаб қўйилган. Бошлиқни қўрқитиш (ЖК 282-моддаси) Бошлиқнинг ҳаёти, соғлиғи, жисмоний дахлсизлигини таъмин лов чи ижтимоий муносабатлар – мазкур жиноятнинг бевосита объекти бўлиб хизмат қилади. Ушбу жиноятда унвони бўйича юқори турувчи бошлиқ жабрла нувчи ҳисобланади. ЖК 282-моддасида кўрсатилган жиноят объектив томондан , жанговар вазиятда бошлиқни ўлдириш ёки зўрлик ишлатиш билан қўрқитишда, бундай ҳаракат амалга оширилиши учун етарли асослар мавжуд бўлган тақдирда содир этилишида намоён бўлади. Субъектив томондан жиноят тўғри қасд билан содир этилади. Жиноятнинг субъекти – унвони ёки лавозими бўйича бўйсу нувчи вазиятида бўлган ҳарбий хизматчидир. Баданга шикаст етказиш (ЖК 283-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти бошлиқнинг соғлиғи, жисмоний дахлсизлиги, унинг обрўйини таъминлайдиган ижтимоий муносабат лардир. ЖК 283-моддаси 1-қисмида назарда тутилган жиноят нинг объек тив томони ҳарбий хизмат юзасидан ўз вазифа ларини бажарганлиги муносабати билан ёки бажараётган вақтда бошлиқни дўппослаш, унинг баданига енгил ёки ўрта оғир шикаст етказишда ифодаланади. Субъектив томондан қилмиш тўғри қасд билан содир қилинади. Жиноятнинг мотиви бошлиқнинг хизмат фаолиятидан норозилик ёки ундан хизмат фаолияти билан боғлиқ ўч олиш ҳисобланади. Жиноятнинг субъекти хизмат вазифаси ёки ҳарбий унвонига кўра бошлиққа доимий ёки вақтинча бўйсунаётган ҳарбий хизматчи ҳи соб ланади.

ЖК 283-моддаси 2-қисмида: 1) баданга оғир шикаст етказиш 2) шу нинг дек, ушбу модданинг 1-қисмида назарда тутилган ҳаракатлар: а) бир гуруҳ шахслар томонидан; б) қурол ишлатиб содир этилганлиги учун жавобгарлик белги ланган. Ушбу модданинг биринчи ёки иккинчи қисмида назарда тутил ган ҳаракатлар жанговар вазиятда содир этилган бўлса., ЖК 283-мод даси 3- қисми билан квалификация қилинади. Бўйсунувчининг ўз бошлиғини ёки бошлиқнинг ўзига бўйсунувчини ҳақорат қилиши (ЖК 284-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти – бошлиқ ва бўйсунув чининг шаъни ва қадр-қимматини ҳурмат қилишни таъмин ловчи ижтимоий муносабатлар. Бошлиқ ёки унга бўйсунувчи ушбу жиноятнинг жабр ланувчиси ҳисоб - ланади. Объектив томондан жиноят бўйсунувчининг ўз бош лиғини ёки бошлиқнинг ўзига бўйсунувчини шундай ҳара катлар учун интизомий жазо қўлланганидан кейин ҳақорат лашидир. Субъектив томондан жиноят, тўғри қасд билан содир этилади. Жиноятнинг субъекти хизмат ёки ҳарбий унвони бўйича бошлиқ ёки бўйсунувчи бўлиши мумкин. Бир-бирига тобе бўлмаган ҳарбий хизматчилар ўртасидаги ўзаро муносабатларга оид устав қоидаларини бузиш (ЖК 285-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти – ҳарбий хизматчилар ўртасидаги ўзаро муносабатларга оид қоидаларни тартибга солувчи умумҳарбий уставлар талабларига риоя этилишини таъминловчи ижтимоий муноса бат лар. Қўшимча бевосита объект – ҳарбий хизматчининг соғлиғи, жисмоний дахлсиз лиги, унинг шаъни, қадр-қимматини ҳурмат қилишни таъминловчи ижтимоий муносабатлар.

Айбдорга нисбатан бошлиқ бўлмаган ёки унга бўйсун майдиган ҳарбий хизматчигина ушбу жиноятда жабрланув чи бўлиши мумкин. Қоида тариқасида, бу муддатли ҳарбий хизматчилар бўлади. ЖК 285-моддасида назарда тутилган жиноят объектив томондан бир- бирига тобе бўлмаган ҳарбий хизматчилар ўртасидаги ўзаро муносабатларга оид устав қоидаларини бузиш, яъни мунтазам хўр лаш, азоб бериш, соғлиқнинг бузилишига сабаб бўлган баданга енгил шикаст етказиш ёки ўртача оғир шикаст етказиш, қонунга хилоф равишда озодликдан маҳрум қилишдан иборат. Субъектив томонидан жиноят тўғри қасд билан амалга оши рилади. Кўриб чиқилаётган жиноятнинг мотиви ҳар хил бўлиши мумкин. Кўпинча, бу безорилик ниятлари, унда айбланувчи ўзининг хаёлий устунлигини жабрланувчи устидан ўрна тишга қаратилган, унинг қадр- қимматини таҳқирлаш, ўзи нинг ўрнига ишларни бажаришга, камситадиган хизматлар ни кўрсатишга мажбур қилиш ҳаракатларини амалга оши ради. Ҳарбий хизматчилар ўртасидаги ўзаро муносабат лар га оид устав қоидаларининг бузилиши миллатчилик ва диний қара ма-қаршилик асосида бўлиши мумкин, унда жабрланув чининг унинг миллий ёки диний ҳиссиётларини англанган ҳолда камситиш ҳара катлари амалга оширилади. Агар да жабрланувчи билан бўйсуниш муносабатлари бўлмаса ҳар қандай ҳарбий хизматчи субъект бўлиши мумкин. ЖК 285-моддаси 2-қисмида қуйидаги ҳолатларда бир-бирига тобе бўлмаган ҳарбий хизматчилар ўртасидаги ўзаро муносабатларга оид устав қоидаларини бузиш жинояти учун жавобгарлик назарда ту тилган: а) бир гуруҳ шахслар томонидан амалга оширилса; б) қурол ишлатиб содир этилса; в) баданга оғир шикаст етказилишига сабаб бўлса.. ЖК 285 - моддаси 3-қисмида бир-бирига тобе бўлмаган ҳарбий хизматчилар ўртасидаги ўзаро муносабатларга оид устав қоидаларини бузиш одам ўлишига сабаб бўлган ҳолатлар учун жавобгарлик назарда тутилган.

ЖК 285 - моддаси 4-қисмига асосан, агарда жиноятнинг амалга оширилиши натижасида қуйидагилар келиб чиқса, жавобгарликка тортилади: а) одамларнинг ўлимига; б) бошқа оғир оқибатларга сабаб бўлса.. Мародёрлик (ЖК 286-моддаси) Мародёрликнинг бевосита объекти Ўзбекистон Респуб ликаси Қуролли Кучларининг ахлоқий меъёрлари ҳисобланади. Бу жиноятнинг предмети яраланган ёки вафот этган шахсларнинг мулки ҳисобланади. Объектив томондан мародёрлик ҳалок бўлган ёки ярадорларнинг буюмларини жанговар вазиятда эгаллашда ифодаланади. Ушбу жиноят субъектив томондан тўғри қасд билан содир эти лади. Мародёрликнинг субъекти фақат ҳарбий хизматчи бўлиши мум кин. Фуқаролар бундай вазиятларда «умумий» жиноятлар учун жа воб гарликка тортилади. Ҳарбий қисм ёки хизмат жойини ўзбошимчаликбилан ташлаб кетиш (ЖК 287-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти Қуролли Кучларда ҳар бий хиз мат ни ўташнинг қонунчиликда ўрнатилган тартиб ларини регламентлаш ти рувчи, ҳар бир ҳарбий хизматчи белгиланган жойда хизматни ўта ши ва ҳарбий хизмат давом этаётган вақт давомида хизмат мажбу рият ларини тўла ҳажмда бажариши лозимлигидан таркиб топган ижти моий муносабатлардан иборат. ЖК 287-моддаси 1-қисмида назарда тутилган жиноят нинг объек тив томони муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчисининг ҳарбий қисм ёки хизмат жойини ўзбошим чалик билан ташлаб кетиши, шу нинг дек, ҳарбий қисмдан қисқа муддатга рухсат берилганда, бошқа хизматга тайин ланганда ёки бошқа хизмат жойига ўтказил ган да, хиз мат сафаридан, отпускадан ёки даволаш муассасасидан узрли сабаб ларсиз бир кеча-кундуздан ортиқ, лекин ўн кеча-кундуздан кўп бўл ма ган муддат давомида хизмат жойида ҳозир бўлмаслигида ифода ланади.

Субъектив томондан жиноят қасддан ёки эҳтиётсизлик орқасида содир этилади. ЖК 287-моддаси 1-қисмида назарда тутилган жиноят субъекти бўлиб қонуннинг нормаларига мувофиқ муддатли ҳарбий хизматдаги ҳарбий хизматчилар, яъни аскарлар, матрослар, сержантлар ва муд датли хизмат старшиналари ҳисобланадилар. ЖК 287-моддаси 2-қисмида назарда тутилган жиноят нинг объек тив томони муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчиси, офицер лар таркибидан бўлган шахс ёки ҳарбий хизматни контракт (шартнома) бўйича ўтаётган ҳарбий хизматчининг қисм ёки хизмат жойини ўзбошимчалик билан ташлаб кетиши, шунингдек, узрли сабабларсиз бел гиланган муддатдан ўн кеча- кундуздан ортиқ, лекин бир ойдан кўп бўлмаган муддат давомида хизмат жойига етиб келмаслигидан иборатдир. ЖК 287-моддаси 2-қисмида назарда тутилган жиноят субъекти муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчиси, офицерлар таркибига ки рувчи ҳарбий хизматчилар, контракт бўйича ҳарбий хизматни ўтаётган ҳарбий хизматчилар бўлишлари мумкин. ЖК 287-моддаси 2-қисмида кўрсатилган субъектлар: муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчилари томонидан, офицерлар таркиби га кирувчи ҳарбий хизматчилар томони дан, прапоршиклар, мич ман лар, контракт бўйича ҳарбий хизмат ўтаётган ҳарбий хизмат чи лар томонидан содир этилган қисмни ёки хизмат жойини ўзбо шим чалик билан ташлаб кетиш ҳамда узрли сабабларсиз бир ойдан ортиқ муддат хизматга келмаслик учун ЖК 287- моддаси 3-қис мида тегишли жа воб гарлик назарда тутилган. ЖК 287-моддаси 4-қисми жанговар вазиятда содир этилган қисм ни ёки хизмат жойини ўзбошимчалик билан ташлаб кетганлиги учун, давомийлигидан қатъи назар жавобгарликни назарда тутади.

Дезертирлик (ЖК 288-моддаси) Ушбу жиноятнинг бевосита объекти ҳарбий хизмат ўташнинг ўрнатилган тартиби ҳисобланади. Дезертирликнинг объектив томони ҳарбий хизматдан бутунлай бўйин товлаш мақсадида ҳарбий қисм ёки хизмат жойини ўзбошим чалик билан ташлаб кетиш, шунингдек, шу мақсадда хизмат жойига етиб келмасликда ифодаланади. Субъектив томондан жиноят тўғри қасд билан содир этилади. ЖК 288-моддаси 1-қисмида назарда тутилган жиноят субъекти муд - датли хизматдаги оддий ҳарбий хизматчилар, яъни аскарлар, мат рос лар, сержантлар ва муддатли хизмат старшиналари ҳисобланадилар. ЖК 288-моддаси 2-қисмида офицерлар таркибидан бўлган шахс лар, контракт (шартнома) бўйича хизмат ўтаёт ган ҳарбий хизматчи томонидан содир этилган дезертирлик учун жавобгарлик белгиланган. Ҳалок бўлаётган ҳарбий кемани ташлаб кетиш (ЖК 289-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти ҳалокат ёки аварияларда, ҳарбий кема «ҳалокатида» ҳарбий муносабатларнинг ўрна тилган тартиби ҳи соб ланади. Жиноят объектив томондан ҳалок бўлаётган ҳарбий кемани ўз хизмат вазифаларини охиригача бажармаган командир томонидан, шунингдек, командирнинг тегишли фармойиши бўлмасдан кема коман даси таркибидаги шахс томонидан ташлаб кетилишида ифода ланади. Субъектив томондан ҳалок бўлаётган ҳарбий кемани тарк этиш тўғри қасддан содир этилади. Жиноят субъекти – командир ёки ҳарбий кема коман даси аъзоси. Ҳарбий кема командаси ҳарбий хизматчилар дан шаклланади, аммо унинг таркибига ўқув йиғинлари ўтаётган даврдаги ҳарбий мажбурлар ҳам киришлари мумкин. ЖК 289-моддаси 2-қисмида жанговар ҳолатда содир этилган ҳарбий кемани ташлаб кетганлик учун жавобгарлик назарда тутилади.

Ўзининг бирон аъзосини майиб қилиш йўли билан ёки бошқа усулда ҳарбий хизматдан бўйин товлаш (ЖК 290-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти ҳарбий хизмат ўташнинг ўрна тилган тартибларини таъминловчи ижтимоий муноса батлардир. ЖК 290-моддасида назарда тутилган жиноятнинг объек тив то мони ўзининг бирон аъзосини майиб қилиш, яъни ҳарбий хизматчи нинг ўз баданига бирон шикаст етказиш йўли билан, шунингдек, ўзини ёлғондан касалликка солиб, ҳужжатларни қалбакилаштириш ёки бошқача алдаш йўли билан ҳарбий хизмат вазифаларини бажа ришдан бўйин товлаши ёки бу вазифаларни бажаришдан бош тортиш билан бўйин товлашда ифодаланади. Жиноят субъектив томондан тўғри қасд билан содир этилади. Айбдор ҳарбий хизматдан қонунга хилоф равишда озод этилишга етишмоқчилигини англайди ва шуни истай ди. Жиноят мақсади – ҳарбий хизмат вазифаларини ўташ дан бўйин товлаш. Жиноят субъекти ҳарбий хизматда турган шахс ҳисоб ланади. ЖК 290-моддаси 2-қисмида жанговар вазиятда содир этилган ҳар бий хизматни ўташдан бўйин товлаш учун оширилган жавоб гарлик назарда тутилган. Қоровул хизматини ўташ қоидаларини бузиш (ЖК 291-моддаси) Ушбу жиноятнинг асосий бевосита объекти умумий тартибда ҳарбий хизматни ўташнинг таркибий қисми каби қоровул хизматини ўташнинг ўрнатилган тартибини таъ минловчи ижтимоий муносабат лар дан иборатдир. Қоровул хизматини ўташ қоидаларини бузишнинг қўшимча бевосита объекти деб, қоровулга қўриқлашга топшириладиган маълум объектларнинг хавфсизлиги, жамият хавфсизлиги ва тартибларини (масалан, гаупвахтада сақланаётган шахсларни қўриқлашни) тушу ниш лозим. Жиноятнинг объектив томони зарарли оқибатлар келиб чиқиши олдини олиш учун тайинланган қоровул таркибига кирган шахс то мо нидан қоровул

(соқчилик) хизматини ўташнинг низом қоида лари ни бузиши натижасида зарарли оқибатлар келиб чиқишида ифода ланади. Субъектив томондан жиноят қасддан ёки эҳтиётсизлик орқасида содир этилиши мумкин. ЖК 291-моддасида назарда тутилган жиноятнинг субъ екти , фақат қоровул ёки соқчилик (қоровул бошлиғи, разводчи, қўриқчи, қоро вул ва бошқалар) таркибидаги шахслар бўлишлари мумкин. ЖК 291-моддаси 2-қисмида қуйидаги оқибатларга олиб келган қоро - вуллик хизматини ўташ қоидаларининг бузилиши учун жавоб гар лик назарда тутилган: а) баданга оғир шикаст етказилиши; б) одам ўлиши; в) бошқа оғир оқибатлар. ЖК 291-моддаси 3-қисмида жанговар вазиятда содир этилган қоро вул хизматини ўташ қоидаларининг бузилиши учун жавобгарлик назарда тутилган. Ички хизматни ўташ ёки гарнизонда патруллик қилиш қоидаларини бузиш (ЖК 292-моддаси) Жиноятнинг асосий бевосита объекти – Ўзбекистон Республи каси Қуролли Кучлари ички хизмат Устави билан ўрнатилган ички хизмат ўташнинг ва гарнизонда патруллик қилишнинг тартибларини таъминловчи ижтимоий муноса батлардир. Шу муно сабат билан кўриб чиқилаётган жиноятнинг қўшимча бевосита объекти жамоат тартибини, ҳарбий мулкнинг сақланишини ва ҳ.к.ни таъминловчи ижтимоий муносабатлардир. ЖК 292-моддасида назарда тутилган жиноят объектив томондан ички хизмат устави қоидаларини, шунингдек, гарнизонда патруллик қилиш қоидаларини зарарли оқибат лар келтириб чиқарадиган тарзда бузишда ифодаланади.

ЖК 292-моддасида назарда тутилган жиноят субъектив томондан тўғри ва эгри қасд билан содир этилади, аммо айбдорнинг қилмиши оқибатларига муносабати эҳтиётсиз ликдан ҳам бўлиши мумкин. Кўриб чиқилаётган жиноятнинг субъекти қисмнинг суткалик наряд таркибига кирувчи ёки патрул наряди таркибига кирувчи ҳар бий хизматчи ҳисобланади. Жанговар навбатчиликни ўташ қоидаларини бузиш (ЖК 293- моддаси) Жиноятнинг асосий бевосита объекти – Ўзбекистон Республикаси Қуролли Куч лари ички хизмат Устави билан ва ҳар бир қўшин учун қўллана - диган қўмондонлик меъёрий ҳужжат лари билан ўрнатилган жанговар нав бат - чиликни ўташ тартибларини таъминловчи ижтимоий муноса бат лардир. Ушбу жиноятнинг қўшимча бевосита объекти Ўзбекистон Республикаси хавфсизлигини, чегаралари дахлсизлиги ни, суверени тетини ва манфаатларини ҳамда одамлар ҳаёти, соғлиғи ва ҳ.к.ларни таъминловчи ижтимоий муносабатлар бўлиши мумкин. ЖК 293-моддаси 1-қисмида назарда тутилган жиноят нинг объектив томони қўриқланаётган объектга зарар етказувчи ёки жанговар вази фанинг бажарилмай қолишига олиб келувчи жанговар навбатчи ликни (жанговар хизматни) ўташ қоидаларини бузишда ифодаланади. ЖК 293-моддасида назарда тутилган жиноятнинг субъектив томони жанговар навбатчилик ўташ қоидалари бузилишига нисбатан тўғри ёки эгри қасднинг мавжудлиги билан тавсифланади, йўл қўйилган қоида бузишлар оқибатларига нисбатан айб эҳтиётсизлик шаклида ифо даланади. Жиноятнинг субъекти навбатчи кучлар таркибидаги ҳарбий хиз матчи бўлади.

Чегара хизматини ўташ қоидаларини бузиш (ЖК 294-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти ўрнатилган чегара хизматини ўташ тартибларини таъминловчи ижтимоий муносабатлардир. Жиноятнинг объектив томони чегаранинг дахлсизлигига зарар етказиши мумкин бўлган, чегара наряди таркибига кирадиган шахс то - монидан чегара хизматини ўташ тартиб ларининг бузилишида ифодаланади. ЖК 294-моддасида назарда тутилган жиноят субъектив томондан тўғри ёки эгри қасд билан содир этилади, йўл қўйилган қоида бузиш лар оқибатларига нисбатан айб эҳтиётсизлик шаклида ифодаланади. Мотив ва мақсад ҳар хил бўлиши мумкин, аммо жиноятни квали фикация қилишга таъсир қилмайди. Жиноятнинг субъекти фақат чегара наряди таркибига кирган ёки чегара хизматида бошқа вазифаларни бажара диган ҳарбий хизматчи, шунингдек, чегара қўшинларини Ўзбекистон Республикаси давлат чегараларини қўриқлаш бўйича хизмат вазифаларини ўрнатилган тегишли меъёрий ҳужжатлар билан бажараётган ҳар қандай ҳарбий хизматчиси бўлиши мумкин. ЖК 294-моддаси 2-қисмида қуйидаги ҳолатларда чегара хизма тини ўташ қоидаларини бузиш учун жавобгарлик назарда тутилган: а) қонунга хилоф равишда чегарадан ўтиш; б) бошқа оғир оқибатларга олиб келувчи қилмиш. Ҳарбий мулкни беҳуда сарфлаш, йўқотиш ёки ишдан чиқариш (ЖК 295-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти ҳарбий низомлар, йўриқномалар, буйруқлар билан ўрнатилган ҳарбий мулк дан фойдаланиш ва сақлаш тартибларига риоя этилишини таъминлаш соҳасидаги ижтимоий му но - сабатлардир. Кўриб чиқилаётган жиноят предметига ҳарбий хизмат чига шах сий фойдаланиши учун берилган ҳарбий аслаҳа-анжомлар ( ЖК 295-мод даси 1-

қисми ) ҳамда унга хизматда фойдаланиш учун ишониб топ ширилган қурол, ўқ-дорилар, ҳаракат қилиш воситалари, техника таъминоти буюмлари ( ЖК 295-моддаси 2-қисми ) киради. ЖК 295-моддаси 1-қисмида назарда тутилган жиноят нинг объектив томони ҳарбий мулкни беҳуда сарфлаш, яъни муддатли ҳарбий хизмат ҳарбий хизматчисининг шахсан ўзи фойдаланиши учун берилган ҳарбий аслаҳа-анжомларни сотиши, фойдаланиш учун бировга бериши ёки гаровга қўйишидан иборат. ЖК 295-моддаси 1-қисми бўйича жиноят субъектив томондан тўғри қасд шаклида содир этилади. Ушбу жиноятнинг субъекти фақат муддатли ҳарбий хизмат ҳар бий хизматчиси бўлади. ЖК 295-моддаси 2-қисмида назарда тутилган жиноят нинг объектив томони хизматда фойдаланиш учун ишониб топширилган қурол, ўқ-дорилар, ҳаракатланувчи воситалар, уларни эҳтиётлаш қои даларининг бузилиши оқибатида техник таъминот предметларини ифодалайди. ЖК 295-моддаси 2-қисмида назарда тутилган жиноят нинг субъек тив томони қасддан ёки эҳтиётсизликдан содир этилади . Ушбу жиноятнинг субъекти қурол, ўқ-дорилар, ҳаракат қилиш воситалари, техника таъминоти буюмлари хизматда фойдаланиш учун ишониб топширилган ҳарбий хизматчи бўлади. ЖК 295-моддаси 3-қисмида хизматда фойдаланиш учун ишониб топширилган қурол, ўқ-дорилар, ҳаракат қилиш воситалари, техника таъ - миноти буюмларини беҳуда сарф лаш, йўқотиш ёки ишдан чиқа риш уларни эҳтиёт қилиш қоидаларининг бузилиши оқибатида жан говар ҳолатда содир этилган жавобгарлик назарда тутилган.

Ҳарбий мулкни нобуд қилиш ёки унга шикаст етказиш (ЖК 296-моддаси) Жиноятнинг бевосита объекти Ўзбекистон Республика си Қуролли Кучларида ўрнатилган ҳарбий мулкни сақлаш қоидалари бўлади. Жиноятнинг предмети ҳар қандай жанговар мулк бўли ши мум кин: қурол, ўқ-дорилар, ҳаракат қилиш воситалари, ҳарбий техника ва бошқа ҳарбий мулклар. Жиноят объектив томондан қурол, ўқ-дорилар, ҳаракат қилиш воситалари, ҳарбий техника ва бошқа ҳарбий мулкни нобуд қилиш ёки унга шикаст етказишда ифодаланади. ЖК 296-моддаси 1-қисмида назарда тутилган жиноят нинг субъек тив томони тўғри ёки эгри қасд билан содир этилади . Бунда мулкни нобуд қилиш ёки унга шикаст етказиш мақсади қўйилади ва онгли равишда бундай оқибатларга йўл қўйиб берилади. Кўриб чиқилаётган жиноятнинг субъекти ҳар қандай ҳарбий хизматчи бўлиши мумкин. ЖК 296-моддаси 2-қисмида ҳарбий мулкни нобуд қилиш ёки унга шикаст етказиш оғир оқибатларга олиб келгандагина жавоб гар лик назарда тутилган. ЖК 296-моддаси 3-қисмида жанговар ҳолатда содир этилган ҳар бий мулкни нобуд қилиш ёки унга шикаст етказиш учун жавобгар лик назарда тутилган.

Фойдаланилган адабиётлар: 1.Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. – Тошкент: Ўзбекистон, 1992. 2.Международний пакт о гражданских и политических правах. Международная зашита прав и свобод человека. Сборник документов. М.: Юрид.лит., 1990 г. 3.Основние принципи независимости судебних органов. Международние права и свобода человека: Сборник документов. М: Юрид.лит., 1990 г. 4.Всеобшая декларация прав человека. – Права человека. Основние международние документи: Сборник документов. М.: Международние отношения. 1989 г. – С. 134-142. 5. Конвенция о правовой помоши и правових отношениях по гражданским, семейним и уголовним делам. (Хўжалик ва ҳуқуқ Хозяйство и право. – Ташкент. 1997, №1-2. С. 58-76).

Похожие

Тамом бўлмаган жиноятларни квалификация қилиш

Шахсга қарши жиноятларни квалификация қилиш

Бир қанча жиноятларни квалификация қилиш

Экология соҳасидаги жиноятларни квалификация қилиш

Иштирокчиликда содир этилган жиноятларни квалификация қилиш