Topologik ko`pxilliklar. Chegarali ko`philliklar - Геометрия - Рефераты

Topologik ko`pxilliklar. Chegarali ko`philliklar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

43 KB

Topologik ko`pxilliklar. Chegarali ko`philliklar Reja: 1. n - o`lchovli kartalar. 2. Topologik ko`pxillik ta‘rifi. 3. Topologik ko`pxillikka misollar. 4. C h egarali ko`pxilliklar. 5. Turli o`lchovli ko`pxilliklar.

Agar А п affin fазода R={0,e 1 ,e 2 ,...,e n } реперни kiritsak, u xolda xar bir х  А п nuqta R n sonli fazoning iborat bo`lgan n tenglama tartiblangan х 1 , х 2 , ..., х п koordinatalarga ega bo`ladi. Demak, А п affin fazoda R reperning berilishi f:A n  R n akslantirishni aniqlaydi. Bu akslantirish esa gomeomorfizmdan iborat. Shunday qilib, А п affin koordinat sistemaning berilishini, bu fazoni R n sonli fazoga o`tkazuvchi gomeomorfizm deb qarash mumkin. Aytaylik ( Х ,  ) ajraluvchan topologik fazo bo`lsin. Ta‘rif. n - o`lchovli koordinat sistema yoki n - o`lchovli karta deb, X to`plamning qandaydir U ochiq tenglama ostisiga aytiladi. Bunda U ochiq to`plam ostisiga o`kazuvchi gomeomorfizmga aytiladi. Bunda U ochiq to`plam ostisini n - o`lchovli kartaning koordinat atrofi deyiladi. Ta‘rif. n - o`lchovli topologik ko`pxillik deb, sanoqli bazaga ega bo`lgan bog`liq ajraluvchan n o`lchovli kartali koordinat atrofli Х =   U qoplamasi mavjud bo`lgan topologik fazoga aytiladi. Bu yerda U  - n - o`lchovli kartaning koordinat atrofidan iborat. n- o`lchovli topologik ko`pxillikni yoki qisqacha ko`pxillikni Х п ор q али белгилаймиз . Ko`pxillikka misollar keltiraylik. 1) R n sonli fazo bog`liq, ajraluvchan sanoqli bazaga ega. n- o`lchovli karta sifatida R n fazoning ayniy almashtirishini olamiz. Demak, R n - topologik ko`pxillikdan iborat. 2) Е 3 fazoda r radiusli s sferani olamiz. 0 koordinat boshini s sferaning markazi ga joylashtiramiz. Bu kartaning koordinat atrofi sferani to`la qoplaydi. Sfera Е 3 Fazoda ikki o`lchovli ko`pxillikdan iborat. Topologiyada o`lchovli chegarali ko`pxilliklar xam o`rganiladi. Ta‘rif. n - o`lchovli chegarali ko`pxillik deb, sanoqli bazaga egi bo`lgan xar bir nuqtasining R n yoki + R n fazoga gomeomorf atrofi mavjud bo`lgan bog`liq ajraluvchan ( Х ,  ) topologik fazoga aytiladi. Ta‘rif. Х ko`pxillikning chegarasi deb, atrofi + R n fazoga gomeomorf bo`lgan

lekin R n ga gomeomorf bo`lmagan х  Х nuqtalar to`plamiga aytiladi. Misollar. 1) R sonlar to`g`ri chizig`ining [a,b] kesmasi bir o`lchovli chegarali ko`pxillikdan iborat; 2) Yevklid tekisligidagi yopiq V(a,r) doira ikki o`lchovli chegarali ko`pxillikdan iborat bo`lib, uning chegarasi s(a,r) aylanadan iborat. Shuni eslatib o`tamizki, xar qanday chegarali ko`pxillik kompakt bo`lavermaydi. Masalan, affin fazodagi yarim tekislik kompakt emas. Endi ko`pxillikning o`lchoviga to`xtalib o`tamiz. Shunday savolga javob beramiz: n - o`lchovli ko`pxillik bir vaqtning o`zida m - o`lchovli ko`pxillik (m  n) bo`lishi mumkinmi? Bu savolga yo`q deb javob beramiz. Shuning uchun ko`pxillikning o`lchovi uning topologik invariantidan iborat bo`ladi. Bu fikrning isboti uchun shu narsani etiborga olish kerakki, aks xolda biz ko`pxillikning biror nuqtasida xam R m fazodagi ochiq to`plamga xam, R n fazodagi ochiq to`plamga gomeomorf bo`lgan atrofini topgan bo`lar edik. Lekin bu narsa quyidagi teoremaning tasdig`iga asosan bo`lishi mumkin emas. TEOREMA. Agar R n Yevklid fazosidagi А va В o`zaro gomeomorf bo`lib, A to`plam ochiq bo`lsa, V to`plam xam ochiq bo`ladi. NATIJA. Turli o`lchovli Yevklid fazolari gomeomorf emas, yani m  n shartda R m  R n . Bu teorema Brauer teoremasi deb yuritiladi va n=0 da maonoga ega emas, n=1 da esa oson isbotlanadi.

Asosiy adabiyotlar: 1. Александров А . Д ., Нецветаев Н . Ю . Геометрия . М.,Наука,1990. 2. Нарманов А.Я. Дифференциал геометрия. Т. Университет, 2003 3. Погорелов А.В. Дифференциальная геометрия. М.,1974. 4. Нарманов А.Я. ва бошқалар. Умумий топологиядан машқ ва масалалар тўплами. Т.Университет, 1996. 5. Сборник задач по дифференциальной геометрии. Под ред. Феденко А.С. М., 1979 . 6 . Бакельман И.Я., Вернер А.Л., Кантор Б.Е. Введение в дифференциальную геометрию в целом. М., Н аука, 1973. 7. Собиров М.А., Юсупов А.Е. Дифференциал геометрия курси. Т., Ўқитувчи, 1965.

Похожие

Topologik fazo xossalari

Qabariq ko`pyoqlar uchun eyler teoremasi

Topologik va metrik fazolar va ularning xossalari

Uzluksiz akslantirish va gomeomorfizm

Topologiya predmeti. Tarixiy ma‘lumotlar