Ғарбий Европа давлатларида сиёсий-ҳуқуқий таълимотлар - Юриспруденция - Рефераты

Ғарбий Европа давлатларида сиёсий-ҳуқуқий таълимотлар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

66.5 KB

Ғарбий Европа давлатларида сиёсий- ҳуқуқий таълимотлар Режа: 1. Ғарбий Европа давлатларида сиёсий-ҳуқуқий таълимотларнинг асосий йўналишлари тўғрисида. 2. Никколо Макиавеллининг давлат ва ҳуқуқ ҳақидаги қарашлари. 3. Ж.Боденнинг давлат ва суверенитет ҳақидаги таълимотлари. 4. Ғарбий Европа давлатларида сиёсий-ҳуқуқий таълимотларнинг асосий йўналишлари тўғрисида

Уйғониш ва Реформация муаллифларининг илк буржуа характеридаги сиёсий-ҳуқуқий қарашлари мазмунини белгиловчи бир қатор жиҳатларни алоҳида таъкидлаб ўтиш мақсадга мувофиқ: Улар: феодал иқтисодий тартиботнинг, мавжуд давлат ҳокимияти институтларининг ва феодал жамият асосланган маънавий қадриятлар тизимининг инкор этилишида, турли ижтимоий қатламларнинг феодал тузумга бўлган муносабатларининг ўзаро мос келишида ўз ифодаланади. Никколо Макиавеллининг давлат ва ҳуқуқ ҳақидаги қарашлари Макиавеллининг сиёсий ва ҳуқуқий қарашлари “Ҳукмдор” асарида ўзининг ёрқин ифодасини топган. Бу асарда Макиавелли республика бошқарув тизимига ўзининг ҳайрихоҳлигини билдиради. Унинг юқорида номи тилга олинган асари , аввалам бор , ҳук м дорнинг, давлат бошлиғининг умуман тутган ўрни ва аҳамияти ҳақида. Бироқ муаллиф унда ҳукмдорнинг инсоний жиҳатлари ва хатти-ҳаракатларини таҳлил қилиш орқали давлат сиёсий фаолиятининг қонуниятлари ва ўзига хос жиҳатлари тўғрисида сўз юритади. Асар негизида идеал ҳукмдор эга бўлиши лозим бўлган жиҳатлар, у риоя қилиши керак бўлган таклиф ва мулоҳазал а р эмас, балки давлат табиатини аниқлаш масаласи ётади. Н.Макиавеллининг сиёсий қарашлари: Н. Макиавелли сиёсий муаммоларни ахлоқий нуқтаи назардан келиб чиқиб, ҳал этиш нореал ва ўринсиз эканлигини алоҳида таъкидлайди . ҳокимият, сиёсат, сиёсий ҳукмронликни амалга ошириш технологияси бошиданоқ ахлоқ доирасидан ташқарида бўлган ҳодисадир. Н.Макиавеллининг давлат ҳақидаги қарашлари: Никколо Макиавелли қарашларида давлат манфаатлари марказий ўрин тутади. У ҳукмдор эга бўлиши лозим бўлган қатор сиёсий усуллар тўғрисида ги фикрларини ўртага ташлайди . ҳукмдор ўз ҳокимиятини сақлаб қолиш нияти бўлса, у эзгуликни давлат бошқарувининг тамойили сифатида кўрмаслиги лозим. Давлатни сақлаб қолиш мақсадида ҳукмдор ўз сўзидан қайтиши гуноҳ эмас.

Макиавелли таъбирича, давлат ҳокимияти самарали амалга ошири ли ш и учун фуқаро ҳукмдорга тўлиғича бўйсуниши лозим. Бўйсунишга эришишнинг икки усули мавжуд: бири — ҳукмдорга муҳаббат уйғотиш; иккинчиси — ундан қўрқиш ҳиссини авж олдириш . Инсонлар ўз табиат лар ига кўра яхшиликни билмайдиган, икиюзламачи, беқарор ва ёлғонга мойилдирлар. ҳукмдор уларни ўз иродасига бўйсундириш учун энг шафқатсиз чоралар ни ҳам қўллаши мумкин. У жаво б гарликдан қўрқмаслиги керак, чунки ҳукмдор суд юрисдикциясидан ташқаридадир. Фуқароларга нисбатан шафқатсизликни нафақат уруш пайтида, балки тинчлик вақтида ҳам амалга ошириш мумкин. “ Ҳукмдор” асарида муаллиф, давлатнинг буюклиги, мустақиллиги, қудрати идеал ҳолат бўлиб, сиёсатчилар унга эришишда ўз хатти-ҳаракатларининг ахлоқий жиҳатлари ва фуқаролар эркинлиги борасида қайғурмай , тегишли воситалардан фойдаланишлари лозим , деган ғояни илгари суради . Макиавеллининг фикрича , энг муҳими , қандай воситалардан фойдал а нишдан қатъи назар , давлат ҳокимиятини ушлаб қолишдир. Бунинг учун давлат ҳокимияти мустаҳкам асосга эга бўлмоғи лозим. ҳокимият асосини яхши қонунлар ва кучли қўшин ташкил этади. Бу икки жиҳат бир- бирини тўлдириб турувчи омил сифатида муҳим аҳамиятга эга ҳисобланади. Қонунлар таянчи – армия, полиция сана ла ди. “ Ҳукмдор ” асарида давлат ҳокимиятида ҳуқуқ ва адолат омилларининг ўрни ва роли тўғрисида асло сўз юритилмайди. Жан Боденнинг давлат ва суверенитет ҳақидаги таълимотлари : Жан Боденнинг сиёсий-ҳуқуқий қарашлари унинг қуйидаги асарларида акс эттирилган: “Тарихни осон ўрганиш методи”(1566), “М. Мелоструа парадоксларига жавоб...”(1568), “Республика тўғрисида олти китоб”(1576), “Етти киши диалоги”(1593) каби асарларида Боден ўзининг “Республика тўғрисида олти китоб” асарида давлат табиати, марказий монарх ҳокимиятини мустаҳкамлаш усул ва йўллари

тўғрисида атрофлича фикр юритади. Боденнинг ушбу машҳур китоби тўлиғича давлат табиати моҳиятини очишга қаратилган дир . Республика тўғрисидаги олти китобнинг биринчи си китобда – ижтимоий умумийлик асослари кўриб чиқилади. Иккинчи китобда – давлат шакллари ўргўнилган бўлса, учинчи китобда – давлат институтлари; тўртинчи китобда – давлат тузилишидаги ўзгаришлар ва уларни назорат қилиш; бешинчи китобда – давлат вазифалари ва турли ҳолатларга мослашув; сўнгги , олтинчи китобда эса – ҳокимиятни амалга ошириш воситалари ва энг афзал давлат шакллари тў ғ рисидаги масалалар таҳлил қилинган. Жан Боденннинг давлат ҳақидаги қарашлари: Боденнинг фикрича, давлат ячейкаси оила саналади. Ўз мақсадларига кўра оила бошлиғи – давлат ҳокимиятининг тимсоли ва инъикосидир. Давлатчилик ташкилот сифатида шартнома асосида вужудга келади. Жан Боденнинг суверенитет ҳақидаги қарашлари “Суверенитет, — мутлақ ва доимий ҳокимиятдир”. Мутлақ ҳокимият деганда, суверен ҳокимиятнинг ўз қудратини ҳеч қандай чеклашларсиз намойиш қилиши тушунилади. Суверенитетнинг доимийлиги суверен ҳокимият узоқ вақт давомида ўзгаришсиз амалда бўлиши ни англа тади. Суверен ҳокимият бир бутун ҳокимиятдир, барча имтиёзлар фақат унгагина тегишли бўлиб, бу имтиёзлар (алоҳида ҳуқуқлар) бошқа давлат органлари ёки мансабдор шахслар билан ўзаро бўлиниши мумкин эмас. Боден суверенитет тўғрисидаги таълимотида суверенитет нинг ўзига хос беш жиҳатига эътиборни қаратади : Уларнинг биринчиси – барча учун тегишли бўлган қонунларнинг қабул қилиниши. Иккинчиси – уруш ва сулҳ масалаларининг ҳал этилиши. Учинчиси – мансабдор шахсларнинг тайинланиши. Тўртинчиси – охирги инстанция суди сифатида фаолият кўрсатиш. Бешинчиси – аф в этиш ваколати.

Боден қонун ва ҳуқуқни бир-биридан кескин фарқ қилувчи турли категориялар тарзида талқин қилади. Унинг таъбирича, “ ҳуқуқ да — адолат , қонун да — буйруқ мужассам ”. Суверен (монарх) қонунлар қабул қилади, бироқ ҳуқуқни яратмайди. Боден ҳокимиятни амалга ошириш усуллари бўйича барча давлатларни уч тоифага бўлади: 1.Қонуний, 2.Отамерос ( сеньорал – ўз ҳудудида подшоҳлик ҳуқуқига эга бўлган катта ер эгаси) ва зулм-зўравонликка ас о сланган 3.Мустабид давлат. Боден қ онуний давлатларга таъриф берар экан, бу каби давлатларда фуқаролар суверен қонунларига, суверен эса табиий ҳуқуқ талабларига риоя этишни айтиб ўтади. Мутафаккир фикрича, отамерос давлат ларда суверен қурол кучи ёрдамида инсонлар ва уларнинг мулкига эга бўлади ҳамда уларни оила бошлиғи сифатида бошқаради, мустабид давлатларда эса суверен табиий ҳуқуқларни тан олмайди, эркин фуқароларга қуллар каби муносабатда бўлади, уларнинг мулкига эса ўзининг мулки сифатида қарайди.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати: 1. Адилходжаева . С . М . Либерализм – правовой и теоретический фундамент рыночной экономики . “ Х ў жалик ва ҳуқуқ”, 2002, № 6, С . 84-87 . 2. Адилходжаева . С . М . Либерализм : эволюция идей от прошлого до настоящего . Монография . Т .: ТДЮИ , 2002 3. Бобоев Ҳ.Б., Қаҳҳоров А. Демократик конституциянинг ижтимоий- ҳуқуқий қирралари. -Т.: Ўзбекистон, 2000. -77 б. 4. Бобоев . Ҳ .Б.Сиёсий ҳуқуқий таълимотлар тарихи . Т.: ТДЮИ 2003. - 205Б. 5. Бобоев . Ҳ .Б . Ўзбек давлатчилиги тарихи . Т.: “ Фан ” 2004. – 294 б. 6. Бойдадаев.М. Политико-правов ы е основ ы становления и развития системы государственного управления в республике Узбекистан. Т.: «Адолат».1996,-172с. 7. Исл а мов З. Общество. Государство. Право.–Т.: Адолат, 2001. 695б. 8. Мухитдинова Ф.А. “Сиёсий-ҳуқуқий таълимотлар тарихи” ўқув қўлланма. Т.: ТДЮИ. 2003.,-230б. 9. Мухитдинова Ф.А. Сиёсий-ҳуқуқий таълимотлар тарихи. Т.: ТДЮИ. 2003-30б. 10. Никколо Макиавелли. Государь. Пер. с ит. – М.: Планета, 1990. 84 с. 11. Философский энциклопедический словарь. – М.:ИНФРА-М, 2001.-576 с. 12. Рассел Б. История западной философии. – М.:“Академический проект”, 2000. - 765 с.

Похожие

АҚШдаги сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлар

Қадимги Римда сиёсий-ҳуқуқий таълимотлар

XX ( 20 ) асрдаги сиёсий- ҳуқуқий таълимотлар

Қадимги Римда сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлар

Қадимги Шарқда сиёсий ва ҳуқуқий таълимотлар