Ахолига хизмат курсатиш соҳасидаги тадбиркорлик - Юриспруденция - Рефераты

Ахолига хизмат курсатиш соҳасидаги тадбиркорлик

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

97.5 KB

Аҳолига хизмат кўрсатиш соҳасидаги тадбиркорлик Режа: 1. Маиший хизмат пудрати 2. Юк ва йўловчи ташиш 3. Аҳолига ҳуқуқий хизмат кўрсатиш

Маиший хизмат пудрати Ўзбекистон Республикасининг «Мулкни давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш тўғрисида»ги қонуни асосида биринчи навбатда аҳолига маиший хизмат кўрсатиш корхоналарини хусусийлаштириш бошланган эди. Мазкур Қонунга мувофиқ деярли барча маиший хизмат кўрсатиш корхоналари, устахоналар, модалар ательеси ва бошқ&лар хусусийлаштирилди. Ҳозирги пайтда хусусий маиший хизмат кўрсатиш корхоналари тадбиркорлик фаолиятини амалга оширмокда. Бувдай фаолият билан шуғулланаётган пудратчи фуқароларнинг топшириғига мувофиқуларнинг маиший эҳтиёжи ёки бошқа шахсий эҳтиёжини қондиришга қаратилган маълум бир ишни маиший пудрат шартномаси бўйича бажариб бериш, буюртмачи эса, тузилган шартношга мувофиқбажарилган ишни қабул қилиб олиш ва келишилган ҳақни тўлаш мажбуриятини олади. Шартномафакат фуқаро буюртмачиларнинг шахсий маиший эҳтиёжларики таъминлаш юзасидан тузилади. Фуқароларнинг маиший эхтиёжи уларнинг кундалик турмуши, яшаши билан боғлиқ бўлган турли ашёларни яратиб бериш, фойдаланиш хусусиятини оширишга бўлган маиший ва бошқа шахсий эхтиёжлардир. Мана шу эх^иёжларни таъминлаш мақсадида фуқаролар хизмат кўрсатиш корхоналари билан шартнома тузадилар. Маиший хизмат пудрати шартномаеи қонун ҳужжатлари ёки шартномада, шунингдек буюртмачи қўшган формулярлар ёки стандарт шаклларнинг шартларида бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, пудратчи буюртмачига патта ёки буюртма қабул қилинганлигини тасдиқлайдиган бошқа ҳужжат берган пайтдан бошлаб тузилган ҳисобланади. Аммо бу шартноманинг тузилганлигини исботлашда ана шу ҳужжатлар буюртмачи қўлида бўлмаган пайтда ҳам шартнома

тузилганлигини ёки унинг шартларини тасдикловчи гувохларнинг кўрсатмалари важ қилиб келтирилиши мумкин. Демак, гувоҳларнинг кўрсатмасига асосланиб пудрат шартномаси тузилгашшгини ёки унинг муҳим шартлари хусусида баҳслашиш мумкин. Маиший хизмат пудрат ҳаммага нисбатан шартнома тузиш таклиф қилинган шартномадир. Бу шартнома алоҳида гуруҳ кишилар билан тузилмай, балки ҳар бир буюртма бермоқчи бўлган фуқаро билан ҳам тузилиши мумкин. Ана шу хусусиятлари билан у оммавий шартнома ҳисобланади. Маиший пудрат шартномаси пудратчи билан буюртмачининг ўзаро келишувига мувофиқ тузилади. Шу сабабли Ўзбекистон Республикаси Фукаролик кодексининг 657-моддасининг биринчи қисмида белгиланишича, пудратчи маиший пудрат шартаомасини тузишда ҳақ эвазига бажариладиган қўшимча ишлар ёки хизматларни киритишга буюртмачшш мажбур кршишга ҳакли эмас. Агар ана шундай қўшимча ишлар ёки хизматлар буюртмачининг розилигисиз киритилса, буюртмачи тегашли иш ёки хизматга ҳақтўлашдан бош тортишга ҳақди. Буюртмачи маиший пудрати шартномасига мувофиқ иш бажарилиб, унинг натижаси ўзига топширилгунга қадар бир томонлама бош тортишга ҳақли. Шартномани буюртмачи бекор қилмоқчибўлса, бу хусусда пудратчига маълум кршшиши лозим. Бундай ҳолда у, пудратчи бажарган иш қийматини шу иш учун белгиланган умумий баҳога мутаносиб к^смини тўлаши шарт. Ту билан бирга шартномани ўз хоҳиши билан бекор қилгунча пудратчининг ишни бажариш юзасидан қилган харажатларини, агар бу харажатлар иш учун тўланадиган ҳақнинг кўрсатиб ўтилган қисмига кирмаса пудратчига тўлаб, шартномани бажаришдан воз кечишга ҳакли.

Тузилган шартаомада буюртмачини ушбу ҳуқуқпарццан маҳрум қилувчи шартлар бўлса, у ўз-ўзидан ҳақикртй саналмайди. Маиший пудрат шартномаси оммавий шартнома бўлганлиги учун пудратчи маиший пудрат шартномаси тузилгунча таклиф к^шаётган ШЙ хусусида тегишли ахборот бериши лозим. Шу билан бирга пудратчи яна бажарадиган цшларнинг турлари эа бу ивдларчинг хусусиятчари, баҳари, ҳақ тўлаш шакли тўғрисида буюртмачига зарур ва ишонарли ахборотни топшириши шарт. Бундай ахборотлар пудратчи бажарган ҳар бир иш учун берилиши, гоҳида тузиладиган маиший пудрат шартномаси ва бажариладиган ишга доир маълумотлар бўлиши мум!шн. Айрим ишларнинг хусусиятларига қўра уни бажарадиган шахсни аниқ кўрсатиш лозим бўлади. Пудратчидан бажариладиган ишнинг хусусиятлари ва шунга ўхшаш муҳим ахборот тўлиқ ёки етарлича бўлмаганлиги оқибатида шартнома тузилган бўлиб, буюртмачи назарда тутган хусусиятларга эга бўлмаганида, буюртмачи бажарилган ана шу ишга ҳақтўламай шартномани бекор қилиш ва бунинг оқибатида ўзига етказилган зарарни ҳам қоплашни талаб қилишга ҳакли. Пудратчи иш натижасини буюртмачига топшираётганида ундан самарали ва хавфсиз фойдаланиш учун риоя этиш зарур бўлган талабларни, шунингдек тегишли талабларга риоя қилмаслик буюртмачининг шахсан ўзи ва бошқа шахслар учун нохуш оқибатларга, масалан, электр қуввати билан боғлиқ қоидаларга, тез ёнғин оладиган, портлайдиган ёки заҳарланишга олиб келиши мумкинлигини ҳам маълум қилиши шарт. Маиший пудрат шартномаси бўйича иш пудратчининг шунингдек, буюртмачининг ҳам материалидан фойдаланиб бажарилиши мумкин. Шартнома бўйича иш пудратчининг материалидан фойдаланиб бажарилиши билан белгаланган бўлса, буюртмачи материал ҳақини шартнома тузилаётган

пайтда тўлайди. Агар тарафлар материалнинг қийматини бўлиб тўлаш хусусида келишиб олган ва бу шартномада кўрсатилган бўлса, буюртмачи шу қисмини тўлайди. Қолган кдоми эса, пудратчи бажарган ишни қабул қилиб шаётганида тўла хисоб-китоб қилинади. Фу^арол лк кодексининг 660-модцаси иккинчи қисмининг мазмунидан шу нарса аниқланадики, маиший хизмат пудрати шартномаси бўйича иш пудратчи материалидан бажарилмай, балки пудратчи томонидан буюртмачига насияга берилган материаддан бажарилиши мумкин. Бундай ҳодда иш буюртмачи материалидан бажарилган бўлади. Чунки буюртмачи насияга берилган материалнинг қийматини келишилган вақгга қадар тўлайди. Бундан ташқари маиший пудрат шартномаси бўйича иш пудратчининг материалидан бажарилаётганда унинг қиймати тарафларнинг келишуви билан бўлиб-бўлиб тўланиши мумкин. Иш пудратчи материалидан бажарилаётган бўлса пудратчи томонидан берилган материал баҳосининг шартнома тузилгандан кейян ўзгариши қайта ҳисоб-китоб қилишга сабаб бўлмайди. Иш буюртмачининг материалларвдан фойдаланиб бажарилиши ҳам мумкин. Бундай пайтда пудратчи томонидан буюртмачига шартнома тузилганлиги хусусида берилаётган патгада ёки бошқа ҳужжатда материалнинг аниқ номи, таърифи ва тарафларнинг келишуви билан белгиланган баҳоси кўрсатшшши лозим. Материалнинг паттада ёки бошқа ҳужжатда кўрсатилган нархи унинг ҳақиқий қийматига тўғри келмаганлиги тўғрисида низо чиқса, буюртмачи унинг ҳақиқий нархини суд йўли билан исбот қилиш ҳуқуқига эга. Пудратчи буюртмачи томонидан берилган материални тўғри, мақсадга мувофиқ тарзда тежамкорлик билан сарфлаши лозим. Пудратчи топшириқни

бажаргакидан кейин ишлатилган материаллар тўғрисида ҳисоб бериши ва ортиб қолган қисмини буюртмачига қайтариши керак. Шартномада ишнинг баҳоси пудратчи билан буюртмачининг келишуви бўйича белгиланади. Аммо ишнинг баҳоси тегишли тартибда эълон қилинган нарх (прейскурант)да кўрсатилганидан юқори бўлиши мумкин эмас. Пудратчига бажарган иш учун ҳақ иш буюртмачига тўла топширилганидан сўнг тўланиши керак. Аммо тарафларнинг келишувига мувофиқ шартнома тузилаётгавда ҳақни тўлиқтўлаши аввал бўнак бериб, иш тўлиқ топширилганидан сўнг хисоб-китоб қилиш ҳақида бир битимга келиши мумкин. Буюртмачи пудратчи томонидан бажарилган пудрат ишини қабул қилиб олаётганида ёки қабул қилиб, ундан фойдаланаётган пайтда камчиликлар аниқланса, бу камчиликлар хусусидаги талаблар Фуқаролик кодексида назарда тутилган умумий муддат (уч йил) давомида кафолат муддати белгиланганда эса, шу муддат давомида қўйилиши лозим. Маиший пудратдаги шартномасига мувофиқ бажарилган иш буюртмачининг ўзи ёки бошқа шахслар ҳаётига ёки соғлиғига хавф туғдириши мумкин бўлган камчиликларни текин бартараф этиш тўғрисидаги талаб, агар қонунда белги-ланган тартибдан узоқроқ муддат (хизмат муддати) назарда ту- тилган бўлмаса, буюртмачи ёки унинг қонуний вориси томонидан иш натижаси кдбул қилиб олинган пайтдан бошлаб ўн йил давомида қўйилиши мумкин. Бундай талаб ушбу камчиликлар қачон аникланганлипадан қатьи назар, шу жумладан улар кафолат мудцати тугағанидан сўнг аниқланганида ҳам қўйилиши мумкин. Мазкур талаблардан к^йси бири қўйилган бўлмасин уни пудратчи ўз вақгида бажариши шарт. Агар талабни пудратчи бажармаса, буюртмачи Фуқаролик кодексининг 663-моддасида кўрсатилган муддат

давомқда иш учун тўланган ҳақнинг қўйилган талабига мутаносиб равишда тегишли қисмини қайтаришни талаб қилишга ҳақли. Агар бажарилган ишдаги камчиликлар борлиги аниқлангандан сўнг УНИ буюртмачи ўз кучи ёки учинчи шахслар ёрдамида бартараф этган бўлса, бу иш билан боғлиқхаражатларни қоплашни гадаб қилишга ҳакли. Пудратчи тайёрлаган иш шартномада белгилачган муддатда буюртмачи томонидан қабул қилиб олинмаоа, пудратчи буюртмачини ёзма равишда огоҳлантириб иш натижасини икки ой саклаши керак. Мазкур мудцат ўтгандан сўнг пудратчи ишнинг натижасини бозор баҳосида сотишга ва олинган пулдан ўзига тегишли бутун тўловларни чегириб, қолган суммани Фуқаролик кодексининг 249-моддасида кўрсатилганидек депозитга буюртмачининг номига ўтказишга ҳақли. Агар ишни қабул қилиб олиш учун буюртмачи келмаганида ёки бошқача тарзда бўйин товлаганида пудратчи 664-модданинг биринчи қисмида кўрсатилган ҳолда иш натижасини сотиш ўрнига уни ушлаб туриш ва келтирилган зарарни буюртмачидан ундириб олиш ҳуқукдцан фойдаланишга ҳакли. Иш фақат буюртмачининг материалидан бажарилган бўлсагина бу қоида тадбиқ этилади, агар иш пудратчи материалидан бажарилганида уни қабул қилиб олиш учун буюртмачи келмаганида ёки бошқача тарзда бўйин товлаганида фак^т келган зарарни ундириб олишга ҳакли бўлади. Маиший пудрат шартномаси бўйича иш тегишли даражада ёки умуман бажарилмаган такдирда буюртмачи Фукрралик кодексининг 434-436-моддаларига мувофиқ сотиб олувчига берилган ҳуқуқлардан фойдаланиши мумкин. Агар иш сифатсиз ^ажарилган бўлса, буюртмачи ишни ўхшаш материаддан сифатли (К^либ қайтадан бажариб беришни талаб қилиши ёки камчиликларни текинга бартараф этишни талаб қилиш ё иш баҳосини мутаносиб равишда камайтириш ёхуд шартномани бекор қилиб, егказилган зарарни қоплашни

талаб қилишга хакли. Агар шартнома бажарилмаган бўлса, буюртмачи учдан неустойка ва шартномани бажармаганяиги сабабли етказилган зарарни увдириб олишга ҳақли. Юк ва йўловчи ташиш Юк ва йўловчи ташиш бевосита тадбиркорлар томонидан амалга ошириладиган муносабатдир. Шунинг учун ҳозирги вақгда республикамизда турли транспорт воситаларини кўпайтириш ва шу асосда юк ва йўловчи ташишни ҳамма жойда етарлича ташкил этиш масаласига алоҳида эътибор бериляпти. Юк ва йўловчилар ташиш тадбиркор транспорт ташкилотлари билан мижозлар ўртасида тузилган шартномалар орқали расмийлаштирилади. Транспорт ташкилоти ва юк жўнатувчи ўртасида тузилган юк ташиш шартнома бўйича транспорт ташкилоти (юк ташувчи) жўнатувчи томонидан топширилган юкни тайинланган манзилга с.казиб вакил қилинган шахсга (олувчига) топшириш, юк жўнатувчи эса тзшиш учун белгиланган кира ҳақини тўлаш мажбуриятини олади. Мазкур шартномада юк ташувчи турли хилдаги юк ташувчи транспорт корхонаси, хусусий транспорт эгалари қатнаша оладилар. Жумладан юк темир йўл орқали ташиладиган бўлса, темир йўл транспорти корхонаси, ҳаво транспортида ҳаво транспорти корхонаси, автомобил транспортида эса туман, вилоят ёки шаҳар автохўжалиги ёки автоколонна, хусусий автомобилларнинг эгаси бундай шартнома иштирокчилари бўла олади.

Бир жойдан иккинчч жойга юк жўнатувчи турли хилдаги давлат корхоналари, жамоа корхоналари, фирмолар, ижарачилар, деқон хўжаликлари, фуқаролар юкжўнатувчи сифатида к^тнаша оладилар. Томонлар шартнома бўйича маълум ҳуқуқ ва бурчга эга бўладилар. Жумладан, юк ташувчи ўзига топширилган юкни белгиланган жойга зарарлантирмай еткьзиб уни қабул қилишга вакил қилинган шахсга топшириш мажбуриятини олади. Юк жўнатувчи ҳам шартномага мувофиқ жўнатиладиган юкни транспорт ташкилотига ўз вақтида топшириш, хизмаг ҳақини тўлаш сингари мажбуриятларга эга бўлади. Йўлозчи ташиш шартномаси бўйича транспорт ташкилоти киракдш йўловчини агар унинг юки бўлса, уни ҳам келишилган манзилга етказиб қўйиши, йўловчи эса ўзи учун ҳам, юки учун ҳам белгиланган хизмат ҳақини тўлашга мажбур бўлади. Юк ташиш юзасидан келиб чиқадиган даъвони қўзғатишдан авват юк ташувчи транспорт ташкилотига юкнинг кам келганлиги ҳақида талаб (даъво) билдирган бўлиши лозим. Юк ва йўловчи т^шиш транспорт турига кўра бир неча тарзда амалгаоширилади. Жумладан, темир йўл транспорти орқали, ҳаво транспорти орқали, денгиз транспорти орқали, автомобил транспорти орқали юк ва йўловчи ташиш шартномаларига бўлинади. Йўловчилар шартнома бўйича маълум ҳуқуқ ва бурчларга эга бўладилар. Чунончи темир йўл транспортидан фой^аланаётган йўловчи истаган поездига, хохлаган вагонидан жой та/габ қилиш, беш ё:цдан катта бўлмаган болаларни, ўтгиз олти килограммгача, шаҳар атрофига қатнайдиган поездлар эса эллик килограммгача юкни текин олиб кетиш; қўл юки қилиб жўнатиш, билетнинг муддатини ўзгартириб олиб, йўлда ўн суткагача бирон жойда қолиш, тасодифан касал бўлиб қолган

тақцирда, бутун даволаниш давомвда билетнинг ярокли муддати узайтирилишини талаб қилиш ҳуқуқларига эга бўлади. Шунингдек, йўловчи маълум бир мажбуриятларга ҳам эга. Жумладан, йўловчилар ўзи учун юк топширган бўлса, унинг учун кира ҳақини тўлаш, қоидалар билан белгиланган тартиб-интизомга риоя қилиш, поезд, самалётлар ва бошқа транспорт воситаларидаги ашёлардан тўғри фойдаланиш, текширувчи талаб қилганида дарҳол билетни кўрсатиш, узоққа кетувчи, йўловчилар кўрпа- ёстиқ олган бўлсалар, тайинланган жойга етишдан олдин уни топшириш мажбуриятларини оладилар. Юк ва йўловчи ташиш билан боғлиқ муносабатлар фуқаролик •ҳуқуқига доир қонунлар: Фуқаролик кодексй, Ҳаво кодекс^, гемир йўл транспорти, автомобил транспорти уставлари ва бошқа ^уқуқий ҳужжатлар билан тартибга солиб турилади. Юкнинг кам келганлиги, зарарланганлиги ёки йўлда йўқотилганлигини исботлайдиган ҳужжат уни қабул қилиб олаётганида тузиладиган далолатномадир. У юк ташувчи транспорт ташкилотига талаб қўйиш ёки даъво қилиш учун юридик далил ҳисобланади. Бундай ҳужжат бўлмагаида даъвоғар талаб билдириш еки даъво қилиш ҳуқуқидан маҳрум бўлади. Юкнинг кам келганлиги, зарарл&нганлиги ёки йўқотилганлиги туфайли етказилган зарарни ундириш учуМ даъвб кўзҒаЧИййдаи яввал? бу ҳакда талаб билдирилган ва талабга крниқарсиз ёки мутлақо жавоб олмаган бўлиши лозим Шуцдан сўнг судда даъво қўзғатиш мумкин. Аҳолига ҳуқуқий хизмат кўрсатиш Ўзбекистон Республикасининг бозор муноеабатларига ўТйш давридаги асосий ва муҳим вазифалардан бйри ЗхШйга ҳуқуқий хизмат кўрсатишни

янада ривожлантирШЦдир. МаМЯй^&тимизда фукэроликжамиятини қуриш, хуқуқий демократикдавяатни бзрпо этиш жараёни бевосита аҳоли ҳуқуқий маданиятинйнг ривйясланиши билан боғлиқ. Шу сабабли аҳолига ҳукуқий хизма! кўрсатишни юксалтириш, унинг мазмуии ва моХИЯТИни, ҳуқуқий асосларини ташкилий тизимини янада ривожлангириш мухимдир. Жумладан, аҳолига ҳукуқий хизмат кўрсатувчи идоралар билан фуқаролар ўотасида вужудга келадиган муносабатлар фЯҚЗГ ШЗрТШМага асосланган бўлиб, ана шу шартномавий муносабатлар бшган боғлиқ мажбуриятларни ҳуқуқнй тартибга сшишни ривожлангириш, аҳолиға ҳуқуқий хизмат кўрсатиш шартномасини бузганлик учун тарафларнинг жавобгарлигини кучайгириш, аҳолига ҳу^опк^й «измат кўрсатувчи идоралар фаолиятини янада ривожлантйрйш, мазкур идораларнинг ходимлари томонидан амалга ошириладиган хдоакатларни хукуқий твртибга солинишини таиомиолашгириш зарур, Бинобарин, Республикамизнинг муста^дяллигани белгиловчи декларация, давлат мустақиллиги ассслари, ундан кейин Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва унга мувофиқ қабул қилинган бир ҳатор қонунлар, жумладан, адвокатура тўғрисидаги қонунлар аҳолига ҳуҳуқий хизмат кўрсатиш муносабатларини тартибга соливдда муҳи»^ ^айба ҳйсобланада. Айниқса, Республи-камизда инсон ҳу^қлари, аҳолининг ҳуқуқий маданиятини ошириш борасида олиб борилаётган кенг қамровли ишлар ва уларни амалга ошириш юзасидан асосий вазифа чора-тадбирлар белгилаб берилган. Президентимизнинг «Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистои Республикаси миллий маркази тузиш тўғрисида», «Ҳуқуқий тарбияни яхшилаш, аҳолининг ҳуқуқий маданияти даражасини юксалтириш, хуқуқшунос кадрларни тайёрлаш тизимини такомиллаштириш, жамоатчилик фикрини ўрганиш ишини яхшилаш ҳақида», 1997 йил 25 июндаги фармони ҳамда «Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Ҳузуридаги амалдаги қонун ҳужжатлари мониторинги институтини ташкил этиш тўррисида»

Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Кенгашининг 1996 йил 3 декабрдаги қарори ва бошқа ҳужжатлар муҳим аҳамиятга эга бўлди. Аҳолига ҳуқуқий хизмат кўрсатиш шу соҳадаги идоралар билан фуқаролар ўртасида тузиладиган ҳуқуқий хизмат кўрсатиш шартномалари асосида амалга оширилади. Ҳуқук^сй хизмат кўрсатиш шаргаомаси мижозга ҳуқук?1й хизмат кўрсатувчи идоралар томонидан бажарилиши шарт бўлган фаолиятдир. Бу шартноманинг иштирокчилари бўлиб, бир томондан мижоз-фукдро айрим ҳолларда эса ташкилотлар, иккинчи томондан эса ҳуқуқий маслаҳат берувчи идоралар иштирок этадилар. Булар адвокатура, нотариат ва ҳуқуқий хизмат кўрсатувчи хусусий корхоналардир. Адвокатура ҳуқуқий институт бўлиб, у адвокатлнк фаолияти билан шугулланувчи шахслар ҳамда хусусий адвокатлик амалиёти билан шуғулланувчи айрим шахсларнинг мустақил, кўнгилли, касбий бирлашмаларини ўз ичига олади. Адвокатлик фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензияни белгиланган тартибда олган шахс ўз адвокатлик бюросини очиб, якка тартибда фаолият кўрсатишга ёхуд ихтиёрийлик асосида бошқа адвокат (шерик)лар билан ҳайъатлар ва фирмалар тузишга ҳақлидир. Нотариал ҳаракатларни қонунга мувофиқ давлат нотариал идорасида ишловчи ёки хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариуслар амалга оширади.

Давлат нотариал идоралари ва хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариуслар идорасининг реестрини Ўзбекистон Республикаси Адлия Вазирлиги юритади. Бинобарин, Ўзбекистонда хусусий нотариат ва хусусий адвокатлик фаолияти билан шукулланишга рухсат этилган. Адвокатлик фаолияти билан олий юридик маълумотга эга бўлган ва белгиланган тартибда адвокатлик билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензияни олгаь фуқаро шуғулланиши л.умкин. Нотариус лавозимига олий юридик маълумотга эга бўлган, давлат нотариал идорасида ёки хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус ҳузурида камида бир йиллик мудцатли стажировкани ўтаб, малака имтиҳонини топширган, нотариал фаолият билан шуғулланиш хуқуқини берувчи лицензияга эга бўлган Ўзбекистон Республикаси фуқароси тайинланади. Хусусий нотариал амалиёти билан шуғулланиши учун олий маълумотли юрист малака имтиҳонини топширганидан ва нотариат фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқини берувчи лицензияга эга бўлгандан сўнг қонунда белгиланган тартибда нотариат фаолияти билан шуғулланиш ҳуқуқига эга бўлган хусусий нотариат идораларини ташкил қилган бўлиши керак. Бундай идоралар билан мижозлар ўртасида ҳуқуқий хизмат кўрсатиш шартномаси тузилган бўлиши лозим. Шартнома ёзма шаклда тузилади. - Шартноманинг ўзига хос ҳуқуқий белгилари уни бошқа яқин бўлган турдош шартномалардан фарклашга асос бўлади. Унинг Ҳуқуқий белгилари қуйидагилардан иборат: - аҳолига ҳуқуқийлизмат кўрсатиш шартномаси ҳақбараварига

- тузилади; - шартнома тузилганидан сўнг ҳар икки тарафда ҳам ҳуқуқ ва шунга яраша бурч бўлганлиги сабабли икки томонлама шарткома хисобланади; - шартнома тарафлар томонидан имзоланганидан сўнг кучга киради; - ниҳоят бу шартнома мазмун, моҳияти жиҳатидан аҳолининг ҳуқуқий хизматга бўлган эхд^иёжини таъминлаш; унинг яна бир муҳим хусусияти аҳолининг ҳуқуқий маданиятини кўтариш билан боғлиқдир. Ҳуқуқий хизмат кўрсатувчи хусусий корхоналарнинг асосий мақсади тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланиб, аҳолига пуллик ҳуқуқий хизмат кўрсатишдир. Тузилган шартномага мувофиқтарафлар маълум бир ҳуқуқ ва бурчларга эга бўладилар. Ҳуқуқий хизмат кўрсатувчи хусусий корхоналар фуқаролар билан тузиладиган шартномага асосан қуйидаги ҳаракатларни амалга оширишга бурчли бўладн. Булар: ҳуқуқий масалалар юзасидан маслаҳатлар ва тушунтиришлар; қонун ҳужжатлари юзасидан оғзаки ёки ёзма маълумотлар; ҳуқуқий тавсифдаги аризалар, шикоятлар ва бошқа ҳужжатлар бериши, тақцим этиши мумкин, Нотариал масалалар бўйича ҳуқуқий хизмат кўрсатувчи корхоналар «Нотариат тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонунининг 23-моддасига асосан битимларни ва васиятларни таедиқлаб бериши, эр-хотиннинг умумий мулқдаги улушига мулк ҳуқуқи тўғрисида гувоҳнома бериши, ҳужжатлар нусхаларининг ва ҳужжатлардан олинган кўчирмаларнингтўғрилигини

шаҳодатлаш, ҳужжатнинг бир тилдан иккинчи тилга қилинган таржимаси тўғрилигини шаҳодатлаш, ҳужжатлардаги имзонинг ҳақиқийлигини шаҳодатлаш, кўчмас мулкнинг очиқ савдода сотиб олинганлиги ҳақида гувоҳнома бериш, фуқаронинг тирик эканлиги ҳолатини тасдиклаб бериш ва бошқа шунга ўхшаш ҳаракатларни бажарадилар. Шу билан биргаликда, нотариал масалалар бўйича аҳолига ҳуқуқий хизмат кўрсатувчи хусусий корхоналар Ўзбекистон Республикаси қонунчилигига мувофиқ бир қатор нотариал ҳаракатларни амалга оширишга ҳакли эмас. Бу Ўзбекистон Республикасининг «Нотариа! тўғрисида»ги қонунида кдйд этилган. Унда белгиланишича, хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариуслар «Нотариат тўғрисида»ги қонуннинг 23-моддасида назарда тугилган нотариал ҳаракатларни амалга оширади, мол-мулкни ўзга шахсга ўтказишни тақиқяаб қўйиш ва тақиқни бекор қилмш, меросга бўлган ҳуқуқтўғрисида гувохнома бериш ва мерос мол-мулкни қўриклаш чора- хадбирларини кўриш бучдан мустасно[1]. Аммо шуни ҳисобга олиш лозимки, аҳолига ҳуқуқий хизмат кўрсатувчи хусусий нотариал юридик шахслар ўзларининг хусусий амалиёти билан шугулланишлари даврида тадбиркорлик фаолияти билан шуғуяланишга ҳакли бўлмайдилар. Аммо нотариуслар белгиланган тартибда ва шартларда шартнома бўйича нотариал ҳаракатларни амалга оширадилар ва бунинг учун хизмат ҳақи оладилар. Ҳуқуқий хизмат кўрсатувчи хусусий корхоналар ҳуқуқий хизмат кўрсатишни сўраб мурожаат қилган фуқароларнинг ҳамма сўровларини ҳам қаноатлантиришга ҳақли бўлмайдилар. Улар фақат қонунга мувофиқ келадиган ва ўз фаолияти доирасида бўладиган сўровларга, хизматларга

жавоб берадилар. Агар хизмат кўрсатишни сўраб қилинган мурожаат бўйича амалга оширил^диган фаолият қонунга зид бўлса, бу ҳаракатлар бошқа идоралар томонидан амалга оширилиши керак бўлса, муомалага лаёқатсиз фуқаро ёки зарур ваколатлари бўлмаган вакил ҳуқуқий ҳаракатни амалга оширишни сўраб мурожаат қилганида, битим қонун талабларига мувофиқ бўлмаса, ҳуқуқий ҳаракатни амалга ошириш учун тақдим этилган ҳужжатлар қонун талабларига мувофиқ бўлмаса, ҳуқуқий хизмат кўрсатишни рад этишга ҳақли бўлади. Ҳуқуқий хизмат кўрсатиш шартномасини амалга ошириш муддати хизмат учун зарур бўлган барча ҳужжатлар тақцим этилган, давлат божи ундирилган ва хизмат ҳақи тўланган кундан бошланади. Агар шартномани амалга ошириш учун қўшимча маълумотларни талаб қилиб олиш ёки ҳужжатларни экспертизага юбориб аниқяаш лозим бўлиб қолганда ушбу муддат кечиктирилиши мумкин. Ҳуқуқий хизмат кўрсатиш шартномаси бўйича тарафлар ўзларининг бурчларини сифатли қилиб бажариши лозим. Агар тарафлар ўз мажбуриятларини бажармаса ёки маромига етказиб бажармаса улар қонунда белгиланганидекжавобгар бўлади. Жавобгарлик қонунда ёки тарафлар ўртасида тузилган шартнома билан белгиланиши мумкин. Агар ҳуқуқий хизмат кўрсатишда қонунларни бузганлик учун тадбиркор мулкий ёки қонунларда назарда тугалган асосларда суд тартибида тадбиркорлик фаолиятини тўхтатишга қадар жавобгар бўладилар.

Агар тарафлар ўртасида тузилган шартномада жавобгарлик бирмунча ошикроқбелгиланган бўлса, шартномани бузган тараф ана шу белгиланган миқдорда ва тартибда жавобгар бўлади.

Адабиётлар: 1 Каримов И. А.. Ўзбекистон буюк келажак сари (Ўзбекистон XXI аср бўсагасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафо-латлари). Т., «Ўзбекистон», 1998, 567-6. 2. «Халқ сўзи», 2000 йил 15 июнь. 3. Каримов И. А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т., «Ўзбекистон», 1995, 241-6. 4. Ўзбекистон Республикасининг Корхоналар, Ижара, Мулкчилик 5. www.akadmvd.uz

Похожие

Тадбиркорлик фаолияти соҳасида юридик хизмат курсатиш

Иш бажариш соҳасидаги тадбиркорлик

Тадбиркорлик соҳасидаги солиқ муносабатлари

Ҳақ эвазига хизмат кўрсатиш ( Хак эвазига хизмат курсатиш )

Ташқи иқтисодий фаолият соҳасидаги тадбиркорлик ( Ташки иктисодий фаолият сохасидаги тадбиркорлик